Nghiên cứu thơ văn Phan Huy Ích (Tập 2: Dụ am ngâm lục - Tinh sà kỷ hành, Dật thi lược toản): Phần 2

SACH

II!

DẬT THỊ LƯỢC TOÁN
(1791
- 1796)


179

ERM
ae

CG

RRA
a AE
ee FP,

RK,

AAR Ht oR

EMMA,
&heR XM

|
PHIEN

HK,

eR RG,
CRA RMBE,

-Š 4 26 & lùi ƒ

3,

AM:

TAN HOI SO XUAN SON GIA BI HOA NGAU KY
Son bang khúc hạng cựu
Sứ
Xuân
Tân

hành

maa,

giả quy lai sq giải. bàn.
luật tái lâm phản

hú noãn,

diễn sx thiéf céng thot sac.

Finh huỳnh dạ hỏa diễn thân khởi.
Phát

lược đông phong

Hải lặc vỏ tính khi

tổng diém cas.
kiếp tận,

Chuyềt cứu tt tầL tảo thành cào.


oe ral
on
ta

DỤ

DICH

AM

NGAM

LUC.

NGHIA.

ĐẤU

XUẤN

ở An

khoa

GHD

CHAN NOE BE CHAY

LAE SL VEEC

ngày

7 tháng

mùng

tôi đất

thâm,

đến

Lũu¿g

bè than

hạn

cũng

sẽ tới nhà

guân.

chiều đấu

buổi

Vầo
cũng

(1711) SHA

BEN

rới

Chạp

thắng

HỢI

ở lại thành để điều
Té: di str tre ve. wi dau chân nên

din:

‘Nguyén
trị, cuối

TÂN

bạn đã

chợt ông

Giêng,

Và bink

rượu

tic

tiép.

khoản

thuộc

the,

moi

vit

ở ngõ Nagéi trong âp bị chảy, nhần sắp gió

khắc chưa say thì chiếc điểm

mạnh lửa bốc cao, trong khoảnh khắc chỉy ‘in ra mat hon tram roc nha.

nha tai cing bi chay ra tre}.
Dưới

mái tranh

cổ trong

ngề núi quanh

có,

Sử giả trở về vừa cởi xohg chiếc ao bảo.
Tiết

xn

Tiệc

khách

Bang

lửa rực

Gió đơng
Thân

đã đền.
tới

mở,

chây,

lại thốc

lửa (2

mang

vơ

igi khi trời âm

đang

cùng

lan ra.khắp

tịch

đã

lựa chọn
thơn

thiểu

cat cd

tứ thơ”,

wóm,
lên cao.

lửa càng

tới, ngọn

4p,

thành

l@ được tổ ăm ngay.

Như chim cưu vụng về ?'. 1a chắc gì dựng
DICH

THY:

Sườn
Sư

CHU

THICH

từng

non

ngõ

hẻm.

tủn

giả vé chơi, mứt

Xuân

cũng

Thơ

đương

thuận

mo,

lời bản.

chiêu

cùng bạn

hành

thêm
mắt

âm

dp,

thất sao.

-

:¡) Nguyên
ia)

trợ Đụu,

văn là + thối sao ,

ý nói

việc lựa chọn

tứ thơ,

can

nhậc

từng

tử

chư.

Nguyên

văn là « Hỗ: lộc - - Tên

vị thân gảy.ra hòa hoạn

413i Nguyên văn là : Chuyết cưu . Thợ Thước xấu, (Cinh Thị có cầu ; + Duy
hữu sảo. duy cưu cư chị -, nghĩa là : chum Khách cơ tơ, chim cưa đến

nói chim cưu

vung

về khơng

bế

lìm tô

xưa.

thee rruyén thuvết

thước

ở

, ý


DAT

THỊ

Đương
Giá

LƯỢC

đảm cực

mạnh

dường

Hải lậc nữ
Chim

TỐN

thay

ven

xui

ngụn

gn

tảng chay,
lứa

cao.

lỏrn,. thiêu hẽt sạch,

cựu

có tơ biết

nếm

nao,

tlỊ VUỘC

LHe

bị

4ÿ

ad,

te

ve ARiSime

»

\a

KP Oe Bf

4#

Ý¡

24

th,

Rene

".

% m4

is,

(fo RAB,

EE
PHIEN

if 34 eg.

ÂM:

VE PUONG

PAM

LF. cAM TAC

“Tam tdi thong tang phap ié nghi,
Tư ta luyện tảo cánh đàm. trì.
Hoa

Hồnh
Lãnh

trình thất bản hành mạng

cr,”

lạo hén xung thay digu di.
lạc ai dién khué tiét ty,

Bồi hỏi đạm phục động tâm tư.
Thận truy không
Phong

bão chung

16 thê thanh

thiên thong,

đổi thứ thị.

TOẠạI


tá

:

DỊCH

DY

AM

KRGAM

LUC

NGHĨA :

cAM

\CC LAM THO

MAN

TANG’!

TẠI

NHAN

NGAY

LE

NHÀ THỜ

dẫn : Tang thân phụ ta lẽ ra phải làm lễ mãn tang vào thắng
sảu, nhưng bỗng dưng vì để Thượng Cát bị vỡ, nước lũ trần lan, đường
(Nguyên

sá ngập lụt, đi lại không được, nên đến

Trung

thu ta mới có thê về nhà

trên núi làm lễ bỏ áo tang mặc đỗ cát phục được, Do vậy, trong lòng thương

cằm).
Ba năm

đẻ tang theo tục lệ mà ta lại thiểu lễ nghị,

gid

vi néi

thé

Than
Hành

trình đi sử giục già

Tran

lũ

Đơm

lựt

cúng

Áo trở nhạt

V

đường

trần

lan,

khi đi phải

lúc

về

lại

lại-

làn

muộ:.

mênh

mông

nước

: ngập.

vội vàng,

gập

sơ sài, buôn

nổi

trai kỹ giỗ tiết.

máu ?' bởi

hội

xúc

động

tang

mãn

lỄ

sớm,

đã lam

đầu -

tầm

cảnh

can.

hiểu kính khi mã chay cung giỏ “2 ta đành suốt đời
ơm

hận, -

Lai gặp cảnh sương gió thể lương ngay giữa lúc này.
CHỦ

THÍCH

:

{1} Nguyên văn lá - đảm lễ -, tức là 12 man tang sau ky gid hét Theo lệ cổ, dai tang
tuy ky

hán

là 3 năm,

song thực ra chỉ có z; tháng.

Sau

ngày giỗ

Hết

(tức lá lễ

đại tường) thì để trở thêm ba thang nữa rối lam lệ mãn tang.

(3) Nguyên

văn la -luyện

chỉ ngày giò đầu (rức la HỆ tiểu tường).

i4) Chị việc bộ hẳn quản áo tạng
lạ) Nguyễn
Luận

văn là «:0uy

ngữ.

Nghia

luc gid chap.

viễn

la. Thận

, tức - thận chưng
rrọng chủ đáo

Truy viên +, lời Tăng

khi ma chay,

thành

kính

Từ

nhờ

trong
thương


DAT

THI

LUGQC

TOÁN

181i

PICT A HS
A oy ak

xi

AM Đệ TK,

3 jwúét?m #.

rer

4 a

as

& »ẽ' ik

PHIÊN AM :

THU PHUNG CHIE) BAN CIAO DAO

TikT CHE CONG DAC MENH NGAU THUAT
Triển để thê trì nhất lữ nhân,

Phiên cụng khải địch thiém sr than.
Khởi câu Nam

Bắc đa thù chi,

Xuân

Thu cụ đạt luận.

Tu thức

Tué vi bang

ky thao tích trượng,

Cư thường thách tịch bÌnh trì trần.
Chân

lân hảo khán ank

tr mgt,

Lắm phụng can nghiêm phá sông luấn

8s


56

DY

DICH

ASD

NGAM

LUC

NGHIA:

MUA THU NH AN CHIEU CHI VUA BAN Cie DAY BAO
TET CHE CONG Mm, NHAN BUOC MENH VES LAM THO
(Nguyén

dan:

By

git tôi bị đau chẩn chưa

ant, đang ngụ È phỏ
Cửa Nam để chữa bệnh, thì nhận được chiêu chỉ của nhà vua khuyên phải -

<0 gang trong dao lim thay, nghiém túc can mẫn giáng Kinh Xuân Thu đề
giúp con vua hiểu rõ đanh phân, tơi cơ ¡ Ơng tn theo, Tiết chế cệng

lầm nhà cho tòi ở trong thành, lại cịn tặng ơi gây song để chồng khi `
rao

giảng}.

Mot
_—

minh

:YV d¿

mot

nhà, nhớn

nhơ

ty

vượng

tú ~Ì thẹn

Hà cân câu tệ vì Nam

chưa

chữa

Thường

“ng

xứng

Tnây

ở

nơi

vương

người

bậc sự

khách,

thần,

Thu chứa độ luân thường lớn.

già lắm ma đã được
được

một

Bắc có nhiều ý khác nhàu,

Can pha: Liết rằng kinh Xuân
Tuo:

như

tính

mịch

tử nhân

ban gậy chồng,
xa

hậu,

nơi

bụi

có

thiên

bặm,

tư anh

tuần hen
người,

Kinh cần sảng mệnh, can mẫn nghiệm túc để xửng với lời chiêu
in can day bdo.
CHU

THÍCH
:|

Tiết

:
chế

cong

Tước

phong

của

Nguyễn

Quang

Thuy

con vua

Quảng

Trung.

2! Nguyeé'. văn :: - phiến cùng ‹, chị nơi ở của các vương tước, ở đây thi hoang
Mr
3i

vurenr

ou —

Vương

tự

ahần

Thien

“fu

nam,

:a

+ Chân

của

AT aay arse

cơn
hâu
Kink

của
.

vua

Dịch
Thicé

chua
từ chữ
cau:

«Chan
+ Lan

chi

lin
chi,

on lẫn vị như người cơng tự hiển

cu này để khen con vua Quang

trang
chan

bai ‘the
chân

công

ấn

chị chỉ

tứ - nghĩa

hậu - (chỉ con vua cha Chu)

Trung,

DAT

THI

LU@Gc

TOAN

57

an te eH,

Fa

&

wa

x

`

Sat’

S38

Le
We
mE

182

BHF

BRERA16,
Weve

eee.

7# 3ì # 3 #t § We
ĐI B2,
ft Xà

7 Mu.
th #.
$ 5z

39 & 11t) AM,
7B

x

PHIEN

ie

#

%

xé

5,

AM:

SƯ ĐƠNG,

BUC

PHỤNG

CHÍ

TỪ

VAN CONG THAN

So chink y quan cận ngọc trì,
Tang bồng bắt thiếm tác nam nÀu.
Hưng cư thận trọng suyên chỉnh xứ,

Ứng đôi ung dung tiền kiên thì.
Huda

khốn

Thư

hwong

Qui

lat ban

hào thi tan sing éc,
viru mién cựu
tick xudn

quang

thanh
nodn,

Gn tảnh khụ khu mọc tiên tự.

qui.


58

DU

DICH

AM

NGAM

LUC

NGHIA:

BAL DONG, NHAN CHIEU CHI VLA BAX
DANH HIỆU ĐỰC VẬN CƠNG THÂN
(Ngun

dẫn : Đại học sĩ Tình phái hấu ?,

Cơng bộ thị lang Hạo

trạch hấu ®!, Đơ độc Dũng lược hầu * , cùng tôi đều

được cho

con châu

dự vào hạng con cháu công thần, tuyển vào hẳu ở Đông cưng 5` học tập.
Tơi xin chơ con trưởng

là Qnh

Hi Dỗn cơng ®' lên đường.
Bất đầu
Thỏa

sửa

sang

chỉ tang

vào hấu. Đầu tháng chạp, theo cậu là |

Tôi làm thơ tặng tiến).
áo mũ

bồng

vào chấu

không

thẹn

bệ ngọc,

bực

tai trai.

Lúc cư xử, đi đứng vồn cắn thận trọng,
Khi vào hấu, ứng đồi lại phải ung dung.
Dự hàng

huân

quí”),

cỗ

sao

đến

đáp ơn

mới vua vừa ban
xuông

No: giối thư hương, cằng gắng giữ nếp cũ trong sạch cha nhà xưa, ˆ
Ngày về chiều ngồi của người con hiểu #9 hắn sẽ đượm nhiều về
xuin im ap,
Chuyén
CHỦ

THỊCH:'

ap lanh quạt nồng ”!, cơn đừng quá câu nệ lo xa,
'

(1} Dire van cơng

thắn : Bế tơi có cơng giúp cho vận nước.
(2) Tình phái hấu : Tước phong cúa Ngô Thi Nhậm thời Quang Trung.
(3) Hạo trach hấu : Tước phong của Vũ Huy Tần thời Quang Trung. |
(4} Dang lược hấu : Chưa rõ tước phong của ai.

(3) Đông cung: Chỉ nơi ở của Thái tử, ở đây nói là được vào học cùng

Thái tứ.
(6) Hi Dộn cơng: Tức Ngé Thi Nham.
{7)

Hn

(8) Chiếu

qui : Những

người

ngồi của người

có công,

con

làm

quan

to.

hiều : Dịch

chữ sạn tịch
trong bài.
{9} Ap lạnh, quai nõng: Theo đao hiểu ngay xura người con đổi với
chả mẹ, mùa

hé thi quai

cho

cha

me

mat,

mua

đồng

thì ap & cho

cha

me im.


DAT

FHI

LUGC

TOAN

88

[85

iM BRS ik
RL

see

;

ý.

%

ie eae

HER WS
BOK

AAS KS

et HE
BRR

BER

year

x xk Pai dE

a

PHIEN AM:

&

Se RP A

| eH eK

Goth

ˆ

PHUNG CAL THIEN TON PHAN-CAM TAC
Luyện thơi thích hậu qi tỉ ma,
Truy

niệm

tang nghi de how da.

Trn tịch vinh để thành suất lược.
Mơn đình kiin ngộ súc tw ta.
Phượng

hoàng

đã ngoại doanh

t°

Phú sáp đã gian phụng dodn xa.
Phong thiy 0ị t8 phùng cát phủ,

La ban ta van dja kiểm gia.


60

DU

DICH

AM

NGAM

LUC

NGHIA:

RINH CAN CAL TANG NGĨI MƠ PHỤ THẬN.
CAM BONG LAM THY
(Nguyên

dẫn : Thang giếng năm kia, tạm tăng tại canh đồng Mã Bé ở

áp Thụy (?, Buổi đầu chí mong được n ồn. Khi tơi đi sử về thì chân

bị đau. Cuối mùa hạ năm nay, người em thứ

hai bị chết bật

đạc

ey tử,

mọi người cho rằng phần mộ của cha tôi không yên. Rồi đền đầu mùa đông,
cm trai thử năm của tôi nội dậy ở Hoạn Ly bi that bạt, phải thay trên vàorừng rú. Lịng tơi càng kính hãi, bèn chọn đất ở cánh đồng Cây Bàng ngoài
núi Phượng Hồng, thơn Mã Cách, từ phương Nhầm hướng sang phươcg

Hạ tuần thang chap thi cai tang).

Bính

Sau khi bỏ áo đại tang, để trờ thêm ba tháng ®,
Nhớ lai cong việc ma chay, thầy nhiều điểu ân hận.
Mô

mã

là việc

lâu dài, lại thành sơ suất,

Gia đình gặp nhiều

vận

hạn,

“hin

minh

pha: the than

Ben lam phan md moi, ngồi cảnh đồng Phượng

ln.

Hồng,

Rỗi rước xe cải táng đi giữa hàng biển quạt.
Theo thuật phong thủy “! chưa biết tốt xâu ra sáo,
Nhìn chiếc la bàn thẹn phải hỏi thấy địa lý 0),
`CHỦ

THỈÍCH`

(1) Ap Thyy : Lang Thuy Khué, Sai Son, tinh H4 Son Binh, qué Phan Huy Ích.
(a3) + Nhằm » là phương

Bình - là phương

bắc,

nam.

(3) Nguyén van ia + ti ma - chỉ loạt áo tang ngắn ngày (3 tháng). Sau kỳ gió hết thị
bd quan ao daa tang va mac ao rr ba tháng.
(4) Thuật
5)

phong thủy: Thuật

Nguyên
dịch

van viết là sđai

là + thấy địa

lý +.

mãi

tảng người

kiệm +, thuật

ngữ
.

chết của thấy địa lý.
riêng

của thuật

phong

:
thủy,

tara


DIÃT

THÍ

LƯỢC

TỒN

61

184

Re KK
HBS Riek

FAM
Monk
eA
Wee

sy,

ABE ER
To
đệ độ go

Is.

EERE

Mae

h9 ế ”%

tum we,

BAG

PHIEN

#5,

AM:

NHAM

‘Ti XUAN

HOA

DAP

PHIÊN

PHỦ

TÙY

THAM MƯU UỐNG ĐẠI BÙI HẦU
Hiển cải phân liệu yềm

tục duy¿n,

Nhàn tâm nhà phiên ký lâm thyên.
Văn quân trúc kinh phạng quang

túc,

Cả ngã Sài am ngụ mị huyện.
Thái Hạo,
Chung

Nam,

Cáu

Mang

Thiều

xuân kỳ hứa,

Thất cả thường nhiên.

Sơn cư cánh hữu y bản thả,
Liêm ngoại đài hoa mãn địa tiến,

GIẢNG


«sen gl

62

DY

AM

NGAM

Lic

DỊCH NGHĨA :

XUAN

NHAM

TI (1792) HOA DAP THU

ÔNG

BÙI UÔNG

1À THAM MƯU TÙY GIẢNG Ở PHIÊN PHỦ 'Ð

ĐẠI

(Nguyên din: Bay giờ ông Bùi đựng nhà ở quê vợ huyện Than|
Trì. lại muôn theo tôi đến ngụ ở Sài Sơn, nên họa thơ như vậy),
Xe long én ao, chan voi duyén trần tục,
Một tâm lịng nhàn, gửi vào nơi rừng sud.

Nghe nói bác ở trong đường trúc phong quang cũng đẩy đủ
Tự nghĩ tôi lúc thức lúc ngủ vẫn mong cải nhà ở núi Sai @,
Hải thân Thái Hạo, Câu Mang 9) xuân có được mây ngàyŸ
Song cảnh Chung
ở

trong

Nam, Thiêu Thát 4) từ xưa vẫn thường

núi lại có thú chữa

đựcc

bênh

thé

nghèo,

Ngồi rèm hoa rêu nhứ đồng tiễn đỉy mặt đất,
CHỦ

THÍCH

:

tr)

Phiên

phú

(a3)

Núi

(3)

Thái:

Sài:

(4) Chung
những

Hạo.

: Nơi

ở của

Tức

Sài

Câu

Mang

một

Sơn,

thần

quê

: Thần

Nam, Thiếu Thất:
người Ẩn dật.

vương,

Phan

Huy

Ích,

coi việc thắng

Giêng.

Tên hai ngọn núi ở Trung Quốc, đỏ là chỗ ở cửa

185

eB ABR lÝ
PRR

RE B,

ak MARAE,
KB

aa

Ee mk

a


THI

DU,

1

ris
Ng pak
PHIÊN

LUGC

TOAN

RH

m
s8

DAT

A,

#2
ae
i,
FB ee ĐÁ,
Ze Fa BOE a

AM :

XUAN TRUNG KHUE DANG QUAI HOA

NGAU THUẬT

Khon chính gian lao lộc dưỡng khuy,
Na khám

dinh Đệ sác cấu y.

Thanh cù tử dự phong sương khiếp,
Điều nhiếp thiên giao tuệ nguyệt trì,
Triển chun cũnh hồi nan biệt khứ '!,
Thuận tuấn ứng triệu cd khién kp.
Back

mén

thank thuyét

Tảo kiện xudn
DỊCH

NGHĨA

nhir kai nguyén,

hoa diễm phát chi.

-

MUA XUAN VO OM, LAM THO NOL NOT LONG LO LANG
(Nguyén

din : Vo téi sinh dé nhiéu, khi huyét dan din bị hao tốn.

Lai do chăm chỉ tận tụy việc nhà rên người cảng bị hư nhược. Bệnh phat

từ rùa thu trước, ngày một nặng thêm. Sâm, quế. thuộc men nửa năm
chưa
bộn,

đỡ. Lúc này tôi được lệnh triệu về kiah đô, những
không

fo vừa
CHỦ

thể

bỏ

mặc,

nên

nản

ná chưa

đi

ngay

được,

vi viéc nha be
trong

lịng

vừa

sợ).
THÍCH

:

({¡) Bàn A, 6oa mật một chữ, căn cứ vào van cảnh chúng tôi tán,
vao dé dich cho cé aghia.

son

HỮ

$ kháể


DY

AM

NGAM

LUC

Việc nội trợ đã vắt và, lộc nuôi than?

bo nhitu bf thie thần;

Khi huyết nào mà kham

nồi, nên luôn phảt thuốc tháng.

Người

op:

mảnh

Wich

von

Việc dđiểu trị lại đăng
Trauög

long

vương

đại nắm

vẫn,

Nhận

lệnh vwa

vời, nản

Tram

nàm

ước

Sẽ sớm

thể

thay

lúc

plo e serene,

khó

bề dứt

nà thành

nếu được

loa

whe

tháng.

xuân

nở

áo ra ch,
ra sai hẹn.

nhự

nguyên,

đẹp.

BERG

uk a
FO,

HES

oe A a

ee

EE A

Be

ok aR
oe xt HL,

BRAK GR
GRBR gs we Ee

GR EAMER

5 #zl
# H3 s3.
THÍCH
ác

nười

thân

: Dịch

chỉ

lệ.

_ tưởng

: trong

bái

Từ

«Lộc

dưỡng

- '3 nổi›

con làm quan lầy lộc nuới chà mẹ, ở đây tác giả dùng đê nói việc ni vợ, đun;
tự như vậy là gượng.

cac

(

:

ree

CHỦ


PHIEN

SƠ

DAT

THI]

LƯỢC

TRIEL

Naw

HANH. DANG

TỐN

65

AM:

HA PHUNG

TRINH

KY

WLOX

Giang sơn thiểu đệ tơng chính huy,

fir hng

liên nhân

Miễu

sự

Kh

tỉnh làm

piớt

hồi

lộ kỳ.
vone

cue,

tiễn thơng tương

ly.

Trân anh chỉ tác phù than lay.
Hương các nan câm biệt lệ thấy.
Lưu luyền thực đa ngưng đảo #,

i

Cat khang
DỊCH

thấn

thứ

de ky bao dm

thị.

NGHĨA:

BAL
LC
(Nguyên

MUA HA PHLNG MENH VỚI VÀO NĂM,
LEN DUONG GHI LAL NOL BUGN (1792)
dẫn : Tôi nhiều lẩn nhận được chiêu chỉ nhà vua giục vào

chấu nên khơng dám tri hỗn, Lên đường vào ngày trùng É tháng 4. lúc
đó bệnh của vợ tơi chuyển sang nguy kịch, tôi đã dặn riêng người nhà
sắp sẵn đủ đỗ tang lễ, và lại gắn đến ngày ky của thân phụ tơi, nhưng đành
dứt tình ra đi, trong lịng ngơn ngang trăm mỗi, buồn rấu khơn xiết].

Tién fa co đi trên dải núi séng xa tit,
Cảnh lữ thứ trêu người là bước đường
Việc
i

Tình

:

Giải

kh
mư

tế đến

nơi

phịng

khi tiễn biet, dau

trấn

rồi, nhớ thượng

ai. chỉ làm

ngoặt này đây.
vô hạn '?1

nd: xa nhau !

lụy tam than trơi nội,

Trên cần gác thơm '”, khó ngăn dịng lệ biệt ly.

Tình

Mong
CHU

lưu

luyễn

thực

mang

nhiều

ý nguyện,

nhận được điều tốt lành khi có tin bao tor.

THỊCH
(1)

Nhớ thương vơ hạn : Dịch y tứ ba chữ -hoái vũng cực. Thơ Lục Nga trong
Kinh Thị nói tới ơn đức cao sâu của cha mẹ có câu : ~ Duc bao chỉ đức, hiệu

thiên võng cực » nghĩa là : Muồn

_

RAO gư in 101 P7

cúng

nảo
(2)

cho

đến đáp đức ấy như trời cao không

biết thế

cùng.

Gac thom : Dịch chữ + hương các - trong thời là Tế để chỉ ve người phú nụ
fan quy. (Y day thc gid ho Phau dung dé cin phe aban Ngô thị vợ cua mink,


NGAM

oy

`

4

ate

yo y

Nall

i

LUC

Ak,

AM

oo
al

DU

_

66

% 5 :Ÿ yỆ Z
Rig

Ke

$e

HK,

ERRSY.
EE

we C1,

3 Sa
x, %

ABB EE,
PHIEN

AM -

ĐẦU GIÁ QUẦN
Bach

lự

Thong
Đảng
Su

khử,

có hương.

vẻ chủ quản,

kính tận hoang
biên

lương,

dụ

nhân

khởi,

ngũ

đương

Tảm

tư

độc

Táng

từ

hứng

Chiêm

D:CH

Rồi

thong phong
lư

Hoa

anh

NXCẤI: PHỦ

vềt nhát

khánh

dm,

niêm

hương.

NGHĨA-

VE DEN OLE NHA
(Nguyễn

NGAU

NAIEN

dẫn : Lúc bây giờ ngurdi em

LAM

THe

thir nam la Hitu Chin

lanh

nạn ở nơi xa, người anh họ là Nhất Kinh cũng có việc đến kinh đơ, cảnh
ni nhà cũ trở nên hoang vàng. Tôi trừ về đến yết miễều tố xong, lận tực

lên đương

ra đi, ngẫu nhiên mà ghi lại nốt buồn).


DAT

THI

LUGC

TOAN

B7

Ra đi, ngồn ngang trăm mỗi,
Thăm
Nhà

quê, tầt tẢ vội vàng,
tranh

Đường

không

người

cai quản,

hoa hết thấy hoang tàn.

Gây biên vốn do người

khác,

Lo lắng riêng ta đấm đương Ư),
Nhà thờ, trơng nhờ phúc ẩm,
Đến
THICH

một

năm

nhang,

:

Cc

^&

ah

hề

X

BX

(x) oO đây tác giả muồn tốt đền hại người em trai của mình. Người em thứ
hai
bị chết, cịn người em thứ năm thị dây bình chéng Tay son, nhưng thắt bại
phải chạy vào rừng,

aah

CHU

lễ, thắp

Rio

eB.

we

58H.

C6 @

Bs,

BK HZ,

Ce te

5,

RKRE RA,
abe RR.


TIEN

AM

KINH
Gra

TRIEL
min

The

AS ake
mã

Thần

ˆ

nhốn

te cánh

Cám

kích

Quin

NGAT

AY

SL

or.
min’
sự

tên

Cy

LU

YEY

cơng phat

te

cong

DỊCH

NGAK

ry

DU

co,
sex

đưch

¡ịch,

ấn như,
đán

thiêu

trung Tả,

mộng

mỹ

dư.

NGHĨA -

VÀO CHAU
(Nguyễn

\ONG

GHI VIEC

dẫn : Vưa qua, tơi vị có em mắc tội, lịng nơm

nớp lọ sợ

khi ở Bắc thánh dâng biểu trấn tỉnh tạ tội, nhận được chiều truyén :¢ Tink
người ta thiện ác khác nhau, cha cèn chả vừa được lòng voi con, hudng
chì anh đề: với em, việc đã khơng cính !mì đến, thi cờn có hiểm nghỉ gi e, và
cho vào kirh triệu Kiến, Khi vào châu lại được tới trước mặt căn din an

cin, bay giữ tô, mới đám cởi mở tâu bấy, Ở triểu vé, kính ghi bài này).
Giá

định

sao

Tình

cảnE

Phan

iam

Dang

sane

Km:

tới

lu:

wet;

an

Gì

Cam

sinh

muốn

n

ta: đã có
suet

khơng

thấy

Sn

mo,

: Bang

sang

suit

Nhec

qn

hit.

van

sợ

chiêu thư.
hãi,

TĨP,

Xin

ving

Oni

xong,

đâu vết,

Kkic?, tại thành

Trong

việc f

lại han

cảng
lại

`

nhiễu

nhac

Guang

Nhậc

giảt nét,

trong

quan

Trang
cung

định

thiểu

Ms


DỊCH

THI

LƯỢC

TỐN

Gs
TY

DAT

THƠ
Gia
r

dink xeyp bqo chuyện,

ình

Pr h

an

Tr
Di

s ơng

cảnh

tơi tiềng

trên chiều
ve

lang

khẳng

đa
uẫn

nom

nứp,

ˆ

+

i dn can khuy

Cảm

động bày tac da,
màng

khúc

EM.

truyền.

Viên

Mẹ

w

MIC,

nhac

en.

trên.
HOÀNG

189

TAD

oF

ee XY wi tusy is!
Be we
Be š
wie Vo or ad We Se
oS

Se A ee A ee BY A HE

'

¬

¬

Ụ

:

và

4

ud

AG ` xe

le &

Mã 4 X.

the Ae SY nd a

er ay

el de ar Boag GO

Fe Bed

aMà


10

DU

AM

NGAM

LUC

KR Be
RA€ BA HE

BKB

* È 1

Ew

con

HI.

úy,

3š 1Í 4Ã, \ Tí 1 fỊ.
s* #\ @

y+

a

38

£ #x,

đỗ lá 3u Bb
sk RK,

HOE oH HEE
A,
a ee

+ ¥ heh

Be

PHIEN AM :

‘HA TRUNG TIEP ĐÁO KHUÉ VÌ HUNG TÂN.
AI CẢM KỶ THỰC,

(Thất ngơn cổ phong thập nhị vận}
Chinh trang trịnk trọng tiên lâm biệt,
Tích ngọc liên hương khu ur thiết.
Trrong dink dg dg méng bink vi,
Y cru han huyén ddng he thuyét.
Cự ÿ phân hué tudn nhật gian,
Khién qun Íy tơn thành nh quyết.
Hung

tản giao bảng

bưu

địch lạt,

Phí kàm nhất lãm trường ơ yet.
Tịng lạng khử hậu đứ: tiêu dưng,
Thang thiện hy sơ quang

thải vềt.

Chi cham bị hư tài kuên rửu,


DAT

THI

LUGC

TOAN

il

m nhiên quy hóa trẩn căn tuyệt.
Gia nhân kính thơng tường tụ hàn,
Huynh

trưởng

lâm tang 0ị bài thiết.

Phiên cũng hậu tông cắm dit tiên,
Quyén than nghị án tuần lễ trời °!
Tu tại kềt phát trấp bát niên,
Trường khè khoếi,
Tương Tiên Việt.
Du

dụ Bắc veng lệ chiếm y,

Lữ điểm để quyên thôi dạ nguyệt.

Cơ tình bơn phé vi tri ky,

—

Thiên lý quan phu trong wat ket.

DỊCH NGHĨA:
GIỮA

MÙA HẠ. ĐƯỢC TÌN' VỢ
ˆ GHI NỖI ĐAU BUỔN

MÁT.

(Thủt ngôaevỗ phong, mười hai vấn)

Áo

mũ lên đường,

trịnh trọng trước giữ tiến biệt,

Tiếc ngọc thương hương f”, buốn chia ly đa diết.
Nơi trường định đêm đềm mơ về chôn huông the.

Vẫn cùng a¡ hàn huyền đưởi ảnh đèn như trước
Có ngờ đâu chia tay mới chỉ mươi ngay,

Dung ding chén rượu tiễn đưa, lại thánh ca vịnh Diệt

Tin dữ từ xa, bưu trạm chuyển tới.
Vừa' mở thư xem, đã nghẹn ngào khơn xiết

«Ti thud ching đi, thiếp tiểu tụy đụng nhan,
Biềng thuốc, nhắc ăn, về tươi với déu het
Tyra gd sut sii, vừa thầy mặt con.

CHỦ THÍCH :

tẠn! “hết chỉ ‹ quyển! văn cầu ho
it} Ban A. 6o; chép thiểu mơi chí chung lơi
hop aghia dé dich
CT đây đựng ahi ad cine thường nhỉ ngườ; vợ
(2) Tiếc ngọc thương hương

đã khuải.

:

-


|
DU

AM

NGAM

LUC

Lim dan dt thác, nợ trấn đã dứt.
Ngưới nhà kính hồng dau rót, khóc than,
Huỳnh trường đến đự lễ tang, giúp lo toạn

Vương phù nang cho nhiều gầm nhiều tiên,
Tạm quản. nghì thực đúng như lễ tiết,
Than ơi ` Kết tóc hai
Mã nay phải mãi mãi
K¿ Tân người Việt
Rau rau trồng vời đât
A: sản cuốc kêu quản

tám năm
xa nhau,

mọi

việc.

trời,

Bắc, nước mắt đẫm áo,
trọ, giục giã trăng đếm,

tình kế xa nhà. xót thương chưa biết bao giờ về bảy tổ được
Ở ng2ài ngàn dặm, kế cóa vợ mãi thật từng khúc ruột.
199—191

~ SAB RR

on

=

Bi

a

tực

Bro
2 KE.
3.
ty
BK4
Pa
#

£

eT

Kaa=
Oe,

,

+

st

vee
È

WOM»

FR Spa fisBY

a A

i

"

Ah . fp
int
At

a

7Axẻ Fƒ# Gjek

`

->
t

bin
Wp SKN Re

al

aye

`

fis.8) AR

£

yh

-

đã,

BY ¢ ,

SRR `...

7

AAR
ae
Ly và RE

#


DAT
PHIEN

THÍ

LƯỢC

TỒN

r3

AM:

THU PHUNG QUOC TANG, CAM THUAT
Mộng

thành suy citu vi thf ai,

Cdm trong di cung thát phụng hỏi.

Quéc ké gia tink da ch ket,
Phong than nguyệt tịch độc bất Adi.
Trân hoàn bào ảnh phù sinh huyễn,
Hải điện bình bơng lữ mộng thải.
sốc ngộ tự tàm khué phan nghị,
Cá tung yều hướng cô sơn lạt.
ws

Hong thiên thủy dự đăng luân các,
Lang

khứ

ha kham

uọng Định Hà,

Tan từ cơ duyên nạn tải đặc,
Ting kim ca lr nhạn thần cỗ.
DICH

NGHIA

MEA

TV

(Nguyễn
Thị trung
CHU

PHUNG

đẫn: Trung

QLỐC

tuân

ngự sử. Ngày

TANG

thang

30 thang

©, CAM

6, tés được

THUAT

thăng

chức

Bột

các

7 thi vua Quang Trung về chấu trời),

THICH:

{1} QuẬc
Ve

rane:
mgay

Chi vé vide vos Quang
thang

mit

cua

Quang

Trone

Trung

mit vay mua thu nagm 1792.

có nhiều

ý kiên khác nhau,

Theo

ong

Hoang Xuân Hãn đựa vào sách Đại nam thực lục wa tai liệu của các Giáo gỉ
phương Tây chép lúc đương thời thì vua Quang Erung raất váo ngày ay Kháng 7
năm Nhâm Ty (0292).
Theo tác giả của Lịch sử Điệt Nam tập Ì thi Quang Trung mat vio ngay 14
tháng

g pam

r7g¿,

Chung tứ xin nếu

thọ

1G

“vấn.

ý kiến để

bán đọc thám khảo.


AM

DU

a

LUC

NGAM

,
Điểm chiêm bao nầu cơm bằng côi ), chưa hết nỗi đau thương

hấu.
Cảm xúc nặng vì chiềc cúng để lại ©, tir nay mit dịp theo
Việc nước tình nhà, nhiều điểu bồi rồi,
giỏ, riêng những

trắng sớm

Đêm

bùi nghi.

ảo,
Cñi trần như bọt nước, như hơng sáng, phù sinh huyển

Góc biển lệnh đệnh nữư cánh béo như có bồng,
.

giầc mộng lữ

khách giục gi.

Gap cảnh ngặt nghèo, riêng thẹn xa cách tình nghĩ,

Gót chân cô don mudn trở về núi cũ.
+
ae

chim hồng tùng cánh, mới được dự lên bí các,

Như

®
Rồng đã bay đi, lịng sao kham nổi khi trồng ngông Đỉnh Hồ
Duyên may gặp gỡ, khó có một lần nữa,

Từ nay ở quê người, thắn như chiếc nhạn lẻ bẩy !

(DICH THO:

Uyên bay thuế ấy, uẫn còn đan,
Rồng lại đi xa, mat dip hẳn†

Việc nước tình nhà thêm bội rơi ;

Đêm trắng, sớm gió xitt ân sốn †
(¡} Thơi cơm

bằng cội:

+ Xuy cửu ® trong thơ. Sách

Dịch chữ

dương

Dấu

tạp

bao thầy mình thơi
nở chép : Trương Chiếm có lần đi xa sáp về, anh ta chiêm
vì khơng có nổi,
cốc
bảng
cơm
thơi
phải
:
mộng
giải
cơm bing cồi. Có người

là + võ phố v, tức là « vơ phụ +
nỗi là + phũ 2 đơng âm với « phợ » là vợ, khơng nổi
vợ đã qua đời. Trong bài
nhiền
(khơng có vợ). Khi Trương vÉ đần nhà, quả

ý nói bà Ngõ thí là vợ tắc gi đã qua đời.

chéep: » Hoàng để
(a) Chiếc cụng để lại : Dịch chữ ‹di cùng + trong thơ, Sit ky
bay lên
đúc đình

ở Kmh

Sơn

(Đỉnh

: Nơi

Hồng

Để

Hỗi,

tụ đắc đạo thành

bên

rối ci

trời, để lại chiếc cung, bấy tơi ơm cung gào khóc, Người
sói cung - để chỉ việc nhà vua bing ha.

{4}

Định

Hồ

đúc

định,

tu đắc

đạo

rỗi cưỡi

tổng

tả thường dung ty,
tổng

bay

đu.