Giáo dục hành vi văn hóa

GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN HÓA
Nội dung:
1. Hành vi văn hóa là gì? Cho ví dụ ?Phân tích sự khác biệt và mối quan hệ giữa hành
vi văn hóa, hành vi đạo đức và giao tiếp có văn hóa.
2. Nêu các phương pháp giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ dưới 6 tuổi. Phân tích
phương pháp giáo dục hành vi văn hóa thơng qua tác phẩm nghệ thuật.
3. Phân tích các loại hành vi văn hóa.
4. Các nội dung giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ dưới 6 tuổi
5. Hành vi có ý thức là gì? Cho ví dụ? Phân tích các đặc điểm của nó.
6. Phân tích mối quan hệ giữa hành vi có ý thức với hành vi vơ thức. Điều kiện để hình
thành hành vi ý thức.
7. Phân tích đặc điểm hành vi văn hóa của trẻ mẫu giáo bé (3 - 4 tuổi).
8. Đặc điểm phát triển hành vi văn hóa của trẻ mẫu giáo nhỡ (4- 5 tuổi)
9. Phân tích đặc điểm phát triển hành vi văn hóa của trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi)
10. Trình bày nguyên tắc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ dưới 6 tuổi


Câu 1: Hành vi văn hóa là gì? Cho ví dụ ?Phân tích sự khác biệt và mối quan hệ
giữa hành vi văn hóa, hành vi đạo đức và giao tiếp có văn hóa.
Hành vi văn hóa là cách ứng xử của con người trong một hoàn cảnh nhất định,
bị chi phối bởi hệ thống giá trị văn hóa của dân tộc mà cốt lõi là giá trị đạo đức và giá
trị thẩm mỹ, khiến cho cách ứng xử mang tính đặc thù của dân tộc ấy.
VD: Hành vi văn hóa: bỏ rác đúng nơi quy định, một em bé dẫn cụ già qua đường, biết
nhường ghế cho người già trên xe buýt,...
🍁 Sự khác biệt giữa hành vi văn hóa hành vi đạo đức và giao tiếp có văn hóa:
- Hành vi văn hóa là cách ứng xử của con người trong một hoàn cảnh nhất định,
bị chi phối bởi hệ thống giá trị văn hóa của dân tộc mà cốt lõi là giá trị đạo đức và giá
trị thẩm mỹ, khiến cho cách ứng xử mang tính đặc thù của dân tộc ấy.
- Hành vi đạo đức là một hành động tự giác, được thúc đẩy bởi một động cơ có
ý nghĩa về mặt đạo đức, cụ thể hơn là những cử chỉ, những việc làm trong mối quan hệ
xã hội phù hợp với ý thức đạo đức, với các chuẩn mực và các giá trị xã hội.

- Hành vi giao tiếp văn hóa là thái độ thân thiện, chân thành, cởi mở, tôn trọng
lẫn nhau, được tạo nên từ hành vi, thái độ, lời nói cách ứng xử...
🍁 Mối quan hệ giữa hành vi văn hóa hành vi đạo đức và giao tiếp có văn hóa


+ Hành vi văn hóa có liên quan mật thiết đến hai phạm trù văn hóa và thẩm mỹ,
vì vậy hành vi văn hóa địi hỏi phải thể hiện được mặt đạo đức của hành vi. Nhưng
ngược lại không phải hành vi đạo đức nào cũng được coi là hành vi có văn hóa, mà chỉ
có hành vi đạo đức mang tính thẩm mỹ mới làm một hành vi có văn hóa, hay nói cách
khác hành vi văn hóa là một bộ phận của hành vi đạo đức nhưng là một bộ phận có
chất lượng cao hơn bởi tính thẩm mỹ của nó. Muốn có hành vi văn hóa con người phải
được giáo dục, rèn luyện cả về mặt đạo đức và mặt thẩm mỹ.
+ Hành vi giao tiếp có văn hóa là một bộ phận quan trọng trong hành vi văn
hóa, hành vi giao tiếp cũng chứa đựng cả mặt tốt lẫn mặt chưa tốt. Để hành vi giao tiếp
tốt hay giao tiếp có văn hóa con người cũng cần phải được giáo dục, rèn luyện cả về
mặt đạo đức cũng như mặt thẩm mỹ.
Câu 2: Nêu các phương pháp giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ dưới 6 tuổi.
Phân tích phương pháp giáo dục hành vi văn hóa thơng qua tác phẩm nghệ thuật.
Gồm có 9 phương pháp:
- Phương pháp dùng tình cảm để giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ
- Phương pháp dùng tác phẩm nghệ thuật
- Phương pháp dùng trò chơi
- Phương pháp luyện tập thường xuyên
- Phương pháp tạo dựng môi trường
- Phương pháp làm gương cho trẻ noi theo
- Phương pháp khen chê
- Phương pháp thống nhất tác động giáo dục
- Phương pháp lấy trẻ làm trung tâm
🍁Phương pháp giáo dục hành vi văn hóa thơng qua tác phẩm nghệ thuật
Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thơng qua tác phẩm nghệ thuật sẽ đem lại

những hiệu quả to lớn. Bởi những tác phẩm nghệ thuật sáng tạo ra chủ yếu là theo quy
luật của tình cảm. Đặc điểm các tác phẩm nghệ thuật là giàu hình tượng, sinh động, dễ


gợi cảm được con người cảm thụ một cách trực tiếp thơng qua nhận thức cảm tính và
lý tính.
- Âm nhạc: thông qua các tác phẩm âm nhạc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ
VD: Bài hát Cháu Yêu Cô Chú Công Nhân giáo dục trẻ biết yêu quý, tôn trọng các cô
chú công nhân.
- Thơ ca: là tinh hoa của ngôn ngữ, là kết tinh của tiếng mẹ đẻ, là sản phẩm của
trí tuệ và tình cảm nhiều thế hệ kế tiếp nhau
Vd: Yêu mẹ, Làm anh, Chú bị tìm bạn, Ảnh Bác,...
- Tạo hình: là một loại hình nghệ thuật.Có sự hấp dẫn đối với trẻ, có thể nói
khơng có bé nào khơng thích những bức tranh, bức tượng đẹp, đó là biểu hiện một
cách tinh tế trong tác phẩm.
- Truyện: các câu chuyện cổ tích, truyện lồi vật, truyện đàm thoại, truyện hiện
đại truyện tranh, thơng qua những câu chuyện sẽ giúp trẻ học hỏi được nhiều điều hơn.
Vd: Sự tích Bơng hoa cúc trắng, Tích Chu...giáo dục bé về lòng hiếu thảo. Truyện Xe
lu xe ca, kiến con đi ô tô,...giáo dục bé biết tuân thủ luật giao thơng....
=> dùng tác phẩm nghệ thuật có hiệu quả to lớn đối với việc giáo dục trẻ
Khi sử dụng các phương pháp này cần lưu ý:
- Cần chọn những tác phẩm phù hợp với đặc điểm tâm lý của trẻ
- Cần chọn những tác phẩm có nội dung lành mạnh, phân biệt rõ cái gì tốt cái gì
xấu
- Chọn những tác phẩm giàu tính hình tượng
- Ngơn ngữ giản dị trong sáng
Câu 3: Phân tích các loại hành vi văn hóa.
Các loại hành vi văn hóa:
- Hành vi văn hóa xã giao
- Hành vi văn hóa xúc cảm

- Hành vi văn hóa nhận thức
- Hành vi văn hóa hợp tác


- Hành vi văn hóa đánh giá
🍁 Hành vi văn hóa đánh giá:
Thường được thực hiện ở hai chiều đánh giá của người khác và đánh giá bản
thân mình
- Hành vi đánh giá người khác: con người bao giờ cũng tồn tại trong một nhóm
xã hội, khi cịn bé thì sống trong gia đình, lớn lên vui chơi cùng bạn bè, đến trường
học tập trong lớp có thầy cơ, có bạn. Khi trưởng thành được làm việc với các đồng
nghiệp, đó là mơi trường để con người phát triển và hồn thiện nhân cách của mình.
Hàng ngày, đối diện với người xung quanh vơ tình hay hữu ý ta đều nhận ra những đặc
điểm của họ, trước hết là dáng vẻ bên ngồi, sau đó là tính cách bên trong. Đương
nhiên trong khi tiếp xúc với người ngồi, thơng thường ta khó thốt khỏi thái độ đánh
giá họ, thái độ đó bao giờ cũng kèm theo cách ứng xử tương ứng: gần gũi hay xa lánh,
khâm phục hay khinh bỉ, khó chịu hay dễ chịu,... Điều đó thường được thể hiện qua
hình thái bên ngồi của hành vi đánh giá.
+ Đánh giá người khác là việc rất khó khăn, địi hỏi người đánh giá cần có thái
độ khách quan, thực sự cầu thị, tức là một thái độ nhìn nhận công bằng. Tuy nhiên nếu
chúng ta đánh giá một cách quá dễ dãi, xuề xòa, hay ngược lại quá khắt khe. Những
hành vi đánh giá như vậy thường không mang lại lợi ích gì cho người đánh giá mà
nhiều khi cịn có hại cho mối quan hệ giữa đơi bên.
+ "Đánh giá đón trước" là một kiểu hành vi đánh giá rất có văn hóa, mang tính
nhân đạo cao. Thực chất của việc đánh giá đoán trước là nâng phẩm chất con người
vốn có, rồi từ đó tìm ra biện pháp giúp đỡ họ vươn tới mức của sự đánh giá đón trước.
Người ta đã nhận thấy rằng phương pháp đánh giá bán trước thường mang lại kết quả
khả quan trong việc giáo dục phát triển toàn diện nhân cách con người.
-> Đánh giá là việc rất khó, hành vi đánh giá địi hỏi vừa mang tính nghệ thuật,
phù hợp với hồn cảnh đó mới là hành vi đánh giá có văn hóa.

- Đánh giá bản thân - tự đánh giá:


+ Tự đánh giá bao giờ cũng trên cơ sở biết đánh giá người khác, qua đó mà nhận
thức về bản thân để nhận ra mình là người thế nào, mạnh ở mặt nào, yếu ở mặt nào.
Đánh giá người khác đã khó nhưng đánh giá bản thân mình càng khó hơn
+ Tự đánh giá biểu hiện qua hai mặt
Một là biết nhận xét bản thân xem mình có ưu điểm gì, khuyết điểm gì, tức là tự phê
bình. Trong việc tự phê bình có người khơng dám nói thẳng khuyết điểm của mình, lại
càng khơng dám nói ra điều đó với người khác. Ngược lại có người đánh giá bản thân
quá thấp, lúc nào cũng thấy mình hèn kém hơn người khác nên tự ti, khơng tin vào sức
mình khơng bao giờ dám nghĩ dám làm một việc gì mới, thường ỷ lại và người khác,
mất hết tính độc lập, tính sáng tạo trong cơng việc họ thường sống rất thụ động.
Hai là biết tiếp thu sự nhận xét đánh giá của người khác về mình, nhất là phải
biết tiếp nhận phê bình. Thơng thường việc tự đánh giá phụ thuộc phần lớn vào việc
tiếp nhận đánh giá từ phía người khác đối với bản thân. Biết lắng nghe người khác
nhận xét về mình, để phát huy mặt mạnh và hạn chế, mặt yếu là cách ứng xử khôn
ngoan. Cho dù đơi khi nhận xét đó khơng đúng với giá trị vốn có của mình thì vẫn nên
bình tĩnh.
🍁 Hành vi văn hóa xã giao
+ Mỗi khi tiếp xúc với nhau con người thường thể hiện hành vi mang tính xã
giao. Là những hành vi văn hóa đích thực, bên trong chứa đựng tình người và bên
ngồi là những cử chỉ biểu hiện sự tơn trọng người mà mình tiếp xúc. Được hình thành
trong cuộc sống, sự giáo dục và rèn luyện hàng ngày, không phải theo cơ chế di
truyền, bẩm sinh.
+ Hành vi văn hóa xã giao vẫn cần có một hình thái bên trong chứa đựng nội
dung tốt đẹp trong quan hệ giữa người với người và một hình thái bên ngồi thể hiện
bằng lời nói, cử chỉ niềm nở, ân cần
Vd: hành vi chào hỏi, xin lỗi, cảm ơn,..
🍁 Hành vi văn hóa xúc cảm:

- Thái độ tình cảm được biểu hiện ra bên ngồi bằng những cử chỉ, lời nói khiến
người ngồi có thể nhận ra khi giao tiếp và để lại những rung động cho cả đơi bên, đó
chính là hành vi văn hóa cảm xúc mà cuộc sống khơng thể thiếu được
Vd: những nụ cười sung sướng vì thành cơng của bạn bè hay những giọt nước mắt
thương cảm vì nó bất hạnh của những em bé khuyết tật vô phương cứu chữa
- Hiệu quả của một hành vi văn hóa cảm xúc bao giờ cũng có tác dụng hai
chiều: một mặt là để con người chút nỗi lịng của mình đến với những người mà mình
tin tưởng, tin yêu, mặt khác lại là sự tiếp nhận sự đồng cảm của họ đối với bản thân
mình.
- Hành vi văn hóa mang tính cảm xúc khơng chỉ biểu hiện giữa người với người,
mà còn biểu hiện giữa người với thiên nhiên
Vd: một em bé nâng niu những nụ hoa mới nở, yêu quý chăm sóc những chú gà con dễ
thương,...
🍁 Hành vi văn hóa nhận thức:
- Nhận thức của con người là vơ tận bởi sự tìm tịi chân lý khơng bao giờ đến
tận cùng. Từ những điều nhỏ nhặt trong cuộc sống hàng ngày đến những điều lớn lao
ngoài xã hội và tự nhiên điều địi hỏi con người ln ln khám phá để có được nhận
thức đúng vì nó mang tính định hướng cao cho hành vi. Nhận thức của con người luôn
luôn vận động từ đơn giản đến phức tạp, từ thấp đến cao đó là nhờ lịng am hiểu biết
của mỗi người chứ không bao giờ chịu được thỏa mãn đầy đủ. Muốn có định hướng
đúng để cuộc sống được hoàn thiện về vật chất và tinh thần con người ln nâng cao
sự hiểu biết của mình bằng những tìm tịi khám phá, thể hiện ở những hành vi văn hóa
nhận thức và nó được thể hiện qua các con đường sau đây:
+ Thông qua giao tiếp: con người khơng bao giờ hiểu hết lẽ đời bởi tính đa dạng
và sâu sắc của nó. Mỗi khi thắc mắc, băn khoăn người ta thường tìm gặp người khác
để bày tỏ thắc mắc nhằm được giải đáp, hiện tượng đó được gọi là giao tiếp nhận thức
_một bộ phận trong hành vi văn hóa nhận thức. Trong giao tiếp các chủ thể truyền cho
nhau những thông tin mới lạ để thỏa mãn nhu cầu nhận thức. Mỗi khi thắc mắc, băn

khoăn con người thường tìm gặp người khác để bày tỏ, nhưng mặt khác khi biết được
một điều người ta thường bộc lộ, nói ra cho người khác cùng biết, đó cũng chính là để
thỏa mãn nhu cầu nhận thức - nhu cầu tiếp nhận thông tin về truyền đạt thông tin.
+ Thông qua việc tiếp xúc với sách báo. Đối với người có văn hóa việc tiếp xúc
với sách báo là một nhu cầu thiết yếu không thể thỏa mãn được. Sách báo là bạn thân
thiết của nhiều người, hàng ngày báo chí mang đến cho chúng ta biết bao tin tức mới
lạ về mọi mặt tình hình trong nước và thế giới,... Người ta ví báo chí như người chỉ
đường, nhờ đó chúng ta có thể định hướng được các công việc phải làm sao cho phù
hợp với thế sự trước mắt cũng như lâu dài. Nếu báo cho chúng ta những hiểu biết vơ
cùng phong phú, thì sách cho chúng ta những tri thức vô cùng sâu rộng. Những cảnh
đời với nhiều quan niệm sống, những lý luận với nhiều triết lý nhân sinh, những thành
tựu khoa học với những chân lý sáng ngời,... sẽ giúp cho con người biết ứng xử đúng
với nhân tình thế thái, đúng với quy luật vận động của tự nhiên và xã hội. Tuy nhiên,
sách báo cũng có nhiều loại lá cải nêu những thơng tin khơng đúng. Vì vậy khi đọc
chúng ta cần phải viết lựa chọn thông tin và nguồn đọc cho phù hợp.
+ Thông qua con đường tự tìm kiếm, tự khám phá trong thực tiễn. Hành vi văn
hóa nhận thức của con người nền văn minh của nhân loại sở dĩ bước được những bước
khổng lồ như ngày nay chính là nhờ nhu cầu nhận thức của con người là vô tận, thúc
đẩy những hành vi khám phá, phát minh, sáng tạo ngày một cao.
Câu 4: Các nội dung giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ dưới 6 tuổi
- Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ đối với người xung quanh
- Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ đối với đồ dùng, đồ chơi
- Giáo dục thành viên văn hóa cho trẻ đối với thiên nhiên
- Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ đối với bản thân
🍁Giáo dục trẻ kỹ năng giao tiếp có văn hóa:
- Giáo dục trẻ kỹ năng chào hỏi: khi gặp mặt người khác phải biết chào hỏi( đối
với người lớn phải cúi đầu chào) "cháu chào cô (bác) ạ!".

- Giáo dục trẻ kỹ năng xin lỗi: khi làm phiền người khác hoặc làm hư đồ vật của
người khác phải biết xin lỗi "con cháu xin lỗi ạ!", "Mình xin lỗi bạn!".
- Giáo dục trẻ kỹ năng cảm ơn: biết nói cảm ơn khi người khác giúp đỡ hay tha
thứ cho mình "Cháu cảm ơn cơ ạ!", "Cảm ơn bạn".
- Giáo dục trẻ kỹ năng thể hiện nhu cầu cá nhân: để người khác biết nhu cầu của
mình trẻ cần nói với họ những lời mang tính cầu khuẩn "Cô giúp cháu việc này được
không?", "cô cho cháu xin.... được không?"
- Giáo dục trẻ kỹ năng tham gia vào các cuộc trị chuyện: khi người lớn nói thì
phải lắng nghe, khơng được nói leo. Khi nói cho người lớn nghe thì phải nói to rõ,
rành mạch. Khi trị chuyện với bạn bè phải biết lắng nghe ý kiến của bạn không cãi cọ
hoặc dùng vũ lực.
- Giáo dục trẻ kỹ năng biểu hiện lòng tự trọng:
Câu 5: Hành vi có ý thức là gì? Cho ví dụ? Phân tích các đặc điểm của nó.
Có sự thống nhất với ý thức và phụ thuộc vào ý thức nên được gọi là hành vi có
ý thức
VD: Khi chúng ta ngáp, ho, hắt hơi phải biết lấy tay che miệng lại; không vứt rác
xuống sơng, suối, ao,...và bất kì đâu; Khi gặp đèn đỏ phải dừng lại,...
🍁 Đặc điểm của hành vi có ý thức:
- Hành vi có nhận thức: khi thực hiện một hành vi nào đó, người ta đều cần hiểu
được mục đích mà hành vi nhắm tới, phương tiện để thực hiện hành vi, kết quả mà
hành vi sẽ đạt được
Vd: khi đi học chúng ta biết cố gắng đi học đầy đủ chăm chỉ chép bài vào học bài để
đạt được kết quả cao trong học tập
- Hành vi bao hàm trong bản thân nó cả thái độ của con người khi thực hiện, có
thể bao hàm thái độ tình cảm hay thái độ đánh giá
Vd: Hành vi nhận lỗi khi làm hư đồ chơi của bạn bao hàm hàm thái độ chân thành xin
lỗi. Hành vi ôm bạn chúc mừng khi bạn đạt giải thưởng cao, bao hàm thái độ vui vẻ, tự
hào về bạn.

- Hành vi mang tính định hướng vào thời gian: biết đâu là quá khứ, đâu là hiện
tại và đâu là tương lai. Nhờ đó con người biết nhìn vào quá khứ để rút kinh nghiệm về
những thành công và thất bại, đồng thời biết dự đoán về tương lai nên khi thực hiện
hành vi có ý thức con người thường dự kiến trước, tức là hình dung được trước sẽ gặp
khó khăn hay thuận lợi gì, cách thực hiện hành vi ra sao, kết quả của hành vi đạt ra
sao.
Vd: Sắp tới, trường tổ chức Hội thi Thời trang tái chế, cô giáo biết trước rằng đầu tư
chất liệu, kiểu dáng độc lạ, có yếu tố bất ngờ,... thì sẽ có cơ hội đạt giải nên cơ giáo cố
gắng làm hết sức.
Câu 6: Phân tích mối quan hệ giữa hành vi có ý thức với hành vi vơ thức.
Điều kiện để hình thành hành vi ý thức.
🍁Mối quan hệ giữa hành vi có ý thức với hành vi vơ thức
Hành vi ý thức và hình vi ý thức có mối quan hệ chặt chẽ với nhau có thể hỗ trợ lẫn
nhau chuyển hóa lẫn nhau
Hành vi có ý thức cũng chuyển hóa thành thành vi vơ ý thức trong những điều
kiện như: một hành vi ý thức nếu được lập đi lập lại, được củng cố nhiều lần trong
hoàn cảnh nhất định sẽ tự động chuyển hóa mà thành hành vi vơ thức.
- Trong cuộc sống có rất nhiều hành vi vốn là có ý thức nhưng sau một thời gian
thực hiện chúng lại biến thành hành vi vô thức. Chẳng hạn, việc giữ gìn vệ sinh của
một em bé như rửa tay trước khi ăn, lúc đầu thì người ta bày cho bé cách rửa tay như
thế nào cho sạch và phải nhắc nhở bé nhiều lần, còn em bé thì phải hiểu được cách rửa
tay và phải rửa hàng ngày cố gắng thực hiện sao cho đúng, cho sạch. Sau khi rèn luyện
và kiên trì thực hiện nhiều lần với sự thường trực của ý thức thì em bé ngày càng tự
giác thực hiện hành vi rửa tay trước khi ăn, dần dần trở thành một nhu cầu và hành vi
đó trở thành một thói quen khơng cần sự thường trực của ý thức.
- Hoạt động vô thức (trừ bản năng) dù là hành vi được tự động hóa mà thành kỹ
xảo, dù là hành vi đã gắn bó với nhu cầu mà thành thói quen, hay là những hành vi
được tích lũy ẩn giấu trong sâu thẳm của tâm hồn mà thành tiềm thức, thì cơ sở duy

nhất của chúng đều là hành vi ý thức và về thực chất những hành vi đó đều là hành vi
văn hóa. Như vậy, hành vi ý thức đóng vai trị vơ cùng quan trọng trong đời sống tinh
thần và kể cho hoạt động thực tiễn của con người. Nếu khơng có nó thì khơng có con
người và tất nhiên là khơng có hoạt động sáng tạo
🍁 Điều kiện hình thành hành vi có ý thức
- Ý thức của con người được hình thành trong cuộc sống xã hội, nhờ có sinh
hoạt, xã hội và lao động mà những hành vi có ý thức, hành vi văn hóa được hình thành
và phát triển
- Quá trình xây dựng xã hội cũng là q trình hình thành mỗi nhân cách. Nói
cách khác q trình phát triển nền văn hóa cũng là q trình phát triển ý thức ,phát
triển hành vi văn hóa ở mỗi thành viên của xã hội.
- Các yếu tố hình thành ý thức cũng thức là hình thành hành vi văn hóa có thể kể
ra khá nhiều nhưng chung quy vẫn là giao tiếp và hoạt động đó là hai con đường cơ
bản, chủ yếu để con người tiếp thu kinh nghiệm lịch sử xã hội được kết tinh trong nền
văn hóa của dân tộc và của nhân loại.
Câu 7: Phân tích đặc điểm hành vi văn hóa của trẻ mẫu giáo bé (3 - 4 tuổi).
Trong tình trạng khủng hoảng của tuổi lên ba có một mâu thuẫn nổi lên rõ rệt đó
là mâu thuẫn giữa một bên là tính độc lập đang phát triển mạnh và một bên là khả
năng còn quá non yếu của trẻ. Để giải quyết mâu thuẫn này trẻ phải tìm đến một hoạt
động mới: hoạt động vui chơi mà thực chất là trị chơi đóng vai theo chủ đề vì trong
khi chơi trẻ có thể làm được tất cả những việc mà người lớn làm: lái xe, chữa bệnh,
bán hàng,...lại có tất cả những gì mà trẻ nhìn thấy xung quanh: nếu muốn có súng thì
dùng gậy, muốn có tàu hỏa thì xếp ghế thành một dãy... tuy còn ở dạng sơ khai nhưng
trị chơi có tác động mạnh đến với sự phát triển hành vi của trẻ.
Từ hoạt động vui chơi mà trung tâm là trị chơi đóng vai theo chủ đề giữ vai trò
chủ đạo trong sự phát triển của trẻ, tạo ra những nét tâm lý mới: nhân cách xuất hiện
khiến hành vi của trẻ cũng biểu hiện nhiều nét mới, cụ thể có những đặc điểm sau:
+ Hành vi mang tính ký hiệu tượng trưng: Trong khi chơi, trẻ đã lấy vật này ký

hiệu thay thế cho vật kia để tượng trưng cho vật thật, khiến cho hành vi của trẻ mang
tính ký hiệu tượng trưng. Từ đây giúp trẻ có thể nhận thức thế giới thông qua các hệ
thống ký hiệu, một nét đặc trưng trong hoạt động của loài người.
VD: Bác sĩ chích thuốc cho bệnh nhân, lúc này trẻ sẽ dùng cây viết thay thế
cho ống
tiêm.
+ Hành vi bắt đầu mang tính hợp tác: Trị chơi đóng vai theo chủ đề là một hình
thức
giúp trẻ mơ phỏng lại cuộc sống xã hội của người lớn, muốn trò chơi được tiến hành
thì phải có nhiều trẻ cùng chơi với nhau để đóng vai này vai nọ. Do đó hành vi hợp
tác giữa các vai chơi bắt đầu xuất hiện. Tuy nhiên ý thức hợp tác của mẫu giáo bé
còn lỏng lẻo. Nhưng dù sao tính hợp tác cũng đã bắt đầu xuất hiện trong hành vi của
trẻ.
+ Hành vi mang tính chủ quan ngây thơ: Trẻ xuất hiện kiểu tư duy trực
quan- hình tượng, biết thầm nghĩ trong óc. Trẻ đã chuyển được tư duy từ bình diện
bên ngồi vào bình diện bên trong. Nhờ đó trẻ đã có thể suy luận, phán đoán về
những hiện tượng xung quanh.
Trẻ thường lấy ý nghĩ của mình để giải thích sự vật xung quanh mà chưa phân
biệt được đâu là chủ quan (ý nghĩ, tình cảm, nhu cầu…của bản thân, đâu là khách
quan (những sự vật bên ngoài và những người xung quanh). Điều này dẫn tới hành
vi của trẻ vẫn mang tính chủ quan ngây thơ.
+ Hành vi bắt đầu có động cơ: Vào tuổi mẫu giáo bé, hành vi bột phát vẫn cịn
nhiều, nhưng bên cạnh đó, nhiều hành vi của trẻ bắt đầu xuất hiện động cơ, trẻ đã có
thể hiểu được nguyên cơ nảy sinh hành vi.
VD: Khi hỏi tại sao đánh bạn? Trẻ trả lời vì bạn giành đồ chơi của con….


=> Trẻ mẫu giáo bé có một bước tiến bộ đáng kể chứng tỏ ý thức và tự ý thức được
phát triển lên một trình độ mới. Trẻ bước sang quá trình hình thành nhân cách.

Câu 8: Đặc điểm phát triển hành vi văn hóa của trẻ mẫu giáo nhỡ (4- 5
tuổi)
🍁Tính mơ phỏng trong hành vi phát triển mạnh: Trị chơi đóng vai theo chủ đề
đã trở thành dạng chính thức. Việc đóng vai của trẻ đã trở nên sâu sắc hơn, giống
hơn và phong phú hơn. Những sự kiện trong đời sống xã hội được trẻ phản ánh
vào trị chơi một
cách nhạy bén…Nhờ tính mơ phỏng của trẻ đã phát triển đến mức độ cao mà xã hội
người lớn được hiện lên trong trò chơi trẻ em một cách chân thật khiến ta dễ nhận ra
hành vi của trẻ là sự phản chiếu hành vi của người lớn.
🍁Tính hợp tác trở thành một nhu cầu bức thiết: Trong quan hệ thực - quan hệ
giữa những đứa trẻ có thực - tính hợp tác thể hiện ở chỗ chúng rũ nhau cùng chơi,
cùng bàn bạc để thỏa thuận với nhau về việc chọn trò chơi, chọn cách chơi, phân vai
cho nhau…Trong quan hệ chơi - quan hệ giữa các vai chơi - tính hợp tác thể hiện ở
những tác động qua lại giữa những người lớn mà chúng nhập vào vai trị của họ
giống như tính hợp tác vốn có trong xã hội lồi người, tính hợp tác lúc này trở nên
rộng rãi và chặt chẽ hơn trước nhiều, trẻ trở nên gắn bó với nhau hơn.
🍁 Hình thành hệ thống thứ bậc các động cơ: Tuổi mẫu giáo nhỡ các động cơ
trước đây đều được phát triển cùng với sự xuất hiện những động cơ mới mang nhiều
nội dung khác nhau. Đã bắt đầu hình thành quan hệ phụ thuộc theo thứ bậc các động
cơ, được gọi là hệ thống thứ bậc các động cơ.
=> Đó là một cấu tạo tâm lý mới trong sự phát triển nhân cách của trẻ
tạo cho hành vi của trẻ có một chất lượng mới. Có thể nhận thấy rằng trong hệ
thống thứ bậc các động cơ được hình thành ở lứa tuổi mẫu giáo nhỡ đã xuất hiện rõ


nét động cơ xã hội và động cơ đạo đức, trẻ muốn làm một cơng việc gì đó để mang
lại niềm vui cho mọi người
🍁Tính thẩm mĩ giúp hành vi của trẻ mang tính văn hóa rõ rệt: Tuổi mẫu giáo
nhỡ, là thời kỳ phát triển mạnh những xúc cảm thẩm mĩ, trẻ dễ rung động trước
những cái đẹp trong thiên nhiên, trong cuộc sống và trong nghệ thuật.

=> Sự phát triển hành vi của trẻ mẫu giáo nhỡ được biểu hiện những phẩm chất
văn hóa một cách đáng quý. Tuy trong hành vi của chúng không phải đã hết những
đều khờ dại, phi lý…Nhưng có thể coi đây là thời điểm thuận lợi để hình thành hành
vi văn hóa cho trẻ.
Câu 9: Phân tích đặc điểm phát triển hành vi văn hóa của trẻ mẫu giáo lớn
(5-6 tuổi)
🍁 Tính hợp lí trong hành vi: Tuổi mẫu giáo lớn tư duy kiểu trực quan hình
tượng vẫn phát triển mạnh vì đây là cơ sở để phát triển kiểu tư duy cao hơn - tư duy
trừu tượng sau này, từ tư duy đó giúp trẻ suy luận một cách hợp lý hơn. Dần dần trẻ
nắm được một số quy luật đơn giản của thế giới khách quan giúp khai thơng trí tuệ,
nhờ vậy trong hành vi của trẻ tính chủ quan ngây thơ giảm đi và tính hợp lý tăng lên
rõ rệt.
🍁Động cơ xã hội rõ nét và tương đối ổn định: Đây là giai đoạn động cơ xã hội
được phát triển nhanh nhất và tương đối lâu bền, giờ đây bé thường hay để ý đến
cách ứng xử
của người lớn với nhau trong cuộc sống hằng ngày, trẻ dễ tiếp nhận những cách ứng
xử tốt đẹp giữa họ và điều đó đã ghi lại ấn tượng trong trí óc đứa trẻ.
Những hành vi đạo đức ngày càng phát triển và đó chính là nét cơ bản trong
hành vi văn hóa. Tình cảm thẩm mỹ của trẻ ngày càng nâng lên, từ đó giúp trẻ trở
nên có văn hóa hơn.
🍁Sự phát triển ý chí trong hành vi của trẻ: Ý chí xuất hiện ở trẻ mẫu giáo như


là sự điều chỉnh có ý thức đối vơi hành vi. Trẻ MG đã bắt đầu hình thành khả năng
điều khiển hành vi của mình phục tùng một nhiệm vụ nào đó hay khắc phục khó
khăn để đạt tới mục đích đã đặt ra, rõ nét nhất là ở tuổi mẫu giáo lớn.
🍁 Biết đánh giá và tự đánh giá hành vi: Trẻ thường nhìn nhận hành vi của
người khác trong sự so sánh với nhiều người xung quanh cả về phía bên ngồi lẫn
bên trong
Đánh giá và tự đánh giá là một nét nói lên sự trưởng thành của trẻ ở cuối tuổi

MG, nó làm cho hành vi của trẻ mang đậm tính nhân cách.
Câu 10: Trình bày ngun tắc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ dưới 6 tuổi
🍁 Giáo dục hành vi văn hóa cần phải phù hợp với từng độ tuổi
Khi trẻ lên ba, bước vào giai đoạn mang tính chuyển tiếp, những tiền đề cho
việc hình thành nhân cách của trẻ xuất hiện, cũng là thời điểm hình thành những
hành vi có ý thức chuẩn bị cho những hành vi văn hóa hình thành và phát triển.
Khi trẻ bắt đầu vào tuổi mẫu giáo, tức là bước vào giai đoạn đầu tiên của quá
trình hình thành nhân cách, thì phải nắm lấy những chuyển biến trong hoạt động,
nhất là hoạt động chủ đạo. Từ hoạt động với đồ vật chuyển sang hoạt động vui chơi
làm chủ đạo, để từ đó tổ chức, hướng dẫn cho phù hợp với hoạt động của trẻ, tạo
điều kiện cho hành vi văn hóa được thuận lợi.
Ở đầu tuổi mẫu giáo bé: trẻ mới thốt ra khỏi thời kì khủng hoảng nên dấu
vết của tuổi lên ba vẫn còn và đôi khi nặng nề ở một số cháu. Đối với mẫu giáo bé
cần giúp trẻ vượt qua khó khăn của thời kì trước đặc biệt là tính tự kỉ trung tâm bằng
cách cho trẻ giao tiếp nhiều hơn với những người xung quanh, cọ xát với thực tiễn
cuộc sống.Đó là điều kiện hình thành hành vi văn hóa.
Vào giữa tuổi mẫu giáo nhỡ: trên cơ sở một số hành vi văn hóa đã được hình
thành trước đây, một mặt chúng ta củng cố hành vi văn hóa đó, mặt khác lại phải
phát triển hành vi văn hóa mới ở mức độ cao hơn. Lúc này trẻ đã bắt đầu hình thành
hệ thống thứ bậc các động cơ và có sự đấu tranh động cơ. Đặc biệt cần hướng dẫn
các cháu để động cơ đạo đức vươn lên đứng đầu chiếm ưu thế làm động lực thúc đẩy
sự phát triển của hành vi mang tính xã hội, những hành vi văn hóa rõ nét
Đối với trẻ mẫu giáo lớn: vấn đề quan trọng là phát triển khả năng đánh giá


và tự đánh giá những hành vi của những người xung quanh và của bản thân, giúp trẻ
nhận biết một cách chính xác việc gì nên làm, việc gì khơng nên làm.
Cần động viên cho trẻ nỗ lực ý chí nhất là tính kiên trì trong những tình huống
khó khăn để hồn thành nhiệm vụ được giao.
Một điều có tính chất nguyên tắc cần được lưu ý trong việc giáo dục hành

vi văn hóa cho trẻ là khơng bao giờ làm cho các cháu già đi trước tuổi không biến
các cháu thành những “người già sớm” không lấy người lớn làm chuẩn bắt các cháu
làm theo.
🍁 Giáo dục hành vi văn hóa cần phải tính đến đặc điểm riêng của mỗi đứa trẻ


Ai cũng nhận thấy trong xã hội mỗi con người đều có một cá tính, đối với
trẻ em cũng vậy. Ngay khi còn rất bé, mỗi đứa trẻ đều là một con người riêng
biệt.
Mỗi em bé có những điều kiện phát triển riêng về yếu tố thể chất, hoàn
cảnh sống đặc biệt là về mối quan hệ giữa đứa trẻ với thế giới bên ngoài nhất là
đối với những người xung quanh. Điều đó dẫn tới “cái riêng” của mỗi em bé
được hình thành
Cũng như giáo dục các mặt khác, giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ cũng
ln chú ý đến đặc điểm riêng của mỗi đứa trẻ, tôn trọng cá tính của các cháu.
Cần tìm ra những con đường phù hợp với từng đứa trẻ để phát huy cái tốt,
hạn chế cái xấu trong những con người bé nhỏ đó, nhằm hình thành hành vi ở
mỗi cháu nhỏ ngày càng có văn hóa mà khơng đánh mất mình .
🍁 Thống nhất hình thái bên trong với hình thái bên ngồi của hành vi văn
hóa
Hình thái bên trong và hình thái bên ngồi của hành vi ở một con người,
không phải lúc nào cũng thống nhất với nhau, mà trong nhiều trường hợp còn xảy
ra mâu thuẫn giữa hai hình thái đó.
Sự khơng thống nhất giữa hai hình thái trong một hành vi sẽ gây trở ngại
cho việc hình thành nhân cách của trẻ
🍁 Cần kế thừa tinh hoa trong truyền thống dân tộc đồng thời tiếp nhận cái
đẹp, cái văn minh trong truyền thống hiện đại.
Truyền thống văn hóa của các quốc gia nói chung và của Việt Nam nói
riêng đều chứa đựng những cái hay, cái đẹp đồng thời lại có những cái xấu, cái
lỗi thời. Cái đặc sắc trong truyền thống văn hóa của nhân dân ta là lòng nhân ái hạt nhân bên trong của hành vi văn hóa.

Duy trì tốt đẹp của truyền thống dân tộc đã rất khó khăn, nhưng từ bỏ
những cái xấu lại càng khó khăn gấp bội. Cuộc sống ln ln biến đổi, truyền
thống dân tộc cũng là một dịng chảy không ngừng đến những bến bờ mới mẻ.
Thời đại mới có cách sống mới, điều quan trọng là cần xem xét cách sống đó
như thế nào.