Bài giảng thuốc điều trị ung thư GV trần ngọc châu

TRẦN NGỌC CHÂU
ðại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh
THUO
THUO
Á
Á
C
C
Đ
Đ
IE
IE
À
À
U TRỊ
U TRỊ
UNG TH
UNG TH
Ư
Ư
“Ở đâu có sự sống, ở đó còn hy vọng…”
Projected global deaths for selected causes of death, 2002-2030 according to WHO
World Health Organization. World health statistics 2007. ISBN 978 92 4 068211 5
3
M
M
Ụ
Ụ
C TIÊU H
C TIÊU H
Ọ

Ọ
C T
C T
Ậ
Ậ
P
P
• Bệnh ung thư là gì?
• Nguyên nhân gây ra bệnh ung thư?
• Các phương pháp ñiều trị ung thư?
• Hóa trị liệu ung thư?
• Một số thuốc dùng ñiều trị ung thư hiện nay
• Hy vọng mới cho bệnh nhân ung thư
4
B
B
Ệ
Ệ
NH UNG THƯ
NH UNG THƯ
Tế bào bình thường
Tế bào ung thư
5
NGUYÊN NHÂN
NGUYÊN NHÂN
 Gen gây ung thư và gen chống ung thư
 Vai trò của các yếu tố tăng trưởng
 Sự thay ñổi vị trí các gen
Các yếu tố trên ñược kích thích bởi:
• Tia xạ (tia X, gamma), tia UV

• Tác nhân hóa học
• Các tác nhân sinh học (vd. virus)
• Các yếu tố di truyền
• Môi trường
• Dinh dưỡng
6
ðI
ðI
Ề
Ề
U TR
U TR
Ị
Ị
UNG THƯ
UNG THƯ
• Các phương pháp chính

Ph
ẫ
u thu
ậ
t

X
ạ
tr
ị

Hóa tr

ị
li
ệ
u
• Một số phương pháp khác
 ð
i
ề
u tr
ị
b
ằ
ng n
ộ
i ti
ế
t t
ố
 ð
i
ề
u tr
ị
b
ằ
ng mi
ễ
n d
ị
ch

7
H
H
Ó
Ó
A TR
A TR
Ị
Ị
LI
LI
Ệ
Ệ
U UNG THƯ
U UNG THƯ
8
H
H
Ó
Ó
A TR
A TR
Ị
Ị
LI
LI
Ệ
Ệ
U UNG THƯ
U UNG THƯ

• Thu
ố
c ch
ố
ng ung th
ư
có tác d
ụ
ng
ứ
c ch
ế
s
ự
phát tri
ể
n
t
ế
bào và tác
ñộ
ng lên ch
ứ
c n
ă
ng bi
ệ
t hóa c
ũ
ng nh

ư
c
ấ
u
trúc t
ế
bào.
• C
ơ
ch
ế
:
Tác
ñộ
ng lên các giai
ñ
o
ạ
n khác nhau trong quá trình
t
ổ
ng h
ợ
p acid nucleic (nh
ấ
t là ADN) và sinh t
ổ
ng h
ợ
p

protein
ở
t
ế
bào ung th
ư
trong các th
ờ
i k
ỳ
khác nhau c
ủ
a
s
ự
phân chia t
ế
bào.
9
PHÂN LO
PHÂN LO
Ạ
Ạ
I THU
I THU
Ố
Ố
C
C
• Các thuốc kháng chuyển hóa

– Các chất tương tự base purin
– Các chất tương tự base pyrimidin (5-fluorouracyl)
– Kháng acid folic (methotrexat)
• Thuốc alkyl hóa
– Dẫn chất mù tạc nitơ (cyclophosphamid)
– Các dẫn chất mù tạc khác (cisplatin, carboplatin,
dacarbazin, procarbazin)
• Các hợp chất thiên nhiên (vinblastin, taxol)
• Kháng sinh kháng ung thư (doxorubicin, dactinomycin)
• Các nhóm thuốc khác
10
H
H
Ó
Ó
A TR
A TR
Ị
Ị
LI
LI
Ệ
Ệ
U UNG THƯ
U UNG THƯ
• Tác d
ụ
ng ph
ụ
c

ủ
a thu
ố
c
ñ
i
ề
u tr
ị
ung th
ư
– Rối loạn tiêu hóa, buồn nôn và nôn mửa.
– Rụng tóc.
– Trên tủy xương. Hạn chế tạo Hb, bạch cầu, tiểu cầu gây thiếu
máu và xuất huyết.
– Ảnh hưởng ñến buồng trứng và tinh hoàn gây vô sinh.
– Làm chậm tăng trưởng và phát triển ở trẻ em.
– Gây ung thư thứ phát sau nhiều tháng xử dụng.
– Gây tổn thương mạch máu.
– Gây rối loạn tính cách và hành vi.
– Sút cân người yếu, không còn khả năng làm việc.
– Gây quái thai trên ñộng vật thực nghiệm.
11
12
THU
THU
Ố
Ố
C ðI
C ðI

Ề
Ề
U TR
U TR
Ị
Ị
UNG THƯ
UNG THƯ
 Cyclophosphamid
 Methotrexat
 Vinblastin sulfat
 Fluorouracyl
13
1. CYCLOPHOSPHAMID
1. CYCLOPHOSPHAMID
• Là thu
ố
c lo
ạ
i alkyl hóa có ph
ổ
kháng ung th
ư
r
ộ
ng nh
ấ
t,
ñ
i

ể
n hình c
ủ
a nhóm thu
ố
c mù t
ạ
c Nit
ơ
.
• Bi
ệ
t d
ượ
c: Endoxan, Cytoxan, Cytophosphan
• Ch
ỉ ñị
nh
• U Lympho, b
ệ
nh Lympho c
ấ
p và mãn
• Ung th
ư
vú
• Ung th
ư
ph
ế

qu
ả
n
• Ung th
ư
c
ổ
t
ử
cung, n
ộ
i m
ạ
c t
ử
cung
14
1. CYCLOPHOSPHAMID
1. CYCLOPHOSPHAMID
• Tác d
ụ
ng ph
ụ
– Viêm bàng quang
– Suy t
ủ
y (gi
ả
m b
ạ

ch c
ầ
u, ti
ể
u c
ầ
u)
– R
ụ
ng tóc
• Ch
ố
ng ch
ỉ ñị
nh
– Gi
ả
m b
ạ
ch c
ầ
u
– Nhi
ễ
m
ñộ
c, suy nh
ượ
c n
ặ

ng
– R
ố
i lo
ạ
n ch
ứ
c n
ă
ng gan
– Suy t
ủ
y
– Ph
ụ
n
ữ
có thai
15
1. CYCLOPHOSPHAMID
1. CYCLOPHOSPHAMID
• D
ạ
ng thu
ố
c
–
Ố
ng 100, 200, 500 (d
ạ

ng b
ộ
t
ñ
ông khô).
– Viên 50mg
• Cách dùng
– Endoxan: tiêm IV ch
ậ
m 300–800mg/m
2
/ngày trong 1–
5 ngày. L
ặ
p l
ạ
i m
ỗ
i 3–4 tu
ầ
n
– Cytoxan: u
ố
ng 3,5–5mg/kg/ngày trong 10 ngày
– tiêm IV li
ề
u duy nh
ấ
t 1g/m
2

16
1. CYCLOPHOSPHAMID
1. CYCLOPHOSPHAMID
• B
ả
o qu
ả
n
– Thu
ố
c
ñộ
c b
ả
ng A
–
ðể
n
ơ
i mát, thu
ố
c
ñ
ã pha thành d
ạ
ng dung d
ị
ch ph
ả
i

dùng ngay
• Chú ý khi dùng
– Pha thu
ố
c vào dung d
ị
ch glucose 5% hay natri clorid
0,9% và truy
ề
n nh
ỏ
gi
ọ
t t
ĩ
nh m
ạ
ch
– Ph
ả
i ki
ể
m tra công th
ứ
c máu trong th
ờ
i gian dùng
thu
ố
c

17
THU
THU
Ố
Ố
C ðI
C ðI
Ề
Ề
U TR
U TR
Ị
Ị
UNG THƯ
UNG THƯ
 Cyclophosphamid
 Methotrexat
 Vinblastin sulfat
 Fluorouracyl
18
2. METHOTREXAT
2. METHOTREXAT
• Là lo
ạ
i thu
ố
c kháng chuy
ể
n hoá, kháng acid folic
• Bi

ệ
t d
ượ
c: Ledertrexat, Metrexan, Amethopterin, MTX
• Ch
ỉ ñị
nh
– Ung th
ư
vú
– Ung th
ư
tinh hoàn
– Ung th
ư
ph
ổ
i
– Ung th
ư ñầ
u và c
ổ
– B
ệ
nh b
ạ
ch c
ầ
u lympho c
ấ

p
19
2. METHOTREXAT
2. METHOTREXAT
• Tác d
ụ
ng ph
ụ
– R
ố
i lo
ạ
n tiêu hóa
– Suy t
ủ
y, suy th
ậ
n
– H
ủ
y t
ế
bào gan, suy gan
– Loãng x
ươ
ng
ở
tr
ẻ
em

– Vô sinh
–
ðộ
c th
ậ
n,
ñộ
c gan, r
ụ
ng tóc
–
ðể
gi
ả
m
ñộ
c tính trên t
ế
bào bình th
ườ
ng, dùng thêm
Leucovorin là d
ạ
ng kh
ử
c
ủ
a acid folic
20
2. METHOTREXAT

2. METHOTREXAT
• Ch
ố
ng ch
ỉ ñị
nh
– Suy t
ủ
y, nhi
ễ
m khu
ẩ
n n
ặ
ng
ở
gan ho
ặ
c
ở
th
ậ
n,
– Ph
ụ
n
ữ
có thai
• D
ạ

ng thu
ố
c
– Viên nén 2,5mg
– L
ọ
b
ộ
t tiêm 5mg, 50mg, 500mg
• Cách dùng: u
ố
ng 2,5-5mg/ngày ho
ặ
c trong 1–2 tu
ầ
n
• B
ả
o qu
ả
n: thu
ố
c
ñộ
c b
ả
ng A, b
ả
o qu
ả

n n
ơ
i khô ráo
21
THU
THU
Ố
Ố
C ðI
C ðI
Ề
Ề
U TR
U TR
Ị
Ị
UNG THƯ
UNG THƯ
 Cyclophosphamid
 Methotrexat
 Vinblastin sulfat
 Fluorouracyl
22
3. VINBLASTIN SULFAT
3. VINBLASTIN SULFAT
• Là alcaloid chi
ế
t t
ừ
cây d

ừ
a c
ạ
n Vinca rosa, Velban
• Bi
ệ
t d
ượ
c: Velbé, Velban
• Ch
ỉ ñị
nh
– U Lympho
– Ung th
ư
vú, tinh hòan, th
ậ
n, nhau thai
– Ph
ụ
n
ữ
có thai
• Tác d
ụ
ng ph
ụ
– suy t
ủ
y, r

ộ
p da, bu
ồ
n nôn, ói m
ử
a, r
ụ
ng tóc
• Ch
ố
ng ch
ỉ ñị
nh
– Suy t
ủ
y
– Ph
ụ
n
ữ
có thai
23
3. VINBLASTIN SULFAT
3. VINBLASTIN SULFAT
•
•
D
D
ạ
ạ

ng
ng
thu
thu
ố
ố
c
c
– l
ọ
10mg (d
ạ
ng b
ộ
t
ñ
ông khô)
•
•
C
C
á
á
ch
ch
d
d
ù
ù
ng

ng
– Tiêm t
ĩ
nh m
ạ
ch ho
ặ
c truy
ề
n t
ĩ
nh m
ạ
ch
– Velbé: ng
ườ
i l
ớ
n: 3,7mg/m
2
m
ỗ
i 7 ngày m
ộ
t l
ầ
n, li
ề
u
t

ố
i
ñ
a 18,5mg/m
2 .
Tr
ẻ
em: 2,5mg/m
2
m
ỗ
i 7 ngày m
ộ
t
l
ầ
n
– Velban: 0,1–0,2 mg/kg/tu
ầ
n
•
•
B
B
ả
ả
o
o
qu
qu

ả
ả
n
n
– Thu
ố
c
ñộ
c b
ả
ng A.
ðể
trong l
ọ
nút kín,
ở
nhi
ệ
t
ñộ
4
o
C, tránh ánh sáng
24
THU
THU
Ố
Ố
C ðI
C ðI

Ề
Ề
U TR
U TR
Ị
Ị
UNG THƯ
UNG THƯ
 Cyclophosphamid
 Methotrexat
 Vinblastin sulfat
 Fluorouracyl
25
4. FLUOROURACYL
4. FLUOROURACYL
• Lo
ạ
i thu
ố
c kháng pyrimidin
• Tên khác: 5 – Fluorouracyl, 5- FU, Adrucil
• Ch
ỉ ñị
nh
– Ung th
ư ñườ
ng tiêu hóa (d
ạ
dày, t
ụ

y, ru
ộ
t)
– Ung th
ư
vú, bu
ồ
ng tr
ứ
ng, bàng quang
– Ung th
ư
da (bôi t
ạ
i ch
ỗ
)