Luận án Tiến sĩ Biến động chính trị ở Vương quốc Thái Lan từ năm 2006 đến năm 2011

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHÙNG QUANG HUY

BIẾN ĐỘNG CHÍNH TRỊ Ở VƯƠNG QUỐC
THÁI LAN TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2011

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ

NGHỆ AN - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHÙNG QUANG HUY

BIẾN ĐỘNG CHÍNH TRỊ Ở VƯƠNG QUỐC
THÁI LAN TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2011
Chuyên ngành: Lịch sử thế giới
Mã số: 62.22.03.11

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ

Người hướng dẫn khoa học:

1. PGS. TS. NGUYỄN CÔNG KHANH
2. PGS. TSKH. TRẦN KHÁNH

NGHỆ AN - 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tơi cam đoan: Luận án là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả và
số liệu được nêu trong Luận án là trung thực. Những kết luận trong Luận án chưa
được công bố ở bất cứ cơng trình nào khác.
Tác giả

Phùng Quang Huy


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
1. Lý do chọn đề tài............................................................................................. 1
2. Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................ 3
3. Đối tượng, phạm vi và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................... 3
4. Nguồn tài liệu.................................................................................................. 4
5. Phương pháp nghiên cứu và cơ sở lý thuyết..................................................... 5
6. Đóng góp của luận án ...................................................................................... 6
7. Bố cục của luận án........................................................................................... 6
Chương 1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU...................................... 7
1.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam................................................................. 7
1.1.1. Những nghiên cứu có liên quan đến đề tài ............................................. 7
1.1.2. Những nghiên cứu có liên quan trực tiếp đến đề tài ............................. 11
1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngồi ............................................................ 16
1.2.1. Những nghiên cứu có liên quan đến đề tài ........................................... 16
1.2.2. Những nghiên cứu có liên quan trực tiếp đến đề tài ............................. 19
1.3. Nhận xét chung về tình hình nghiên cứu và những vấn đề luận án cần
tập trung giải quyết............................................................................................ 22

1.3.1. Những vấn đề đã được nghiên cứu ...................................................... 22
1.3.2. Những vấn đề luận án cần tập trung giải quyết .................................... 23
Chương 2. NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN BIẾN ĐỘNG CHÍNH TRỊ
Ở VƯƠNG QUỐC THÁI LAN TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2011..................... 25
2.1. Bối cảnh quốc tế và khu vực Đông Nam Á ................................................. 25
2.1.1. Bối cảnh quốc tế.................................................................................. 25
2.1.2. Bối cảnh khu vực Đơng Nam Á........................................................... 27
2.2. Tình hình kinh tế, xã hội, chính trị và quan hệ đối ngoại của Thái Lan từ
1997 đến 2011................................................................................................... 29
2.2.1. Tình hình kinh tế ................................................................................. 29
2.2.2. Tình hình xã hội .................................................................................. 34
2.2.3. Tình hình chính trị Thái Lan trước năm 2006 ...................................... 44
2.2.4. Những bất ổn trong quan hệ Thái Lan với một số nước láng giềng ...... 59
Tiểu kết chương 2.............................................................................................. 62


Chương 3. DIỄN BIẾN CHỦ YẾU TRÊN CHÍNH TRƯỜNG THÁI LAN
TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2011 ......................................................................... 63
3.1. Cuộc đảo chính tháng 9 năm 2006 và những tác động đến tình hình
chính trị Thái Lan.............................................................................................. 63
3.1.1. Đảo chính qn sự tháng 9/2006 ......................................................... 63
3.1.2. Tác động của đảo chính quân sự đến tình hình chính trị Thái Lan ....... 68
3.2. Khủng hoảng Chính phủ giai đoạn 2006 - 2008 .......................................... 72
3.2.1. Thời Thủ tướng Surayud Chulanont (tháng 10/2006 - tháng 1/2008) .... 73
3.2.2. Thời Thủ tướng Samak Sundaravej (tháng 1/2008 - tháng 9/2008) ..... 78
3.2.3. Thời Thủ tướng Somchai Wongsawat (tháng 9/2008 - tháng 12/2008) ... 83
3.3. Giai đoạn cầm quyền của Thủ tướng Abhisit Vejajiva (tháng 12/2008 tháng 7/2011) .................................................................................................... 88
3.3.1. Những thách thức đối với Chính phủ Abhisit Vejjajiva ....................... 88
3.3.2. Giải pháp nhằm ổn định tình hình của Chính phủ Abhisit ................... 91
3.4. Cuộc bầu cử tháng 7/2011: thắng lợi của “Chủ nghĩa dân túy” và nữ

Thủ tướng Yingluck Shinawatra....................................................................... 99
Tiểu kết chương 3............................................................................................ 102
Chương 4. NHẬN XÉT VỀ BIẾN ĐỘNG CHÍNH TRỊ Ở VƯƠNG QUỐC
THÁI LAN TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2011 ................................................... 104
4.1. Một số đặc điểm biến động chính trị ở Vương quốc Thái Lan giai đoạn
2006 - 2011 ..................................................................................................... 104
4.1.1. Biến động chính trị ở Thái Lan diễn ra liên tục và có xu hướng
tiếp diễn ........................................................................................... 104
4.1.2. Biến động chính trị ở Thái Lan là hệ quả của khủng hoảng chính trị
nội bộ trong lòng xã hội và của cuộc đấu tranh giữa xu hướng dân
chủ mới và xu hướng bảo thủ............................................................ 106
4.1.3. Biến động chính trị ở Thái Lan giai đoạn 2006 - 2011 vẫn chịu sự
chi phối mạnh mẽ của Nhà Vua, tòa án và quân đội .......................... 109
4.1.4. Cuộc đấu tranh giữa các đảng phái mới thông qua biểu tình đường
phố của quần chúng tác động tiêu cực đến xã hội và khó có thể
khiến nền chính trị Thái Lan trở nên dân chủ hơn ............................. 116
4.2. Hệ quả của những biến động chính trị giai đoạn 2006 - 2011 đối với
Thái Lan.......................................................................................................... 121


4.3. Tác động của biến động chính trị ở Thái Lan đối với khu vực và quan
hệ với một số nước .......................................................................................... 124
4.3.1. Đối với hợp tác, ổn định tại khu vực Đông Nam Á ........................... 124
4.3.2. Đối với quan hệ của Thái Lan với một số nước (Mỹ, Trung Quốc…) .. 126
4.3.3. Đối với Việt Nam ............................................................................. 131
KẾT LUẬN........................................................................................................ 133
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................. 137
DANH MỤC CƠNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
PHỤ LỤC
- Phụ lục 1. Các bảng biểu

- Phụ lục 2. Thơng báo đảo chính 19/9/2006
- Phụ lục 3. Các chính đảng, phong trào chính trị ở Thái Lan giai đoạn 2006-2011
- Phụ lục 4. Một số Hiến pháp Thái Lan từ 1997 đến 2011
- Phụ lục 5. Bản đồ, ảnh


BẢNG CHỮ CÁI VIẾT TẮT
Viết tắt

Nghĩa

AC

ASEAN Community - Cộng đồng ASEAN

AEC

ASEAN Economic Community - Cộng đồng Kinh tế ASEAN

APSC

ASEAN Political - Security Community - Cộng đồng chính trị - an
ninh ASEAN

ASC

ASEAN Security Community - Cộng đồng An ninh ASEAN

ASCC

ASEAN Socio-Cultural Community - Cộng đồng Văn hóa - Xã hội
ASEAN

AFTA

ASEAN Free Trade Area - Khu vực mậu dịch tự do ASEAN

APEC

Asia-Pacific Economic Cooperation
Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương

ARC

Administration Reform Council
Hội đồng Cải cách hành chính lâm thời

ARF

ASEAN Regional Forum - Diễn đàn an ninh khu vực ASEAN

ASEAN

Association of South-east Asian Nations
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

ASEAN+1 ASEAN Plus One - ASEAN + 1 nước
Trung Quốc hoặc 1 nước nào đó
ASEAN+3 ASEAN Plus Three - ASEAN + 3 nước Đông Bắc Á
Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc

ATTO

Association of Thai tour operators
Hiệp hội Các công ty lữ hành Thái Lan

CEO

Chief Excutive Officer - Giám đốc điều hành

CNS

Council of National Security Hội đồng An ninh quốc gia

DP

Democratic Party - Đảng Dân chủ (tiếng Thái: Phak Prachathipat)

DSI

Department of Special Investigation - Ủy ban Điều tra đặc biệt

EC

Election Commitet - Ủy ban Bầu cử

FTA

Free Trade Area - Khu vực mậu dịch tự do

GDP

Gross Domestic Product - Tổng sản phẩm quốc nội

GNP

Gross National Product - Tổng sản phẩm quốc gia

IMF

International Monetary Fund - Quỹ Tiền tệ quốc tế


KHXH

Khoa học xã hội

KMM

Kumpulan Mujahideen - Tổ chức Kumpulan Mujahideen (Malaysia)

NACC

National Anti-corruption Commission
Ủy ban chống tham nhũng quốc gia

NICs

Newly industrialized countries - Các nước công nghiệp mới

NLA

National Legislative Council - Hội đồng Lập pháp quốc gia

NRC

National Reconciliation Commission - Ủy ban Hòa giải quốc gia

NXB

Nhà xuất bản

PAD

People's Alliance for Democracy - Liên minh Nhân dân vì dân chủ

PDP

Palang Dharma Party - Đảng Sức mạnh đạo đức

PPP

Palang Prachachon Party - Đảng Quyền lực nhân dân

PT

Pheu Thai - Đảng Vì nước Thái

PTP

Puea Thai Party - Đảng Vì nước Thái

PULO

The Pattani United Liberation Organization
Tổ chức giải phóng thống nhất Pattani

SEATO

Southeast Asia Treaty Organization - Tổ chức Hiệp ước Đông Nam Á

SNG

Cộng đồng các quốc gia độc lập

SP

Saha PrachaThai - Đảng Thống nhất dân tộc Thái

TP

Thành phố

TRT

Phak Thai Rak Thai - Đảng người Thái yêu người Thái (tiếng Thái)

TTXVN

Thông tấn xã Việt Nam

UDD

Union of Democracy against Dictatorship
Mặt trận Dân chủ thống nhất chống độc tài

UN

United Nations - Liên Hợp Quốc

USD

US Dollas - Đô la Mỹ

VAT

Value Added Tax - Thuế giá trị gia tăng

WB

World Bank - Ngân hàng Thế giới


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Vương quốc Thái Lan - một quốc gia khá phát triển, thành viên sáng
lập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), nằm ở vị trí tương đối trung
tâm của Đơng Nam Á, đã và đang giữ một vị trí địa chiến lược trong khu vực và
trên thế giới. Hơn nữa, trong lịch sử và hiện tại, Thái Lan được xem là “nước mở”
với thế giới bên ngồi, có q trình dân chủ hóa phát triển tương đối sớm, sâu

rộng và ln có tư tưởng cải cách, đồng thời lại đề cao tính dân tộc. Chính vì vậy,
mọi biến động ở Thái Lan, nhất là về chính trị, khơng chỉ biểu hiện xu hướng phát
triển nội tại, mà còn phản ánh các trào lưu, xu hướng liên minh, liên kết, tập hợp
lực lượng của khu vực và thế giới, đồng thời, chúng có tác động sâu sắc đến sự
phát triển tổng thể của Thái Lan và ảnh hưởng đến tình hình khu vực Đơng Nam
Á, trong đó có Việt Nam.
1.2. Trong lịch sử hiện đại, nền chính trị của Thái Lan ln có những biến
động lớn, nhất là sự thay đổi chính phủ bởi nhiều cuộc đảo chính quân sự và “cách
mạng đường phố”. Đặc biệt từ sau năm 2006 cho đến nay, Chính phủ Thái Lan ln
ln phải đối mặt với tình trạng bất ổn về chính trị do những mâu thuẫn và bất đồng
quan điểm về vấn đề đường lối chính sách của các thủ tướng và chính phủ với
quyền lợi của người dân thuộc các đảng phái khác nhau.
Cuộc bầu cử dân chủ năm 2001, theo tinh thần bản Hiến pháp nhân dân
1997, mang đến thắng lợi cho Thaksin Shinawatra, một nhân vật nổi lên từ thương
trường với nhiều thành cơng trước khi bước sang con đường chính trị. Trong suốt
nhiệm kỳ của mình (2001-2006), thực hiện đúng cương lĩnh tranh cử, Thaksin tiến
hành một loạt chính sách mà phần nhiều nó khá mới lạ đối với Thái Lan lúc bấy
giờ, đặc biệt là những quan tâm của chính phủ dành cho người nghèo, nhất là tầng
lớp nông dân ở phía Bắc và Đơng Bắc Thái Lan, nơi vốn có cuộc sống khó khăn và
thường khơng nhận được sự quan tâm đúng mực từ các chính phủ trước đó. Nhờ
nhiều thành tựu lớn, Thaksin nhận được sự ủng hộ rông rãi từ tầng lớp dân nghèo,
với phần đa là nơng dân, đối tượng được thụ hưởng nhiều từ chính sách “dân túy”
của chính phủ. Tuy nhiên, cũng từ đó, ông cũng vấp phải rất nhiều sự đối kháng,
đến từ đại đa số tầng lớp trung lưu, thượng lưu ở Bangkok, trong đó có Hồng gia,
phần lớn qn đội, tầng lớp quan liêu, các thương gia có hoạt động làm ăn cạnh
tranh với Thaksin… những thành phần chịu ảnh hưởng bởi chính sách tự do hóa của
chính phủ. Đảo chính lật đổ Thaksin vì thế đã diễn ra. Từ đây, chính trường Thái


2

Lan liên tục bất ổn khi xoay quanh là những cuộc đấu tranh không ngớt của hai
“khối xã hội đối lập”, giữa những người thân Thaksin và những người chống lại
ông với những “đại diện ưu tú” là Mặt trận Dân tộc thống nhất chống độc tài UDD (phe Áo đỏ) và PAD (phe Áo vàng).
Cuộc đảo chính quân sự ngày 19/6/2006, là hệ quả của những mâu thuẫn
không thể giải quyết được trên chính trường nước này. Sau cuộc đảo chính, tướng
Surayud Chulanont được cử làm Thủ tướng của Chính phủ mới, nhưng nền chính trị
Thái Lan khơng vì thế mà ổn định, khủng hoảng chính phủ diễn ra liên tục, không
một thủ tướng nào đi hết nhiệm kỳ bốn năm của mình, thậm chí chưa hết năm đầu
nhiệm kỳ. Từ cuối 2006 đến giữa năm 2011, trong chưa đầy năm năm, lịch sử
chứng kiến sự thay đổi Thủ tướng đến năm lần, từ Thủ tướng Surayud Chulanont
đến Thủ tướng Samak Sundaravej, Thủ tướng Somchai Wongsawat, Thủ tướng
Abhisit Veijjajiva và nữ Thủ tướng Yingluck Shinawatra.
Cuộc bầu cử tháng 7/2011, Đảng Pheu Thái - PTP của bà Yingluck
Shinawatra, em gái cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra giành thắng lợi trước Đảng
Dân chủ cầm quyền của Thủ tướng Abhisit Vejjajiva. Chiến thắng này đưa bà
Yingluck trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Thái Lan. Sự xuất hiện của
Yingluck tuy có thổi một luồng gió mới vào chính trường Thái Lan, đạt được một
số thành tựu ban đầu nhưng rốt cục, tình hình chính trị Thái Lan vẫn khơng nhiều
chuyển biến bởi những mâu thuẫn xã hội trước đó chưa được giải quyết. Sau gần ba
năm cầm quyền, Yingluck vẫn lặp lại kịch bản của những chính phủ tiền nhiệm, đó
là khơng thể hồn thành hết một nhiệm kỳ sau cuộc đảo chính tháng 5/2014 và chịu
phán quyết từ Tịa án Hiến pháp.
Chính trị bất ổn khơng chỉ tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế, an sinh xã
hội Thái Lan, mà tác động đến cả khu vực Đông Nam Á, cũng như quan hệ của
Thái Lan với các nước trong khu vực cũng như trên thế giới.
1.3. Thái Lan là nước có nhiều điểm tương đồng về văn hóa, là quốc gia láng
giềng của Việt Nam, có quan hệ lâu đời và trải qua khơng ít thăng trầm lịch sử.
Năm 2013, hai nước cũng đã nhất trí thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với năm
trụ cột chính, gồm quan hệ chính trị; hợp tác quốc phịng và an ninh; kinh tế; văn
hóa - xã hội; hợp tác khu vực và quốc tế. Trong bối cảnh đó, việc tìm hiểu một cách

tồn diện về đất nước, con người, trong đó có nền chính trị, nhất là những bất ổn
trên chính trường trong bối cảnh cạnh tranh giành quyền lực của các nhóm lợi ích,
mâu thuẫn xã hội, ly khai sắc tộc đang gia tăng trong thập niên gần đây có ý nghĩa
thực tiễn sâu sắc. Thơng qua hiểu biết về những biến động chính trị của Thái Lan,


3
Việt Nam có thể rút ra nhiều bài học, tìm kiếm đối sách hợp lý nhằm giữ vững ổn
định trong nước, phát triển quan hệ đối ngoại với Thái Lan và khu vực.
1.4. Nghiên cứu về những biến động chính trị ở Thái Lan có ý nghĩa khoa
học cao. Thơng qua nghiên cứu tồn diện biến động chính trị (nhân tố, biểu hiện và
tác động) ở Thái Lan trong giai đoạn từ năm 2006 đến năm 2011 một cách có hệ
thống sẽ bổ sung thêm tư liệu để hiểu biết thêm về lịch sử hiện đại Thái Lan nói
riêng và lịch sử Đơng Nam Á nói chung.
Chính vì những lý do trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề “Biến động chính trị ở
Vương quốc Thái Lan từ năm 2006 đến năm 2011” làm đề tài Luận án Tiến sĩ sử
học của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích các nhân tố tác động, phục dựng lại diễn biến chủ yếu
của q trình biến động chính trị ở Vương quốc Thái Lan từ năm 2006 đến năm
2011, để làm rõ các đặc điểm tình hình biến động, tác động và hệ quả của nó đối với
Thái Lan cũng như đối với khu vực.
3. Đối tượng, phạm vi và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Vấn đề nghiên cứu thuộc lĩnh vực lịch sử chính trị của khoa học lịch sử. Đối
tượng nghiên cứu của đề tài là xem xét, đánh giá thực chất sự biến động của chính
trị ở Vương quốc Thái Lan từ năm 2006 đến năm 2011.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về thời gian
Luận án tập trung nghiên cứu tình hình chính trị của Thái Lan trong giai

đoạn 2006 - 2011. Cụ thể là nghiên cứu các vấn đề từ khi quân đội Thái Lan tiến
hành đảo chính lật đổ Chính phủ Thaksin Shinawatra vào tháng 9 năm 2006 đến khi
Thủ tướng Yingluck Shinawatra lên cầm quyền vào tháng 7 năm 2011. Tuy nhiên,
để làm rõ các nhân tố tác động, nguyên nhân cũng như tác động, hệ quả của biến
động chính trị ở Thái Lan, đề tài có xem xét, đề cập đến q trình vận động chính trị
ở Thái Lan thời gian trước năm 2006 và từ sau năm 2011.
- Về nội dung
Luận án đi sâu nghiên cứu biến động chính trị ở Vương quốc Thái Lan từ
năm 2006 đến năm 2011, trong đó tập trung phân tích làm rõ những nội dung chính:
Những nhân tố tác động, q trình biến động chính trị ở Vương quốc Thái
Lan, đặc điểm và tác động của nó đối với Thái Lan, các nước và khu vực.
“Chính trị” là một khái niệm khá phức tạp. Chính trị (Politics) trong phạm vi


4
một nước là hoạt động trong lĩnh vực quan hệ giữa các giai cấp, các tộc người; là
vấn đề giành, giữ, tổ chức và sử dụng quyền lực Nhà nước; là sự tham gia của các
tầng lớp nhân dân vào công việc của Nhà nước và xã hội, là hoạt động chính trị thực
tiễn của giai cấp, các đảng phái chính trị…, nhằm tìm kiếm những khả năng thực
hiện đường lối và những mục tiêu đã đề ra nhằm thỏa mãn lợi ích.
Liên quan đến phạm trù “Chính trị”, có nhiều khía cạnh. Ở đây, luận án tập
trung đề cập đến các yếu tố liên quan đến “Biến động chính trị” như “Đảng phái”,
“Quyền lực chính trị”…
Ngồi giới hạn về thời gian và nội dung nêu trên, các vấn đề khác đều khơng
thuộc phạm vi nghiên cứu chính của đề tài.
3.3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu đặt ra, luận án tập trung giải quyết các nhiệm vụ:
- Phân tích, làm rõ các nhân tố từ bối cảnh quốc tế, khu vực Đơng Nam Á;
tình hình chính trị, xã hội Thái Lan tác động đến biến động chính trị ở Vương quốc
Thái Lan trong giai đoạn 2006 - 2011.

- Phục dựng lại bức tranh tổng thể về diễn biến tình hình biến động chính trị
ở Vương quốc Thái Lan giai đoạn 2006 - 2011 thông qua các đời thủ tướng cầm
quyền với các biến cố lịch sử diễn ra ở nước này.
- Chỉ rõ và phân tích một số đặc điểm nổi bật của biến động chính trị ở
Vương quốc Thái Lan từ 2006 đến 2011, đồng thời nhận xét, đánh giá tác động của
quá trình biến động này đối với đất nước Thái Lan trong sự phát triển nội tại, quan
hệ với các nước và tác động đối với khu vực Đông Nam Á.
4. Nguồn tài liệu
Nguồn tài liệu chủ yếu được sử dụng trong luận án bao gồm:
- Các văn bản, văn kiện của chính phủ, các bộ, ngành, các đảng phái chính trị
- xã hội của Thái Lan liên quan đến vấn đề nghiên cứu, nhất là các tài liệu ban hành
trong giai đoạn 2006 - 2011.
- Các tài liệu, sách tìm hiểu, nghiên cứu về lịch sử, kinh tế, chính trị, văn hố
- xã hội của Thái Lan đã xuất bản ở Việt Nam và nước ngồi.
- Các bài báo, cơng trình nghiên cứu khoa học liên quan đến vấn đề nghiên
cứu đã được cơng bố, đăng tải trên các tạp chí, báo, chun san, kỷ yếu hội nghị,
hội thảo khoa học…
- Ngoài ra, đề tài còn khai thác, sử dụng các nguồn tin của Thơng tấn xã, báo
chí, phát thanh, truyền hình, mạng Internet Việt Nam, các nguồn thơng tin từ báo
chí Thái Lan như: Bangkok Post, The Nation.v.v...


5
5. Phương pháp nghiên cứu và cơ sở lý thuyết
5.1. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài thuộc phạm trù lịch sử chính trị. Chính vì vậy, luận án sử dụng
phương pháp lịch sử kết hợp với phương pháp lôgic, xem xét sự kiện, nhân vật và
xu hướng tiến triển của lịch sử được đặt trong bối cảnh không gian, thời gian được
xác định và tuân theo nguyên tắc lịch đại, sự tương tác nhiều chiều của q trình
khủng hoảng chính trị diễn ra tại Thái Lan từ 2006 đến 2011.

Về mặt phương pháp luận, chúng tôi dựa trên quan điểm duy vật lịch sử của
Chủ nghĩa Mác - Lênin về hình thái kinh tế - xã hội, về nhà nước và quyền lực trong
hệ thống chính trị v.v.…
Về phương pháp thu thập và xử lý tài liệu, chúng tôi sử dụng kiến thức về
sử liệu học, thống kê, phân tích, so sánh để tiếp cận và lý giải các nguồn thông tin
cần thiết.
5.2. Cơ sở lý thuyết
Để phân tích thấu đáo, nhận diện vai trị của các thế lực chính trị cũng như
bản chất mâu thuẫn xã hội ở Thái Lan tác động đến những biến động chính trị,
luận án tham khảo lý thuyết về “Tinh hoa quyền lực” của C.Wright Mills. Theo lý
thuyết này, quyền lực chính trị được tập hợp thơng qua ba thiết chế kinh tế, chính
trị và quân sự. Các thiết chế này có khả năng chi phối các thiết chế khác trong xã
hội thông qua ba hình thái cưỡng chế (qn sự), thống trị (chính trị) và thao túng
(kinh tế). Chúng tôi sử dụng lý thuyết này để phân tích vai trị của các lực lượng
chính trị Thái Lan gồm Hoàng gia, giới tướng lĩnh quân đội, lực lượng bảo hoàng,
tầng lớp trung lưu thành thị và tầng lớp bình dân nơng thơn. Từ đó chỉ ra rằng,
giới tinh hoa Thái Lan đã giữ các quyền lực thống trị, cưỡng chế và thao túng
nhưng lực lượng chính trị mới cũng đã tìm cách tái cân bằng quyền lực, nhất là
sau khi Thaksin nắm quyền.
Ngoài ra, luận án cũng sử dụng lý luận “điểm nóng xã hội” và “điểm nóng
chính trị - xã hội”:
+ Điểm nóng xã hội: là đời sống xã hội trong trạng thái không bình thường,
bất ổn định, rối loạn, diễn ra sự xung đột, chống đối giữa các lực lượng với những
hành vi khơng cịn tự kiềm chế được, đã vượt ra ngồi khn khổ của pháp luật và
chuẩn mực văn hố đạo đức, diễn ra trong một không gian và một thời gian nhất
định và có khả năng lan tỏa sang nơi khác.
+ Điểm nóng chính trị- xã hội: là điểm nóng xã hội diễn ra trong lĩnh vực
chính trị- xã hội khi mà sự chống đối của đám đông quần chúng của các lực lượng

6
đối lập đã hướng trực tiếp vào những người nắm quyền lực chính trị, cơ quan quyền
lực và thể chế chính sách của chính quyền nhà nước. Sử dụng lý luận này, luận án
góp phần chỉ rõ làn sóng đấu tranh của hai hay nhiều lực lượng xã hội đối lập vì
những mâu thuẫn chính trị - xã hội khơng thể hịa giải.
6. Đóng góp của luận án
- Trên cơ sở nghiên cứu về biến động chính trị ở Vương quốc Thái Lan từ
năm 2006 đến năm 2011, trình bày toàn diện, hệ thống về những nhân tố tác động,
các diễn biến chính của biến động chính trị Thái Lan trong những năm 2006 - 2011,
Luận án thực sự là cơng trình đầu tiên ở Việt Nam nghiên cứu có hệ thống và khá
toàn diện về vấn đề này.
- Luận án cũng đưa ra những nhận xét, đánh giá mang tính độc lập về một số
đặc điểm của biến động chính trị ở Vương quốc Thái Lan từ năm 2006 đến năm
2011 và tác động nhiều mặt của nó.
- Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần xây dựng thành chuyên đề về lịch
sử chính trị Thái Lan thời hiện đại. Đề tài cịn cung cấp thơng tin, luận cứ khoa học
cho các nhà hoạch định chính sách của Việt Nam xử lý các vấn đề nội bộ của mình.
Luận án có thể sử dụng như tài liệu tham khảo có giá trị trong việc nghiên cứu,
giảng dạy về lịch sử Thái Lan hiện đại nói chung, lịch sử chính trị nói riêng.
7. Bố cục của luận án
Ngồi phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, phần nội dung
chính của luận án được trình bày trong 4 chương:
Chương 1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Chương 2. Nhân tố tác động đến biến động chính trị ở Vương quốc Thái Lan
từ năm 2006 đến năm 2011
Chương 3. Diễn biến chủ yếu trên chính trường Thái Lan từ năm 2006 đến
năm 2011
Chương 4. Nhận xét về biến động chính trị ở Vương quốc Thái Lan từ năm
2006 đến năm 2011.

7
Chương 1
TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam
Thái Lan là một quốc gia nằm ở vị trí địa chiến lược, tương đối trung tâm
Đông Nam Á, với một nền kinh tế khá phát triển và nền dân chủ đang trên đường
trưởng thành, có nền ngoại giao thực dụng, linh hoạt, nhưng tình hình chính trị - xã
hội thì thường hay bất ổn. Vì vậy, giới học giả trong nước và trên thế giới dành
quan tâm nhiều nghiên cứu về đối tượng này.
1.1.1. Những nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Thứ nhất, việc nghiên cứu Thái Lan gắn với bối cảnh chung Đông Nam Á:
Thái Lan là một quốc gia nằm trong khu vực Đơng Nam Á, có mối quan hệ lịch sử,
kinh tế, văn hóa lâu đời với các quốc gia trong khu vực, vì vậy, tài liệu nghiên cứu
về Thái Lan gắn với khu vực này khá phong phú. Tiêu biểu là các cơng trình sau:
Mơ hình nền hành chính các nước ASEAN của Lương Trọng Yêm và Bùi
Thế Vĩnh (NXB Chính trị Quốc gia, 1998); Lịch sử Đơng Nam Á (NXB Giáo dục,
2005) của tác giả Lương Ninh, Đỗ Thanh Bình, Trần Thị Vinh; Những vấn đề chính
trị kinh tế Đông Nam Á thập niên đầu thế kỷ XXI của tác giả Trần Khánh (NXB
Khoa học xã hội, 2006); Tri thức Đơng Nam Á (NXB Chính trị quốc gia, 2008) của
Vũ Dương Ninh (chủ biên) và Lương Ninh; Xã hội dân sự ở một số nước Đông
Nam Á do Lê Thanh Hương chủ biên, xuất bản năm 2009; Lịch sử Đông Nam Á, tập
4, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội của tác giả Trần Khánh (chủ biên, 2016); … Đây
là các cơng trình đã đề cập đến những nét cơ bản nhất về tình hình chung của khu
vực cũng như tình hình kinh tế, chính trị của các quốc gia Đơng Nam Á một cách
khá cụ thể, trong đó có Thái Lan.
Đề tài khoa học cấp Bộ Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ở Đông
Nam Á trong hai thập niên đầu thế kỷ XXI và tác động đến Việt Nam do Nguyễn
Hoàng Giáp làm chủ biên (Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh,
2011) và cuốn Hợp tác và cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung ở Đông Nam Á ba

thập niên đầu sau Chiến tranh lạnh do Trần Khánh làm chủ biên (NXB Thế giới,
2014) cho rằng, trong thập niên đầu thế kỷ XXI, các nước lớn đều quan tâm và
mong muốn hiện diện ở Đông Nam Á, can thiệp sâu, rộng hơn vào khu vực nhằm
giành giật ảnh hưởng và kiềm chế, ngăn chặn lẫn nhau để tạo dựng vị thế, hướng
khu vực đi theo quỹ đạo riêng của mình thơng qua thúc đẩy quan hệ hợp tác kinh tế,
tăng cường sự hiện diện quân sự. Do đó, các quốc gia ở Đơng Nam Á (trong đó có


8
Thái Lan) đang phải ứng phó trước những biến động đầy phức tạp trong quan hệ với
các nước lớn, với vơ số thách thức, nhưng cũng nhiều cơ hội.
Cơng trình nghiên cứu Một số vấn đề chính trị quốc tế trong giai đoạn hiện
nay do Nguyễn Hoàng Giáp (chủ biên, 2012), NXB Chính trị quốc gia - Sự thật.
Cơng trình được các tác giả đề cập đến những vấn đề có tính thời sự của nền chính
trị quốc tế hiện nay, như xu thế tồn cầu hóa, mối quan hệ giữa các nước lớn, chống
chủ nghĩa khủng bố, trật tự thế giới mới…Cuốn sách cho thấy một bức tranh đa
dạng về tình hình chính trị của từng quốc gia nói riêng cũng như thế giới nói chung.
Ngồi ra, các tác giả cũng đề xuất những giải pháp thiết thực nhằm đổi mới và tăng
cường chính sách đối ngoại của Đảng và nhà nước ta trong bối cảnh tồn cầu hóa và
hội nhập quốc tế.
Các cơng trình nghiên cứu về cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ 1997 tại
châu Á mà khởi nguồn từ Thái Lan đã được nhiều nhà nghiên cứu dành sự quan
tâm. Tiêu biểu, năm 1998, Viện Thông tin khoa học xã hội xuất bản chuyên đề:
Khủng hoảng tài chính - tiền tệ châu Á và những vấn đề đặt ra hiện nay với một
loạt bài nghiên cứu về cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ đang diễn ra ở châu Á
mà khởi đầu là ở Thái Lan. Các nghiên cứu: So sánh cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ giữa Thái Lan và Mêhicơ của tác giả Nguyễn Minh Phong, Khủng hoảng tiền
tệ ở Thái Lan: nguyên nhân, hậu quả, giải pháp và triển vọng phục hồi của tác giả
Nguyễn Hồng Sơn, Khủng hoảng tiền tệ ở châu Á và một số giải pháp đối với Việt
Nam của tác giả Tào Hữu Phùng, bài viết Khủng hoảng tài chính ở châu Á: nguyên
nhân, hậu quả và bài học với Việt Nam của tác giả Nguyễn Thiện Nhân đăng trên

tạp chí Nghiên cứu và phát triển, 2003.
Trên đây là những cơng trình cung cấp kiến thức cơ sở nền tảng giúp chúng
tơi có nhận thức về tình hình chung của các nước ở khu vực Đơng Nam Á cũng như
phơng kiến thức về chính trị và quan hệ quốc tế trong giai đoạn hiện nay. Từ đó,
mới có được cái nhìn về Thái Lan sâu sắc hơn, đặt trong mối quan hệ với các quốc
gia khu vực khi thực hiện đề tài.
Thứ hai, các cơng trình chun khảo về Thái Lan: Thái Lan là một quốc gia
có lịch sử lâu đời và độc đáo, có nền văn hóa phong phú, đa dạng. Chính vì vậy, các
tác giả Việt Nam đã có khá nhiều sách chuyên khảo về lịch sử tổng hợp của Thái
Lan như: Lịch sử Vương quốc Thái Lan của Vũ Dương Ninh (chủ biên, 1994, NXB
Giáo dục), Lịch sử Thái Lan (1998, NXB Khoa học xã hội) do Phạm Nguyên Long,
Nguyễn Tương Lai đồng chủ biên; Thái Lan những năm cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ
XXI (do Nguyễn Thị Quế chủ biên, 2006, Viện Nghiên cứu Đông Nam Á, Hà


9
Nội)… Trong những tác phẩm này, các tác giả đã dành nhiều cơng sức để trình bày
những nét khái qt, chung nhất về đất nước Thái Lan trên các mặt kinh tế, xã hội
cũng như những chuyển biến lớn của nền chính trị. Các nghiên cứu này giúp chúng
tơi tiếp cận, khai thác và phục dựng bối cảnh lịch sử Thái Lan.
Không chỉ dừng ở nghiên cứu lịch sử đơn thuần, nhiều học giả đã đi sâu nghiên
cứu Thái Lan theo các chun đề khác nhau, trong đó khơng ít cơng trình nghiên cứu
chú tâm nhận diện những vấn đề chính trị của Thái Lan. Ở đây, chúng tơi đề cập một
số cơng trình tiêu biểu về tình hình chính trị theo diễn trình lịch sử quốc gia này.
Trước tiên, đề cập đến q trình chuyển đổi thể chế chính trị từ nền quân chủ
chuyên chế sang nền quân chủ lập hiến, tác giả Kim Ngọc Thu Trang (Viện Hàn lâm
Khoa học xã hội Việt Nam, 2013) đã lựa chọn cách tiếp cận này với Luận án Tiến sĩ
lịch sử: Cách mạng năm 1932 ở Xiêm (Thái Lan): tính chất và ý nghĩa lịch sử. Trong
nghiên cứu của mình, tác giả đã khái quát những nhân tố khiến giới quân sự quyết
định tiến hành cuộc cách mạng năm 1932 lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế cũng

như diễn biến và kết quả cuộc cách mạng. Cơng trình nghiên cứu cũng phân tích, làm
rõ tính chất và ý nghĩa của cuộc cách mạng này, so sánh, đối chiếu với các cuộc cách
mạng tư sản ở châu Âu trong các thế kỷ trước đó để đưa ra những đặc điểm của cuộc
cách mạng 1932. Luận án cũng đưa ra kết luận khi cho rằng cuộc chính biến của tầng
lớp sĩ quan quân đội lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, tạo dựng chính thể quân chủ
lập hiến là một cuộc cách mạng, tạo điều kiện để Thái Lan tiến hành các cải cách theo
hướng tư sản, mở ra kỷ nguyên mới tại quốc gia này. Nhận định về tính chất cuộc
cách mạng 1932, cũng tác giả Kim Ngọc Thu Trang có bài phân tích Về tính chất
cách mạng 1932 ở Xiêm (Thái Lan) (Tạp chí Nghiên cứu Đơng Nam Á, số 7/2012),
cho rằng cuộc cách mạng 1932 ở Xiêm là một hiện tượng khá độc đáo, để đưa ra
nhận định này, tác giả đã khát quát vài nét về cuộc cách mạng với các ngun nhân
điển hình, diễn biến chóng vánh và để lại hệ quả to lớn, biến chuyển chính thể Thái
Lan từ chính thể quân chủ chuyên chế sang chính thể quân chủ lập hiến. Theo Kim
Ngọc Thu Trang, cuộc cách mạng 1932 không phải là một cuộc chính biến mà cho
rằng đây hồn tồn là một cuộc cách mạng mang tính chất cuộc cách mạng tư sản, đã
giải quyết được những vấn đề, nhiệm vụ cơ bản của một cuộc cách mạng tư sản.
Nhận diện thêm về q trình đấu tranh địi dân chủ của người Thái, cơng
trình nghiên cứu Nhìn lại cuộc nổi dậy của sinh viên Thái Lan tháng 10/1973 của
tác giả Lê Hùng Nam (Tạp chí Nghiên cứu Đơng Nam Á, số 3/1994), đã đưa ra
cách nhìn về truyền thống đấu tranh trong tầng lớp trí thức, nhất là giới sinh viên
tại các trường Đại học trong thập niên 1970. Nhờ mối liên hệ chặt chẽ và sự giúp


10
đỡ của nhiều tầng lớp nhân dân, sinh viên đã trở thành một lực lượng chính trị
hùng hậu, góp phần quyết định trong việc lật đổ chế độ độc tài Thanom
Kittikachon năm 1973, mở ra một thời kỳ dân chủ mới cho Thái Lan, cũng từ đây
vai trò của tầng lớp quân nhân trên chính trường thực sự bị thách thức bởi các lực
lượng dân chủ.
Là lĩnh vực mấu chốt của ổn định chính trị và xã hội, nền kinh tế Thái Lan

được ghi nhận có những năm tháng phát triển cực thịnh, đưa đất nước hướng đến
trở thành một con rồng nhỏ châu Á về kinh tế. Tuy vậy, với chính sách phát triển
kinh tế hướng ngoại, dựa vào các nguồn lực đầu tư bên ngoài mà thiếu đi sự ổn định
từ nền kinh tế nội tại hay chính sách phát triển kinh tế thiếu cân bằng giữa các vùng,
các ngành kinh tế… đã khiến Thái Lan vấp phải rất nhiều hệ lụy, chênh lệch phát
triển vùng miền, chênh lệch giàu nghèo ngày càng lớn. Đề cập đến lĩnh vực này,
nhiều học giả đã có những nghiên cứu chuyên sâu, như: Luận án Tiến sĩ kinh tế của
Trương Duy Hồ Chính sách cơng nghiệp hố hướng về xuất khẩu ở Thái Lan từ
1972 đến nay, (Viện Kinh tế và Chính trị thế giới, 2005). Trương Duy Hồ cũng là
tác giả của bài viết Một số điều chỉnh chính sách kinh tế vĩ mô của Thái Lan sau
khủng hoảng tài chính - tiền tệ (Tạp chí Nghiên cứu Đơng Nam Á, số 12, 2001) đã
đưa ra nhiều ý kiến, nhiều sự lý giải khác nhau về nguyên nhân dẫn đến khủng
hoảng, diễn biến, tác động cũng như triển vọng phục hồi của nền kinh tế các nước
chịu ảnh hưởng, đặc biệt là Thái Lan. Tác giả Lê Thanh Bình với Luận án Tiến sĩ
Cơng nghiệp hóa hướng về xuất khẩu của Thái Lan, khả năng vận dụng vào Việt
Nam (Đại học Kinh tế quốc dân, 2010), đã đề cập đến điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và nền chính trị Thái Lan cùng tác động của những yếu tố này đến quá trình
phát kinh tế. Tác giả cũng đi sâu phân tích q trình phát triển kinh tế cơng nghiệp
hóa theo hướng thay thế nhập khẩu giai đoạn 1959 - 1972 và q trình cơng nghiệp
hóa hướng về xuất khẩu giai đoạn 1972 - 2008 của Thái Lan. Đồng thời, luận án
đưa ra những bài học kinh nghiệm về q trình cơng nghiệp hóa hướng về xuất
khẩu và khả năng vận dụng đối với Việt Nam, cả những kinh nghiệm thành công
cũng như bài học từ thất bại. Những tác phẩm này đã đề cập tương đối hoàn chỉnh
về tiến trình phát triển của nền kinh tế Thái Lan sau khi quốc gia này định hướng
phát triển nền kinh tế dựa trên xuất khẩu thay thế nhập khẩu. Các tác giả đều có
chung nhận định, trải qua một chặng đường dài và liên tục, có định hướng rõ ràng
và các thời cơ khách quan tác động đã góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng cao, ổn
định của nền kinh tế trước khi bị chặn lại bới cuộc khủng hoảng tài chính 1997 bất
chấp tình hình chính trị ln bất ổn.

11
Những tài liệu này cung cấp những kiến thức cơ bản nhất về đất nước, con
người Thái Lan, quá trình lịch sử và phát triển kinh tế, văn hóa, chính trị, xã hội của
Thái Lan từ khi lập quốc đến những năm đầu của thập kỷ 90 thế kỷ XX. Đây là
những cuốn sách tham khảo giúp chúng tơi có phơng kiến thức chung về lịch sử,
văn hóa Thái Lan khi thực hiện đề tài.
1.1.2. Những nghiên cứu có liên quan trực tiếp đến đề tài
Trong lịch sử Thái Lan đương đại, có một nhân vật khơng thể khơng nhắc
đến, đó là Thaksin Shinawatra, viết về nhân vật góp phần làm khuynh đảo nền chính
trị Thái Lan trong suốt thập niên đầu thế kỷ XXI và một vài năm sau của thập niên
thứ hai dù đã bị quân đội đảo chính lật đổ năm 2006, nhiều nhà nghiên cứu đã dành
sự quan tâm của mình về Thaksin, trên nhiều góc cạnh khác nhau. Cụ thể, Luận án
Tiến sĩ kinh tế Chính sách phát triển kinh tế của Thái Lan dưới thời Thủ tướng
Thaksin Shinawatra của Nguyễn Ngọc Lan (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt
Nam, 2013), đã viện dẫn cơ sở lý luận và thực tiễn của việc lựa chọn các chính
sách kinh tế của Thaksin, nghiên cứu các chính sách kinh tế của Thaksin cũng như
tác động của các chính sách này đến nền kinh tế Thái Lan. Đi sâu vào một lĩnh vực
cụ thể, cũng tác giả Nguyễn Ngọc Lan có bài viết Các chính sách chống đói nghèo
của Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Đơng
Nam Á, số 2/2014. Bài viết đã khái quát những chính sách của Thaksin và Đảng
TRT cầm quyền trong hướng về nông thôn, khu mà các chính phủ trước gần như rất
ít đề cập. Cũng nhờ các chính sách này mà Thaksin đã giành được rất nhiều thiện
cảm của người dân khu vực nông thôn, để chính khu vực này đã tạo cho Thaksin
được nhận định như “ông trùm dân túy” như cách gọi của học giả Tom Plate, được
sự ủng hộ rộng rãi của dân chúng.
Tiếp tục chọn cách tiếp cận về các chính sách kinh tế của Thaksin, tác giả Lê
Thị Anh Đào có bài viết Chính sách phát triển kinh tế của Thái Lan dưới thời Thủ
tướng Thaksin (2001- 2005) (Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, số 4/2012). Bài
viết cùng Luận án Tiến sĩ (bảo vệ năm 2012 tại Đại học Huế) Quá trình phát triển
kinh tế của Thái Lan (1982 - 2006), đưa ra các chính sách khắc phục và điều chỉnh

trên nhiều lĩnh vực của đời sống kinh tế Thái Lan dưới thời Thủ tướng Thaksin
Shinawatra, trong đó nhấn mạnh việc điều chỉnh, đổi mới chiến lược, đường lối
phát triển của Chính phủ ơng, cũng như chính sách phát triển kinh tế hướng về nông
thôn ở Thái Lan.
Luận án Tiến sĩ Chính trị học Vai trị của giới doanh nhân trong nền chính
trị Thái Lan hiện đại: trường hợp của cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra của


12
Nguyễn Đình Thuận (Đại học Quốc gia Hà Nội - 2016). Luận án đã trình bày một
cách khái quát về nền chính trị Thái Lan hiện đại, với các định chế được quy định
trong hiến pháp, nhất là bản Hiến pháp 1997 như về đảng phái, các lực lượng chính
trị chủ yếu hay mối tương quan giữa các lực lượng này. Trọng tâm luận án đề cập
đến vai trò của tầng lớp doanh nhân trong nền chính trị Thái Lan mà nhân vật tiêu
biểu là Thaksin Shinawatra. Tác giả đã tập trung nghiên cứu sự hiện diện của
Thaksin trên chính trường cũng như các chính sách và tác động của các chính sách
này đối với chính trị Thái Lan. Luận án cũng cho rằng Thủ tướng Thaksin chính là
tác nhân khiến Chính phủ của mình sụp đổ khi trong nhiệm kỳ cầm quyền tạo ra quá
nhiều mâu thuẫn đối với tầng lớp tinh hoa truyền thống.
Nhận diện sự kiện Thaksin bị quân đội lật đổ, các tác giả Văn Ngọc Thành và
Đàm Thị Đào có bài phân tích Cuộc đảo chính ngày 19/9/2006 ở Thái Lan (Tạp chí
Nghiên cứu Đơng Nam Á, số 1, 2008) đề cập đến nguyên nhân, diễn biến và kết quả
cuộc đảo chính của quân đội lật đổ Thủ tướng Thaksin. Trong đó, các tác giả nhận
định rằng, “phong cách Thaksin” chính là nguyên cớ để qn đội tiến hành đảo chính
lật đổ ơng, việc lật đổ Thaksin chỉ đơn thuần là sự thay đổi của một bộ phận kiến trúc
thượng tầng và thể hiện bước tiếp theo của sự phát triển nền dân chủ Thái Lan.
Việc Thaksin bị lật đổ đã tạo ra rất nhiều hệ lụy cho chính trường Thái Lan,
do đó các cơng trình nghiên cứu về chính trị Thái Lan giai đoạn này được nhiều nhà
nghiên cứu lựa chọn. Tạp chí Foreign Affairs số tháng 8/2009 và báo chí ở Bangkok
đã khái qt lại tình hình chính trị đương đại Thái Lan một cách ngắn gọn với rất

nhiều những bất ổn cũng như dự cảm về một tương lai của nền chính trị nước này
không mấy tốt đẹp cùng với một nền dân chủ không chắc chắn.
Tác giả Phạm Quốc Trụ với nghiên cứu Biểu tình sắc màu và cuộc khủng
hoảng chính trị tại Thái Lan đăng ở Tạp chí Nghiên cứu Biển Đông (năm 2010) đã
chỉ ra nguồn gốc dẫn tới cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay ở Thái Lan trong đó
nhấn mạnh nhân tố Thaksin Shinawatra trên chính trường Thái Lan từ khi nắm
quyền tháng 1/2001, đến khi Thaksin bị quân đội lật đổ vào tháng 9/2006. Bài viết
cũng nhắc tới cuộc đấu tranh của các phe đối lập, đại diện cho 2 xu hướng chính trị
khác nhau là PAD và PPP sau này là UDD (Mặt trận Dân chủ thống nhất chống độc
tài), với 2 sắc màu “vàng - đỏ” thường xuyên đối chọi nhau trên đường phố, cũng
như triển vọng khơng mấy sáng sủa trên chính trường khi Abhisit Vejjajiva được
bầu làm Thủ tướng Thái Lan.
Tác giả Phan Trần, trong Trận cầu lửa chính trị Thái Lan (gồm 3 kì, đăng
trên Tạp chí Giáo dục và thời đại, số 14, 15, 16, tháng 4/2010) mô tả chân dung


13
Thaksin, một ơng bầu chính trị, về những người biểu tình Áo đỏ và Áo vàng, về tình
hình bạo động leo thang ngày càng đáng lo ngại khi gia tăng các cuộc biểu tình ủng
hộ cựu Thủ tướng Thaksin đã bất chấp lệnh cấm của Thủ tướng Abhisit Vejjajiva,
về sự nghi ngờ của giới kinh doanh trước khả năng Chính phủ có thể tái lập trật tự.
Tác giả Hà Anh Tuấn, Viện nghiên cứu chiến lược Ngoại giao, Học viện
Ngoại giao, trong bài viết Từ Thaksin đến cuộc chiến Vàng - Đỏ: Góp phần hiểu
thêm về chính trị Thái Lan (Tạp chí Nghiên cứu quốc tế, số 2, tháng 6/2009) góp
phần trả lời cho câu hỏi: bản chất của cuộc khủng hoảng chính trị lúc này là gì? Nó
mang yếu tố cá biệt hay là cuộc khủng hoảng không tránh khỏi, mang cấu trúc của
xã hội Thái Lan?. Tác giả cũng giới thiệu một số cách tiếp cận chính đối với khủng
hoảng ở Thái Lan hiện nay để hiểu thêm về tình hình chính trị Thái Lan và góp
phần giải thích các câu hỏi trên.
Cuốn Thái Lan, giải mã nền chính trị và can thiệp quân đội của tác giả

Nguyễn Đình Thuận (NXB Cơng an nhân dân, 2011), gồm 12 chương, với 3 phần:
Phần thứ nhất, điểm qua lịch sử hình thành và phát triển của Thái Lan trước năm
1932; phần thứ hai, cuốn sách nghiên cứu sự phát triển của quân đội và vai trò của
lực lượng này trên chính trường Thái Lan từ sau năm 1932 đến giữa năm 1970;
phần thứ ba, cuốn sách tập trung tìm hiểu hoạt động của hệ thống chính trị Thái Lan
trong giai đoạn chuyển giao và tranh giành ảnh hưởng giữa hai thế lực chính là quân
đội và các đảng phái chính trị. Cuộc tranh giành ảnh hưởng về chính trị cũng được
tác giả nhìn nhận dưới góc độ hoạt động và đặc trưng của các phong trào chính trị
như PAD, UDD.
Bước sang giai đoạn Thủ tướng Abhisit cầm quyền, nền chính trị Thái Lan
đã có nét bình ổn hơn nhưng chỉ là sự dịu lắng của một thủ tướng cầm quyền dài hơi
hơn, còn bản chất sự bất ổn vẫn rất nhức nhối. Nghiên cứu về giai đoạn Thủ tướng
Abhisit nắm quyền có thể kể bài viết của tác giả Nguyễn Ngọc Lan Những vấn đề
kinh tế - chính trị, xã hội nổi bật của Thái Lan trong năm 2009 (Tạp chí Nghiên cứu
Đơng Nam Á, số 1/2010). Tác giả bài viết đã nhận định về những khó khăn mà
Chính phủ Abhisit gặp phải khi lực lượng UDD đối lập liên tiếp tổ chức các cuộc
tuần hành đòi thủ tướng từ chức, đối nội gặp khó khăn, Chính phủ Abhisit cịn đối
diện với vấn đề đối ngoại nhức nhối, đó là vấn đề mâu thuẫn với nước láng giềng
Campuchia trong việc tranh chấp ngơi đền cổ Preah Vihear. Chính những bất ổn cả
trong đối nội lẫn đối ngoại đã khiến cho tình hình kinh tế Thái Lan gặp rất nhiều
khó khăn. Bức tranh kinh tế chỉ khởi sắc vào cuối năm sau khi Chính phủ Abhisit áp
dụng một loạt các biện pháp phù hợp.


14
Liên quan đến các chính sách mà Chính phủ Abhisit áp dụng, tác giả Nguyễn
Quang có bài phân tích Chính sách của Thủ tướng Thái Lan Abhisit Vejjajiva (Tạp
chí Kiến thức quốc phịng hiện đại, số 4/2009), trong đó liệt kê những chính sách
được Chính phủ Abhisit áp dụng để khôi phục kinh tế trong năm 2009, nhất là khôi
phục niềm tin của các nhà đầu tư vốn đã bị giảm sút nghiêm trọng trước những bất

ổn chính trị tại quốc gia này. Ngồi ra, Chính phủ cũng đưa ra kế hoạch định hướng
ổn định chính trị dài hơi trong 3 năm tiếp theo, nổi bật trong kế hoạch này là: bảo vệ
nền quân chủ lập hiến, trung thành tuyệt đối với Nhà Vua, ngăn chặn hành vi xúc
phạm Hoàng gia; đoàn kết dân tộc dựa trên cơ sở pháp lý, công bằng; khôi phục và
phát triển kinh tế bền vững; phát triển ổn định hệ thống chính trị quốc gia, tăng
cường thực thi pháp luật công minh. Tựu trung lại, các chính sách của Chính phủ
Abhisit được tác giả nhận định là nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế và tăng cường an
ninh quốc gia, mấu chốt là ổn định tình hình chính trị.
Đối với cuộc đấu tranh dai dẳng đòi ly khai của các tỉnh miền Nam, bài viết
Về cuộc khủng hoảng tôn giáo ở miền Nam Thái Lan - một số nguyên nhân và tác
động của Phạm Thị Thúy (Tạp chí Nghiên cứu Đơng Nam Á, số 3/2007) đã đề cập
đến những xu hướng bạo lực, gây bất ổn chính trị ở miền Nam Thái Lan dưới thời
cầm quyền của Thaksin.
Chính trị khủng hoảng kéo dài mang theo rất nhiều hệ lụy đến mọi mặt trong
đời sống kinh tế - xã hội Thái Lan. Đề cập đến vấn đề này bài viết Khủng hoảng
chính trị Thái Lan và những tác động đến kinh tế - xã hội (Tạp chí Đối ngoại số
7/2010, tr.27-32) của Hồng Thị Thanh Nhàn điểm lại tình hình chính trị Thái Lan
từ năm 2006 đến năm 2010. Cuộc khủng hoảng chính trị Thái Lan giai đoạn này đã
tác động mạnh mẽ đến sự phát triển kinh tế và ổn định xã hội tại quốc gia này. Tác
giả cho rằng cuộc khủng hoảng chính trị đã khiến không chỉ kinh tế Thái Lan chịu
tác động xấu mà còn ảnh hưởng đến tâm lý các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là
Nhật Bản, quốc gia truyền thống và bạn hàng lớn của kinh tế Thái Lan. Trong khi
đó, ở khía cạnh xã hội, các cuộc bạo loạn không thể giải quyết được những mâu
thuẫn xã hội vốn đã rất nhức nhối trong xã hội Thái Lan, hệ quả của sự chênh lệch
khoảng cách thu nhập và phát triển xã hội, khoảng cách giàu nghèo gia tăng nhanh
chóng. Tác giả cũng nhấn mạnh sự đối lập trong tư duy kinh tế của học thuyết kinh
tế Thaksin và chính sách kinh tế “vừa đủ” của Nhà Vua chú trọng đến nền kinh tế
phát triển ổn định và hài hòa. Những mâu thuẫn chồng mâu thuẫn giữa các phe phái,
sự thù hận và chia rẽ có thể bị kích động và trở thành chủ nghĩa cực đoan nếu Thái
Lan khơng có giải pháp thích đáng. Hịa giải dân tộc thực sự là giải pháp lâu dài đối

với quốc gia này nhằm sớm đưa đất nước trở lại ổn định.


15
Tác giả Nguyễn Ngọc Lan có bài viết Tác động của khủng hoảng chính trị
Thái Lan (Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, 2011) đã nêu lên những vấn đề xung
đột, mâu thuẫn xảy ra trong nội bộ chính quyền sau năm 2006, sự quản lý yếu kém
của chính phủ và những hệ lụy khiến cho tình hình chính trị Thái Lan càng thêm rối
ren. Chính trị khủng hoảng tác động đến lựa chọn chính sách đối ngoại với các nước
lớn hay giải quyết các vấn đề xã hội. Tác giả cũng đưa ra những tác động của chính
trị khủng hoảng ở Thái Lan đến kinh tế Việt Nam. Tác giả Nguyễn Ngọc Lan đồng
thời cũng là Chủ nhiệm Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ Những vấn đề chính trị,
kinh tế nổi bật của Thái Lan giai đoạn 2011 - 2020 và tác động chủ yếu đến Việt
Nam (Viện Nghiên cứu Đông Nam Á, 2010). Đề tài đã tóm lược những nét cơ bản
về kinh tế, chính trị Thái Lan thập niên đầu thế kỷ XXI, trong đó nhấn mạnh sự bất
ổn chính trị đã tác động đến nhiều mặt của đời sống kinh tế, xã hội Thái Lan. Ngoài
ra, đề tài cũng đưa ra các dự báo diễn tiến chính trị đến năm 2020 và cho rằng nền
chính trị Thái Lan rất khó dự báo, khi vẫn cịn đó những vấn đề cốt lõi dẫn đến bất
ổn chưa được tháo gỡ. Nghiên cứu cũng tiếp cận những tác động của các vấn đề
chính trị, kinh tế Thái Lan đến Việt Nam.
Đề cập đến quan hệ bất ổn giữa Thái Lan và Campuchia xung quanh vấn đề
tranh chấp chủ quyền ngôi đền cổ Preah Vihear, tác giả K.T.Trung có bài Tranh
chấp chủ quyền đền Preah Vihear giữa Thái Lan và Campuchia (Tạp chí Sự kiện và
nhân vật nước ngoài, số 2/2011). Bài viết nhận định những mâu thuẫn, căng thẳng
trong quan hệ Thái Lan và Campuchia liên quan đến ngôi đền cổ Preah Vihear nằm
trên vùng đất rộng 4,6km2 kéo dài hàng thập kỷ, vấn đề có tính chất lịch sử này đã
khiến quan hệ ngoại giao luôn căng thẳng giữa hai quốc gia, đỉnh điểm là cuộc đụng
độ quân sự năm 2011. Nội dung này cũng được đề cập khá kỹ trong Luận văn Thạc
sĩ Nguyễn Thị Thuý, Quan hệ Vương quốc Thái Lan - Vương quốc Campuchia từ
1993 đến 2010 (Trường Đại học Vinh, 2011).

Tổng hợp một thập kỷ đầu thế kỷ XXI đầy những biến động trên chính trường
Thái Lan, tác giả Nguyễn Phương Bình có bài viết Chính trường Thái Lan thập niên
đầu thế kỷ XXI (Tạp chí Nghiên cứu quốc tế, số 2/2010), phân tích sự nổi lên và thời
gian cầm quyền của Thủ tướng Thaksin cũng như những chính sách được Chính phủ
thực hiện. Tác giả đề cập đến tình hình chính trị Thái Lan sau khi Thaksin bị lật đổ
cùng nhận định: Cuộc khủng hoảng chính trị tại Thái Lan vẫn chưa có hồi kết và
dường như khó đi đến một giải pháp tồn diện để ổn định tình hình.
Nhìn chung, ở Việt Nam, các cơng trình nghiên cứu lịch sử Thái Lan nói
chung, lịch sử chính trị nói riêng khá nhiều. Tuy nhiên, việc đi sâu nghiên cứu về
biến động chính trị của nước này giai đoạn 2006 - 2011 còn khiêm tốn.


16
1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngồi
Thái Lan là một quốc gia thu hút sự quan tâm nghiên cứu của rất nhiều
chun gia nước ngồi. Theo chúng tơi có khơng ít cơng trình khoa học dành nghiên
cứu về nền chính trị Thái Lan nói chung, biến động chính trị của nước này nói riêng
trong tiến trình lịch sử.
1.2.1. Những nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Khủng hoảng kinh tế 1997, khơi nguồn từ Thái Lan sau đó lan rộng ra các
quốc gia Châu Á khác làm cho nền kinh tế lớn thứ 2 Đông Nam Á này chao đảo. Hệ
lụy không chỉ tác động đến các mặt của nền kinh tế mà nó cịn tác động sâu rộng đến
chính trị cũng như các vấn đề xã hội của Thái Lan. Đề cập đến cuộc khủng hoảng
kinh tế 1997, giống như các học giả trong nước, các nhà nghiên cứu nước ngoài cũng
dành quan tâm nghiên cứu nhằm làm rõ nguyên nhân, đánh giá tác động, hệ quả của
khủng hoảng kinh tế đến Thái Lan trên các lĩnh vực: kinh tế, chính trị và xã hội. Tiêu
biểu có cuốn Cuốn Forthcoming in, In East Asia ten years after the crisis, Chapter 8:
Politict of economic recovery in Thailand and the Philippines (Chính trị góp phần
khơi phục nền kinh tế Thái Lan và Philippines của Andrew MacIntyre, TJ Pempel,
John Ravenhill, eds. Cornell University Press. Allen Hicken) đã nghiên cứu so sánh

môi trường chính trị tại hai quốc gia Thái Lan và Philippines và ảnh hưởng của nó
đến q trình phục hồi nền kinh tế sau khủng hoảng tài chính 1997. Tại Thái Lan,
cuộc khủng hoảng đã bộc lộ một loạt các vấn đề trong quá trình phát triển kinh tế của
quốc gia này. Chính phủ Thái Lan sau đó cũng đã đưa ra một loạt các chương trình,
giải pháp để thốt khỏi khủng hoảng kinh tế. Trong đó, cải cách Hiến pháp đã thúc
đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp và mở đường cho giới doanh nhân bước chân
vào chính trị. Tác giả nhận định, chính những cải cách về chính trị đã góp phần thúc
đẩy nền kinh tế Thái Lan phục hồi và phát triển. Tuy nhiên, thay đổi này đã tạo ra lỗ
hổng chính trị mới mà hậu quả của nó là cuộc khủng hoảng chính trị dẫn đến cuộc
đảo chính lật đổ Thủ tướng Thaksin năm 2006 của quân đội Thái Lan.
Nhờ những nỗ lực vượt khó của chính phủ cũng như sự giúp đỡ của cộng
đồng quốc tế, nhất là Quỹ tiền tệ quốc tế IMF, Thái Lan đã từng bước vượt qua
cuộc khủng hoảng kinh tế 1997, đặc biết có sự tăng trưởng, ổn định dưới thời
Thaksin Shinawatra. Đánh giá thành công này của Thái Lan, Cavan Hogue (chủ
biên) có cơng trình nghiên cứu Thailand’s Economic Recovery (Sự phục hồi kinh tế
của Thái Lan), xuất bản năm 2006 ở Singapore. Tác giả Medhi Krongkaew lại có
cách tiếp khác, khi nhìn nhận q trình phục hồi nền kinh tế Thái Lan sau khủng
hoảng dưới góc độ các bài học kinh nghiệm với cơng trình nghiên cứu Economic


17
growth and social welfare: Experience of Thailand after the 1997 economiccricis
(Tăng trưởng kinh tế và phúc lợi xã hội: Kinh nghiệm của Thái Lan sau khủng
hoảng kinh tế 1997), do Đại học Thammasat, Bangkok xuất bản năm 2002.
Chính trường Thái Lan vốn thường hay bất ổn, khơi nguồn bởi rất nhiều
ngun do, một trong số đó chính là làn sóng đấu tranh đòi ly khai của các tỉnh
miền Nam phần đa dân số theo đạo Hồi. Đề cập đến vấn đề này, tác giả Chandra-nuj
Mahakanjana có cơng trình nghiên cứu Decentralization, local government and
Socio-political conflict in Southern Thailand (Phân cấp, chính quyền địa phương và
xung đột chính trị - xã hội ở miền Nam Thái Lan, No.5, 2006, Est, West centrer

Washington). Tác giả đã đề cập đến quá trình lịch sử của khu vực miền Nam Thái
Lan với nhiều nét khác biệt so với những khu vực khác của đất nước, từ văn hóa
đến kinh tế, chính trị, xã hội. Sau Hiệp ước Siam 1902, làn sóng đấu tranh của
người Hồi giáo đòi ly khai của khu vực này khỏi chính quyền Trung ương diễn ra
mạnh mẽ, ngày một gia tăng. Cuốn sách cũng tập trung nghiên cứu nguyên nhân
dẫn đến những cuộc đấu tranh này là do khác biệt về văn hóa, sự cai trị của người
Thái Phật giáo đối với đa số người Mã Lai Hồi giáo tại khu vực miền Nam, sự thờ ơ
của chính quyền trung ương, chênh lệch trong phát triển kinh tế khu vực này đối với
các khu vực khác tại Thái Lan, tình trạng tham nhũng của giới cầm quyền khu vực
này… qua nghiên cứu, Chandra-nuj Mahakanjana đưa ra các giải pháp nhằm chấm
dứt xung đột, đặc biệt đó là chính sách phân cấp quản lý xuống địa phương, đưa
những người địa phương lên đứng đầu chính quyền.
Bài viết Muslim insurgency, political violence and democracy in Thailand
(Phong trào Hồi giáo, bạo lực chính trị và dân chủ ở Thái Lan) của Aurel Croissant
(Ruprecht Karls University, Heidelsery, Germany, 2007) phân tích các cuộc nổi dậy
của người Hồi giáo ở các tỉnh miền Nam Thái Lan. Bài viết dựa trên 2 quan điểm:
thứ nhất, quan điểm dựa trên những nguyên nhân từ sự khác biệt về tơn giáo, văn
hóa, kinh tế; thứ hai, quan điểm dựa trên nền chính trị bất ổn ở Thái Lan thường
xuyên diễn ra, người Hồi giáo tại miền Nam đã nhân đó nổi dậy địi ly khai khỏi
chính quyền Bangkok. Bài viết gồm 5 phần: phần đầu là nguyên nhân dẫn đến các
cuộc nổi dậy của người Hồi giáo; phần 2 đến phần 4, tác giả miêu tả những sự kiện
người Hồi giáo nổi dậy địi ly khai hay tình trạng bạo lực leo thang tại khu vực này;
phần cuối cùng tác giả đưa ra các kết luận.
Trong lịch sử chính trị Thái Lan, qn đội đóng vai trị trung tâm bên cạnh
Hoàng gia Thái Lan. Các học giả nước ngoài dành nhiều sự quan tâm nghiên cứu về
các lực lượng này. Cụ thể, đánh giá vai trò của quân đội, tác giả Katsamaporn
Rakson với bài viết The influence of the military in Thai politics since 1990 (Vai trò