Nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên khối ngành ngoại ngữ trường đại học khoa học xã hội và nhân văn công trình nghiên cứu khoa học sinh viên cấp trường
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.42 MB, 102 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA/BỘ MÔN: THƢ VIỆN – THƠNG TIN HỌC
CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC SINH VIÊN
CẤP TRƢỜNG NĂM 2014
Tên cơng trình:
NHU CẦU SỬ DỤNG TÀI LIỆU ĐIỆN TỬ CỦA
SINH VIÊN KHỐI NGÀNH NGOẠI NGỮ TRƢỜNG
ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Sinh
viên thực hiện:
Chủ nhiệm : VŨ THỊ MỸ PHƢƠNG – LỚP K28
Thành viên: TRẦN THỊ ANH THƢ – LỚP K28
Ngƣời hƣớng dẫn: Th.S HUỲNH MINH KHẢI
GIẢNG VIÊN KHOA THƢ VIỆN THƠNG TIN HỌC
TP.HỒ CHÍ MINH – 2015
MỤC LỤC
TĨM TẮT CƠNG TRÌNH ......................................................................................................................... 1
PHẦN MỞ ĐẦU.......................................................................................................................................... 2
1.
LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ...................................................................................................................... 2
2.
LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ................................................................................................... 3
3.
MỤC TIÊU – NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ...................................................................................... 6
3.1
Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................................................... 6
3.2
Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................................................... 6
ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU................................................................................... 7
4.
4.1
Đối tƣợng nghiên cứu ..................................................................................................................... 7
4.2
Phạm vi nghiên cứu......................................................................................................................... 7
5.
PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................................................................... 7
6.
Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI ..................................................................................................................... 8
6.1
Ý nghĩa lý luận ................................................................................................................................ 8
6.2
Ý nghĩa thực tiễn ............................................................................................................................. 8
KẾT CẤU ĐỀ TÀI .............................................................................................................................. 8
7.
PHẦN NỘI DUNG ..................................................................................................................................... 10
Chương 1: ................................................................................................................................................... 10
1.1
Khái quát về nhu cầu tin .............................................................................................................. 10
1.1.1
Khái niệm nhu cầu tin .......................................................................................................... 10
1.1.2
Các yếu tố tác động đến nhu cầu tin.................................................................................... 11
1.2
Khái quát về ngƣời dùng tin ........................................................................................................ 11
1.2.1
Khái niệm ngƣời dùng tin .................................................................................................... 11
1.2.2
Phân loại ngƣời dùng tin ...................................................................................................... 12
1.2.3
Đặc điểm ngƣời dùng tin là sinh viên .................................................................................. 12
1.3
Khái quát về tài liệu điện tử ......................................................................................................... 13
1.3.1
Khái niệm tài liệu điện tử ..................................................................................................... 13
1.3.2
Đặc trƣng của tài liệu điện tử............................................................................................... 14
1.3.2.2 Nhược điểm ............................................................................................................................... 15
1.3.3
Loại hình tài liệu điện tử. ..................................................................................................... 15
1.3.3.1
Căn cứ vào nội dung và phương thức xuất bản ...................................................................... 15
1.3.3.2
Căn cứ vào phương thức lưu trữ ............................................................................................. 16
1.3.3.3
Căn cứ vào nguồn thu thập ..................................................................................................... 16
1.3.4
Vai trò của tài liệu. ................................................................................................................ 17
1.3.4.1
Đối với thư viện....................................................................................................................... 17
1.3.4.2
Đối với người dùng tin ........................................................................................................... 19
1.3.5
Phƣơng thức tạo lập tài liệu điện tử. ................................................................................... 20
1.3.5.1
Tự số hóa ................................................................................................................................ 20
1.3.5.2
Đặt mua từ các nhà xuất bản ................................................................................................ 22
1.3.5.3
Liên kết với các cơ quan Thông tin – Thư viện. ................................................................... 23
1.3.5.4
Nguồn thông tin miễn phí trên Internet. ............................................................................... 23
Chƣơng 2: ................................................................................................................................................... 25
2.1
Giới thiệu sơ lƣợc về thƣ viện Trƣờng ĐH KHXH&NV TP.HCM .......................................... 25
2.1.1
Lịch sử hình thành ................................................................................................................ 25
2.1.2
Nguồn lực thơng tin............................................................................................................... 26
2.1.3
Cơ sở vật chất ........................................................................................................................ 28
2.1.4
Cán bộ thƣ viện ..................................................................................................................... 28
2.1.5
Ngƣời dùng tin....................................................................................................................... 31
2.2
Thực trạng nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên khối ngành ngoại ngữ trƣờng
ĐH KHXH&NV TP.HCM ................................................................................................................... 31
2.2.1
Mục đích sử dụng tài liệu ..................................................................................................... 32
2.2.2
Nhu cầu về nội dung.............................................................................................................. 34
2.2.3
Nguồn khai thác tài liệu điện tử ........................................................................................... 34
2.2.4
Thói quen khai thác tài liệu điện tử..................................................................................... 37
2.2.5
Ngôn ngữ tài liệu điện tử sinh viên sử dụng ....................................................................... 40
2.2.6
Hình thức tài liệu điện tử đƣợc sinh viên sử dụng ............................................................. 41
2.2.7
Các khó khăn trong q trình khai thác và sử dụng tài liệu điện tử ............................... 42
2.2.8
ngữ
Đánh giá hiện trạng nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên khối ngành ngoại
44
2.2.8.1
Đánh giá từ góc độ sinh viên ................................................................................................. 44
2.2.8.2
Đánh giá từ góc độ thư viện .................................................................................................. 48
2.2.9
Nhận xét ................................................................................................................................. 50
Chƣơng 3: ................................................................................................................................................... 52
3.1
Tăng cƣờng hoạt động của thƣ viện trƣờng ............................................................................... 52
3.1.1
Tuyên truyền, giới thiệu tài liệu điện tử .............................................................................. 52
3.1.2
Thƣờng xuyên cập nhật và quảng bá tài liệu điện tử trên website thƣ viện. ................... 53
3.1.3
Xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị thƣ viện ................................................................ 55
3.1.4
Hoàn thiện, xử lý các tài liệu điện tử của thƣ viện ............................................................. 55
3.1.5
Huấn luyện kỹ năng khai thác tài liệu điện tử cho sinh viên ............................................ 56
3.1.6
Nâng cao trình độ và chất lƣợng cán bộ thƣ viện .............................................................. 57
3.2
Hợp tác, chia sẻ nguồn lực thông tin điện tử .............................................................................. 58
3.2.1
Hợp tác, chia sẻ trong mạng lƣới hệ thống thƣ viện ĐHQG HCM. ................................. 60
3.2.2
Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong việc chia sẻ nguồn lực thông tin
điện tử ………………………………………………………………………………………………..62
PHẦN KẾT U N ................................................................................................................................... 65
TÀI IỆU THAM KHẢO ........................................................................................................................ 67
PHỤ ỤC................................................................................................................................................... 70
TĨM TẮT CƠNG TRÌNH
Trong bối cảnh khoa học cơng nghệ ngày càng phát triển thì ra đời của tài
liệu điện tử đã góp phần giúp cho các hoạt động quản lý, lƣu trữ và sử dụng thông
tin trở nên dễ dàng hơn. Cũng nhƣ các cơ quan thông tin thƣ viện khác thì Thƣ
viện trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh cũng
tiến hành bổ sung và hƣớng ngƣời dùng tin đến việc sử dụng tài liệu điện tử. Tuy
nhiên, cho đến hiện nay thì tài liệu điện tử vẫn chƣa đƣợc phổ biến trong sinh viên
nói chung và sinh viên khối ngành ngoại ngữ của trƣờng nói riêng.
Trong đề tài nghiên cứu này, bên cạnh việc trình bày hệ thống các lý luận
chung về ngƣời dùng tin, nhu cầu tin, tài liệu điện tử cũng nhƣ giới thiệu các ƣu
điểm của tài liệu điện tử so với tài liệu in, các phƣơng thức để tạo lập nên tài liệu
điện tử ở các cơ quan thơng tin thƣ viện,… thì chúng tơi cịn chú trọng tìm hiểu
nguồn tài liệu điện tử hiện có ở thƣ viện trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân
Văn Thành phố Hồ Chí Minh; tiến hành khảo sát đối tƣợng ngƣời dùng tin là sinh
viên các khối ngành ngoại ngữ để tìm hiểu nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử, đồng
thời lý giải các nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hƣởng đến nhu cầu sử
dụng tài liệu điện tử ở thƣ viện của sinh viên. Từ đó sẽ đề xuất ra các giải pháp
phù hợp nhằm góp phần nâng cao nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên
khối ngành ngoại ngữ nói riêng và sinh viên của trƣờng nói chung.
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1.
LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong bối cảnh thế giới xảy ra nhiều chuyển biến bởi sự tác động
ngày
càng mạnh mẽ và tích cực của cơng nghệ thơng tin – truyền thông nhƣ hiện nay,
ngành thƣ viện – thông tin Việt Nam cũng đã có những thay đổi đáng kể trong
việc xuất bản và phân phối thông tin dƣới nhiều hình thức và phƣơng thức hiện
đại. Sự thay đổi của các vật mang tin và phƣơng thức truyền tin đã dẫn đến sự ra
đời của một loại hình tài liệu mới, đó là tài liệu điện tử. Tài liệu điện tử ra đời đã
và đang thúc đẩy tích cực tới sự đa dạng hệ thống sản phẩm, dịch vụ của các cơ
quan thông tin – thƣ viện. Xu hƣớng phát triển của các thƣ viện trên thế giới hiện
nay là kết nối với ngƣời dùng tin và chủ động hỗ trợ ngƣời dùng tin khai thác các
nguồn lực thông tin của thƣ viện, đặc biệt là các tài liệu điện tử.
Tài liệu điện tử với những ƣu thế nổi trội nhƣ mật độ thông tin cao, khả
năng phân phối thơng tin nhanh chóng, tốc độ truy cập và tra cứu chính xác đã cho
phép nhiều ngƣời sử dụng đồng thời cùng một lúc đã góp phần quan trọng vào
việc nâng cao chất lƣợng nguồn tài nguyên của thƣ viện và thỏa mãn nhu cầu
thông tin cho ngƣời sử dụng thƣ viện. Việc tạo lập tài liệu điện tử đƣợc coi là động
lực và cũng là thách thức cho các thƣ viện trong việc đáp ứng nhu cầu của ngƣời
dùng tin ngày một nâng cao về chất lƣợng và số lƣợng, qua đó làm thay đổi vị thế
và hình ảnh của thƣ viện trong đời sống xã hội. Nhận thức đƣợc tầm quan trọng
đó, các thƣ viện trên thế giới đã và đang coi vấn đề xây dựng tài liệu điện tử và
phát triển khơng ngừng hình thức cũng nhƣ chất lƣợng thơng tin là vấn đề sống
cịn của mình trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay.
Đứng trƣớc xu hƣớng hội nhập và phát triển đa dạng nguồn lực thông tin,
thƣ viện trƣờng ĐH KHXH&NV TP.HCM – ĐHQG HCM đã đẩy mạnh quá trình
chuyển đổi và từng bƣớc hiện đại hóa các hoạt động chun mơn và phục vụ, đặc
biệt là việc xây dựng các loại hình tài liệu điện tử, số hóa các tài liệu truyền thống,
xây dựng và thuê quyền truy cập các cơ sở dữ liệu trong và ngoài nƣớc… để phục
2
vụ nhu cầu ngày càng tăng cao của cán bộ, giảng viên, học viên cao học, nghiên
cứu sinh và sinh viên của trƣờng.
Có thể nói, trƣờng ĐH KHXH&NV TP.HCM là một trong những trƣờng
đại học Việt Nam có nhiều khoa/bộ mơn đào tạo về ngoại ngữ. Do đó, thƣ viện
trƣờng cũng quan tâm bổ sung và tăng cƣờng xây dựng nguồn lực thơng tin nói
chung, tài liệu điện tử nói riêng để đáp ứng nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử, thông
tin của sinh viên khối ngành ngoại ngữ. Nhằm mục đích tìm hiểu nhu cầu khai
thác tài liệu điện tử và nâng cao hiệu quả sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên
khối ngành ngoại ngữ trƣờng ĐH KHXH&NV TP.HCM, chúng tôi đã chọn đề tài
“Nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên khối ngành ngoại ngữ - Trường
ĐH KHXH&NV TP.HCM” làm đề tài nghiên cứu khoa học.
2.
LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
Vai trò và tác động của tài liệu điện tử đối với ngƣời dùng thƣ viện đang là
mối quan tâm trong hoạt động của các thƣ viện hiện đại. Chính vì thế đã có nhiều
đề tài nghiên cứu, các luận văn – luận án, các bài báo khoa học đề cập đến vấn đề
này, có thể kể tới:
Đề tài : “Khảo sát nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên trƣờng Đại
học Khoa học Tự nhiên Thành phố Hồ Chí Minh.” đề tài nghiên cứu khoa học
năm 2009 của tác giả Vũ Thị Tuyết Lan; giáo viên hƣớng dẫn Thạc sĩ Đỗ Văn
Châu. Đề tài này khảo sát và đánh giá nhu cầu tin của sinh viên đại học Khoa học
Tự nhiên Thành phố Hồ Chí Minh về việc sử dụng tài liệu điện tử, từ đó đƣa ra
các biện pháp phát triển nhu cầu trên nhằm nâng cao vai trò, vị thế và hiệu quả của
các hoạt động, dịch vụ thông tin điện tử cùa thƣ viện trƣờng đại học Khoa học Tự
nhiên Thành phố Hồ Chí Minh.
3
Đề tài: “Xây dựng vốn tài liệu điện tử tại một số thƣ viện trƣờng đại học
trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.” – luận văn thạc sĩ chuyên ngành khoa học
thƣ viện năm 2006 của tác giả Dƣơng Thúy Hƣơng; giáo viên hƣớng dẫn Tiến sĩ
Lê Văn Viết. Đề tài nêu lên đƣợc các khái niệm và tầm quan trọng của tài liệu điện
tử đối với thƣ viện, cơng trình chú trọng nghiên cứu thực trạng xây dựng vốn tài
liệu điện tử dƣới dạng cơ sở dữ liệu toàn văn đối với tài liệu nhƣ luận văn, luận án,
giáo trình, báo cáo khoa học, những tài liệu chỉ có ở các trƣờng đại học và các
viện hay trung tâm nghiên cứu; đƣa ra các định hƣớng giải pháp phát triển vốn tài
liệu điện tử đối với một số thƣ viện trƣờng đại học trên địa bàn Thành phố Hồ Chí
Minh.
Đề tài: “Tăng cƣờng nguồn tài liệu điện tử tại trung tâm thông tin khoa học
và công nghệ quốc gia” - luận văn thạc sĩ khoa học thƣ viện năm 2006 của tác giả
Lê Thế Long. Đề tài khảo sát thực trạng chính sách phát triển, tổ chức, khai thác
nguồn thông tin điện tử tại trung tâm thông tin khoa học và công nghệ quốc gia
đồng thời đƣa ra những mặt mạnh, yếu trong quá trình khai thác, lý giải sự cần
thiết phải tăng cƣờng nguồn tin điện tử; góp phần đề xuất các giải pháp để phát
triển nguồn tin điện tử nhằm đáp ứng nhu cầu tin của ngƣời dùng tin trong thời kỳ
Cơng nghiệp hóa – Hiện đại hóa đất nƣớc.
Đề tài: “Đáp ứng thơng tin trên cơ sở sử dụng các cơ sở dữ liệu tại Trung
tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ Quốc gia.” – Luận văn Thạc sĩ Khoa học
Chuyên ngành Thông tin – Thƣ viện năm 1994 của tác giả Trịnh Thị Nhã, giáo
viên hƣớng dẫn Tiến sĩ Tạ Bá Hƣng. Đề tài nghiên cứu các khía cạnh về lý thuyết;
tình hình nhu cầu khai thác cơ sở dữ liệu, thị trƣờng cơ sở dữ liệu quốc tế có nội
dung liên quan tới các lĩnh vực ƣu tiên và khảo sát việc triển khai sử dụng các
mạng thơng tin. Từ đó phân tích các chi phí hiệu quả cho việc khai thác cơ sở dữ
liệu và đƣa ra các giải pháp kiện tồn và phát triển cơng tác thơng tin khoa học tại
Trung tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ Quốc gia.
4
Đề tài: “Tổ chức quản lý và khai thác nguồn tài nguyên điện tử tại các thƣ
viện thành viên đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.” – luận văn Thạc sĩ
Khoa học Chuyên ngành Thông tin – Thƣ viện năm 2009 của tác giả Huỳnh Thanh
Xuân, giáo viên hƣớng dẫn Phó giáo sƣ Tiến sĩ Khoa học Bùi Loan Thùy. Đề tài
nghiên cứu công tác tổ chức, quản lý và hiệu quả khai thác sử dụng các nguồn tài
nguyên điện tử các thƣ viện đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh thơng qua
đó đƣa ra các giải pháp cải tiến công tác tổ chức, quản lý và khai thác nguồn tài
nguyên điện tử tại các thƣ viện.
Hội thảo Tầm nhìn về thƣ viện đại học và nghiên cứu trong môi trƣờng số. 26/8/2010, Thƣ viện Tạ Quang Bửu. Hội thảo có sự tham dự của các chuyên gia
đến từ Israel và Singapore cùng với hơn 50 đại biểu đến từ các thƣ viện trƣờng đại
học và viện nghiên cứu trong cả nƣớc. Hội thảo đã nhấn mạnh vai trị của Thƣ
viện đối với cơng tác giảng dạy, học tập và nghiên cứu; đồng thời cũng nêu lên
những thách thức mà hiện nay các Thƣ viện đang phải đối mặt trong thời đại số.
trình bày những xu thế phát triển cùng những bài học kinh nghiệm của các thƣ
viện tiên tiến trên thế giới trong việc phát triển nguồn tài nguyên số. Ngoài ra, các
chuyên gia cũng đã giới thiệu và cung cấp những giải pháp hữu hiệu, cơng bố
những mơ hình, dịch vụ kế nối tài nguyên, các hệ thống thƣ viện tích hợp,… nhằm
để Việt Nam có thể xây dựng và phát triển thành cơng thƣ viện số; đồng thời để ra
các chiến lƣợc mới để phát triển thƣ viện trong bối cảnh thay đổi của thƣ viện
ngày nay
Hội thảo Thiết kế & Xây dựng học liệu điện tử phục vụ Đào tạo trực tuyến,
- 09/01/2014, tại Viện ĐH Mở Hà Nội. Hôi thảo đã khẳng định tầm quan trọng của
học liệu điện tử đặc biệt là đối với hình thức đào tạo trực tuyến; khẳn định trƣờng
đại học Mở Hà Nội sẽ ƣu tiên mọi nguồn lực để đầu tƣ xây dựng, đồng thời cũng
nêu lên đƣợc nhiều vấn đề còn tồn tại và giải pháp cũng nhƣ tâm huyết trong việc
xây dựng học liệu điện tử trong nhà trƣờng.
5
Hội thảo khoa học “ Thƣ viện hƣớng đến tƣơng lai: Hợp tác, tiến bộ và phát
triển” của khoa Thƣ viện Thông tin học trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân
văn thành phố Hồ Chí Minh. Hội thảo nêu lên những vấn đề nổi bật đáng quan tâm
trong cộng đồng thƣ viện về các yêu cầu thực tiễn trong công tác phục vụ, phát
triển hệ thống thông tin điện tử, ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông
trong hoạt động hợp tác của các thƣ viện và đảm bảo chất lƣợng trong hoạt động
thông tin – thƣ viện.
Tuy nhiên, đề tài về nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên khối
ngành ngoại ngữ trƣờng ĐH KHXH&NV TP.HCM vẫn chƣa có tác giả nào
nghiên cứu.
3.
MỤC TIÊU – NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
3.1
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu
quả sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên khối ngành ngoại ngữ nói riêng và sinh
viên nói chung của trƣờng ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn Tp. Hồ Chí Minh –
ĐHQG HCM.
3.2
Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt đƣợc mục tiêu nghiên cứu đề ra, đề tài phải giải quyết các nhiệm vụ
nghiên cứu sau đây:
-
Tìm hiểu cơ sở lý luận về nhu cầu tin và tài liệu điện tử;
-
Tìm hiểu hiện trạng của hoạt động xây dựng và cung cấp tài liệu điện tử
của thƣ viện trƣờng ĐH KHXH&NV TP.HCM.
-
Tìm hiểu và phân tích thực trạng khai thác và sử dụng tài liệu điện tử của
sinh viên khối ngành ngoại ngữ trƣờng ĐH KHXH&NV TP.HCM;
-
Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng tài liệu điện tử của
sinh viên khối ngành ngoại ngữ trƣờng ĐH KHXH&NV TP.HCM.
6
4.
ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
4.1
Đối tƣợng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên khối ngành
ngoại ngữ trƣờng ĐH KHXH&NV TP.HCM – ĐHQG HCM.
4.2
Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung tìm hiểu nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên các
khoa: khoa Ngữ văn Anh, khoa Đông Phƣơng học, khoa Quan hệ quốc tế - Trƣờng
ĐH KHXH&NV TP.HCM.
5.
PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Dựa trên nền tảng phƣơng pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử, luận văn sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể
nhƣ sau:
-
Phƣơng pháp nghiên cứu, phân tích và tổng hợp tài liệu: mục đích nghiên
cứu tài liệu là tìm hiểu lịch sử nghiên cứu, nắm bắt những nội dung các tác giả đi
trƣớc đã đề cập. Trên cơ sở tìm hiểu, đề tài phân tích nhu cầu tin, đối tƣợng ngƣời
dùng, bản chất và đặc điểm của tài liệu điện tử…;
-
Phƣơng pháp quan sát: nhằm khảo sát các thông tin về tài liệu điện tử đƣợc
thƣ viện xuất bản trên website (quan sát gián tiếp); khảo sát thực trạng sinh viên
khối ngành ngoại ngữ đến thƣ viện khai thác và sử dụng tài liệu điện tử (quan sát
trực tiếp);
-
Phƣơng pháp điều tra bảng hỏi: thu thập thông tin từ sinh viên và cán bộ
thƣ viện có liên quan đến nhu cầu và hiệu quả khai thác tài liệu điện tử của sinh
viên;
-
Phƣơng pháp phỏng vấn: sử dụng phƣơng pháp phỏng vấn trực tiếp cán bộ
thƣ viện và sinh viên (ngẫu nhiên trong các Khoa đã đề cập ở phần phạm vi nghiên
7
cứu) nhằm mục đích thu thập thơng tin về nhu cầu sử dụng và khai thác tài liệu
điện tử phục vụ học tập và nghiên cứu khoa học của sinh viên;
Phƣơng pháp xử lý số liệu: bằng phần mềm SPSS để có đƣợc những thơng
-
tin chính xác, chi tiết về nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên khối ngành
ngoại ngữ.
6. Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI
Ý nghĩa lý luận
6.1
-
Góp phần bổ sung, làm phong phú sự hiểu biết về nhu cầu tin của sinh viên
khối ngành ngoại ngữ, về tài liệu điện tử;
-
Khẳng định vai trò và ý nghĩa của tài liệu điện tử đối với việc đáp ứng nhu
cầu học tập, nghiên cứu của sinh viên; bên cạnh đó khẳng định tầm quan
trọng của tài liệu điện tử trong việc xây dựng thƣ viện hiện đại.
6.2
Ý nghĩa thực tiễn
Thông qua việc khảo sát nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên khối
ngành ngoại ngữ trƣờng ĐH KHXH&NV TP.HCM, đề tài làm rõ thực trạng nhu
cầu, kỳ vọng của sinh viên, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể để góp phần nâng
cao hiệu quả sử dụng và khai thác tài liệu điện tử của sinh viên ngành ngoại ngữ
nói riêng và sinh viên trƣờng ĐH KHXH&NV TP.HCM nói chung.
Đề tài có thể đƣợc sử dụng làm tài liệu tham khảo cho sinh viên, giảng
viên, học viên cao học chuyên ngành thông tin – thƣ viện.
7. KẾT CẤU ĐỀ TÀI
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, đề tài đƣợc bố
cục gồm 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Khái quát về nhu cầu tin, ngƣời dùng tin và tài liệu điện tử.
Chƣơng 2: Hiện trạng nhu cầu sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên khối
ngành ngoại ngữ trƣờng ĐH KHXH&NV TP.HCM.
8
Chƣơng 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng và khai thác tài liệu điện
tử của sinh viên khối ngành ngoại ngữ nói riêng và sinh viên trƣờng ĐH
KHXH&NV TP.HCM nói chung.
9
PHẦN NỘI UNG
Chương 1:
KHÁI QUÁT VỀ NHU CẦU TIN
NGƢỜI
NG TIN VÀ TÀI IỆU ĐIỆN TỬ
1.1
Khái quát về nhu cầu tin
1.1.1
Khái niệm nhu cầu tin
Nhu cầu tin là một khái niệm khá mới mẻ và đƣợc định nghĩa:
“Nhu cầu tin là nhu cầu khách quan của ngƣời dùng tin về những thơng tin
cần thiết cho cơng việc cụ thể của mình.”1
Ngồi ra nhu cầu tin cũng đƣợc định nghĩa: “Nhu cầu tin là một dạng của nhu
cầu tinh thần, nhu cầu bậc cao của con ngƣời. Nhu cầu nảy sinh trong quá trình
thực hiện các loại hoạt động khác nhau của con ngƣời. Thông tin về đối tƣợng
hoạt động, về môi trƣờng và phƣơng tiện hoạt động là yếu tố quan trọng tạo nên
hiệu quả hoạt động của con ngƣời.” 2
Có thể thấy: Nhu cầu tin phản ánh sự cần thiết của thơng tin của một cá nhân,
tập thể nào đó trong quá trình thực hiện một nhiệm vụ, một hoạt động nào đó.
Qua các định nghĩa trên có thể hiểu nhu cầu tin là:
-
Là nhu cầu của/ xuất phát của ngƣời dùng tin
-
Đƣợc hình thành trong một giai đoạn, hồn cảnh nhất định.
-
Sẽ thay đổi tùy theo cơng việc, hồn cảnh, nhiệm vụ của ngƣời dùng tin
trong một thời điểm, giai đoạn nhất định.
1
TS. Ngô Thanh Thảo (2010), “Hệ thống tìm tin”, Tp. Hồ Chí Minh: Đại học Quốc gia Tp. Hồ Chí Minh,
tr.13.
2
Nguyễn Bích Hạnh; PGS.TS Trần Thị Minh Nguyệt hƣớng dẫn (2011). “Nghiên cứu nhu cầu tin của cán bộ
quản lí tại Bộ Nội vụ và các cơ quan trực thuộc Bộ”, Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Chuyên
ngành: Khoa học Thƣ viện; Mã số: 603220, Năm bảo vệ: 2011, tr. 5. Có tại trang web:
/>
10
Trong giới hạn của đề tài, chúng tôi tiếp cận khái niệm nhu cầu tin ở khía cạnh là
nhu cầu sử dụng thông tin của ngƣời dùng tin.
1.1.2
Các yếu tố tác động đến nhu cầu tin
Tính chất cơng việc, nhiệm vụ của người dùng tin
Tùy thuộc vào từng giai đoạn, thời điểm khác nhau, tính chất, mức độ khó-
dễ của công việc, nhiệm vụ mà ngƣời dùng tin đảm nhận, thực hiện mà ngƣời
dùng tin sẽ có những nhu cầu tin khác nhau, có nghĩa là khi nhiệm vụ, cơng việc
càng khó thì nhu cầu tin càng cao.
Trình độ, kiến thức thơng tin của người dùng tin
Bên cạnh tính chất của cơng việc thì sự hiểu biết, trình độ thơng tin của
chính ngƣời dùng tin cũng tác động đến nhu cầu tin của ngƣời dùng tin.
Trình độ thơng tin của ngƣời dùng phản ánh ở kỹ năng tìm; khả năng cảm
thụ, lĩnh hội thơng tin; phân tích và sử dụng thơng tin tìm đƣợc; áp dụng thơng tin
đó vào trong cơng việc. Trình độ thơng tin của ngƣời dùng tin tỉ lệ thuận với hiệu
quả công việc của ngƣời dùng, trình độ của ngƣời dùng càng cao thì hiệu quả cơng
việc càng cao, và ngƣợc lại.
Trình độ thơng tin cùng với trình độ chun mơn, sự sáng tạo, tinh thần cầu
tiến,… chính là điều kiện cần thiết để ngƣời dùng tin thực hiện cơng việc có hiệu
quả.
1.2
Khái qt về ngƣời dùng tin
1.2.1
Khái niệm ngƣời dùng tin
Theo Thƣ viện Quốc gia Việt Nam thì: “Ngƣời dùng tin là một bộ phận quan
trọng, không tách rời của hệ thống thông tin, bởi ngƣời dùng tin vừa là đối tƣợng
phục vụ, vừa là ngƣời tiêu thụ các sản phẩm và dịch vụ thông tin, đồng thời họ
cũng là ngƣời sản sinh ra thông tin mới.”
Ngƣời dùng tin là yếu tố cơ bản của mọi hệ thống thông tin, là đối tƣợng
phục vụ của công tác thông tin tƣ liệu thƣ viện. Ngƣời dùng tin vừa là khách hàng
của các dịch vụ thông tin đồng thời họ cũng là ngƣời sản sinh ra thông tin mới.
11
Ngƣời dùng tin là cơ sở để định hƣớng hoạt động của một đơn vị thông tin,
họ tham gia hầu hết các công đoạn trong một dây chuyền thông tin, là đối tƣợng sử
dụng các sản phẩm dịch vụ thông tin cũng nhƣ đƣa phản hồi đánh giá đến cơ quan
thơng tin thƣ viện.
Ngƣời dùng tin có thể đƣợc hiểu đơn giản là những ngƣời sử dụng các
phƣơng thức nhƣ nghe, đọc, nhìn để tìm kiếm và xữ lý thơng tin dùng nhằm giải
quyết công việc, các vấn đề trong cuộc sống.
1.2.2
Phân loại ngƣời dùng tin
Dựa vào hoạt động của ngƣời dùng tin có thể chia thành:
-
Ngƣời dùng tin là các nhà nghiên cứu khoa học.
-
Ngƣời dùng tin là các cán bộ chuyên môn, kỹ thuật và những ngƣời trực
tiếp sản xuất
-
Ngƣời dùng tin là cán bộ quản lý
Tại các Thông tin- Thƣ viện thƣ viện Đại học ngƣời dùng tin chia dựa vào trình độ
chun mơn của ngƣời dùng tin:
-
Ngƣời dùng tin là cán bộ quản lý, lãnh đạo, chuyên viên các phòng ban
chức năng.
-
Ngƣời dùng tin là giảng viên giảng dạy.
-
Ngƣời dùng tin là học viên cao học, nghiên cứu sinh.
-
Ngƣời dùng tin là sinh viên.
1.2.3
Đặc điểm ngƣời dùng tin là sinh viên
Là đối tƣợng ngƣời dùng tin có số lƣợng đơng nhất trong các cơ quan Thơng
tin Thƣ viện, Thƣ viện trƣờng đại học.
Thời qian của sinh viên phụ thuộc khá nhiều vào chƣơng trình đào tạo, giảng
dạy cũng nhƣ thời khóa biểu do nhà trƣờng quy định. Bên cạnh đó sinh viên cịn
phải tham gia vào các hoạt động rèn luyện trong và ngoài trƣờng, các hoạt động
khác thì quỹ thời gian cho việc sử dụng thƣ viện của sinh viên khá hạn chế.
Phần lớn ngƣời dùng tin là sinh viên có khả năng tin học, tuy nhiên chƣa có
khả năng khai thác, tổng hợp và sử dụng tài liệu, thơng tin một cách có hiệu quả.
12
Nhu cầu tin của ngƣời dùng tin là sinh viên chủ yếu là: tài liệu mang tính chất giáo
khoa, giáo trình, tài liệu tham khảo,…chủ yếu liên quan đến chuyên ngành trực
tiếp phục vụ cho môn học.
1.3
Khái quát về tài liệu điện tử
1.3.1
Khái niệm tài liệu điện tử
“Tài liệu điện tử là vật mang tin đƣợc tạo lập ở dạng mà thơng tin trong đó
đƣợc tạo ra, đƣợc gửi đi, đƣợc nhận và đƣợc lƣu trữ bằng phƣơng tiện hoạt động
dựa trên công nghệ điện, điện tử, kỹ thuật số, từ tính, truyền dẫn khơng dây, quang
học, điện từ hoặc cơng nghệ tƣơng tự hình thành trong q trình hoạt động của cơ
quan, tổ chức, cá nhân hoặc là vật mang tin mà thơng tin trong đó đƣợc tạo lập
bằng việc biến đổi các loại hình thơng tin trên các vật mang tin khác sang thơng
tin dùng tín hiệu số.”3
“Tài liệu điện tử - đó là một hình thức trình bày tài liệu dƣới dạng tập hợp
các thực hiện liên quan với nhau trong môi trƣờng điện tử và các thực hiện liên
quan với nhau tƣơng ứng với chúng trong mơi trƣờng số; (TC- 52292R)”4
“Một tài liệu điện tử có thể là bất kỳ đối tƣợng nào đã đƣợc số hóa, ví dụ nhƣ
một tệp tin điện tử, một tấm ảnh số. Các thơng tin số hóa này tồn tại trong một
dạng thức mà máy tính có thể lƣu giữ, tổ chức, chuyển tải và hiển thị”5
Tài liệu điện tử có thể đƣợc hiểu:
-
Là tài liệu có thể đọc đƣợc trên các thiết bị công nghệ.
-
Đƣợc tạo lập, lƣu giữ và sử dụng trên các phƣơng tiện công nghệ hiện đại.
-
Có nhiều định dạng khác nhau nhƣ: văn bản, hình ảnh, âm thanh, video,…
3
T.S Nguyễn Cảnh Đương, ThS. Hoàng Văn Thanh. “Bàn về khái niệm “Tài liệu”, “Văn bản”, “Tài liệu lưu trữ”,
“Tài liệu điện tử”, “Văn bản điện tử” và “Tài liệu lưu trữ điện tử””. Có tại trang web:
/>4
TS. Nguyễn Lệ Nhung. Đề cương bài giảng “Tổ chức và quản lý tài liệu điện tử”. Có tại trang web:
/>5
TS. Nguyễn Hồng Sinh (2014) “Nguồn tài nguyên thông tin” : Giáo trình dành cho sinh viên ngành Thư viện
– Thơng tin học. TP. Hồ chí Minh: Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh. Tr.100.
13
1.3.2
Đặc trƣng của tài liệu điện tử
So với tài liệu in thì tài liệu điện tử có các đặc điểm cũng là ƣu điểm của nó
có thể đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao của ngƣời dùng mà tài liệu in
không thực hiện đƣợc nhƣ:
1.3.2.1 Ưu điểm
Khả năng truy cập: tài liệu điện tử có thể truy cập mọi lúc mọi nơi và cùng
một lúc cho nhiều ngƣời; ngƣời dùng tin có thể truy cập đƣợc tài liệu ở bất cứ nơi
đâu, vào bất kì thời điểm nào với tài khoản và mật khẩu do cơ quan Thông tinThƣ viện cung cấp.
Tốc độ truy cập: nhanh, ngƣời dùng có thể xem lƣớt, đọc lƣớt tồn bộ nội
dung tài liệu, nhƣ vậy sẽ tiết kiệm đƣợc nhiều thời gian, có thể truy cập trực tiếp
bằng máy tính cá nhân của mình thơng qua Internet với tốc độ nhanh, ổn định, tiết
kiệm thời gian đến thƣ viện của ngƣời dùng.
Nội dung tài liệu: đa dạng, sinh động; một tài liệu điện tử có thể có nhiều
định dạng khác nhau đi kèm nhƣ: văn bản, hình ảnh, âm thanh, video,…ngƣời
dùng tin có thể lựa chọn định dạng phù hợp với nhu cầu để sử dụng
Quản lý và lưu trữ: tài liệu điện tử đƣợc quản lý và lƣu trữ gọn nhẹ nhờ vào
các phần mềm công nghệ, mật độ lƣu trữ cao.
Tra cứu và sử dụng: tiện lợi, ngƣời dùng tin có thể tìm kiếm tài liệu theo
nhiều điểm truy cập tài liệu khác nhau, mở rộng khả năng tìm kiếm, tiết kiệm thời
gian tìm kiếm tài liệu.
Khả năng chia sẻ: cao, nhanh chóng; sử dụng tài liệu điện tử hỗ trợ khả năng
chia sẻ thơng tin một cách nhanh chóng giữa ngƣời dùng tin với ngƣời dùng tin,
giữa cơ quan Thông tin Thƣ viện với ngƣời dùng tin, và giữa các cơ quan Thông
tin Thƣ viện với nhau.
Tuy nhiên, bên cạnh những ƣu điểm lợi thế trên thì tài liệu điện tử cũng có
các nhƣợc điểm nhất định.
14
1.3.2.2 Nhược điểm
Sự lỗi thời của công nghệ: tài liệu điện tử đƣợc tạo lập, lƣu giữ, sử dụng bằng
công nghệ hiện đại, các phƣơng tiện tƣơng thích nên sự phát triển nhanh chóng
của cơng nghệ, các thế hệ máy móc và chƣơng trình phần mềm cũng nhanh chóng
lỗi thời, sự khơng tƣơng thích của các thế hệ máy tính, chƣơng trình phần mềm sẽ
ảnh hƣởng đến quá trình tiếp cận, tìm kiếm, sử dụng của con ngƣời đối với thông
tin đƣợc lƣu giữ trong những thế hệ công nghệ trƣớc.
Vấn đề bản quyền trong quá trình sử dụng: đây là một thách thức lớn trong
quá trình cung cấp, đƣa tài liệu điện tử trở nên thông dụng trong cuộc sống cũng
nhƣ có thể thay thế hồn tồn tài liệu giấy vì tài liệu điện tử có thể truy cập trực
tiếp trên máy tính nên việc sao chép thơng tin trên tài liệu điện tử trở nên rất dễ
dàng.
Tính an tồn thơng tin trong q trình truy cập: hệ thống quản lý không chặt
chẽ, ổn định sẽ dễ dàng mất tài liệu, thông tin,… Nguồn thông tin điện tử tuy có
thể đƣợc bảo vệ bằng những chƣơng trình bảo mật nhƣng khả năng truy cập bất
hợp pháp và khả năng xâm nhập của hacker thông tin luôn tồn tại và đe dọa tính
an tồn cũng nhƣ chất lƣợng (thơng tin bị mất, bị sửa đổi sai lệch so với nguồn
thông tin ban đầu) của nguồn thông tin điện tử.
Kỹ năng tin học của người dùng: nếu ngƣời dùng tin chƣa biết, chƣa quen
với việc dùng máy tính, sử dụng phƣơng tiện, thiết bị hiện đại sẽ gặp rất nhiều khó
khăn trong quá trình dùng tài liệu điện tử.
1.3.3 Loại hình tài liệu điện tử.
1.3.3.1 Căn cứ vào nội dung và phương thức xuất bản
-
Báo, tạp chí điện tử: đƣợc coi là phiên bản điện tử của tạp chí, báo in. Tuy
nhiên không phải lúc nào 2 phiên bản này cũng giống nhau. Báo tạp chí điện tử có
thể do các nhà xuất bản, các cá nhân hoặc tổ chức xuất bản; đƣợc truy cập miễn
phí hoặc tính phí. Ƣu điểm của báo ,tạp chí điện tử là có khả năng truy cập nhanh
chóng đến các thơng tin mới nhất, dễ tìm kiếm thơng tin, có thể liên kết từ nguồn
15
này sang nguồn khác, dễ lƣu để sử dụng cho các mục đích khác nhau,… Các dạng
phổ biến của báo, tạp chí điện tử là HTML và PDF.
-
Sách điện tử : phiên bản của sách in đƣợc đọc trên máy tính cá nhân hoặc
thiết bị cầm tay chun dụng, có nhiều cách sử dụng nhƣ đọc trực tuyến qua web,
tải xuống máy tính và đọc… Ngày nay một cuốn sách điện tử có thể bao gồm các
tệp tin (văn bản, hình ảnh), siêu dữ liệu (cung cấp các thơng tin thƣ mục của tài
liệu) … Hình thức của sách thƣờng đa dạng nhƣ bách khoa toàn thƣ, sổ tay, cẩm
nang,… vì sách điện tử dễ cập nhật và dễ thiết kế giúp cho việc tra cứu nhanh
chóng.
-
Bảng tra và tóm tắt: tài liệu điện tử bao gồm các bảng tra cho thơng tin tài
liệu và tóm tắc của vốn tài liệu trong thƣ viện. Các bảng tra và tóm tắt thƣờng
đƣợc phân theo tên tác giả, tên tác phẩm, chủ đề tài liệu... sử dụng để tìm kiếm các
tài liệu hoặc cơ sở dữ liệu của thƣ viện.
1.3.3.2 Căn cứ vào phương thức lưu trữ
-
Đĩa CD-ROM : các đĩa quang thơng dụng bằng nhựa (đƣờng kính 12cm),
các thơng tin đƣợc ghi trên đĩa này ở các dạng nhƣ văn bản, âm thanh, hình ảnh.
Các dạng thơng tin này sẽ đƣợc hiển thị thông qua một đầu đọc và một màn hình,
hoặc một máy tín có đầu đọc đĩa quang.
-
Cơ sở dữ liệu : tập hợp các tệp tài liệu điện tử dƣới bất kỳ loại hình nào thu
thập từ một hay nhiều nhà xuất bản do các nhà xuất bản hoặc các công ty kinh
doanh xuất bản phẩm hoặc các tổ chức phi lợi nhuận biên soạn. Cơ sở dữ liệu có
thể tập hợp tài liệu cùng chủ đề, hình thức hoặc khoảng thời gian nhất định. Có
nhiều loại cơ sở dữ liệu cung cấp toàn văn; cơ sở dữ liệu cung cấp thơng tin thƣ
mục, tóm tắt của tài liệu; cơ sở dữ liệu dữ kiện dữ liệu cung cấp dữ liệu thống kê
và tài chính hoặc thơng tin về các nhân, tổ chức.
1.3.3.3 Căn cứ vào nguồn thu thập
-
Tự số hóa: nguồn tài liệu trong thƣ viện do cán bộ thƣ viện tự số hóa.
-
Nguồn trên internet: các bộ thƣ viện thu thập tài liệu điện tử từ các trang
web miễn phí trên Internet.
16
-
Mua từ các nhà xuất bản, nhà cung cấp: tài liệu đƣợc bổ sung từ các nhà
xuất bản, các nhà kinh doanh cung cấp . Các tài liệu này thƣờng là tài liệu toàn
văn, hoặc giới hạn quyển sử dụng.
-
Chia sẻ từ các thư viện, trung tâm thông tin khác: cán bộ thƣ viện thực hiện
trao đổi tài liệu với các thƣ viện trung tâm thông tin khác, hoặc chia sẻ các dữ liệu
thƣ mục qua các cổng thông tin.
1.3.4 Vai trò của tài liệu.
1.3.4.1 Đối với thư viện.
-
Là một trong bốn yếu tố hình thành thư viện. Thƣ viện với các vai trò chủ
lực trong xã hội nhƣ là một trung tâm thông tin tƣ liệu, là động lực đóng góp vào
sự nghiệp cải tiến giáo dục, nơi đào tạo nguồn nhân lực cho xã hội…thì tài liệu là
phƣơng tiện, công cụ cốt yếu để thực hiện các vai trị đó. Các hoạt động xây dựng
và phát triển nguồn tài liệu phục vụ cho các nhu cầu đọc với các mục đích khác
nhau của ngƣời dùng tin giữ vai trò then chốt cho sự tồn tại và phát triển của thƣ
viện. Có thể nói, khơng có tài liệu thì khơng có sự tồn tại của thƣ viện.
-
Là yếu tố quan trọng quyết định, đánh giá các hoạt động và sự phát triền
của thư viện. Chất lƣợng hoạt động của thƣ viện phụ thuộc vào chất lƣợng của
chất lƣợng của thông tin- tài liệu là thông tin đƣợc ghi lại ở bất kỳ loại vật chất
nào, với nhiều dạng và hình thực khác nhau.. Các hoạt động của thƣ viện đều tác
động trực tiếp lên tài liệu nhƣ : biên soạn thƣ mục, xây dựng cơ sở dữ liệu, hình
thành các dịch vụ thông tin thƣ viện,…Các hoạt động trên là cơ sở để đánh giá sự
phát triển của thƣ viện. Do đó có thế nói rằng , tài liệu quyết định chất lƣợng hoạt
động và sự phát triển của thƣ viện.
-
Ngoài ra, là một phần của vốn tài liệu, tài liệu cũng phản ánh được chức
năng và là điều kiện để thành lập thư viện. Có rất nhiều dạng, nội dung và hình
thức tồn tại khác nhau của tài liệu, tuy nhiên vốn tài liệu của thƣ viện chủ yếu chỉ
bao gồm các tài liệu giúp thƣ viện thực hiện đƣợc chức năng của mình. Nhƣ với
các thƣ viện công cộng – chức năng phục vụ mọi đối tƣợng ngƣời dùng của địa
phƣơng nên tài liệu sẽ bao nhằm nhiều mục đích và đối tƣợng nhƣ học tập, giải trí,
17
cung cấp thơng tin thời sự, văn hóa chính trị, khoa học phổ thơng…Mỗi quốc gia,
địa phƣơng có các điều kiện thành lập thƣ viện khác nhau tùy vào điều kiện thực
tiễn ở mỗi quốc gia địa phƣơng đó. Trong hƣớng dẫn về điều kiện thành lập thƣ
viện đƣợc trình bày trong thơng tƣ của Bộ Văn hóa – Thơng tin số 56/2003/ TTBVHTT ngày 16/9/2003 về hƣớng dẫn chi tiết về điều kiện thành lập thƣ viện và
thủ tục đăng ký hoạt động thƣ viện, có nêu về số lƣợng tối thiểu phải có của các
loại thƣ viện đƣợc quy định nhƣ sau:
oại hình thƣ viện
Số lƣợng bản sách
Số tên báo tạp chí
+ Vùng đồng bằng
30.000 bản sách
50
+ Vùng miền núi
20.000 bản sách
30
+ Vùng đồng bằng
3.000 bản sách
20
+ Vùng miền núi
2.000 bản sách
15
+ Vùng đồng bằng
3.000 bản sách
10
+ Vùng miền núi
1.000 bản sách
05
Thƣ viện công cộng:
a) Thƣ viện cấp tỉnh
b) Thƣ viện cấp huyện :
c) Thƣ viện cấp xã
2. Thƣ viện chuyên
ngành, đa ngành:
10 tên tạp chí chuyên
a) Thƣ viện của viện,
trung tâm nghiên cứu
2.000 bản sách
khoa học
ngành và chuyên
ngành khác có liên
quan
18
b) Thƣ viện trƣờng đại
1 bộ giáo trình, 0,5 bản
3 tên tạp chí chuyên
học, cao đẳng, trung học
sách tham khảo/ngƣời
ngành /1 ngành đào
chuyên nghiệp
dạy, ngƣời học
tạo
1 bộ sách giáo khoa,
sách nghiệp vụ/1 ngƣời
dạy;
c) Thƣ viện trƣờng phổ
có Tủ sách giáo khoa
thơng
dùng chung đảm bảo
cho 100% học sinh
thuộc diện chính sách xã
Có đủ báo, tạp chí
chunngành phù
hợp với từng cấp
học, bậc học
hội mƣợn; 5 bản sách
tham khảo/1 môn học
d) Thƣ viện của cơ quan
nhà nƣớc, tổ chức chính
trị, tổ chức chính trị - xã
hội, tổ chức xã hội, tổ
chức xã hội - nghề
nghiệp, tổ chức kinh tế,
đơn vị sự nghiệp.
+ Cấp trung ƣơng:
+ Cấp cơ sở:
10.000 bản
20
2.000
5
1.3.4.2 Đối với người dùng tin
-
Đáp ứng các nhu cầu thông tin cho người dùng tin. Nhu cầu nói chung của con
ngƣời rất đa dạng và phong phú. Mỗi cá nhân khác nhau đều có nhu cầu về vật
chất và tinh thần khác nhau nhƣ giải trí, học tập, giảng dạy,… Nhu cầu tin là một
19
dạng nhu cầu tinh thần, nhu cầu bậc cao của con ngƣời. Tài liệu là nơi thông tin
đƣợc chứa đựng do đó tài liệu có thể đáp ứng mọi nhu cầu tin của con ngƣời.
Cho người đọc cái nhìn khách quan về vốn tài liệu, đánh giá được chất lượng của
-
trung tâm thơng tin thư viện. Nhƣ đã nói ở trên , tài liệu giúp phản ánh chức năng
của thƣ viện cũng nhƣ sự phát triển và hoạt động của thƣ viện, cơ quan thông tin.
Nên từ vốn tài liệu cũng nhƣ tài liệu giúp cho ngƣời đọc đánh giá đƣợc chất lƣợng
của thƣ viện, cơ quan thơng tin đó.
1.3.5 Phƣơng thức tạo lập tài liệu điện tử.
1.3.5.1 Tự số hóa
“Số hóa tài liệu là q trình chuyển các dạng dữ liệu/tài liệu truyền thống nhƣ
các bản viết tay, bản in trên giấy, hình ảnh, âm thanh, phim, dữ liệu toàn văn với
nhiều định dạng khác nhau sang chuẩn dữ liệu trên máy tính và đƣợc máy tính
nhận biết đƣợc nhƣ tài liệu ban đầu gọi là số hoá dữ liệu. Hay nói cách khác số
hố tài liệu là hình thức chuyển đổi các tài liệu truyền thống bên ngoài thành dạng
tài liệu số mà máy tính có thể hiểu đƣợc. Sản phẩm sau khi số hóa tài liệu chính là
nguồn Tài nguyên số/dữ liệu số - các dữ liệu dạng chữ, hình ảnh, âm thanh… đƣợc
máy tính nhận biết đúng định dạng và đƣợc sử dụng trên máy tính.”6
Đây là một trong những phƣơng pháp quan trọng nhất để tạo nên nguồn tài liệu
điện tử riêng do mỗi cơ quan thơng tin thƣ viện có các đặc trƣng về tài liệu riêng
cũng nhƣ các nguồn lƣu, tài liệu xám,… tự số hóa tài liệu thể hiện đƣợc phản ánh
đƣợc vốn tài liệu riêng của thƣ viện, cơ quan thông tin thuận lợi cho ngƣời dùng
tin của thƣ viện sử dụng và chia sẻ . Phƣơng pháp này sẽ giúp giảm thiểu đáng kể
diện tích, khơng gian lƣu giữ; việc bảo quản, duy trì tuổi thọ của tài liệu truyền
thống đƣợc lâu hơn; dễ dàng và nhanh chóng truy xuất tìm kiếm thơng tin ở bất kỳ
đâu vào bất cứ thời điểm nào ; thuận lợi trong việc mở rộng phạm vi cộng đồng
ngƣời sử dụng, chia sẻ nguồn tài nguyên thông tin của thƣ viện với các thƣ viện
6
Trần Thị Quý (2011) “Số hóa tài liệu” từ nhận thức đến triển khai đào tạo tại khoa Thông tin – Thư viện –
Trường đại học khoa học xã hội và nhân văn Hà Nội. Có tại trang web:
/>
20
khác, giảm thiểu tối đa sức ngƣời, sức của cho việc quản lý nguồn tài nguyên
thông tin truyền thống;…
Để tiến hành số hóa tài liệu xây dựng kho tài nguyên thông tin số cần phải chú
trọng đến các yếu tố nhƣ: xác định mục tiêu số hóa tài liệu (ƣu tiên các tài liệu đặc
thù của thƣ viện, các tài liệu duy nhất và có giá trị lâu dài để trao đổi…); vấn đề
công nghệ, lựa chọn phần mềm quản lý; lựa chọn tài liệu để số hóa; thực hiện quy
trình số hố và xử lý tài liệu sau số hóa chặt chẽ; nguồn nhân lực phục vụ số hóa
tài liệu; kinh phí số hóa tài liệu; vấn đề đảm bảo bản quyền...
Quy trình số hóa tài liệu gồm có 2 nhóm các hoạt động:
-
Quy trình chuyển đổi số: chuyển đổi các dữ liệu hình ảnh, âm thanh sang
dạng số.
-
Xử lý thơng tin đã đƣơc số hóa: các hoạt động liên quan đến việc xử lý lƣu
trữ, tổ chức, phân phối và truy suất các thông tin đã đƣợc số hóa…
Và 3 giai đoạn:
-
Giai đoạn 1: chuẩn bị cho giai đoạn số hóa và q trình tiến hành số hóa
(khởi động dự án số hóa, xác định chi phí ban đầu và nguồn chi phí, đánh giá và
lựa chọn tài liệu số hóa, số hóa tài liệu..)
-
Giai đoạn 2: xử lý tài liệu đã đƣợc số hóa dƣới dạng sẵn sang cho ngƣời sử
dụng (chỉnh chữa cho phù hợp và các lỗi trong q trình số hóa, lập danh mục sản
phẩm đã số hóa để chuẩn bị sẵn sang cho việc truy cập của ngƣời sử dụng)
-
Giai đoạn 3: bảo quản và duy trì các bộ sƣu tập và dịch vụ số hóa (thực
hành các chính sách bảo quản, lƣu trữ , thƣờng xuyên kiểm tra và đánh giá chất
lƣợng, chuẩn bị công nghệ hỗ trợ để sẵn sang chuyển giao khi cần thiết.)
21
