Nghiên cứu ứng dụng phẫu thuật nội soi điều trị sai khớp vai ra trước tái diễn theo kỹ thuật của Bankart

B ộ GIÁO DỤC VÀ Đ À O T Ạ O
•
•
•

B Ộ QUỐC

P H Ị N G

VIỆN NGHIÊN CỨU K H O A H Ọ C Y D Ư Ợ C L Â M SÀNG

108

gofflG8

P H Ạ M

N G H I Ê N
Đ I Ề U

H Ò N G

C Ứ U Ứ N G D Ụ N G

T R Ị S A I K H Ớ P
T H E O

H À

P H Ẫ U

T H U Ậ T

V A IR A T R Ư Ớ C

K Ỹ T H U Ậ T

C Ủ A

N Ộ I S O I

T Á I

D I Ễ N

B A N K A R T

Chuyên ngành: ChỜn thương Chỉnh hình
M ã số

: 62.72.07.25

L U Ậ N

Á N T I Ê N SỸ Y H Ọ C
B Ệ N H VIÊN TvVQĐ 1Ơ8
L

Đĩ:

069.572194

N G Ư Ờ I H Ư Ớ N G D Ẫ N K H O A H Ọ C :
1. P G S . T S . N g u y ễ n T i ế n
2. T S . L ư u H ồ n g H ả i

H à N ộ i - 2009

Bình


Lời
Tơi xin
liệu
được

kết

quả

ai cơng

cam

đoan

nghiên
bổ trong

đây

cứu

nêu

cam

là cơng
trong

bất kỳ một

đoan
ừ-ình

bản
cơng

nghiên

luận
trĩnh

án
nào

cứu

của

là trung

riêng
thực

khác.

Tác giả luận án

Phạm Hồng

I

THƯ V Ĩ Ệ N CHUYÊN
B Ệ N H V Ỉ Ệ N ĨVVQĐ
ĐT: 069.572194

MỊN
108

Hà

tơi.
và chưa

Các

sơ
từng

Ỉ:IO

c ư v i m

Ĩi m

hỊỉLÌ

MON

VỈỆN T W Q Đ

Đĩ:

1C8

069.572184

L Ờ I

C Ả M

Ơ N

Với lịng kính ữọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn:
PGS.TS. Nguyễn
t ậ n t ì n h dìu dắt v à

T i ế n B ì n h , G i á m đốc H ọ c v i ệ n Q u â n y. N g ư ờ i thầy

ttnyền

luôn

đạt n h ữ n g k i n h n g h i ệ m q u í b á u cho tôi ư ơ n g học

tập,

c ô n g tác, n g h i ê n cứu k h o a học v à thực h i ệ n đ ề tài n à y .
TS. L ư u H ô n g H ả i , Phó viện trưởng V i ệ n Chân thương Chỉnh hình - Bệnh
v i ệ n T X / Q Đ 108. N g ư ờ i t h ầ y l u ô n d ạ y b ả o v à t ạ o m ọ i đ i ề u k i ệ n t h u ậ n l ợ i cho

tôi

ư ơ n g học tập, n g h i ê n cứu khoa học v à tận tình giúp đ ờ tơi h o à n thành luận án này.
T ô i x m c h â n t h à n h c ả m ơ n sự g i ú p đ ỡ q u í b á u của c á c t h ầ y :
GS.TSKH.
Nguyễn

Việt

Nguyễn

Tiến,

Văn

Nhân,

PGS.TS. Nguyễn

PGS.TS.
Ngọc

Nguyễn

Liêm,

Bắc

PGS.TS.

Hùng,

Trần

PGS.TS.

Đình

Chiến,

P G S . T S . N g u y ễ n T h á i Sòm, P G S . T S . N g u y ễ n V ă n H u y , T S . P h ạ m Đ ã n g N i n h , T S .
N g u y ễ n Đ ắ c Nghĩa. C á c thầy đ ã d ạ y bảo, tạo đ i ề u k i ệ n t h u ậ n l ợ i cho tơi t r o n g q u á
ữ ì n h học tập v à đ ó n g g ó p n h i ề u ý k i ế n q b á u để tơi h o à n t h à n h luận án này.
Tơi xin ữ â n ữọng bày tỏ lịng biết ơn Đảng ủy, Ban giám đốc Bệnh

viện

T Ư Ọ Đ 1 0 8 ; B a n sau đ ạ i h ọ c , B ộ m ô n C T C H , V i ệ n C T C H - B ệ n h v i ệ n T Ư Q Đ

108;

Ban giám đốc, K h o a Chi trên - Bệnh V i ệ n C T C H T h à n h phố H ồ Chí M i n h ;

Đảng

ủ y v à T h ủ t r ư ở n g B ộ T ư l ệ n h Q u â n k h u 5; Đ ả n g ủ y v à B a n g i á m đ ố c B ệ n h

viện

Q u â n y 17 đ ã g i ú p đ ờ t ô i t r o n g s u ố t q u á t r ì n h h ọ c t ậ p v à n g h i ê n c ứ u .
T ô i x i n c h â n t h à n h c ả m ơ n sự đ ộ n g viên, g i ú p đ ỡ v ơ tư, t ậ n tình của c á c

anh

c h ị đ i t r ư ớ c , đ ồ n g n g h i ệ p v à b ạ n b è tt-ong q u á t r ì n h h ọ c t ậ p .
C u ô i c m i g , t ô i x i n b à y t ỏ l ò n g b i ế t ơ n s â u sắc t ớ i c ô n g n u ô i d ạ y c ủ a c h a
sự g i ú p đ ờ đ ộ n g v i ê n c ủ a v ợ , con, anh. chị. e m v à n h ư n g n e ư ờ i t h â n đ ể tơi c ó
ngày hơm

nay.

K í n h tặng Ba M ẹ , H o à i Thu, K h á n h H ồ n g v à gia đình t h â n yêu!
Hà nội,

những

ngày

tháng

Phạm Hông

9 năm
Hà

2009

mẹ,
được


M Ụ C

L Ụ C

Tran 2
Trang phụ bìa
L ờ i cam

đoan

M ụ c lục
D a n h mục các c h ừ viết tắt
Danh mục các bảne
Danh mục hình
Danh mục ảnh
ĐẶT VÁN ĐÈ

Ì

ChưoTig 1: T Ổ N G Q U A N

4

1.1. S ơ l ư ợ c g i ả i p h ẫ u v à s i n h c ơ h ọ c k h ớ p v a i

4

Ì .2. P h â n l o ạ i m Ờ t \ â r n g k h ớ p v a i

12

1.3. C á c h ì n h t h á i t ổ n t h ư ơ n g g i ả i p h ẫ u b ệ n h ữ o n g s a i k h ớ p v a i t á i d i ễ n

14

Ì . 4 . N g u y ê n n h â n g â y sai k h ớ p v a i t á i d i ễ n v à đ ư ờ n g l ố i d ự p h ò n g

22

1.5. C h â n đ o á n c á c t ổ n t h ư ơ n s c ủ a s a i k h ớ p v a i t á i d i ễ n

23

1.6. S ơ l ư ợ c v ề c á c p h ư ơ n g p h á p đ i ề u t r ị s a i k h ớ p v a i t á i d i ễ n

31

1.7. S ơ l ư ợ c l ị c h s ử n ộ i s o i k h ó p v à n ộ i s o i đ i ề u t r ị s a i k h ớ p v a i t á i d i ễ n . . . . 3 6
1.8. T ậ p p h ụ c h ồ i c h ứ c n ă n g s a u p h ẫ u ứ i u ậ t

41

Ì .9. M ộ t số t h a n e d i ê m t h ư ờ n g d ù n g đ ê đ á n h 2Ìá k ế t q u ả p h ẫ u t h u ậ t

42

1.10. N s h i ê n c ứ u đ i ê u ư ị s a i k h ớ p v a i t á i đ i ề n ờ V i ệ t N a m

44

Chưong 2 : Đ Ố I TƯỢNG VÀ P H Ư Ơ N G PHÁP NGHIÊN c ứ u

46

2.1. Đ ố i tượne nehiên cửu

46

2.2. P h ư ơ n e p h á p n e h i ê n c ứ u

48

C h ư ơ n g 3: K Ế T Q U Ả N G H I Ê N c ử u

73

3.1. Đặc diêm n h ó m nshiên cửu

73


3.2. N h ữ n g d Ờ u h i ệ u t ổ n t h ư ơ n g ữ ê n p h i m c h ụ p c ộ n g h ư ở n g t ừ

76

3.3. T ổ n t h ư ơ n g b ệ n h l ý t h ự c t h ể q u a n ộ i soi

78

3 . 4 . S o s á n h d â u h i ệ u t ô n t h ư ơ n g B a n k a r t frên c ộ n g h ư ở n g t ừ v à n ộ i s o i

82

3 . 5 . K ỹ t h u ậ t x ử tìí q u a n ộ i s o i l i ê n q u a n đ ế n đ ặ c đ i ể m t ổ n t h ư ơ n g

83

3.6. K ế t q u ả p h ẫ u t h u ậ t
r
r
r
3.7. B i ê n c ô v à b i ê n c h ứ n g

84
91

M I N H H Ọ A L Â M SÀNG

94

C h ư ơ n g 4: B À N L U Ậ N

109

4. Ì. M ộ t số đ ặ c đ i ể m của n h ó m n g h i ê n c ứ u
r
4.2, Y n g h ĩ a của v i ệ c đ á n h g i á đ ộ v ừ n g của k h ớ p sau k h i g â y m ê

109
114

4.3. v ề chỉ đ i n h p h ẫ u thuật

115

4 . 4 . G i á ưụ c ủ a p h i m c h ụ p c ộ n g h ư ở n g t ừ

117

4 . 5 . G i á trụ c ủ a n ộ i s o i ư ơ n g c h ẩ n đ o á n t ổ n t h ư ơ n g b ệ n h l ý t h ự c t h ể

120

4.6. v ề k ỹ thuật

121

4.7. v ề k ế t q u ả p h ẫ u thuật

125

4.8. V ê n h ữ n g b i ê n c ô v à b i ê n c h ứ n g

130

4.9. M ộ t s ô k i n h n g h i ệ m thực tê k h i phau thuật B a n k a r t n ộ i soi

137

K Ế T LUẬN

142

K I Ế N NGHỊ

144

D A N H M Ụ C CÁC CƠNG TRÌNH c ó
TÀI LIỆU T H A M
PHỤ

LỤC

K H Ả O

LIÊN Q U A N ĐÃ C Ô N G

B ố


D A N H M Ụ C CÁC C H Ữ M É T

TẮT

-BN:

Bệnh

-CS:

C ộ n g sự

- C H I :

C ộ n ơ hưởng; từ

- CLVT:

Cắt lóp vi từứi

- CTCH:

ChỜn ửiươne chinh hình

- OCCT:

Ồ chảo c á n h tay

- PTNS:

P h ẫ u t h u ậ t n ộ i soi

-

Phục hôi chức n ă n g

PHCN:

nhân

-SKV:

Sai khórp v a i

-SKVTD:

Sai k h ớ p v a i t á i đ i ề n

- TƯQĐ:

Trung ương quân đội

-TB:

Trùn 2 bình

- VĐV:

V ậ n động viên


D A N H

M Ụ C

B Ả N G

Tên bảng

Trang

B ả n g 3 . 1 : SÔ l â n sai k h ớ p

73

B ả n g 3 . 2 : C á c h t h ứ c x ử t r í s a u k h i sai k h ó p v a i l ầ n đ ầ u

74

B ả n g 3.3: T h ờ i d i ê m p h ẫ u t h u ậ t

75

B ả n g 3.4: M ộ t số k h á m n g h i ệ m sau k h i g â y m ê

76

B ả n g 3.5: D Ờ u h i ệ u c á c t ổ n t h ư ơ n g ừ ê n p h i m C H T
B ả n g 3.6: C á c t ổ n t h ư ơ n g b ệ n h l ý t h ự c t h ể

78

B ả n g 3.7: T ổ n t h ư ơ n g B a n k a r t

79

B ả n g 3.8: N h ữ n g t ổ n t h ư ơ n g g i ả i p h ẫ u b ệ n h t h e o t h ờ i g i a n

80

B ả n g 3 . 9 : N h ữ n g t ổ n t h ư ơ n g g i ả i p h ẫ u b ệ n h t h e o s ố l â n sai k h ớ p . . . .

81

B ả n g 3.10: So s á n h d Ờ u h i ệ u v ề h ì n h d á n g sụn v i ề n ư ê n p h i m

CHT

t h ô n g t h ư ờ n g v à n ộ i soi
B ả n g 3 . 1 1 : So s á n h d â u h i ệ u v ê h ì n h d á n g sụn v i ê n ừ ê n p h i m

82
C H I

c ó t i ê m t h u ố c t ư ơ n g p h ả n t ừ n ộ i k h ớ p v à n ộ i soi

82

B ả n g 3.12: L i ê n quan g i ữ a t ổ n t h ư ơ n g v à số l ư ợ n g vít neo

83

B ả n g 3.13: T h ị d g i a n v à số k h ớ p v a i theo d õ i đ ư ợ c

85

B ả n g 3.14: B i ê n đ ộ v ậ n đ ộ n g k h ó p v a i b ê n t ổ n t h ư ơ n g

86

B ả n g 3.15: B i ê n đ ộ v ậ n đ ộ n g k h ớ p v a i b ê n đ ố i d i ệ n

86

B ả n g 3.16: Đ á n h g i á k h ớ p v a i t r ư ớ c m ổ theo t h a n g đ i ể m R o w e

87

B ả n g 3 . 1 7 : K h ả n ă n g ừ ở l ạ i n g h ề n g h ệ p c ũ sau m ổ

88

B ả n e 3.18: K h ả o s á t ý k i ế n c h ủ q u a n cua B N

88

B a n g 3.19: Đ á n h g i á k é t q u ả c h u n g theo t h a n g d i ê m Ro\ve

90

B ả n g 3 . 2 0 : B i ê n CÔ x ả y r a t r o n g m ô

91

B ả n e 4 . 1 : So s á n h k ế t q u ả đ i ề u trị vód m ộ t số t á c 2 Ì ả c ó n g h i ê n

cứu

tương tự

127

B ả n g 4.2: B i ê n đ ộ v ậ n đ ộ n g x o a y n s o à i cua c á c n g i i i ê n c ứ u k h á c . . .

129


D A N H

M Ụ C

H Ì N H

Tên hình

Trang

H ì n h 1.1: X ư ơ n g b ả v a i n h ì n n g h i ê n g v à c á c m ố c g i ả i p h ẫ u

6

H ì n h Ì .2: B a o k h ó p v à d â y c h ằ n g O C C T n h ì n t ừ b ê n ư o n g

9

H ì n h Ì .3: S ơ đ ồ c á c c ơ c h ó p x o a y

lo

H ì n h Ì .4: T ơ n t h ư ơ n a B a n k a r t n h ì n t ừ b ê n ư o n g

15

Hình

1.5:

Rách

d i l ệ c h p h ứ c h ợ p d â y c h ằ n g - sụn v i ề n

-

màng

xương

16

H ì n h Ì . 6 : R á c h r ộ n g s ụ n v i ề n Xrưởc

17

H ì n h Ì . 7 : T ổ n t h ư ơ n g g ã y x ư ơ n g ổ c h ả o ưuớc

dưới

20

H ì n h Ì .8: C á c t h ì m ổ t h e o p h ư ơ n g p h á p B a n k a r t

33

Hình 2.1: K h á m động tác dạng v à khép khớp vai

50

H ì n h 2.2: K h á m đ ộ n g t á c x o a y ư ơ n g v à x o a y n g o à i c ẳ n g tay

50

H ì n h 4. Ì: V ị trí v à h ư ớ n g đ ặ t v í t neo ữ ê n b ờ ổ chảo

140


D A N H

M Ụ CẢ N H

Tên ảnh Trang
A n h 1.1: T h i ê t đ ô c á t n g a n g k h ó p O C C T

/

Ả n h Ì .2: P h i m c h ụ p C H T cắt n g a n g k h ó p v a i b ì n h t h ư ờ n g

26

A n h Ì .3: P h i m c á t đ ứ n g d ọ c k h ớ p v a i b ì n h t h ư ờ n g

27

Ả n h Ì .4: P h i m c ắ t đ ứ n g n g a n g k h ớ p v a i b ì n h t h ư ờ n g

27

Ả n h Ì .5: P h i m C H T c ắ t n g a n g , h ì n h ả n h t ổ n t h ư ơ n g B a n k a r t

30

Ả n h Ì .6: P h i m c ắ t đ ứ n g d ọ c , h ì n h ả n h r á c h g â n c ơ ữ ê n g a i

30

Ả n h 2 . 1 : N g h i ệ m p h á p g â y s ợ sai k h ó p v a i

51

Ả n h 2.2: B N H u ỳ n h A . , h ì n h ả n h r á c h sụn v i ề n ư ư ớ c v à v ỡ x ư ơ n g
bờ

ttrrớc ổ c h ả o t r ê n p h i m C H T

Ảnh

2.3: B N L ê B . , h ì n h ả n h t ổ n t h ư ơ n g H i l l -

52
Sachs t r ê n

phim

CHT
A n h 2.4: K h á m d â u h i ệ u n g ă n k é o ra

53
ttrrớc

Ả n h 2.5: D Ờ u h i ệ u đ ặ t l ạ i k h ớ p b ị sai

54
54

Ả n h 2.6: D Ờ u h i ệ u khe r ã n h giữa c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay v à m ỏ m
cùng vai

55

A n h 2.7: B ộ d ụ n g c ụ n ộ i soi k h ó p v a i c ủ a L i n v a t e c

57

A n h 2.8: M ộ t số m ẫ u vít neo đ a n g đ ư ợ c sử d ụ n g h i ệ n nay

58

Ả n h 2.9: T ư t h ế b ệ n h n h â n n ằ m n g h i ê n g b ê n

59

Ả n h 2.10: V ị trí v à o k h ớ p ở p h í a sau

60

Ả n h 2.11: V ị trí v à o k h ớ p ở p h í a trước

60

Ả n h 2.12: T ổ n t h ư ơ n g Bankart n h ì n qua n ộ i soi

62

Ả n h 2.13: T ổ n t h ư ơ n g sụn v i ề n trên

62

Ả n h 2.14: T ổ n t h ư ơ n g H i l l - Sachs

63

Ả n h 2.15: R á c h g â n c ơ trên gai
•í
t
A n h 2 . 1 6 : B ư ớ c a - đ á n h g i á t ô nứ i ư ơ n g

63

Ả n h 2.17: B ư ớ c b - cỜt lọc v à d ọ n ô k h ớ p

65
66

Ả n h 2.18: B ư ớ c c - x á c định vị trí đ ặ t v í t v à tạo đ ư ờ n g h ầ m x ư ơ n g
đê đặ t vít neo

66


Ả n h 2.19: B ư ớ c d - đặt vít neo

67

A n h 2.20: B ư ớ c e - đ í n h sụn v i ề n v à t h u n g ắ n bao k h ớ p

67

A n h 2 . 2 1 : B ư ớ c f - k h â u b u ộ c bao k h ớ p v à sụn v i ề n

68

Ả n h 3.1: B N T r i ệ u Q u a n g T., h ì n h ả n h X quang

95

Ả n h 3.2: B N T r i ệ u Q u a n 2 T., p h i m C H T k h ớ p v a i

96

Ả n h 3.3: B N T r i ệ u Q u a n g T . , t ư t h ế p h ẫ u ứ i u ậ t

96

A n h 3.4: B N T r i ệ u Q u a n g T., t ổ n t h ư ơ n g B a n k a r t t r o n g n ộ i soi

97

A n h 3.5: B N T r i ệ u Q u a n g T . , h ì n h ả n h X q u a n g sau m ô

97

A n h 3.6: B N T r i ệ u Q u a n g T . , k i ê m t r a v ậ n đ ộ n g sau m ô 2 n ă m

98

Anh

3.7:

BN

T r i ệ u Q u a n g T., k i ể m tra v ậ n đ ộ n g

sau

mơ 2

năm

(động tác xoay ngồi và xoay ư o n g )
Ả n h 3.8: B N N g u y ễ n H u ỳ n h

98

M i n h N . , hình ảnh X quang S K V

ra

ưước xuống dưới

100

Ả n h 3.9: E N N g u y ễ n H u ỳ n h M i n h N . , p h i m C H I k h ớ p v a i

100

Ả n h 3.10: E N N g u y ề n H u ỳ n h M i n h N . , t ư t h ế p h ẫ u t h u ậ t

loi

Ả n h 3 . 1 1 : B N N g u y ễ n H u ỳ n h M i n h N . , k h á m k h ớ p v a i sau k h i a â \ '
mê

loi

A n h 3.12: B N N g u y ê n H u ỳ n h M i n h N . , h ì n h ả n h t ô n ứ i ư c m g t r o n g
n ộ i soi

102

Ả n h 3.13: B N N g u y ề n H u ỳ n h M i n h N . , h ì n h ả n h X q u a n g sau m ổ . . .

102

A n h 3.14: B N N g u y ễ n H u ỳ n h M i n h N . , v ậ n đ ộ n 2 k h ớ p v a i sau

mô

12 t h á n g
Ả n h 3 . 1 5 : B N N e u y ề n H u 5 ' n h M i n h N . , v ậ n đ ộ n 2 k h ớ p v a i sau

103
mô

12 t h á n g ( đ ộ n e t á c x o a y n g o à i v à x o a y t r o n g )
Ả n h 3.16: B N H à V ă n T., p h i m c h ụ p X q u a n e t ư t h ế t h ã n e v à

103
C H I

t ư t h ế cắt đ ử n ơ n a a n g

105

A n h 3.17: B N H à V ă n T.. h ì n h ả n h C H I c ó t i ê m t h u ố c t ư ơ n ơ p h a n
từ nội khớp

106

Ả n h 3.18: B N H à V ă n T.. t ư t h ế B N n ằ m n a h i ê n s b ê n

106

A n h 3.19: B N H à V ă n T.. h ì n h ả n h t ổ n t h ư ơ n s t r o n s n ộ i soi

107

Ả n h 3.20: B N H à V ă n T . , h ì n h ả n h X q u a n g sau m ổ

107


A n h 3 . 2 1 : B N H à V ă n T . , v ậ n đ ộ n g k h ó p v a i sau m ổ 6 t h á n g

108

Ả n h 4. Ì : B N T r ầ n V ũ L . , t ư t h ế p h ẫ u t h u ậ t vód k h u n g k é o t a y

137

Ả n h 4.2: E N L ê H o à n g p., h ì n h ả n h C H T v à h ì n h ả n h n ộ i soi

138

Ả n h 4.3: B N N g u y ễ n T h ị H . , k h â u sụn v i ề n v à bao k h ớ p n h ì n
n ộ i soi

qua
140


-1 -

ĐẶT VÁN ĐÈ

Khớp vai là khớp có t>' lệ sai nhiều nhỜt so ven các khớp khác của cơ
^
f
f
t
r
t h ê , c h i ê m 4 5 % đ è n 5 0 % t ô n g s ơ c á c sai k h ó f p n ó i c h u n ơ . S ờ d ĩ sai k h ớ p v a i
c h i ê m ù - l ệ cao n h ư v ậ v l à d o c â u ữ-úc e i ả i p h a u c ủ a k h ó p c ó n h i ê u d i ê m

đặc

b i ệ t : ổ chảo thì n ô n g , c h ò m x ư ơ n e c á n h tay q u á to v à p h ầ n trước

của

k h ớ p c ó c á c d â y c h à n e che

phủ

dưóã

k h ơ n g k í n để l ạ i đ i ể m y ế u l à m cho

chòm

x ư ơ n g c á n h tay hay bị ư ậ t qua đ ó . D o n h ừ n ơ đặc đ i ể m n ê u ư ê n n ê n k h i bị
k h ớ p v a i , n ế u đ i ề u ữ ị k h ô n g t ố t d ễ d ẫ n đ ế n sai k h ớ p v a i t á i d i ễ n . X ơ u v ê n

sai

nhân

c ủ a sai k h ớ p v a i t á i d i ê n l à d o c h â n t h ư ơ n s ư o n ơ l â n đ â u sai k h ớ p c ó t h ê
r á c h sụn \ i e n , d â y c h ă n ơ , m ẻ b ờ ổ chảo l à m m Ờ t \'ữn2 k h ớ p . C á c tôn
này nếu không liền lại được

ơày

thươne

thì t ổ chức x ơ sợi sẽ l Ờ p đ ầ y v à o đ ó \ à tạo

n h ữ n g đ i ể m y ế u . C à n g v ề sau, t ầ n s ố sai k h ớ p t á i d i ễ n c à n e n h i ề u v à c à n g

ra
dễ

sai l ạ i .
Sai k h ớ p v a i tái d i ê n ả n h h ư ờ n ơ n h i ê u đ è n lao đ ộ n ơ v à s i n h h o ạ t

của

n g ư ờ i bệnh, đặc biệt luôn l à m cho b ệ n h n h â n lo lắnơ. Phẫu ứiuật l à m \'ừn2 l ạ i
k h ớ p l à b i ệ n p h á p đ i ề u t r ị t ố i ư u đ ố i v ớ i sai k h ớ p v a i t á i d i ễ n . C h o đ ế n n a v

có

r á t n h i ê u kỹ- ứ ì u ậ t k h á c n h a u đ ư ợ c m ô t ả ư o n e y v ã n , m ụ c đ í c h c ủ a p h ẫ u ủ i u ậ t
l à n h ă m p h ụ c h ô i c á c c â u t r ú c b ị t ò n t h ư ơ n g v à n a ã n n g ừ a sai k h ớ p t á i p h á t .
C á c p h ư ơ n g p h á p p h ẫ u ứiuật đ ư ợ c chia ứ i à n h 3 n h ó m chứứi:
- X h ó m p h ẫ u thuật can t h i ệ p đ ơ n ử i u ầ n v à o p h ầ n m ề m b à n ơ c á c h

sửa

c h ừ a sụn \ ién - bao k h ớ p n h ư : p h ẫ u thuật Bankart, p h ẫ u thuật M o n t s o m e n . - Jobe, p h ẫ u ứ i u ậ t R o c k u o o d - Green, p h ẫ u t h u ậ t Putti - Platt, p h ẫ u t h u ậ t X e e r .
- Nhóm

p h ẫ u ứ i u ậ t can

thiệp

đem ứiuần v à o

xương

như

phẫu ứìuật

M a g n u s o n - Stack ( c h u y ê n d i ê m b á m c ủ a 2 â n c ơ d ư ó d v a i ra m Ờ u đ ộ n ơ
phau ứiuật Bristo\v - Latarjet (chu\-ên m ỏ m
vào b ờ trước ờ chảo).

q u ạ \ à c ơ q u ạ c á n h ta\- đ ế n

lớn),
2ẳn


-2-

- N h ó m p h ẫ u t h u ậ t can

thiệp cả v à o

xương và phần m ề m

như

phẫu

thuật Eden - Hybinette - Lange.

Năm

1938, Bankart A . S . B . t h â y r ă n g t ô n t h ư ơ n g r á c h sụn v i ê n v à

bao

k h ớ p l à t ổ n t h ư o n g c ă n b ả n t r o n g sai k h ó p v a i r a ứ i r ớ c t á i d i ễ n . B a n k a r t

cho

r ă n g đ i ê u trị h ợ p

vào

lý n h á t là k h â u

đính lại phân

sụn

v i ê n v à bao

khớp

x ư ơ n g ổ chảo ngay chỗ bị rách. ư u đ i ể m của p h ẫ u thuật Bankart là phục hôi
được

các cỜu trúc giải p h ẫ u m à k h ô n g l à m thay đ ổ i h ì n h d ạ n g của

xương

khớp. T u y n h i ê n , p h ẫ u thuật n à y có hạn c h ế là k h ó thực h i ệ n do t r ư ờ n g
hẹp, k h ó quan sát v à thao tác. K ể t ừ k h i p h ẫ u thuật Bankart đ ư ợ c

áp

mổ

dụng,

n h i ê u c ả i t i ê n đ ã đ ư ợ c đ ư a ra n h ư : d ù n g v í t n e o đ ê l à m d i ê m t ự a cho m ô i

chỉ

X
^
^
9
r
k h â u sụn v i ê n v à k h â u h ẹ p bao k h é p đ ư ợ c c h á c c h ă n , thay đ ô i đ ư ờ n g cát

cơ

d ư ớ i vai v à bao k h ớ p n h ă m l à m g i ả m sang c h â n p h a u thuật. T ỷ l ệ t h à n h
của p h ư ơ n g p h á p n à y theo n h i ề u tác g i ả đạt t ừ 8 0 % đ ế n

công

85%.

P h ẫ u t h u ậ t n ộ i soi k h ớ p là m ộ t b ư ớ c t i ê n l ớ n t r o n g c h â n đ o á n v à

điêu

trụ c á c b ệ n h l ý c ủ a k h ớ p , t r o n g đ ó c ó c h â n đ o á n v à đ i ê u t r ị c á c t ô n ứ i ư ơ n g

của

sai k h ớ p v a i t á i d i ễ n . V i ệ c k h â u s ụ n v i ề n v à b a o k h ớ p b ị r á c h ư ơ n g p h ẫ u t h u ậ t
m ở của B a n k a r t c ó t h ê t h ự c h i ệ n đ ư ợ c b ă n g n ộ i soi k h ớ p v a i . Q u a n ộ i soi

có

thể quan sát rõ c á c t ổ n t h ư ơ n g giải p h ẫ u bệnh, đặt đ ư ợ c c á c vít neo v à o b ờ ổ
chảo m ộ t cách thuận l ợ i , phục hồi được

các t ổ n t h ư ơ n g theo h ì n h thái

giải

phẫu m à k h ô n g x â m p h ạ m nhiều tổ chức x u n g quanh. N ó i chung, phẫu thuật
n ộ i s o i đ ã k h ắ c p h ụ c đ ư ợ c m ộ t s ổ h ạ n c h ế so v ớ i n h ữ n g k ỳ t h u ậ t p h ả i

mở

k h ớ p n h ư v ế t m ổ l ớ n , h ạ n c h ế t ầ m v ậ n đ ộ n g , t ì n h t r ạ n g v i ê m k h ớ p sau m ổ

gây

đau k é o dài, b ệ n h n h â n k h ó trở lại hoạt đ ộ n g thể dục thể thao n h ư trước.

T r o n g k h o ả n g 2 0 n ă m g ầ n đ â y , p h ẫ u t h u ậ t n ộ i s o i đ i ề u t r ị sai k h ớ p v a i r a
trước tái d i ễ n theo k ỹ ứ ì u ậ t của Bankart đ ư ợ c coi là m ộ t p h ư ơ n g p h á p m ớ i
q u ả v à n g à y c à n g p h á t t r i ể n ở n h i ề u n ư ớ c t r ê n t h ế gióà. T ừ n h ữ n g b á o c á o

hiệu
đầu

tiên của i o h n s o n L . L . v à M o r g a n C . D . n ă m 1986, đ ế n nay đ ã c ó n h i ề u ứ i ô n g b á o


v ề k ế t q u ả đ i ề u trị v ớ i ử i ờ i s i a n ứ i e o d õ i l â u d à i . T ỳ l ệ tái p h á t t ừ 0 % đ è n 1 6 , 4 % ,
c h ứ c n ă n ơ Ichớp v a i v à b i ê n đ ộ v ậ n đ ộ n s đ ư ợ c p h ụ c h ơ i tót.
T ạ i V i ệ t N a m , t r ư ớ c n ă m 2 0 0 4 c h u v ế u là p h ẫ u ứ i u ậ t m ỡ đ ể đ i ề u trị sai
k h ớ p v a i t á i d i ễ n . N ă m 2 0 0 4 , p h ẫ u t h u ậ t n ộ i soi đ i ề u t r ị sai k h ớ p v a i t á i d i ê n
được thực h i ệ n l ầ n đầu tiên tại B ệ n h v i ệ n C h Ờ n t h ư ơ n g - Chinh h ì n h

Thành

phổ H ồ Chí M i n h v à n ă m 2005 được áp dụno tại B ệ n h \ i ệ n Trung ư ơ n g

Quân

đ ộ i 108. T h a m k h ả o y v ă n , c á c t á c e i ả c h ì t h ơ n e b á o đ ơ n ứ i u â n k é t q u ả p h a u
t h u ậ t , ít c ó n h ữ n ơ n h ậ n x é t c ụ ử i ể v ề t ổ n t h ư ơ n g g i ả i p h ẫ u b ệ n h . M ặ t

khác,

c h ư a có tác eiả n à o đi s â u v à o n ơ h i ê n cứu m ò tả các t ồ n ứiưcmơ ư ê n

cộng

h ư ờ n ơ từ v à h ì n h ả n h n ộ i soi. P h â n tích m ố i liên q u a n 2Ìừa t ô n ủ i ư c m g

giải

p h ẫ u b ệ n h l ý v à k ỹ t h u ậ t x ử ư í c ủ n 2 n h ư đ á n h 2 Ì á k ế t q u ả đ i ề u t r ị sai k h ớ p v a i
r a t r ư ớ c t á i d i ễ n b ă n e p h ẫ u ử i u ậ t n ộ i SOI.
C h í n h \ d v ậ y , đ ồ n g ứiịd v ớ i q u á t r ì n h p h á t ư i ể n , ứ n g d ụ n e k ỳ ứ i u ậ t n ộ i
s o i đ i ê u t r ị sai k h ớ p v a i t á i d i ê n ứ i e o B a n k a r t , c h ú n e t ô i t i ê n h à n h t h ự c h i ệ n đ ê
tài:
""Nghiên
trước

tái diên

cứu
theo

X h ã m 2 mục tiêu

ứng

dụng

kỹ thuật

phàu

của

thuật

nội

soi

điêu

trụ

sai

khớp

vai

ra

Bankarf.

sau:

1. M ô t ả h ì n h ả n h c ộ n g h ư ỏ T i g t ừ v à h ì n h ả n h
vai ra t r ư ớ c tái d i ễ n . T ừ đ ó . r ú t ra giá t r i của

n ộ i soi của

sai

công hưởnơ từ trons

khớp
chẩn

đ o á n c á c t ô n t h ư c m g g i ả i p h ẫ u b ệ n h v à x â y dựTig q u i t r ì n h c h ẩ n đ o á n

sai

k h ử p vai ra t r ư ớ c tái d i ễ n .
2. Đ á n h g i á k ế t q u ả p h ẫ u t h u ậ t n ộ i soi t h e o k5 t h u ậ t c ủ a
T ì m hiêu n h ữ n g yêu tô ảnh

Bankart.

h ư ở n g đ è n két q u ả p h a u t h u ậ t v à đ ê ra

p h á p k h á c p h ụ c n h ă m n â n g cao c h á t l ư c m g đ i ê u

trị.

biện


- 4 -

Chương
T Ổ N G

Ì

Q U A N

1.1. Sơ lược giải phau và sinh cơ học khớp vai
K h ớ p vai hay c ò n g ọ i là k h ớ p ổ chảo c á n h tay ( O C C T )

được tạo

bởi

c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay v à ô c h ả o x ư o n g b ả vai. Đ â y là m ộ t k h ớ p c h ỏ m - ô c h ả o
đ a trục. D o ô chảo n h ỏ v à n ô n g , c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay t r ò n v à l ớ n , bao

khớp

m ỏ n g n ê n k h ớ p vai c ó b i ê n đ ộ v ậ n đ ộ n g l ớ n h ơ n h ẳ n c á c k h ớ p k h á c của
thể. T h à n h phần

cỜu trúc giải phẫu

của k h ớ p vai đ ư ợ c

chia t h à n h 2

cơ

nhóm

chính:
- N h ữ n g t h à n h p h â n g i ữ v ữ n g t h ụ đ ộ n g bao

g ô m x ư ơ n g và các

m è m x u n g q u a n h n h ư s ụ n v i ê n ô c h ả o , bao k h ó p v à d â y c h ă n g

phân

OCCT.

- N h ữ n g t h à n h p h â n g i ữ v ữ n g c h ủ đ ộ n g bao g ô m c á c c ơ c h ó p x o a y , c ơ
nhị đ ầ u , c á c c ơ b ả vai l ồ n g n g ự c v à các c ơ b ả vai c á n h tay.
C á c t h à n h p h â n g i ữ v ữ n g k h ớ p n à y liên quan chặt chẽ đ è n n h ữ n g t ô n
t h ư ơ n g d o sai k h ớ p v a i g â y ra.
1.1.1. X ư ơ n g c á n h

tay

C h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay: c ó d i ệ n t í c h l ớ n g Ờ p ba l ầ n d i ệ n t í c h của ổ c h ả o .
T r ê n t h ự c t ế , c h ỉ c ó 1/3 d i ệ n t í c h c ủ a c h ỏ m t i ế p x ú c v ớ i ổ c h ả o k ể c ả l ú c n g h ỉ
c ũ n g n h ư lúc v ậ n đ ộ n g . M ặ t k h ớ p c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay c ó đ ư ờ n g k í n h t r u n g
b ì n h 42 m m

đ ế n 46 m m , c h ỏ m

n g h i ê n g ra sau

k h o ả n g 6 , 5 ° đ ế n 3 5 ° so

với

đ ư ờ n g ngang qua hai l ồ i cầu, g ó c cổ v à t h â n x ư ơ n g c á n h tay thay đ ổ i t ừ 1 1 4 °

f
Ì
đ è n 1 4 7 ° [ 5 8 ] , [Ì 16]. o c h ả o n h ỏ v à n ô n g , c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay t r ò n v à l ớ n
c ũ n g c h í n h là n g u y ê n n h â n d ẫ n đ ế n sự k h ô n g v ữ n g c h ắ c của

khớp.

R ã n h nhị đ â u n ă m ở p h í a t r ư ớ c của x ư ơ n g c á n h tay, c ó đ ầ u dài của
nhị đ â u n ă m trong r ã n h n à y v à đ ư ợ c g i ữ b ở i d â y c h ằ n g n g a n g c á n h tay.
đ ộ n g l ớ n v à m Ờ u đ ộ n g b é là n ơ i b á m của c á c g â n c ơ c h ó p x o a y [77]

gân
MỜu

[106].


-5

1.1.2. X ư o n g b ả

-

vai

X ư ơ n g bả vai dẹt và có h ì n h tam giác, tiếp khớp v ớ i chỏm x ư ơ n g
t a y v à đ ư ợ c b ả o v ệ b ở i 17 c ơ b á m v à o . C ó b a m ố c

x ư ơ n g quan ư ọ n g

cánh
là

vai, m ỏ m quạ v à m ỏ m cùng. X ư ơ n g bả vai n ă m tựa v à o thành ngực góp

gai

phân

tạo n ê n các đ ộ n g tác của k h ớ p vai.
- G a i v a i c h i a m ặ t sau x ư ơ n g b ả v a i r a t h à n h 2 p h â n l à h ô t r ê n g a i v à h ô
d ư ớ i gai, gai vai c ò n l à n ơ i b á m t ậ n của c ơ t h a n g v à l à n g u y ê n u y của b ó
cơ

sau

Delta[106].
- M ỏ m q u ạ c ó h ì n h m ó c c â u c o n g ra t r ư ớ c , h ư ớ n g l ê n t r ê n v à ra n g o à i .

Đ ỉ n h của m ỏ m

q u ạ l à n g u y ê n ủ y của c ơ q u ạ c á n h tay, đ â u n g ă n g â n c ơ

nhị

đ ầ u , g â n c ơ tròn n h ỏ , c ơ ngực b é v à d â y c h ằ n g quạ đ ò n . N e n của m ỏ m q u ạ là
n ơ i b á m của d â y c h à n g c ù n g quạ. M ỏ m q u ạ là Ì m ố c

giải phẫu quan

trọng,

p h í a b ê n ư ơ n g m ỏ m q u ạ là v ù n g c ó n h i ê u m ạ c h m á u l ớ n v à đ á m ròi ứ i â n k i n h
c á n h tay c h ạ y qua [ 7 7 ] , [ 1 0 6 ] .
- M ỏ m c ù n g vai b ả o v ệ p h í a ư ê n k h ó p O C C T , là ncà b á m của c ơ thang
ở trên, cơ Delta ở d ư ớ i và tiêp khớp v ớ i x ư ơ n g đòn.
- Ố chảo c ó h ì n h đĩa dẹt, trên b ề m ặ t đ ư ợ c p h ủ b ở i m ộ t l ớ p sụn k h ớ p c ó
t h à n h p h ầ n c h ủ y ế u là H y a l i n e , d à y ở n g o ạ i v i v à m ỏ n g d ầ n ở ữ u n g t â m .
t í c h c ủ a ơ c h ả o c h ỉ b ă n g k h o ả n g 1/3

đèn

1/4

Diện

d i ệ n tích của c h ỏ m , n g ư ợ c

b á n k í n h cong của ổ c h ả o l ớ n h ơ n b á n k í n h c o n g của c h ỏ m . V ì v ậ y ổ

lại

chảo

k h ô n g đ ủ sâu đ ể g i ữ cho c h ỏ m k h ỏ i ữ ư ợ t ra n g o à i n h ư ở k h ớ p h á n g .
H ì n h d ạ n g ổ c h ả o g i ố n g n h ư m ộ t q u ả lê g ồ m 2 p h ầ n , p h ầ n t r ê n h ẹ p h ơ n
^
í
p h â n d ư ớ i k h o ả n g 2 0 % . Đ ư ờ n g k í n h d ọ c t r u n g b ì n h t ừ 33 m m đ è n 3 9 m m v à
r

^
^
^
^
đ ư ờ n g k í n h n g a n g là 23 Tnm đ è n 29 m m . D i ê m t r u n g t â m ô c h à o n ă m ờ p h â n
d ư ớ i c á c h đ ề u b ờ t r ư ớ c , b ờ sau v à b ờ d ư ớ i c ủ a ổ c h ả o . N h ì n t ừ p h í a b ê n , ổ
c h ả o c ó t h ê đ ị n h k h u n h ư m ặ t đ ơ n g h ơ vód d i ê m

12 g i ờ l à c h ò b á m c ủ a

d à i g â n c ơ n h ị đ â u , v ị tì 3 g i ờ l à c h ị k h u y ê t ơ c h ả o p h í a t r ư ớ c ( h ì n h 1.1)
[38].

đâu
[19],


-6-

M ó m C11112

Hĩnh
1.13.

ỉ . ỉ: Xương

bả vai nhìn

nghiêng

và các

móc

giải

phau

[trích từ 46].

Sụn viên của ô chảo
> *
^
Sụn v i ê n ô chảo là m ộ t g à x ơ sợi c ó tiêt d i ệ n h ì n h tam giác b á m lây b ờ

v i ề n hoặc g ó c ổ chảo, t ư ơ n g t ự n h ư sụn c h ê m ở k h ớ p g ố i . Sụn v i ề n c ó t h à n h
p h ầ n là n h ữ n g b ó sợi CoUagen đ a n v ớ i n h a u b ê n ư ơ n g l ớ p sụn H y a l i n .

Sụn

v i ê n c ó tác d ụ n g l à m cho h õ m ô chảo s â u t h ê m 50%, l à m t ă n g d i ệ n tiêp x ú c
v ớ i c h ỏ m lên 75%, n h ờ đ ó c ó tác d ụ n g n g ă n k h ô n g cho c h ỏ m x ư ơ n g c á n h

tay

ư r r ợ t ra n g o à i [ 5 3 ] , [ 5 9 ] . S ụ n v i ề n c ó 2 d ạ n g : d ạ n g sụn v i ề n ổ c h ả o c ó b ờ t ự
do h ư ớ n g v ê trung t â m của ô chảo ( g i ô n g sụn c h ê m của k h ớ p gói) hoặc

sụn

v i ề n c ó p h ầ n ừ i i n g t â m v à n g o ạ i v i d ứ ứ i l i ề n v ớ i sụn k h ớ p m à k h ơ n g c ó b ờ t ự
do. S ụ n v i ê n ô c h ả o đ ư ợ c chia ra l à m 4 v ù n g : p h â n t r ê n sụn v i ê n , p h â n
s ụ n v i ề n , p h ầ n d ư ớ i s ụ n v i ề n v à p h ầ n sau s ụ n v i ề n . H ì n h d ạ n g c ủ a s ụ n

trước
viền


- 7 -

p h ù h ợ p v ớ i v ậ n đ ộ n g x o a y tt-òn c ủ a c h ỏ m v à l à m t ă n g đ ộ d ẻ o c h o v à n h n g o à i
ổ chảo. G â n c ơ tam đ ầ u b á m v à o b ờ d ư ớ i của ổ chảo hoặc l ồ i củ d ư ớ i ô c h à o .
Đ ầ u dài g â n c ơ nhị đ ầ u b á m ở b ờ trên của ổ chảo hoặc l ồ i củ trên ô chảo [52].
N h ữ n g m ạ c h m á u n u ô i x u n g q i m n h sụn v i ề n đ ư ợ c t á c h ra t ừ bao

khớp,

n h á n h của đ ộ n g m ạ c h ư ê n v a i , n h á n h m ũ b ả v a i sau c ủ a đ ộ n g m ạ c h d ư ớ i v a i
v à đ ộ n g m ạ c h m ũ sau. P h ầ n t r ê n v à t r ư ớ c c ủ a s ụ n v i ề n í t m ạ c h m á u h ơ n p h â n
sau v à d ư ớ i [ 3 3 ] .
xay

Xương ổ chào

Ảnh
1.1.4. B a o

ỉ . ì:

Thiết

Sụn v i ề n sau

đồ cắt ngang

khớp

ố chào

C ơ d ư ớ i gai

- cảnh

tay

C ơ Delta

[trích từ 46].

khớp

Bao k h ớ p bọc q u a n h k h ớ p O C C T v à liên tục v ớ i bao hoạt dịch ờ

mặt

ư ơ n g . Phía ư o n s b á m vào b ờ ổ chào, phía ngồi b á m xung quanh cô giải phau
hoặc xuống ứiỜp h ơ n khoảng Ì Centimet (em) b á m v à o ứiân x ư ơ n g cánh

tay.

- 8 -

Bao k h ớ p vai thì m ỏ n g v à l ỏ n g l ẻ o , b ì n h t h ư ờ n g khe k h ớ p c ó t h ể bị k é o
giãn r ộ n g t ừ 2 e m đ ế n 3 em. D i ệ n tích b ề m ặ t bao k h ớ p r ộ n g gỜp đôi b ề

mặt

t i ế p x ú c của c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay, tạo n ê n t h ê t í c h b u ơ n g k h ớ p t ừ 28 m i đ è n
35 m i . Á p l ự c n ộ i k h ớ p dao đ ộ n g t ừ -30 e m n ư ớ c đ ế n -80 e m n ư ớ c ù i y v à o t ư
t h ế của c á n h tay [ 7 5 ] .
1.1.5. D â y c h ă n g ô c h ả o c á n h

tay

D â y c h ằ n g O C C T c h í n h là p h ầ n d à y l ê n của bao k h ớ p , c ó tên g ọ i t u y
t h u ộ c v à o vị trí b á m của n ó v à o b ờ ổ c h ả o n h ư : d â y c h ằ n g O C C T t r ê n , g i ữ a v à
d ư ớ i t r o n g đ ó d â y c h ằ n g O C C T d ư ớ i là quan ứ ọ n g n h Ờ t ( h ì n h Ì .2). D â y c h à n g
O C C T c ó t á c d ụ n g g i ữ k h ô n g cho c h ỏ m t r ư ợ t ra t r ư ớ c k h i c á n h tay d a n g v à
x o a y n g o à i . N g o à i ra, d â y c h ằ n g O C C T c ò n g i ữ cho

đ ộ c ă n g của bao

khớp

đ ư ợ c liên tục k h i c á n h tay d a n g v à x o a y [ 7 2 ] .
- D â y c h ă n g O C C T trên: có n g u y ê n ủ y là lôi củ trên ơ chảo ngay

chị

b á m của đ â u dài g â n nhị đâu. Đ â u kia b á m t ậ n ở đỉnh của m â u đ ộ n g b é , ngay
b ờ trong của r ã n h liên m Ờ u . D â y c h à n g n à y c ó v a i trị quan ư ọ n g g i ữ chắc
p h í a d ư ớ i k h i c á n h tay k h é p . N g o à i ra n ó c ó t á c d ụ n g h ạ n c h ế c h ỏ m t r ư ợ t ra
sau k h i c á n h t a y đ ư a r a t r ư ớ c , k h é p v à x o a y ữ o n g ( h ì n h Ì .2) [ 2 5 ] , [ 1 4 6 ] .
- D â y c h ă n g O C C T giữa: c ó n g u y ê n u y b á m v à o lôi củ trên ô chảo hoặc
sụn v i ê n trên trước, b á t c h é o d â y c h ă n g O C C T t r ê n v à d â y c h ă n g c ù n g q u ạ ròi
chạy đến b á m vào m Ờ u động nhỏ. D â y chàng O C C T giữa có tác dụng g i ữ

cho

c h ỏ m k h ô n g t r ư ợ t ra t r ư ớ c k h i tay d a n g v à x o a y n g o à i 4 5 ° [ 2 5 ] , [ 1 4 2 ] , [ 1 4 6 ] .
- D â y c h à n g O C C T d ư ớ i : là t h à n h p h ầ n
chằng OCCT,

quan trọng nhỜt trong 3

c ó n g u y ê n uy là n ử a d ư ớ i của cổ ổ c h ả o hoặc sụn v i ề n

d ư ớ i . N ó b á m v à o m Ờ u đ ộ n g n h ỏ ngay d ư ớ i chỗ b á m của dây chằng

dây

trước
OCCT

giữa.
D â y c h à n g O C C T d ư ớ i c ó 3 p h ầ n g ồ m : b ó t r ư ớ c d à y , b ó sau m ỏ n g v à ở
r
r
p

giữa là m ộ t d ả i g i ô n g n h ư c h i ê c v õ n g liên k é t 2 b ó v ớ i nhau. C h ứ c n ă n g của


- 9 -

d â y c h ằ n g O C C T d ư ớ i là g i ừ cho

c h ò m x ư ơ n g c á n h tay k h ô n g bị ưTiợt

ra

ư ư ớ c k h i c á n h tay dang v à x o a y n g o à i [25], [72], [146].

Hình

1.2:

Bao

khớp

và dây

1.1.6. D â y c h ă n g q u ạ c á n h

chằng

OCCTnhìn

từ bên

trong

[trích từ 98].

tay

D â y c h ằ n g q u ạ c á n h tay c ó n g u v ê n u v b á m v à o n ề n v à b ò n g o à i

mõm

quạ. D â v c h à n g q u ạ c á n h tay h ò a l ẫ n v ớ i p h ầ n n g o à i của g â n c ơ c h ó p x o a y v à
bao k h ớ p ờ n g a y c h ỗ b á m v à o m Ờ u đ ộ n g l ớ n . D â y c h ằ n g n à y c ó t á c d ụ n a h ạ n
^
c h ê x o a y n g o à i k h i tay k h é p , g ó p p h â n g i ừ \ i ì n g k h ớ p k h i c h ò m d i

•
chuyên

x u ố n g d ư ớ i v à n g ă n k h ô n g cho c h ò m d i c h u y ể n ửieo h ư ớ n g ra ữ i r ớ c l ê n ư ê n
[27].
1.1.7. N h ó m c ơ c h ó p x o a y v à l i ê n q u a n
- C á c c ơ c h ó p xoay (Rotator c u ố ) , hay c ò n g ọ i là c ơ x o a y vai tạo t h à n h
l ớ p ứ i ử h a i b ê n d ư ớ i c ơ D e l t a , 2 ồ m c ó 4 c ơ : c ơ d ư ớ i v a i ờ p h í a xniỞQ,

3 cơ ở

p h í a s a u l à c ơ ư ê n g a i , c ơ d ư ớ i g a i v à c ơ ư ị n b é ( h ì n h 1.3). N h ừ n e c ơ
k h ô n g hoạt động

riêng

rè m à p h ố i hợp nhịp n h à n g đê tạo n ê n các đ ộ n g tác

x o a y của c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay, n h Ờ t là k h i tay k h é p g i ú p cho c h ò m n a m
bang ư o n g ô chảo.

này

cân


-

10-

Các cơ chóp xoay có tác dụng kéo chỏm hướng vê
n g ă n k h ô n g c h o c h ỏ m x ư o m g c á n h t a y trượt

tìiing

tâm ơ chảo và

ra t r ư ớ c . N g o à i ra, c ơ d ư ớ i g a i v à

c ơ ư ờ n b é c ò n g i ú p xoay n g o à i c á n h tay đ ê m â u đ ộ n g l ớ n k h ô n g cọ sát v à o
m ỏ m c ù n g vai k h i c á n h tay dang [ 7 ] , [ 9 ] , [36].

Hình

1.3:

Sơ đơ các

cơ chóp

xoay

(a) C ơ d ư ớ i v a i , ( b ) C ơ ữ ê n g a i , ( c ) C ơ d ư ớ i g a i , ( d ) C ơ ừ"òn b é [ t r í c h t ừ

152].

+ C ơ ư ê n g a i : x u â t p h á t t ừ b ờ v á c h v à 2/3 t r o n g c ủ a h ô ư ê n g a i , c h ạ y r a
t r ư ớ c n g o à i n g a y p h í a d ư ớ i của c u n g c ù n g q u ạ ứ i o á t ra t ạ o ứ i à n h m ộ t g â n b á m
v à o m â u đ ộ n g l ớ n của x ư ơ n g c á n h tay. C ơ t r ê n gai c ó t á c d ụ n g c h ủ y ê u là g i ữ
c h ỏ m n ằ m ư o n g ổ chảo v à ứ i a m gia v à o đ ộ n g t á c dang vai. N g o à i ra c ơ
gai c ị n c ó t á c d ụ n g n h ư m ộ t m i ế n g đ ệ m h ạ n chế sự cọ sát giữa c h ỏ m

ưên

xương

c á n h tay v à c u n g c ù n g quạ.
+ C ơ d ư ớ i gai: xuỜt p h á t

tìr

2/3 t r o n g c ủ a h ố d ư ớ i g a i c h ạ y đ ế n

bám

v à o m â u đ ộ n g l ớ n ngay d ư ớ i c h ò b á m của c ơ ư ê n gai, c ó n h ữ n g t h ớ g â n

hòa


- l i -

l ẫ n v à o v ớ i bao k h ớ p v a i . C ơ dưód 2ai c ó t á c d ụ n g g i ữ c h ỏ m x ư ơ n g c á n h

tay

n ằ m t r o n g ổ c h ả o v à g i ú p cho đ ộ n g tác x o a y n g o à i c á n h tay.
+ C ơ d ư ớ i v a i : x u Ờ t p h á t từ h ố d ư ớ i v a i n g a y m ặ t ứ i r ớ c c ủ a x ư ơ n g
v a i t h o á t ra tạo t h à n h Ì g â n b á m v à o m Ờ u đ ộ n g b é v à bao k h ớ p v a i . C ơ

bả

dưới

v a i liên quan chặt c h ẽ đ ế n ứ i à n h trước, c h ồ d à y l ê n của bao khórp. C ơ n à y

có

v a i ư ị quan ữ ọ n g ư ơ n g đ ộ n g t á c x o a v t r o n g c á n h tay. N g o à i ra, n ó c ị n c ó t á c
d ụ n g g i ữ cho c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay ờ vị trí t r u n g t â m của ổ c h ả o m à k h ô n g b ị
t r ư ợ t ra t r ư ớ c .
+ C ơ t r ò n b é : c ó n g u y ê n u y l à 2/3
thành phần b á m thỜp nhỜt vào m Ờ u
ngoài ưước

tiên

- Khoảng

v à dang tay c h ủ

ữ ê n v à b ờ ngoài x ư ơ n g bả vai,

là

động lớn. C ơ trịn b é có tác dụng xoay

động.

liên g â n cơ c h ó p xoay (Rotator interval),

c á c g â n c ơ x o a y là Ì d ả i rỜt m ỏ n g chỉ c ó bao

hay

v á c h liên

kết

khớp v à m à n g hoạt dịch

nằm

g i ữ a g â n c ơ ữ ê n gai ờ trên, s â n c ơ d ư ớ i vai ờ d ư ớ i , m ỏ m q u ạ ờ t r o n g v à

đâu

dài g â n c ơ nhị đ â u ở n g o à i tạo t h à n h h ì n h t a m g i á c . Đ â y là v ù n g an t o à n k h i
m ờ c á c c ổ n g n ộ i soi v à o k h ớ p b ờ i vì n ó k h ơ n g l à m ả n h h ư ờ n g
c h ó p xoay. K h o ả n g

đến các

liên g â n c ơ c h ó p xoay g ó p p h â n v à o sự v ữ n g c h á c

cơ

phía

dưód k h i tay k h é p . N Ờ u k h â u hẹp k h o ả n g liên g â n c ơ c h ó p x o a y c ó t h ể

làm

g i ả m sự d i c h u y ể n c h ỏ m x u ố n g d ư ớ i k h i tay k h é p v à r a sau k h i t a y g Ờ p [ 5 3 ] .
- Đ ầ u dài g â n cơ nhị đầu: có n s u y ê n uy b á m v à o b ờ ư ê n ổ chảo, chạy
c h é o b ê n ư o n g k h ớ p v a i ròi ra n g o à i n ă m

dưới dây chãne naans cánh

tay

ư ơ n g r ã n h l i ê n m â u đ ộ n ơ . Sau đ ó . e à n ơ i ả m k í c h t h ư ớ c v à h ì n h d ạ n g , t r ở n ê n
m ò n g h ơ n v à n ă m cao
được

che

che p h ủ b ờ i b a o

h ơ n c h ò m x ư ơ n g c á n h tay. Đ ầ u

dài gân cơ nhị

đầu

hoạt dịch quặt nơược v à k ế t thúc b ở i m ộ t túi c ù n g

lỜp ư o n g rãnh nhị đầu nên có một đoạn nam

ương khớp nhưnơ

bị

khơna

đ ư ợ c bao h o ạ t d ị c h che p h ủ . C h i ề u d à i s â n n u n g b ì n h k h o ả n g 102 m m

[77].

Đ ầ u dài của

khớp

g â n cơ nhị

đầu có tác dụnơ

l à m t ă n g đ ộ \àrn2 chắc của


- 12 -

O C C T , g i ả m t ả i cho d â y chằng O C C T d ư ớ i v à t h a m gia v à o c á c đ ộ n g t á c n é m
h o ặ c đ ư a tay q u á đ â u [ 1 4 0 ] .
- C ơ Delta: b á m v à o x ư ơ n g đ ò n , m ỏ m c ù n g v à gai vai. C ơ n à y c h ạ y dài
từ

1/3 g i ữ a x ư ơ n g đ ò n đ ế n 1/3 g i ữ a n g o à i x ư ơ n g c á n h t a y . B ờ trước

cơ Delta

tạo t h à n h m ộ t đ ư ờ n g r ã n h t ừ giữa x ư ơ n g đ ò n đ ế n giữa x ư ơ n g c á n h tay, đi

qua

tĩnh m ạ c h đ ầ u v à m ỏ m quạ. N g o à i việc tham gia v ậ n đ ộ n g dang - k h é p v à đ ư a
c á n h tay ra t r ư ớ c - sau, c ơ D e l t a c ị n c ó t á c d ụ n g k é o c h ỏ m h ư ớ n g v ê t r u n g
tâm ổ chảo [7].
- C á c c ơ k h á c : c ơ n g ự c n h ỏ , c ơ l ư n g to, c ơ nhị đ ầ u , c ơ t r ò n to, c ơ thang,
cơ răng trước, cơ n â n g bả vai và cơ thoi. C á c cơ n à y có tác dụng tạo n ê n

sự

v ữ n g chắc cho k h ớ p b ả v a i - l ồ n g n g ự c v à b ả v a i - c á n h tay.
1.2. P h â n l o ạ i m á t v ữ n g k h ớ p v a i

M á t v ữ n g k h ớ p vai (Shoulder instability) là sự dịch c h u y ê n q u á

mức

sinh lý của c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay ứ ê n b ề m ặ t của ổ chảo, g â y n ê n c á c

tìiệu

c h ứ n g c h ủ q u a n n h ư s a i k h ó p , b á n sai k h ớ p h o ặ c đ a u k h ớ p v a i . N h ư v ậ y ,

sai

k h ớ p vai là m ộ t d ạ n g b i ê u h i ệ n l â m s à n g của m á t v ừ n g k h ớ p vai.
Sai k h ớ p v a i ( S K V ) l à sự m á t t i ê p x ú c của c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay

với

m ặ t k h ớ p ổ c h ả o , c h ỏ m x ư ơ n g c á n h t a y b ị sai l ệ c h r a k h ỏ i v ị t r í g i ả i p h ẫ u .

Sai

k h ớ p v a i tái d i ễ n ( S K V T D ) l à t ì n h ữ ạ n g sai k h ớ p t á i p h á t n h i ề u l ầ n d ư ó i t á c
đ ộ n g của m ộ t lực c h â n t h ư ơ n g v ừ a p h ả i k h i k h ớ p v a i ở m ộ t t ư t h ê n à o

đó,

t h ư ờ n g gặp k h i tay dang v à x o a y n g o à i q u á m ứ c . P h â n l o ạ i m Ờ t v ữ n g k h ớ p vai
có thê dựa trên n h i ê u k h í a cạnh k h á c nhau.
- P h â n l o ạ i theo h ư ớ n g di l ệ c h của c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay: dựa v à o v ị trí
d i l ệ c h c ủ a c h ỏ m x ư ơ n g c á n h t a y so v ớ i ổ c h ả o m à n g ư ờ i t a c h i a S K V

thành

c á c k i ể u : sai k h ớ p r a t r ư ớ c , r a sau,

nhiều

hướne.

Sai khórp ra t r ư ớ c c h i ế m 9 5 %

trước, tùy mức
thành 4 thể:

lên ư ê n , xuống

d ư ớ i v à sai k h ớ p

các trường hợp S K V . Đ ố i với S K V

đ ộ d i l ệ c h của c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay m à n g ư ờ i ta p h â n

ra

chia


- 13 -

+ Sai k h ớ p d ư ó d q u ạ : c h ò m x ư ơ n g c á n h tay d i l ệ c h n a m d ư ó d m ỏ m

quạ,

đ â v là k i ể u hay g ặ p nhỜt, c h i ế m k h o ả n g 9 0 % c á c t r ư ờ n g h ợ p S K V ra t r ư ớ c .
+ Sai k h ớ p n g o à i q u ạ h a y c ò n g ọ i S K V ư ê n ổ c h ả o , c h i ế m k h o ả n g
c á c t r ư ờ n g h ợ p . C h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay n ằ m n g o à i m ó m
+

7%

quạ.

Sai k h ớ p d ư ớ i x ư ơ n s đ ò n : c h ò m x ư ơ n g c á n h tay n ă m d ư ó d

xương

địn.
+ Sai k h ớ p t r o n g n g ự c [ 9 7 ] .
- P h â n l o ạ i t h e o n g u y ê n n h â n b ệ n h h ọ c : S K V T D sau
chỜn thương

và S K V T D

do b ệ n h lý. C á c

SKVTD

S K V lân đâu

không

do

chỜn

do

thưcmg

t h ư ờ n g liên quan đ è n c á c y ê u t ô d i t r u y é n hoặc c á c b ệ n h lý c ó t ơ n t h ư c m g t h â n
kinh - cơ (động kinh, liệt nửa n g ư ờ i , bệnh bại liệt), h ộ i chứng thần kinh - c ơ
n g u y ê n phát, h ộ i chứng Ehlers - Danlos hoặc hội chứng M a r f a n .
- P h â n l o ạ i ứ i e o ứ i ờ i g i a n : sai k h ớ p v a i m ớ i v à sai k h ớ p v a i c ũ .

Sai

k h ớ p c ũ k h i b ị sai t r ê n 3 t u ầ n .
- Phân

loại

SKVTD

theo c á c h

thức điều ưị: dựa

vào

t h ư ơ n g aiải phẫu bệnh v à chỉ định p h ẫ u thuật, Thomas s.c.

bệnh

sử,

và Matsen

tổn
F.A.

I U [ 1 3 9 ] đ ã c h i a t h à n h 2 n h ó m sau :
+ N h ó m ì: S K V T D sau S K V d o c h Ờ n t h ư ơ n g , x ả y r a ở m ộ t h ư ớ n g ,

có

t ổ n t h ư ơ n g B a n k a r t v à cần đ ư ợ c đ i ề u trị b à n g p h ẫ u thuật. Đ â y là n h ó m

B N

c h i ê m đ a s ô . Sau k h i bị c h â n ứ i ư ơ n g , t h ư ờ n ơ bị S K V ra ư i r ớ c ở m ộ t b ê n

tay

t h u ậ n . C ó chỉ đ ị n h đ i ề u trị p h ẫ u t h u ậ t đ ể sửa c h ừ a t ổ n t h ư ơ n s B a n k a r t .
+ N h ó m l i : S K V T D b ẩ m sinh, k h ô n g do chỜn t h ư ơ n g , m ồ i l ầ n S K V

có

t h ê x ả v ra ở m ộ t h ư ớ n g k h á c n h a u v à t h ư ò n ơ bị c ả 2 b è n v a i .
Sai k h ớ p t r o n g n h ó m l i h i ế m ơ ặ p , t h ư ờ n e l i ê n q u a n đ ế n b ệ n h lý

đa hướnơ

do

n h ữ n g k h i ê m k h u y ê t v ê c â u trúc của

OCCT. Những

B N này thường

bao

khớp và dâv

có triệu chứng lỏng lẻo các khớp tồn

h o ặ c c á c dị tật b á m sinh của h ệ t h ố n g t h ầ n k i n h - c ơ .

SKV
chăng
thân


-

14-

v ề đ i ề u trị, trước tiên cần tập p h ụ c h ồ i chức n ă n g ( P H C N ) đ ể l à m t ă n g
đ ộ v ữ n g c h á c của k h ớ p . N ê u p h a u thuật, p h ả i k h â u n g ă n bao k h ó p trước,

bao

k h ớ p d ư ớ i , bao k h ó p sau v à k h â u h ẹ p k h o ả n g l i ê n c ơ c h ó p x o a y [ 9 5 ] , [ 1 3 9 ] .
1.3. C á c h ì n h t h á i t ổ n t h ư ơ n g g i ả i p h ẫ u b ệ n h t r o n g s a i k h ớ p v a i t á i d i ễ n
1.3.1. R á c h p h â n t r ư ớ c d ư ớ i sụn v i ê n (tôn t h ư ơ n g Bankart k i n h đ i ê n )
Năm

1906, Perthes G. [163] m ô t ả t ô n ứ i ư ơ n g r á c h k h ô n g di l ệ c h p h ứ c

h ợ p d â y c h ằ n g - sụn v i ề n trước dưód, b ờ t ự do của sụn v i ề n b o n g ra

nhưng

m à n g x ư ơ n g bả vai còn n g u y ê n v ẹ n , t ổ n thưcmg n à y có thể tự phục h ồ i l ạ i m ộ t
p h ầ n v à m à n g h o ạ t d ị c h c ó ứìể

được tái lập. Sụn v i ề n nhìn trơng n h ư

t h ư ờ n g n h ư n g chức n ă n g n h ư m ộ t cái g ừ g i ữ cho c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay

bình
khơng

t r ư ợ t ra p h í a t r ư ớ c đ ã b ị m á t .
Nghiên
quá

tìình

cứu

sâu hơn, n ă m

1923

Bankart A.S.B.

[16] thỜy

rằng

trong

c h â n t h ư ơ n g , c h ỏ m x ư ơ n g c á n h tay bị đ â y b ậ t ra p h í a ừ u ớ c g â y

rách phân trước

sụn

v i ê n , r á c h bao

k h ó p ngay tại chị b á m

của

dây

ra

chăng

O C C T giữa v à d â y c h ă n g O C C T d ư ó i k è m theo bong m à n g x ư ơ n g ở

mặt

trước của x ư ơ n g b ả vai. C á c t ô n t h ư ơ n g n à y c ó t h ê liên l ạ i đ ư ợ c m ộ t p h â n k h i
c á c m é p r á c h á p sát nhau. N ế u giữa hai m é p t h ư ơ n g t ổ n bị di l ệ c h hoặc

gián

c á c h x a n h a u thì t ổ n t h ư ơ n g n à y sẽ k h ô n g l i ề n l ạ i đ ư ợ c v à t ổ c h ứ c x ơ sợi

sẽ

l á p đ â y v à o đ ó , c á c l â n sai k h ớ p s a u s ẽ d ê x ả y r a h ơ n k h i c ó n h ữ n g đ i ề u k i ệ n
t h u ậ n l ợ i . B a n k a r t A . s. B . g ọ i đ â y l à t ổ n t h ư ơ n g c ơ b ả n c ủ a S K V r a t r ư ớ c

tái

d i ễ n ( h ì n h Ì .4).
Zarins B . [19] p h â n l o ạ i t ổ n t h ư ơ n g B a n k a r t theo c á c m ứ c đ ộ

sau:

- B ì n h t h ư ờ n g : sụn v i ề n v à bao k h ớ p b á m chắc v à o b ờ ổ c h ả o .
- Đ ộ ì: r á c h s ụ n
k h o ả n g 0,5

v i ề n v à bao

k h ó p p h í a trước ra k h ỏ i b ờ ổ chảo

dài

em.

- Đ ộ l i : r á c h bao k h ớ p v à sụn v i ề n dài Ì
- Đ ộ I U : r á c h bao

k h ớ p 1,5

em;

em.

c ó thể m Ờ t sụn v i ề n ; b ờ ổ chảo

ừ ă n g n g à bị ă n m ò n h o ặ c sụn v i ê n b o n g ra b ị h o a l ẫ n v à o ừ o n g bao

khớp.

màu