Phương Pháp Giảng Dạy, Hóa Học, Bài Tập Hóa Học, Nitơ.docx

ĐẠIHỌCQUỐCGIAHÀNỘI
TRƯỜNGĐẠIHỌCGIÁODỤC
------------o0o-------------

NGƠMẠNHLƯỢNG

SỬDỤNGHỆTHỐNGBÀITẬPPHẦNNITƠVÀ HỢPCHẤT

HỖTRỢCHOHỌCSINHYẾUKÉMTỰHỌCTẠI
TRƯỜNGTRUNGHỌCPHỔTHƠNG

LUẬNVĂNTHẠCSĨSƯPHẠMHĨAHỌC

HàNội–2016


ĐẠIHỌCQUỐCGIAHÀNỘI
TRƯỜNGĐẠIHỌCGIÁODỤC
------------o0o-------------

NGƠMẠNHLƯỢNG

SỬDỤNGHỆTHỐNGBÀITẬPPHẦNNITƠVÀ HỢPCHẤT

HỖTRỢCHOHỌCSINHYẾUKÉMTỰHỌCTẠI
TRƯỜNGTRUNGHỌCPHƠTHƠNG

LUẬNVĂNTHẠCSĨSƯPHẠMHĨAHỌCC hu n n
gành:LÝLUẬNVÀPHƯƠNGPHÁPDẠYHỌC
(BỘMƠNHĨAHỌC)
M ãsố:60140111

hướngdẫn:PGS.TS.NguyễnHùngHuy

HàNội–2016


LỜICẢMƠN
Đểhồthàhđượcluậv ă ày,tơixiàytỏlịngbiếtơs â u sắctới
ih i u,cácthầ i ovàủt ưĐạihọc

Giáodục-Đạihọc

QuốcgiaHàNi đãtuyềnthụchotơinhữngkiếnthức,kinhnghiuu vàiđ t ơ i h ồt h à huậ
vă.
Đặcbit,tơixinchânthànhcảơP G S . T S . NguyễnHùngHuy,đãtậntìnhh ư ớ ngd
ẫn,tạomọiđiềukintrongsuốtqtrìnhnghiêncứuvàhồnthànhluậvănày.
-ThầygiáoPGS.TS.LêKimLongđãdàh

hiều

thi iđ ọ c

và

viếtnhậnx é t choluậv ă .
Xinchânthànhcảơ thầycơgiáovàcácemhọs i htưn g THPTMaiC h â u B,THP
TMaiChâu–tỉhHịìhđãi đv à tạomọiđiềukiđ ể tôih o àn thànhluậv ăày.
Tôiũx i ảơ tớiiđ ì h,ạ è vàđồngnghiđãđviê,i đtôitrongsuốtquátrìnhhọctậpvà
thựchinluậv ă .
Hà Ni,th11ă2015

NgôMạnhLượng

1


DANHMỤCCHỮVIẾTTẮT
BTHH

Bàitậphóahọc

dd

Dungdịch

đkt

Điềukin tiêuchuẩn

ĐLT

Địnhluậtbảotồn

Đ

Đốichứng

GD

Giáodục

GV

Giáoviên

HTBT

Hthốngbàitập

HH

Hóahọc

HS

Họcsinh

PTHH

Phươt ìhhóhọc

Tchh

Tínhchấthóahọc

TN

Thựcnghim

TNSP

Thựcnghis ư hạm

TNKQ

Trắcnghim kháchquan

THPT

Trunghọcphổthơng

SGK

Sáchgiáokhoa

SBT

Sáchbàitập

PPDH

Phươh dạyhọc

NXB

Nhàxuấtbản


MỤCLỤC
LỜICẢMƠN................................................................................................................1

MỤCLỤC..................................................................................................................... 3
MỞĐẦU....................................................................................................................... 1
hươ1:......................................................................................................... 6
ƠSỞLÍLUẬNVÀTHỰCTIỄNCỦAĐỀTÀI.............................................................6
1.1. Đổimớih ư ơ h dạyvàhọc.............................................................................6
1.1.1. Nhucầuđổimớihươhdạyvàhọc......................................................................6
1.1.2. xuhướđ ổimớih ư ơ hdạyvàhọc.................................................................6
1.2. Phươh tựhọc...............................................................................................7
1.2.1. Kháinim tựhọc....................................................................................................7
1.2.2. Cáchìnhthức củatựhọc........................................................................................8
1.2.3. uđiểmchínhvềăựctựhọc......................................................................................9
1.2.4. Vaitrịcủatựhọc...................................................................................................9
1.2.5. Nhữk h ó khăH S ặ pphảikhitiếnhànhtựhọc.......................................................10
1.2.6. Những bihđ ể hướngdẫnvàquảnlívic tựhọc của HS..........................................10
1.3.Nhữk ĩ ă Vầ ó đểhỗtrợHStựhọcmônHH............................................................12
1.3.1Kĩăxâydựngngânhàngbàitậpvàsoạnthảoh u y ê đề..........................................12
1.3.2.Kĩă tđđ ế tâH S khihướngdẫntựhọc................................................................14
1.4. Bàitậphóahọc.......................................................................................................14
1.4.1. Kháinim bàitậphóahọc......................................................................................14
1.4.2. PhânloạiBTHH.................................................................................................14
1.4.3. Ýh ĩ v à td ụ ngcủaBTHHtrongdạyhọc.....................................................15
1.5.Nhữngbiểuhin h ọcsinhyếukémmơnhóahọc.........................................................17
1.6.1. Vềvic sửdụnghthốngbàitậphỗtrợHStựhọccủaGV..............................................17
1.6.2. Thựctrạngvic tựhọccủaHSquaphiếuđiềutraHS..................................................18
Tiểukếthươ1 ..............................................................................................................19
hươ2:........................................................................................................ 20
TUYỂNCHỌN,XÂYDỰNGVÀSỬDỤNGHỆTHỐNGBÀITẬP................................20
HỖTRỢHỌCSINHTỰHỌCPHẦNNITƠVÀHỢPCHẤT............................................20
HĨAHỌC11...............................................................................................................20

2.1. Ph ân tíchni dungvàcấu th ư ơ t ìhhầN i t ơ vàhợp chấ t ........ 2.1.1.Hthốngvề“N
itơ” 20
2.1.2. Ht h ốngvề“Aoi” v à “MuốiAoi”..................................................................20
2.1.3. Ht h ốngvề“AxitNiti”và“MuốiNitt”...............................................................21
2.2. Ht h ốngBTHHphầnNitơvàhợpchấtH H 11đểhỗtrợHStựhọc................................22
2.2.1. NhữngnguyêntắclựachọnxâydựnghthốngbàitậphỗtrợHStựhọc...........................22
2.2.2. Quytrìnhxâydựnght h ốngbàitập........................................................................23
2.2.3. Nguyêntắc sắpxếpBTHH..................................................................................24
2.2.4. Phânloạivàhươh i ả icácdạngbàitậpphầN i t ơ vàhợpchấtHH11
ơả n.........................................................................................................................24
2.3. Phươh s ử dụnghthốngbàitậptrongdạyhọhướngdẫnHStựhọc.........................55
2.3.1. Sửdụnght h ốngbàitậh ư ớ ngdẫnHStựhọctrongcácbàidạynghiêncứukiếnthứcmới
55
2.3.2. SửdụnghthốngbàitậhướngdẫnHStựhọctrongcácbàiluyn tập...............................57
2.3.3.SửdụngbàitậphoáhọtheohướngbồidưngNLTHchoHSkhitựhọcởnhà.....................59
2.2.4.Sửdụnght h ốngbàitậh ư ớ ngdẫnHStựkiểt ,đhi......................................60
2.4.GiáốnbàidạycósửdụT H H h ư ớ ngdẫnHStựhọc..................................................60
Tiểukếthươ2 ..............................................................................................................75
hươ3 :THỰCNGHIỆMSƯPHẠM.........................................................................76
3.1. Mụđh,him vụthựcnghim .................................................................................76
3.1.1. Mụđ h thựcnghis ư hạm..................................................................................76
3.1.2. Nhim vụthựcnghis ư hạm.................................................................................76
3.2. Kếhoạch vàphạmvithựcnghim ............................................................................76
3.3. TiếnhànhTN.........................................................................................................77
3.3.1..................................................................................................ChuẩnbịnidungTN
77
3.3.3.Tiếnhànhbàidạy.................................................................................................77
3.4. Xửlíkếtquảthựcnghis ư hạm................................................................................77
3.5. Đhik ế tquảthựcnghim .............................................................................78

3.5.1. Kếtquảđiềutra...................................................................................................78
3.5.2. Kếtquảthựcnghis ư hạm...................................................................................79
3.5.3. Xửlíkếtquảthựcnghis ư

h ạ m.......................................................................83


3.5.4. Phântíchkếtquảthựcnghis ư
h ạ m.................................................................89
Tiểukếthươ3 ..............................................................................................................90
KẾTLUẬNKHUYẾN NGHỊ.....................................................................................91
1. Nhữngkết quảthu đượctừđềtàinghiêncứu................................................................91
2. Khuyếnnghị............................................................................................................91
TÀILIỆUTHAMKHẢO.............................................................................................92
PHỤLỤC.................................................................................................................... 94


DANHMỤCBẢNG

Bản3.1:ĐiềutrachấtượnghọctậôHHTưngTHPTMaiChâuB...78Bả3.2:Điềutrachất
ượnghọctậôHHTưngTHPTMaiChâu.................................................................79
Bảng3.3:SốHSđạttừngloạiđiểmkiểmtralầ1tưng..................................................79
THPTMaiChâuB................................................................................................79
Bảng3.4:SốHSđạttừngloạiđiểmkiểmtralầ2tưng..................................................80
THPTMaiChâu...................................................................................................80
Bảng3.5:SốHSđạttừngloạiđiểmkiểmtralầ1tưng..................................................80
THPTMaiChâu...................................................................................................80
Bảng3.6:SốHSđạttừngloạiđiểmkiểmtralầ2tưng..................................................80
THPTMaiChâu...................................................................................................80
Bảng3.7:TầnsuấtHSđạttừngloạiđiểmkiểmtralầ1tưng.........................................81

THPTMaiChâuB................................................................................................81
Bảng3.8:TầnsuấtHSđạttừngloạiđiểmkiểmtralầ2tưng.........................................81
THPTMaiChâuB................................................................................................81
Bảng3.9..............................................................................................................81
TầnsuấtHSđạttừngloạiđiểmkiểmtralầ1tưngTHPTMaiChâu...............................81
Bảng3.10............................................................................................................82
TầnsuấtHSđạttừngloạiđiểmkiểmtralầ2tưngTHPTMaiChâu...............................82
Bảng3.11............................................................................................................82
TỉlHSđạtđiểmxitrởxuốngbàikiểmtralầ1 tưngTHPTMaiChâuB.............................82
Bảng3.12............................................................................................................82
TỉlHSđạtđiểmxitrởxuốngbàikiểmtra lầ 2tưngTHPTMaiChâuB..82Bảng3.13..83
TỉlHSđạtđiểmxitrởxuốngbàikiểmtra lầ 1tưngTHPTMaiChâu..........................83
Bảng3.14............................................................................................................83
TỉlHSđạtđiểmxitrởxuốngbàikiểmtralầ2 tưngTHPTMaiChâu..............................83
Bảng3.15:CácchỉsốthốkêtưngTHPTMaiChâuB................................................84
Bảng3.16:CácchỉsốthốkêtưngTHPTMaiChâu...................................................84


DANHMỤCHÌNH

Biểuđồ3.1:TầnsuấtHSđạttừngloạiđiểmkiểmtra lầ1tưng.....................................85
THPTMaiChâuB................................................................................................85
Biểuđồ3.2:TầnsuấtHSđạttừngloạiđiểmkiểmtralầ2tưngTHPTMaiChâuB..........85
Biểuđồ3.3:TầnsuấtHSđạttừngloạiđiểmkiểmtra lầ1tưng.....................................86
THPTMaiChâu...................................................................................................86
Biểuđồ3.4:TầnsuấtHSđạttừngloạiđiểmkiểmtra lầ2tưng.....................................86
THPTMaiChâu...................................................................................................86
Biểuđồ3.5:Đưũythàikiểmtralầ1tưngTHPTMaiChâuB......................................87
Biểuđồ3.6:Đưũythàikiểmtralầ2tưngTHPTMaiChâuB......................................87
Biểuđồ3.7:Đưũythàikiểmtralầ1tưngTHPT MaiChâu........................................88

Biểuđồ3.8:Đưũythàikiểmtralầ2tưngTHPT MaiChâu........................................88


MỞĐẦU
1. Lídochọnđềtài
NghịquyếtHinghịlầnthứ8,BanChấhàhTuươkhóXI(Nhịquyếtsố29-NQ/
TW)đãhỉõ:“Đổimớichươngtrìnhnhằmpháttriểnnănglựcvàphẩmchấtngườihọc,hàihịa
đức,trí,thể,mỹ;dạyngười,dạychữvàdạynghề.Đổimớinộidunggiáodụctheohướngtinhgi
ản,hiệnđại,thiếtthực,phùhợpvớilứatuổi,trìnhđộvàngànhnghề;tăngthựchành,vậndụng
kiếnthứcvàothựctiễn.Chútrọnggiáodụcnhâncách,đạođức,lốisống,trithứcphápluậtvà
ýthứccơngdân.Tậptrungvàonhữnggiátrịcơbảncủavănhóa,truyềnthốngvàđạolýdântộc
,tinhhoavănhóanhânloại,giátrịcốtlõivànhânvăncủachủnghĩaMácLêninvàtưtưởngHồChíMinh”.
Nhưvậy,đ ểcó th ểđ ào tạ oư i o đn g mới,ă đn g vàsán gt ạo,có
ăựctựhọđểthíchứngvớinềnkinhtếhịanhậpcủaxãhi,chúngtacầđưhọcsinh(HS)vàov
ịtríchủthểhoạtđn g nhậnthức,thơngquahoạtđn g tựlựccủab ảnthânmàchiếĩ hkiếnthức
,pháttriểă ựctrítu. LuậtGiáodục(2005)
ũuyđịh:“ Phươngp h á p g i á o d ụ cp h ổt h ô n g p h ảip h á t h u y t í n h t í c h c ực,t ựgiác,
chủđộng,sángtạocủaHS,phùhợpvớiđặcđiểmcủatừnglớphọc,mơnhọc,bồidưỡngphư
ơngpháptựhọc,rènluyệnkĩnăngvậndụngkiếnthứcvàothựctiễn;tácđộngđếntìnhcảm,đe
mlạiniềmvui,hứngthúhọctậpchoHS”.[Điều28,mục2]
Đểbồidưăựctựhọc,pháthuytínhtíchcực,tựlực,chủđng,sángtạochoHStrongdạyhọchóa
họcthìvic sửdụnghthốngbàitậpmt cáchhợplývàkhoahọclàmt trongnhữngbin phápquantrọđể
dạyHShươhtựhọctạođượcsựchuyểnbiếntíchcựctừhọctậpthụđngsanghọctậpchủđngchoHS.
Bàitậphóahọc(BTHH)ởtưngphổthơóýhĩutọngtrongvic củngcố,đàosâu,ở rng,hồnthin kiếnt
hứclíthuyếtvàrènluyn choHSkhảăvậndụngkiếnthứcvàothựctiễn.GiảiTHHđịihỏiởHSsựhoạ
tđngtrítutíchcực,tựlựcvàsángtạonêncótácdụngtốtđốivớisựpháttriểtưduyvàhỗtrợHStựhọcm
t cáchtíchcực.Tuynhiên,trongdạyhọchóahọc(HH)ởtưngTrunghọcphổthơng(THPT),thìvic s
ửdụTHHđểhỗtrợHStựhọcmt cáchhiu quảhưđượio viê(V)utâđứcnhấtlàhọcsinhyếukém.
Hin nay,trênthịtưngcórấtnhiềusáchviếtvềBTHH,trênmạng

1


iteetũxuấthin nhiềutrangweb,nhiềuwebsitecungcấpcácbàitậđểphụcvụchovic họccủa
HSvàvic dạycủV.Đâthuậnlợi,đồngthiũ
àkhókhăkhơhỏđốivớicácHSmàsứchọccịnnonyếu,vìcácemsẽthấychốngngợtướcsốư
ợnglớncácbàitập.Dovậy,vic tuyểnchọncácbàitậpsaochophùhợpvớinhiềuđốitượngHS,
phânloạibàitậptheotừngdạ, đư
hươhiảibàicụthểđểhướngdẫnHScóthểdễdàngluyn tập,hỗtrợHStựhọcnhằmgópphầ
nrènluynvàpháthuytínhtíchcực,tựlựccủHSđlàvấđềhếtsứccần thiết.
DựatrênthựctếcáctưngTHPTtêđịabàntỉnhHịaBìnhnóiriêngvàtưngTHPTnói
chungtỉlhọcsinhyếukémcịncaonhấtlàkhuvựckinhtếkémphátnêncầntuyểnchọn,xây
dựngvàsửdụnghthốngbàitậpsaochophùhợpvớiăựcnhậnthứvàtưduycủHSđểtừđóHS
ớicósựsy êvàuthhđốivớimơnhọc.
Vớinhữdotê,tơiđãựachọđềtàinghiêncứu: “ SửdụnghệthốngbàitậpphầnNitơv
àhợpchấthỗtrợchohọcsinhyếukémtựhọcở trườngTHPT”vớicâuhỏinguncứu:Là
mthếàođểhọcsinhyếukémtựhọcđạtđượckếtquảcaoquabàitậpphầNitơvàhợpchấtHH11CB.
2. Lịchsửvấnđềnghiêncứuvàđiểmmớicủaluậnvăn.
Đãó ấ tnhiềutácgiảnghiêncứuvềvấđềsửdụnghthốngBTHHởtưn g THPT ởcác
khíacạnh,mứđk h huh ư :
1. ĐặngThịThanhBình(2006),TuyểnchọnvàxâydựnghệthốngBTHHbồidư
ỡngH S k h á g i ỏilớp1 0 T H P T (bann â n g cao),Luậv ă t h ạ csỹk h o a h ọc,Đ H S P Hà
Ni.
2. LêThịKimThoa(2009),TuyểnchọnvàxâydựnghệthốngBTHHgắnvớithựctiễndùngtro
ngdạyhọchóahọcởtrườngTHPT,Luậvăthạcsỹkhoahọc,ĐHSP
3. NguyễnThịVân(2012),Tuyểnchọn–
xâydựngvàsửdụnghệthốngbàitậpp h ầnkimloạithuộch ó a học12nângcaonhằmbồ
idưỡngnănglựctựhọcchoh ọcsinhtrườngtrunghọcphổ,luậvăthạs ĩ , ĐHVih.

4. PhạmThịThảo(2013),Tuyểnchọn,xâydựngvàsửdụnghệthống
bàitậphỗtrợhọcsinhtựhọcphầnphikimhóahọc10Trunghọcphổthơng,luậvăthạcsĩ,
ĐHioDục.
5. LêVăDũ( 2 0 0 1 ) , Phát

triển

tưduychoHS

thơng

quaBTHH,Luận

ántiếnsĩ.ĐHSPHàNi.
6. CaoThịThặng(1995),Hìnhthànhkỹnănggiảibàitậphốhọcởtrườngphổthơngtru
nghọccơsở,Luậnántiếs ĩ , ĐHSPHàNi.
Tuynhiên,vic nghiêncứusửdụnghthốngBTHHphầNitơvàhợpchấtở
tưn g THPTnhằmhỗtrợHStựhọcvẫh ư đ ư ợ u tâđứ c.
Dođó,đểđisâuvàohiêứulíluậnvàđưin phápsửdụnghthốngbàitậpnhằmrènluyn choh
ọcsinhyếukémtựhọcmơnHHlàhếtsứccầnthiết,đặcbit làphầnNitơvàhợpchất–
HH11ơ ảnhin nay.
*Điểmmớicủaluậvă:

+Xâydựnghthống

cácdạng

bài

tậpcóni dungthuậnlợi

chovic tựhọc,thơuđóHSó thểnghiêncứuvàápdụđểgiảiquyếtcácbàitậpmt cáchthuậnl
ợihơ. Từđóó tiềđềđểápdụngchocácdạngbàitậpkhác.
+Vậndụnghthốngbàitậđểnângcaochấtượngdạyhọchóahọcởt ưngphổthơng
.
+GVvàHScóthểlàmtàiliu thamkhảođểtựhọc ,tựnghiêncứu.
3. Mụcđíchnghiêncứu.
Tuyểnchọn,xâydựngvàsửdụnghthốngbàitậpphầnNitơvàhợpchấthỗtrợchohọcsinhy
ếukémtựhọcgópphầnnângcaochấtượngdạyhọcHHởtưngTHPT.
4. Nhiệmvụnghiêncứu
- Nghiêncứuơ sởlýluậnvàthựctiễnvềvấđềtựhọv à hướngdẫnHStựhọcthôngqua
vic sửdụnght h ốngBTHH.
- Tuyểnc h ọnv à x â y d ựngh thốngb à i t ậpp h ầN itơ v à h ợ pc h ất
hươt ìhơ ả tưn g THPTcótácdụnghỗtrợHStựhọc.

HH1 1


- HướngdẫnHSsửdụnghthốngbàitậđãxâydựngtrongqtrìnhtựhọcmt cáchhợp
lí,hiu quảtrongcácdạt ohươt ìhhọc.
- Thựcnghisưhạ( T N S P ) đểđh i h i u quảcủahthốngbàitậđ ã x â y dựngvàc
ácbi hđãđ ềxuất,từđ ót kếtluậnvềkhảă d ụ ngch ún g trongvichỗtrợHStựhọcHH.
5. Kháchthểvàđốitượngnghiêncứu
5.1. Kháchthểnghiêncứu
Qtrìnhdạyhọc HóahọcởtưngTHPTMaiChâuB.
5.2. Đốitượngnghiêncứu
Vic tuyểnchọn,xâydựngvàsửdụnght h ốngbàitậpgiúpHStựhọctrongkhnk
hổni dungkiếnthứcvềNitơvàhợpchất-HH11ơ ảnvàtừđócócác
hươh h ọ ctậptốtchocácphầnkhác.
6. Phạmvinghiêncứu

Đềtàitậptrungtuyểnchọn,xâydựv à hươhsửdụnghthốngbàitậphỗtrợHStựh
ọcphầN i t ơ vàhợpchất-HH11ơ ả ntạitưn g THPTMaiChâuB-tỉnhHịaBình.
7. Giảthuyếtkhoahọc
Nếutuyểnchọn,xâydựđượchthốngbàitậHHđdạng,phongphúvàhướngdẫnsửd
ụngchúngmt cáchphùhợp,hợplítrongdạyhọcthìsẽcótácdụngrấtlớnchovic hỗtrợHSn
hấtlàHSyếucóthểtựhọcvàgópphầâ o đượcchấtư ợ ngdạyhọcHHởtưngTHPTMaiCh
âuB.
8. Phươngphápnghiêncứu
Trongqtrìnhthựchiđ ề tàichúngtơisửdụngphốihợhóhươphápnghiêncứusau
:
*Nhómcácphươngphápnghiêncứulíthuyết
- Đọv à h i ê ứuu ồ tàiiuu ậ dạyhọó iêuđ ế đềtài.
- Phât hvàtổhợt à i i uđãthuthậđượ.


*Nhómcácphươngphápnghiêncứuthựctiễn
- ĐiềutV vàHSằh i ế u â u hỏi.
- To đổivớih u y ê i v à đồh i
- TNSPđh i thhiuu ả , thkhảthiủ ht h ố à i tậvài
hđ ã đềxuấtđểhỗtợHStựhọv ề Nitơvàhợh ấ t ủ N i t ơ –HH11ơ ả .
* Phươngphápxửlýthơngtin
- Qustvàsửdụhiếuthd ị ýkiế.
- Sửdụtot h ố kêđểxửý sốiuTNSP.
9. Cấutrúccủaluậnvăn
Ngồi
phầnmởđầu,kếtluận,khuyếnnghị,tàiliệuthamkhảo,luậnvănđượctrìnhbàytrong3chương
:
Chương1:Cơsởlýluậnvàthựctiễncủađềtài
Chương2:Tuyểnchọn,xâydựngvàhướngdẫnsửdụnghệthốngbàitậphỗtrợHSt
ựhọcphầnNitơvàhợpchất-HH11CB

Chương3:Thựcnghiệmsưphạm


Chương1:
CƠSỞLÍLUẬNVÀTHỰCTIỄNCỦAĐỀTÀI
1.1. Đổimớiphươngphápdạyvàhọc.
1.1.1. Nhucầuđổimớiphươngphápdạyvàhọc.
Chiếượcpháttriểngiáodục(20012020)đãchỉrõ:Mt trongnhữnggiảiphápthựchin mụctiêugiáodụà đổimớihươhio dụ: “Đổim
ớivàhiđạihố
hươhio dục,chuyểnvic truyềđạttrithứcthụđng:thầygiảng,trịghisanghướưi họcchủđtư
duytoutìnhtiếpcậntrithức,dạyhoưi học
hươhtựhọc,tựthunhậnthơngtinmt cáchcóhthốvàó tưduyhâth,tổnghợp,pháttriểđượăực
củamỗihâ, tăưngtínhchủđng,tínhtựchủcủahọsih…”
Nhưvậy:Sựhọc,tựđàotạolàmtođưngpháttriểnsuốtđicủamỗi
oưitođiềukin kinhtế,xãhiướctahin nayvàcảisu;đóũlàgiáodụđượcnângcaokhitạođư
ợăựcsángtạocủưihọc,khibiếđượcqtrìnhgiáodụcthànhqtrìnhtựgiáodục.Quymơgi
áodụđượcmởrngkhicóphongtràotồndântựhọc.Pháthuyphongtrào"thầydạytrịtựhọc"tạoăựctựhọcchohọcsinh.Vivậyngồivic truyềđạtkiếnthứ, ưithầyphảikhơid
ậyvàpháttriểntốiđăựctựhọc,tựsángtạocủahọcsinh.
Hin nay,trongdạyhọư i họcgiữvaitrịchủđn g tíchcựctronghọctậpv à khơngcịnở
thếthụđh ư tướđây.Hih k h “thầygiáo khơng cịn
àư i truyềđạtkiếnthứcsẵóàà ưi địhhướng,tổchứcchohọcsinhtựkhámphá,tựtìmratri
thứ”.Todạyhọclấyhọsihàt utâ,h ư ơ hdạyhọccoitrọngvicrènluynchohọsihh ư ơ
h t ự học,họcsinhtựchịutráchnhimvềkếtquảhọctậpcủamình,thamgiatựđh i vàđánh
giálẫnnhau.
1.1.2. Cácxuhướngđổimớiphươngphápdạyvàhọc
Ởướctavà thếgiớihin naycómt sốxuhướngvềđổimớiPPDH sau:
1. Pháthuytínhtíchcực,tựlực,chủđn g , sángtạocủưi học.Chuyểntrọngtâmhoạtđn g
t ừGVsangHS.Chuyểnlối họctừthơngbáo táihin sangsángtạo,tìmtịi,

khámphá.
2. Cáthểhóavic dạyhọc.
3. Sửdụngtốiưuhươtindạyhọđặcbitlàtinhọcvàcơngnghthơngtinv à o dạyhọc.
4. Tăư ngkhảă v ậ ndụngkiếnthứ
vàođisống.Chuyểntừlốihọcnặngvềtiếpnhậnkiếnthứcsanglốihọccoitrọngvic vậndụngkiế
nthức.
5. Cảitiếnvickiểmtra-đh i k ế tquảdạyhọc.
6. Phụcvụngàycàngtốthơhoạtđngtựhọv à h ươ hâhọcsuốtđi.
7. Gắndạyhọcvớinghiêncứukhoahọcvớimứđ ngàycàngcao
(theosựpháttriểncủaHS,theocấphọc,bậchọc).
To7 xuhướđổimớitrênthìvic pháthuytínhtíchcựcvàkhảătựhọccủaHSđà hữxuhướđổi
mớiquantrọngvềhươhdạyvàhọchin nay.
1.2. Phươngpháptựhọc
1.2.1. Kháiniệmtựhọc
TheotừđiểnGiáodụchọc–NXBTừđiểnBáchkhoa2001tựhọà : “…
ut r ì n h t ựmìnhh o ạtđĩ hh i t r i t h ứck h o a h ọcv à r è n l u y n kỹăt h ự ch àh…”.
TiếnsĩVõQuangPhúcchorằng:“Tựhọclàmt bp h ậncủahọ,ó ũđ ư ợ chìnhthà
nhbởinhữngthaotác,cửchỉ,ngơnngữ,hàhđn g củư i họctrongh thốtươt ủahoạtđn g dạyh
ọc.Tựhọcphảnánhrõnhất
nhucầubứcxúcvềhọctậpcủưi học,phảnánhtínhtựgiácvàsựnỗlựccủư i học,phảnánh
ăự ctổchứcvàtựđiềukhiểncủưi họcnhằđ ạ t đượckếtquảnhấtđịnhtronghồncảnhn
hấtđịnhvớinồđ họctậpnhấtđịh”.
Tựhọcthểhin bằngcáchtựđọctàiliu giáokhoa,sáchbáocácloại,ngheradio,xemtru
yềnhình,nghenóichuyn,báocáo,thamgiagiaotiếpvớimọiưiđểthunhậntrithứhh.Nưit
ựhọcphảibiếtcáchlựachọntàiliu,tìmranhữđiểhh,điểmquantrọngtrongcáctàiliu đãđọ,
đãnghe,phảibiếtcáchghichépnhữđiềucầnthiết,biếtviếttómtắtvààđề


ươ,iếtcáchtracứutừđiểnvàsáchthamkhảo,biếtcáchlàmvitothưvi, …
ĐốivớiHS,tựhọccịnthểhin bằngcáchtựlàmcácbàitậpchunmơn,cáccâulạcb,cácnhó

mthựcnghim vàcáchoạtđngngoạikhóakhác.Tựhọđịihỏiphảióthđclập,tựchủ,tựgiácv
àkiêntrìcao.
1.2.2. Cáchìnhthứccủatựhọc
Tựhọc cócác hìnhthứơả nsau:
- Tựhọchồntồn(khơngcóGV):HStựhọcthơngquatàiliu,quatìmhiềuthựctế,họckinhnghimcủa
ư ikhác.VớihìnhthứcnàyHSsẽgặpnhiềukhókhăd o ó nhiềulỗhổngkiếnthức,HSkhóthu
xếptiếđ,khơngtựđh i đ ư ợ ckếtquảtựhọccủìh…
Từđó,HSdễchánnảnvàkhơngtiếptụctựhọc.
- Tựhọctrongmt iiđoạncủaqtrìnhhọctập:HStựhọclạibàihọchaylàmbàitậpởnhà(khâuv
ậndụngkiếnthức)làcơngvit h ư n g xuncủaHSphổthơ. Đểgiúp
họcsinhcóthểtựhọcởnhà,GVcầt ă ưn g kiểt ,đhi kếtquảhọcb à i , làmbàitậpởnhàcủahọ
.
- Tựhọuh ư ơ t i ntruyềnthông(họctừx):HSđượcngheGVgiảnggiải,minhhọ,h ư
k h ô đ ư ợ ctiếpxúcvớiV , khơđ ượchỏihan,khơngnhậđượcsựiđ k h i gặk hókhă.V
ớihìnhthứctựhọày,HSũkhơđ hiđ ư ợ ck ếtquảhọctậpcủamình.
- Tựhọcquatàiliuhướngdẫn:Trongtàiliutrìnhbàycảni dung,cáchxâydựngkiếnthức,cách
kiểmtrakếtquảsaumỗiphần,nếuh ư đạtthìchỉdẫncáchtracứu,b ổsung,làmlạih o đếkhiđạt
được(thídụhọctheophầnmềmmáytính).Songnếuchỉdùngtàiliu tựhọ, HSũóthểgặk h ó kh
ăv à khơi ế thỏiai.
- Tựlựchoạtđn g họd ư ớ isựhướngdẫnchặtchẽcủaGVởlớp:Vớihìnhthứcnày
ũđeạ ikếtquảnhấtđịnh.SongnếuHSvẫndùngsáchgiáokhoa(SGK)hóahọc
hưhinnaythìhọũặpphảimt sốkhókhăk h i tiếnhànhtựhọcvìthiếusựh ư ớ ngdẫnvềh
ư ơ h h ọ c.
Nhưvậy,mỗihìnhthứctựhọđềucónhữngmặtưuđiểvàhượđiểmnhấtđịnh.Nhằmkhắcphụcn
hữhượđiểmcủacáchìnhthứctựhọđãóàyvàxétđặđiểmcủaHSTHPTchúngtơithấycầhý đếnhìnht
hứhướngdẫnHStựhọctheohthốngbàitậóhướngdẫnvàcósựiđtrựctiếpmt phầncủaGVgọitắtà“t
ựhọó hướngdẫuTHH”.


1.2.3. Cácquanđiểmchính vềnănglựctựhọc

Xđịnhnhim vụhọctậó thđếnkếtquảhọctậtướđâyvàđịnhhướngphấđấutiếp;mụctiêu
họđượđặtrachitiết,cụthể,đặcbit tậptrung
âo hơhữngkhíacạnhcịnyếukém.
Đh ivàđiềuchỉh đượckếhoạchhọctập;hìnhthànhcáchhọctậpriêngcủabảthâ; tìđượcng
uồntàiliu phùhợpvớimụđh,him vụhọctậpkhácnhau;thànhthạosửdụthưvin,chọncáctàiliu và
àthưụcphùhợpvớitừngchủđềhọctậpcủacácbàitậkhhu;hihéthơtiđọđượcbằngcáchìnhthứcph
ùhợp,thuậnlợichovic ghinhớ,sửdụng,bổsungkhicầnthiết.
Tựnhậvàđiềuchỉnhnhữngsaisót,hạnchếcủabảnthântrongqtrìnhhọctập;suyngẫ
mcáchhọccủìh,đkếtkinhnghiđểcóthểchiasẻ,vậndụngvàocáctìnhhuốngkhác;trênơsởth
ơngtinphảnhồibiếtvạchkếhoạchđiềuchỉnhcáchhọđểnângcaochấtượnghọctập
1.2.4. Vaitrịcủatựhọc
Tựhọclàmt giảiphápkhoahọcgiúpgiảiquyếtmâuthuẫngiữakhốiượngkiếnthứ
đồsvớiquỹthigianítỏiởh à tưng.Nógiúpkhắcphụcnghịchlý:họcvấnthìvơhạnmàtuổih
ọđ ư ngthìcóhạn.
Tựhọclàgiúptạoratrithứcbềnvữngchomỗiưibởilẽnólàkếtquảcủasựhứngthú,s
ựtìmtịi,nghiêncứuvàlựachọ.ó hươh tựhọctốtsẽđelạikếtquảhọctậohơ,h thuyđượ
ctínhtíchcực,chủđng ,sángtạoởHSvàbiếu t ìhđàotạothànhqtrìnhtựđàotạo.
TựhọccủaHSTHPTcịncóvai

trị

quantrọđ ố ivớiucầuđổimớigiáodụvàđàotạo,nângcaochấtư ợ đàotạotạitưn g phổt
hơ.ĐổimớiPPDHt h e o hướngtíchcựhóưihọcsẽpháthuytínhtíchcực,tựgiác,chủđn g , s
ángtạocủưi họctrongviĩhhi trithứckhoahọc.Vìvậy,tựhọcchínhlàconđưn g pháttriể
nphùhợpvớiquyluậttiếnhóacủanhânloạivàlàbihs ư h ạmđ đắncầđ ư ợ cpháthuyởtưn g
phổthơng.
Theoh ư ơ h â họcsuốtđi thìvi“ t ự họ”ạ i àóýh ĩđ ặ cbit qu an trọđ ố ivới
HSTHPT.Vìnếukhơngcókhảă v à h ư ơ h t ự học,tựngh i ên cứuthìkhiê đ ế ncácb
ậchọohơh ư đạihọ,o đẳ, …HSsẽkhó

9


thíchứđểthuđượcmt kếtquảhọctậptốt.Hơt h ế nữa,nếukhơngcókhảătựhọcthìchún
gtakhơngthểđứđ ư ợ h ư ơ hâ“ H ọ csuốtđi ” à Hi đồngquốctếvềgiáodụđãđềravà
otháng4ă1 9 9 6 .
1.2.5. NhữngkhókhănHSgặpphảikhitiếnhànhtựhọc
Khitiếnhànhtựhọc,HSsẽgặpnhữkhókhăh ấ t địhhư:
- Khókhăkhhu : XV, xạ n,phảitựgiảiquyếtvic họ…
- Khókhăh ủ quan:tâmlýthiếutựtin,dễnảnchíkhigặpbếtắvàh ư ó kĩătựhọh ư :
+Sưutầmtàiliu vàphânloạitàiliu họctập.
+Nghiêncứu,h â t h tưiuthuđược
+Khảăk h ắ cphụkhókhăk h i khơó sựiđ.
+Tựkiểmsốtvàquảnlýqtrìnhhọc
+Đh i k ế tquảvàhiuquảtựhọc.
1.2.6. NhữngbiệnphápđểhướngdẫnvàquảnlíviệctựhọccủaHS
1.2.6.1. Thiếtkếcáctàiliệu,bàitậptựhọcchoHS
Cácbàitậptựhọcchứani dunghọctậpmàHSphảitựhồthàh.Đồngthi nólàbảnchỉdẫn
cáchhọcchoHS,làbảncamkếtvàlàhồsơđểV đh ikếtquảtựhọc.Vìvậy,vicbiênsoạntàiliu t
ựhọóýhĩutọngtrongvihướngdẫntựhọc.
Khisoạnthảobàitậptựhọc,GVcầnlựachọnvàquyếtđịnhni dungtựhọc.T h ơ thưn g
cácni duđượclựachọnlànhữngvấđềơả, đơi ả n,mangt í nh thựctiễncao,cónhiềungu
ồntàiliu đểHSthamkhảo.Phântíchni duđãđ ư ợ clựachọnthànhnhữđơv ị kiếnthứcnh
ỏvàtheocácmụõ àđ ể dễthiếtlậpcácbàitậpvàHSdễsoạđ ề ư ơ . à i tậptựhọccóthểđượcs
oạntheohaid ạng:bàitậptheobàihọcvàbàitậptheochủđề.
+Bàitậptheobàihọclàcácbàitậđ ư ợ csoạnthảochitiết,cụthểvàthưngbámsátn i dungcủaS
GK.Bàitậđ ư ợ ccấutrúctheohthốngphùhợpvớihthốngtrithứcđ ã cócủaHS.
+Bàitậptheochủđềthưdùđ ể ơntập,cácbàitậđượcsoạntheochủđềvà

10

thưó đềư ơơt ậ pkèmtheo.
Đk h ó củacácbàitậũ à vấđ ề cầutâ. Đk h ó chủyếucủưi tựhọàkhơó ưi trợgiúp
khibếtắc.Vìvậy,bàitậđ ư k h ơ ê k h ó
u,thưn g ởmứctrungbình,cónângcao(cầnchỉõ đâ àitậpnângcao)vàk èmtheogợi
ý,hướngdẫnngắngọ.Đểtránhsựsaochép,cácbàilàm(cácphiếugiải)nênucầuHSviếtty
,khơêđh y.
1.2.6.2. Giámsátqtrìnhtựhọc
Đặđ i ể mcủh ư ơ h tựhọà khơđhi ut ìhhọctậ.Điều
àykhókhăkhơhỏchocảư i họ,ưi dạytrongvic kiểmsốtqtrìnhhọctậ,đh i s ự t
iếnbc ủavic học.Đểkhắcphục,cóthểthựchin :
- Chocácbàitậptựkiểt đểHStựđh itiếnbv à mứđ hiểubiếtcủamìnhvàGVnênuc
ầuHSnplạibàilàm.
- hođâ u hỏighitrênphiếuhọctậđ ể HScóthểtựkiểt đ hi mìnhvớiư ikhác.
- Cungcấpcácbàimẫuvàcáchgiảitốiưu,sukhiHSđãhồt h à hh i ế uhọctập,HS cóthểd
ùđểtựđh i.
- KhuyếnkhíchHStìmbàitậđ ể tựkiểmtracótrongtàiliu giáokhoaGVnênuc ầuHSnp lại
bàilàm.
- ucầuHSphátbiểutựđh i v ề qtrìnhvàhiuquảtựhọc.
- hoHSđóvitịưi V đểnângcaotráchnhiđ ố ivớibạncùnghọ…
1.2.6.3. Hướngdẫnnguồntàiliệu
Nguồntàiliu quyếtđịnhmt phầnrất
lớnchấtượngtựhọc.Vìvậy,ưi GVnênlậpdanhmụccácloạitàiliu họctậpchoHS.Nếucần,chỉrõ
tàiliu nàolàbắtbuc,tàiliu nàolàthamkhảo.Đốivớitàiliu bắtbuc nênchỉrõsốtrangkèmtheobàih
ỏi.
Sưutầmvàphânloạitàiliu ũ làmt trongnhữk ĩ ă ầđ ư ợ chìnhthànhtronghoạtđ
ngtựhọccủaHS.
1.2.6.4. Đánhgiáviệctựhọc
Hìnhthứđ h i h ổbiếnlàlàmbàithingaysaukhikếtthúccácbàitậptự

11