Sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới nâng cao trên địa bàn huyện thới lai, thành phố cần thơ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

LÊ VĂN NHỚ

SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN TRONG XÂY DỰNG
NÔNG THÔN MỚI NÂNG CAO TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN
THỚI LAI, THÀNH PHỐ CẦN THƠ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ:8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. TRẦN TUẤN VIỆT

Đồng Nai, 2022


i

LỜI CAM ĐOAN
Tơi cam đoan, đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ
cơng trình nghiên cứu nào khác.
Nếu nội dung nghiên cứu của tôi trùng lặp với bất kỳ cơng trình nghiên
cứu nào đã cơng bố, tơi xin hồn toàn chịu trách nhiệm và tuân thủ kết luận
đánh giá luận văn của Hội đồng khoa học.

Hà Nội, ngày tháng

năm 2022

Người cam đoan

Lê Văn Nhớ


ii

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn tơi đã nhận
được sự động viên, quan tâm và tạo điều kiện giúp đỡ nhiệt tình của quý thầy,
cô giáo, cán bộ tại trường Đại học Lâm nghiệp.
Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc đến TS. Trần Tuấn Việt
người đã tận tình trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ, động viên tôi trong suốt q
trình nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Tơi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các cán bộ chun mơn các
phịng, ban của huyện Thới Lai - Thành phố Cần Thơ, Ban chỉ đạo xây dựng
nông thôn mới huyện Thới Lai, Đảng ủy - HĐND - UBND các xã trên địa bàn
nghiên cứu, các bạn đồng nghiệp đã ln tạo điều kiện, nhiệt tình giúp đỡ tơi
trong q trình thu thập thơng tin tại địa phương để tơi hồn thành đề tài
nghiên cứu của mình.
Tơi cũng xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới gia đình, người thân và bạn
bè đã luôn ủng hộ, động viên và giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập và
hồn thành luận văn tốt nghiệp.
Chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2022

Tác giả luận văn

Lê Văn Nhớ


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... vii
DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................... viii
DANH MỤC HÌNH .......................................................................................... x
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu ............................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3
2.1. Mục tiêu tổng quát...................................................................................... 3
2.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................... 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 4
4. Nội dung nghiên cứu ..................................................................................... 4
5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 5
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ SỰ THAM GIA CỦA
NGƯỜI DÂN TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI NÂNG CAO ....... 6
1.1 Cơ sở lý luận về sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới
nâng cao............................................................................................................. 6

1.1.1. Một số khái niệm ..................................................................................... 6
1.1.1.1 Khái niệm nông thôn ............................................................................. 6
1.1.1.2 Khái niệm nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao ............................. 6
1.1.1.3 Khái niệm về sự tham gia của người dân .............................................. 8
1.1.2 Vai trò của sự tham gia của người dân trong xây dựng nơng thơn mới
nâng cao........................................................................................................... 14
1.1.3. Các tiêu chí xây dựng NTM nâng cao trên địa bàn TP Cần Thơ......... 16
1.1.4 Nội dung về sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới


iv

nâng cao........................................................................................................... 21
1.1.5 Các yếu tố ảnh hưởng tới sự tham gia của người dân trong xây dựng
nông thôn mới nâng cao. ................................................................................. 25
1.1.5.1. Các yếu tố khách quan ....................................................................... 25
1.2 Cơ sở thực tiễn về sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn
mới nâng cao ................................................................................................... 28
1.2.1 Kinh nghiệm về sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn
mới nâng cao tại xã An Thạnh 1, huyện Cù Lao Dung, Sóc Trăng ................ 28
1.2.2. Kinh nghiệm về sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn
mới nâng cao tại huyện Quảng Điền, Thừa Thiên Huế .................................. 30
1.2.3. Bài học kinh nghiệm cho huyện Thới Lai, thành phố Cần Thơ............ 32
CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 34
2.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Thới Lai, thành phố Cần Thơ ..................... 34
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................. 34
2.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội ....................................................................... 37
2.1.3 Ảnh hưởng của đặc điểm địa bàn đến sự tham gia của người dân trong
xây dựng nông thôn mới nâng cao. ................................................................. 41
2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 43

2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ..................................................... 43
2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 43
2.2.2.1 Thu thập số liệu thứ cấp ...................................................................... 43
2.2.2.2 Thu thập số liệu sơ cấp ........................................................................ 44
2.2.3 Phương pháp xử lý, phân tích, so sánh số liệu ....................................... 45
2.2.3.1 Sử dụng phương pháp thống kê mô tả ................................................ 45
2.2.3.2 Sử dụng phương pháp so sánh ............................................................ 45
2.2.4 Các chỉ tiêu nghiên cứu .......................................................................... 46
2.2.4.1. Các chỉ tiêu về tình hình kinh tế xã hội của huyện ............................ 46


v

2.2.4.2. Các chỉ tiêu phản ánh các tiêu chí của xây dựng nơng thơn mới nâng
cao (19 tiêu chí) ............................................................................................... 46
2.2.4.3. Các chỉ tiêu phản ánh sự tham gia của người dân trong xây dựng nông
thôn mới nâng cao ........................................................................................... 49
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 50
3.1 Thực trạng về xây dựng nông thôn mới nâng cao trên địa bàn huyện Thới
Lai.................................................................................................................... 50
3.1.1 Công tác chỉ đạo, quản lý ....................................................................... 50
3.1.2 Kết quả thực hiện một số chỉ tiêu xây dựng NTM nâng cao trên địa bàn
huyện Thới Lai ................................................................................................ 53
3.2. Thực trạng sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới
nâng cao trên địa bàn huyện Thới Lai, Tp. Cần Thơ. ..................................... 61
3.2.1. Tham gia thành lập các ban chỉ đạo, các tiểu ban, xây dựng quy chế và
lập kế hoạch xây dựng NTM nâng cao. .......................................................... 61
3.2.2. Sự tham gia đóng góp của người dân trong phát triển các hình thức tổ
chức sản xuất trong NTM nâng cao ................................................................ 64
3.2.3 Sự tham gia đóng góp các nguồn lực của người dân xây dựng NTM

nâng cao........................................................................................................... 69
3.2.4 Sự tham gia đóng góp của người dân trong kiểm tra, giám sát các cơng
trình XD NTM. ................................................................................................ 73
3.3. Kết quả khảo sát các yếu tố ảnh hưởng sự tham gia của người dân vào
xây dựng nông thôn mới nâng cao trên địa bàn huyện Thới Lai, thành phố
Cần Thơ. .......................................................................................................... 74
3.4. Đánh giá chung về thực hiện xây dựng NTM nâng cao tại huyện Thới
Lai, Tp Cần Thơ .............................................................................................. 82
3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 82
3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân. ........................................................... 86


vi

3.5. Định hướng và giải pháp tăng cường sự tham gia của người dân trong xây
dựng NTM nâng cao tại huyện Thới Lai, Tp Cần Thơ ................................... 88
3.5.1 Chương trình mục tiêu xây dựng NTM nâng cao của huyện Thới Lai,
thành phố Cần Thơ .......................................................................................... 88
3.5.2. Giải pháp tăng cường sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM
nâng cao tại huyện Thới Lai, tp Cần Thơ ....................................................... 89
3.5.2.1. Tuyên truyền, phổ biến mục đích, ý nghĩa, quyền và nghĩa vụ của
người dân trong xây dựng NTM nâng cao ...................................................... 89
Cơng tác qui hoạch, bồi hồn, giải phóng mặt bằng phải thực hiện đúng Luật
định, công khai, dân chủ…. ............................................................................ 90
3.5.2.2. Tăng cường công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, giải phóng mặt
bằng trong nhân dân ........................................................................................ 90
3.5.2.3. Ban hành các cơ chế, chính sách khuyến khích đầu tư chuyển dịch cơ
cấu kinh tế, phát triển các hoạt động văn hóa, xã hội và xây dựng hạ tầng
kinh tế ­ xã hội trong nông thôn ...................................................................... 90
3.5.2.4. Đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng khoa học công nghệ

vào nông nghiệp, nông thôn ............................................................................ 92
3.5.2.5. Phát huy vai trị của các chủ thể xây dựng nơng thơn mới trong
việc tổ chức triển khai thực hiện ..................................................................... 93
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC I - PHIẾU KHẢO SÁT


vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BCĐ

Ban chỉ đạo

HĐND

Hội đồng nhân dân

KBNN

Kho bạc nhà nước

NC

Nâng cao

NS

Ngân sách

NSNN

Ngân sách nhà nước

NSX

Ngân sách xã

NTM

Nông thôn mới

UBND
XD

Ủy ban nhân dân
Xây dựng


viii

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1 Cơ cấu sử dụng đất đai của huyện Thới Lai 2021 ........................... 36
Bảng 2.2. Giá trị sản xuất và cơ cấu kinh tế huyện Thới Lai 2019-2021 ....... 38
Bảng 2.3 Cơ sở hạ tầng chủ yếu của huyện Thới Lai (Giai đoạn 2019 – 2021)
......................................................................................................................... 39
Bảng 2.4. Dân số trung bình phân theo xã/thị trấn ......................................... 40
Bảng 2.5: Tổng hợp số lượng mẫu điều tra..................................................... 44
Bảng 3.1. Kế hoạch vốn đầu tư cho XD NTM nâng cao huyện Thới Lai năm

2022 ................................................................................................................. 52
Bảng 3.2 Nhu cầu nguồn vốn theo KH cho XD NTM nâng cao của huyện
Thới Lai năm 2022 .......................................................................................... 56
Bảng 3.3 Thống kê hộ nghèo, cận nghèo huyện Thới Lai .............................. 57
Bảng 3.4 Thống kê trường đạt chuẩn quốc gia ............................................... 58
Bảng 3.5: Sự tham gia của người dân trong việc ra các quyết định trong XD
NTM nâng cao giai đoạn 2020 - 2025 ............................................................ 62
Bảng 3.6. Tình hình tham gia các cuộc họp để ra các quyết định trong XD
NTM nâng cao tại các xã điều tra ................................................................... 64
Bảng 3.7: Người dân tham gia các lớp tập huấn, đào tạo ứng dụng khoa học
kỹ thuật trong sản xuất năm 2021 ................................................................... 65
Bảng 3.8: Đầu tư của người dân vào phát triển các vùng ............................... 67
sản xuất tập trung năm 2021 ........................................................................... 67
Bảng 3.9: Tình hình tham gia của các hộ gia đình vào các hình thức tổ chức
sản xuất mới .................................................................................................... 68
Bảng 3.10 Tổng cộng nguồn vốn đầu tư năm 2021 ........................................ 69
Bảng 3.11: Tình hình đóng góp kinh phí của người dân trong xây dựng các
cơng trình......................................................................................................... 70


ix

Bảng 3.12: Tình hình đóng góp cơng LĐ của người dân trong ...................... 72
XD cơng trình .................................................................................................. 72
Bảng 3.13: Sự tham gia giám sát cơng trình NTM tại các xã năm 2021 ........ 73
Bảng 3.14. Kết quả khảo sát về sự tham gia của người dân trong thảo luận góp
ý các dự thảo về chương trình, quy hoạch, kế hoạch, dự thảo báo cáo kết quả
thực hiện xây dựng mô hình nơng thơn mới nâng cao.................................... 75
Bảng 3.15. Sự tham gia của người dân vào công tác tập huấn khoa học kỹ
thuật và xây dựng, phát triển các mơ hình sản xuất kinh doanh (Mơ hình sản

xuất nơng nghiệp kiểu mẫu, OCOP, mơ hình sản xuất sạch hơn, …) ............ 76
Bảng 3.16. Sự tham gia của người dân vào đóng góp các nguồn lực trong xây
dựng mơ hình nơng thơn mới: Tiền, đất đai (gồm tài sản vật và kiến
trúc), cơng lao động, huy động nguồn lực tài chính của người khác. ........... 77
Bảng 3.17. Sự tham gia của người dân trong quá trình giám sát việc thực
hiên các chương trình, dự án trong thực hiện xây dựng nơng thơn mới nâng
cao ................................................................................................................... 78
Bảng 3.18. Sự tham gia của người dân đối với việc được hưởng............... 79
dụng và quản lý các cơng trình trong thực hiện xây dựng nơng thơn mới nâng
cao ................................................................................................................... 79
Bảng 3.19 Lợi ích của người dân khi tham gia chương trình mục tiêu Quốc
gia về xâydựng nông thôn mới nâng cao ........................................................ 80
Bảng 3.20. Các yếu tố ảnh hưởng tới sự tham gia của người dân trong xây
dựng nông thôn mới nâng cao ......................................................................... 81
Bảng 3.21. Đánh giá sự tham gia của người dân trong việc xây dựng nông
thôn mới nâng cao ........................................................................................... 82


x

DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Các mức độ tham gia của người dân............................................... 13
Hình 1.2: Vai trị của người dân trong XD NTM ........................................... 22
Hình 2.1. Bản đồ hành chính huyện Thới Lai, TP Cần Thơ ........................... 34
Hình 3.1. Sơ đồ bộ máy tổ chức thực hiện chương trình XD NTM nâng cao
cấp xã tại huyện Thới Lai ................................................................................ 51


1

MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu
Xây dựng nơng thơn mới nâng cao là một chương trình mục tiêu quốc
gia, đây là một trong những nội dung, nhiệm vụ quan trọng để triển khai thực
hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành TW Đảng khóa X về nơng
nghiệp, nơng dân, nơng thơn. Đây là chương trình có mục tiêu tồn diện, tổng
hợp của các chương trình, mục tiêu, chủ trương chính sách của Đảng và Nhà
nước, liên quan trực tiếp đến kinh tế, chính trị, xã hội, an ninh quốc phòng,
ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Xây
dựng nông thôn mới nâng cao là một chỉ tiêu khách quan phù hợp với tiến
trình phát triển của xã hội hiện đại.
Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới nâng cao
giúp cho người dân nông thôn văn minh hơn, hiện đại hơn, được hưởng thụ
tốt các dịch vụ về văn hóa, y tế, giáo dục, nhà ở, giao thơng nơng thơn, các
cơng trình cơng cộng khác. Đặc biệt là thúc đẩy phát triển kinh tế, thu nhập
của người dân được tăng lên, lao động có việc làm ổn định … từ đó đã tác
động rất lớn đến người dân và thu hút mạnh mẽ sự tham gia, sự đóng góp của
tồn dân về của cải, công sức, vật chất và tinh thần.
Nghị quyết số 32/2016/QH14 của Quốc hội về tiếp tục nâng cao hiệu
lực, hiệu quả thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn
mới nâng cao gắn với cơ cấu lại ngành nông nghiệp đã khẳng định được kết
quả bước đầu. Thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông
thôn mới nâng cao là diện mạo nông thôn có nhiều thay đổi tích cực, nhất là
hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật; mơ hình sản xuất tập trung bước đầu được
hình thành; thu nhập và đời sống vật chất, tinh thần của người dân được cải
thiện; nhận thức của cán bộ, người dân về xây dựng nông thôn mới nâng cao
được nâng lên. Xây dựng nông thôn mới nâng cao đã trở thành phong trào


2

rộng khắp cả nước.
Thực hiện Quyết định số 1651/QĐ-UBND ngày 29/6/2018 của Ủy ban
nhân dân thành phố Cần Thơ về việc ban hành Bộ tiêu chí nơng thơn mới
nâng cao và kế hoạch số 47/KH-UBND ngày 02/3/2021 về chương trình mục
tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thành phố Cần Thơ. Huyện
Thới Lai là một trong những đơn vị tích cực trong phong trào xây dựng nơng
mới nâng cao và hiện nay từng bước hồn thành các tiêu chí để xây dựng
nơng thơn mới nâng cao. Hiện tại huyện đã có 4/12 xã đạt chuẩn nơng thôn
mới nâng cao, 01 thị trấn đạt chuẩn văn minh đơ thị. Sự thành cơng đó là nhờ
sự quan tâm của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương và sự phấn đấu nỗ
lực của cả hệ thống chính trị trong xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới
nâng cao, đặc biệt là sự tham gia của người dân trong thực hiện các tiêu chí
như tiêu chí về giao thơng, thu nhập, phát triển sản xuất, hộ nghèo, việc làm,
hình thức tổ chức sản xuất, y tế, môi trường… Tuy nhiên phần lớn sự tham
gia là thụ động, thiếu tính chủ động, khơng tích cực từ người dân, nhận thức
của một số người chưa hiểu rõ chương trình này là phát huy nguồn lực của
nhân dân, vai trò chủ thể của nhân dân, vẫn cịn có tâm lý thụ động, trơng chờ
vào sự hỗ trợ của Nhà nước. Ở một số ấp, vai trò chủ thể của người dân chưa
thực sự được phát huy. Bên cạnh đó nhiều cơng trình được xây dựng chưa
phát huy hiệu quả, chạy theo phong trào chỉ tiêu, không khai thác hiệu quả.
Thực tế cho thấy nhiều gia đình đạt chuẩn văn hóa nhưng vẫn cịn các tệ nạn
xã hội như nghiện ma túy, đánh bạc, gây mất trật tự an ninh vẫn còn xảy ra.
Qua đó, ảnh hưởng rất nhiều đến sự tham gia của người dân trong việc xây
dựng nông thôn mới nâng cao trên địa bàn huyện Thới Lai.
Sự tham gia của người dân là một trong những nhân tố quan trọng trong
việc thực hiện thành cơng chương trình xây dựng nơng thơn mới nâng cao.
Khi tham gia vào quá trình xây dựng, có thể thấy rằng, ngồi các nguồn lực

3

khác để đảm bảo mục tiêu chung thì sự tham gia của người dân đóng vai trị
quan trọng vì người dân là “chủ thể” của chương trình, là người hưởng lợi
trực tiếp từ chương trình. Thơng qua các lợi ích trực tiếp này, như việc tiếp
cận được các dịch vụ cơ bản từ cơ sở hạ tầng, văn hóa, xã hội, mơi trường...
từ đó sẽ nâng cao được mức sống của người dân, góp phần giảm nghèo bền
vững, trực tiếp góp phần thực hiện mục tiêu chung của xã hội. Như vậy, để
hoàn thiện được mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới nâng cao
theo định hướng đã đề ra phải có sự tham gia của người dân, không những
vậy, đây sẽ là lực lượng quyết định sự thành cơng và tính bền vững của
Chương trình.
Để đánh giá sự tham gia của người dân vào quá trình xây dựng nơng
thơn mới nâng cao, phân tích thực trạng hiệu quả của công tác xây dựng nông
thôn mới nâng cao tại huyện Thới Lai, thành phố Cần Thơ từ đó đưa ra được
giải pháp để nâng cao hơn nữa vai trị của người dân trong thực hiện xây dựng
nơng thơn mới nâng cao, tác giả lựa chọn đề tài “Sự tham gia của người dân
trong xây dựng nông thôn mới nâng cao trên địa bàn huyện Thới Lai,
thành phố Cần Thơ” làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Trên cơ sở phân tích thực trạng sự tham gia của người dân trong xây
dựng nông thôn mới nâng cao trên địa bàn huyện Thới Lai, thành phố Cần
Thơ, tác giả đề xuất giải pháp nhằm tăng cường hơn nữa sự tham gia của
người dân trong xây dựng nông thôn mới nâng cao.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống cơ sở lý luận và thực tiễn về sự tham gia của người
dân trong xây dựng nơng thơn mới nâng cao.
- Phân tích được sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn

4

mới nâng cao trên địa bàn huyện Thới Lai, thành phố Cần Thơ.
- Phân tích được các yếu tố ảnh hưởng tới sự tham gia của người dân
trong xây dựng nông thôn mới nâng cao trên địa bàn huyện Thới Lai, thành
phố Cần Thơ.
- Đề xuất giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của người dân trong
xây dựng nông thôn mới nâng cao trên địa bàn huyện Thới Lai, thành phố
Cần Thơ.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Sự tham gia của người dân trong thực hiện xây
dựng nông thôn mới nâng cao trên địa bàn, huyện Thới Lai, TP Cần Thơ.
- Phạm vi nghiên cứu của đề tài
+ Phạm vi về nội dung: Tác giả đi sâu vào đánh giá sự tham gia của
người dân dựa trên 04 nội dung chính: Sự tham gia vào thành lập ban chỉ
đạo, các tiểu ban, xây dựng quy chế và lập kế hoạch xây dựng NTM nâng
cao; Sự tham gia của người dân vào phát triển các hình thức tổ chức sản xuất
trong NTM nâng cao; Sự tham gia đóng góp các nguồn lực của người dân và
Sự tham gia vào công tác kiểm tra, giám sát các cơng trình xây dựng NTM
nâng cao.
+ Phạm vi về không gian: Địa bàn huyện Thới Lai, thành phố Cần Thơ.
+ Phạm vi về thời gian: Số liệu sơ cấp được điều tra, phỏng vấn từ
tháng 01 năm 2022 đến tháng 6/2022 và số liệu thứ cấp được tổng hợp từ năm
2019 đến 2021.
4. Nội dung nghiên cứu
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về sự tham gia của người dân trong xây dựng
nông thôn mới nâng cao.
- Thực trạng sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới
nâng cao trên địa bàn huyện Thới Lai, thành phố Cần Thơ.

5

- Các yếu tố ảnh hưởng tới sự tham gia của người dân trong xây dựng
nông thôn mới nâng cao trên địa bàn huyện Thới Lai, thành phố Cần Thơ.
- Giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của người dân trong xây dựng
nông thôn mới nâng cao trên địa bàn huyện Thới Lai, thành phố Cần Thơ.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn được kết cấu như sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về sự tham gia của người dân
trong xây dựng nông thôn mới nâng cao
Chương 2: Đặc điểm địa bàn và phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận


6

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI
DÂN TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI NÂNG CAO
1.1 Cơ sở lý luận về sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn
mới nâng cao
1.1.1. Một số khái niệm
1.1.1.1 Khái niệm nông thôn
Theo Đặng Kim Sơn (2008): Nông thôn là nơi ở, nơi cư trú của mọi
tầng lớp nhân dân, trong đó chủ yếu là nông dân. Nông thôn là nơi nền sản
xuất chủ yếu dựa vào nơng nghiệp. Hay nói cách khác, nơng thơn là phần lãnh
thổ không thuộc nội thành, nội thị các cấp tỉnh, thị xã, thị trấn và được quản lý

bởi cấp hành chính cơ sở là UBND xã.
Theo Nguyễn Mậu Thái (2015): Nông thôn là vùng sinh sống của tập
hợp cư dân, trong đó có nhiều nơng dân với sản xuất nông nghiệp chiếm tỷ
trọng lớn. Sự khác biệt về công tác quản lý giữa nông thôn và thành thị trên
thực tế, nông thôn với cấp quản lý xã, thôn, bản; còn thành thị với cấp quản lý
phường, thị trấn.
Theo Thơng tư số 54/2009/TT-BNNPTNT ngày 21/8/2009 của Bộ
NN&PTNT đã nói rõ “Nông thôn là phần lãnh thổ không thuộc nội thành, nội
thị các thành phố, thị xã, thị trấn được quản lý bởi cấp hành chính cơ sở là
UBND xã”.
Vì vậy, nông thôn là địa bàn sinh sống chủ yếu của người nông dân
gắn với hoạt động sản xuất nông nghiệp là chính và được quản lý bởi chính
quyền cấp xã.
1.1.1.2 Khái niệm nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao
Theo Hualou Long (2010): nơng thơn mới là một chính sách tổng hợp,
mang tính chiến lược trong đó có nền sản xuất tiên tiến, sinh kế cải thiện, làng


7

mạc sạch sẽ, văn minh và môi trường xã hội được quản lý tốt, hiệu quả
Theo Nghị quyết 26-NQ/TW ngày 05 tháng 8 năm 2008 của Ban chấp
hành trung ương khóa X về nơng nghiệp, nơng dân, nơng thơn thì nơng thơn
mới “có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình
thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nơng nghiệp với phát triển nhanh công
nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc
văn hố dân tộc; dân trí được nâng cao, mơi trường sinh thái được bảo vệ; hệ
thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường”.
Theo Quyết định Số 800/QĐ-TTg ngày 04 tháng 6 năm 2010 của Thủ tướng
chính phủ đưa ra mục tiêu chung về xây dựng mơ hình nơng thơn mới: “Xây

dựng nơng thơn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế- xã hội từng bước hiện đại; cơ
cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nơng nghiệp với
phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị
theo quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân
tộc; mơi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống
vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao; theo định hướng
xã hội chủ nghĩa”.
Huyện nông thôn mới là huyện có tỷ lệ số xã trong huyện đạt chuẩn
nơng thơn mới và có các tiêu chí về quy hoạch, giao thơng, thủy lợi, điện, y
tế - văn hóa, giáo dục, sản xuất, môi trường, an ninh - trật tự xã hội và chỉ
đạo xây dựng nông thôn mới đạt chuẩn theo quy định tại các văn bản pháp lý
do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành. Xã nông thôn mới là xã đáp
ứng đầy đủ các tiêu chí trên các lĩnh vực là quy hoạch, hạ tầng kinh tế xã
hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội - mơi trường, hệ thống
chính trị được quy định tại các văn bản pháp lý do cơ quan nhà nước có thẩm
quyền ban hành.
Khái niệm về nông thôn mới nâng cao: Theo hướng dẫn của Bộ Nông


8

nghiệp và phát triển nông thôn tại văn bản số 1345/BNN-VPĐP ngày
08/02/2018 thì xã đạt chuẩn nơng thơn mới nâng cao là xã giữ vững các tiêu
chí xây dựng nơng thơn mới đồng thời nâng cao các tiêu chí về xây dựng,
giao thơng, thu nhập, văn hóa xã hội, mơi trường… Theo bộ tiêu chí nơng
thơn mới nâng cao, UBND thành phố Cần Thơ xác định nông thôn mới nâng
cao theo 4 mục tiêu: Đời sống thu nhập của người nông dân ngày càng cao
hơn; cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội ngày càng đồng bộ, hoàn thiện theo hướng
hiện đại hơn; đời sống vật chất, văn hóa tinh thần, bảo tồn, phát huy tốt hơn
các giá trị truyền thống ở nơng thơn, an ninh, an tồn, an sinh xã hội ở nông

thôn ngày càng tốt hơn; bảo đảm môi trường sinh thái, phát triển đa dạng và
bền vững hơn.
So với nơng thơn mới thì nơng thơn mới nâng cao có sự thay đổi mang
tính chất trọng tâm ở một số lĩnh vực, mang một bước tiến cao hơn so với
nơng thơn mới (vì để đáp ứng nơng thơn mới nâng cao thì điều kiện cần là
phải đạt nơng thơn mới), ngồi ra phải đạt 1 trong 4 mục tiêu khác mang tính
chất trọng tâm, trọng điểm là điểm nhấn có sự định hướng theo một xu hướng
nhất định. u cầu về các tiêu chí nơng thơn mới nâng cao cao hơn rất nhiều
so với nông thôn mới như: Hệ thống giao thơng nơng thơn hồn chỉnh, giáo
dục được đầu tư đạt chuẩn 100%, hạ tầng thương mại nông thôn đạt chuẩn, hệ
thống thông tin thông suốt, nhà ở dân cư kiên cố hoặc bán kiên cố đạt trên
79,6%, cơng tác chăm sóc sức khỏe nhân dân được thực hiện tốt, có trên 95%
người dân tham gia bảo hiểm y tế, môi trường xanh – sạch – đẹp, và quốc
phòng – an ninh ổn định.
1.1.1.3 Khái niệm về sự tham gia của người dân
Theo Ngân hàng Thế giới (2008) thì tham gia (participation) là một
q trình mà thơng qua đó các tác nhân có liên quan sẽ tạo ảnh hưởng và
chia sẻ quyền quyết định trong quản lý các nguồn lực, thực hiện các hoạt


9

động hay các sáng kiến được đề xuất từ quá trình tham gia đó.
Theo Ngân hàng phát triển Châu Á (2012) thì sự tham gia khơng chỉ
là một mục đích tự thân, góp phần cải thiện các kết quả phát triển. Bằng cách
làm cho các bên liên quan hiểu rõ hơn và tham gia vào các quyết định, phân
bổ nguồn lực và các hoạt động có ảnh hưởng đến cuộc sống của họ, sự tham
gia còn đảm bảo người tham gia đạt được lợi ích từ sự tham gia này.
Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA, 2000), sự tham gia tích cực
của người dân địa phương vào việc xây dựng và triển khai thực hiện các

chương trình hay các dự án phát triển là chìa khóa then chốt để đảm bảo sự
thành cơng của các chương trình hay dự án phát triển. Kinh nghiệm từ các
chương trình phát triển nơng thơn ở Châu Âu cũng cho thấy những chương
trình, dự án phát triển nào có sự tham gia tích cực hơn của người dân thường
sẽ đạt được kết quả tốt hơn. Bên cạnh đó kinh nghiệm từ sự thất bại trong
triển khai một số chương trình, chiến lược phát triển nông thôn trước đây chủ
yếu là do chưa huy động được sự tham gia của người dân trong quá trình xây
dựng và triển khai thực hiện những chương trình, chiến lược đó.
Sự tham gia của người dân có thể được hiểu như sau: Là một q trình
mà Chính phủ và cộng đồng cùng nhận một số trách nhiệm cụ thể và tiến hành
các hoạt động chung để cung cấp các dịch vụ đô thị nhằm cải thiện điều kiện
sống, sinh hoạt của cộng đồng.
Sự tham gia của người dân vào trong các chương trình dự án phát
triển có thể được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như tham gia tư
vấn; tham gia đóng góp nhân lực, vật lực; tham gia thảo luận và xây dựng kế
hoạch hành động; tham gia triển khai thực hiện; tham gia giám sát đánh giá.
Sự tham gia của người dân là thành phần quan trọng trong các chương
trình và dự án phát triển đối với các địa phương ở hầu hết các nước và chịu
ảnh hưởng của nhiều yếu tố. Thứ nhất, các yếu tố về thể chế và luật pháp quy


10

định những đối tượng nào có thể tham gia vào các chương trình, dự án phát
triển và do vậy có ảnh hưởng quan trọng đến sự tham gia của các đối tượng
hay các nhóm cư dân khác nhau trong cộng đồng. Thứ hai, các yếu tố kinh tế
xã hội chẳng hạn như mức thu nhập, độ tuổi, trình độ văn hóa, giới tính, nhận
thức, uy tín hay thanh danh của người dân... Bên cạnh đó là các yếu tố văn
hóa như phong tục tập quán ở mỗi địa phương, đều là những yếu tố có ảnh
hưởng đến mức độ tham gia của mỗi người dân vào chương trình phát triển.

Tại Việt Nam, sự tham gia của người dân được quy định tại Hiến pháp
và một số văn bản luật, pháp lệnh. Hình thức tham gia của người dân chủ yếu
là phát huy quyền dân chủ một cách trực tiếp hay gián tiếp qua người đại diện
do mình bầu nên (Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp). Hầu hết các chủ
trương, chính sách lớn đều được lấy ý kiến người dân, tạo sự tham gia của
người dân từ khi dự thảo đến khi quyết định triển khai thực hiện, trong đó có
chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nơng thơn mới và nơng thơn mới
nâng cao. Trong chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao, sự tham gia
của người dân là đảm bảo cho người dân chịu ảnh hưởng trực tiếp được tham
gia quyết định chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao; huy động
nguồn lực từ người dân để thực hiện chương trình nhằm tăng lợi ích thụ
hưởng cho người dân.
Người dân tại cộng đồng nông thơn đóng vai trị đặc biệt quan trọng
trong các hoạt động của q trình xây dựng nơng thơn mới nâng cao. Họ là
người có nhu cầu nhưng khơng có điều kiện đáp ứng nhu cầu, là người phản
ánh nhu cầu cần có sự hỗ trợ nhưng lại là người thực hiện, đánh giá, hưởng
lợi… Do đó, cần thay đổi tư duy về nông thôn mới cũng như nông thôn mới
nâng cao từ trong nhận thức, cách nghĩ và hoạt động trong tư tưởng người
dân, hoạt động xây dựng nông thôn mới nâng cao được khởi xướng và bắt đầu
từ người dân, do dân đề xuất, thực hiện, nhân tố bên ngồi chỉ đóng vai trị hỗ


11

trợ, tư vấn khi cần thiết để chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao
mang lại hiệu quả thiết thực và bền vững.
Trong tồn bộ q trình phát triển nơng nghiệp và nơng thơn hiện nay,
người dân nói chung và người nơng dân nói riêng giữ vị trí là "chủ thể", đây là
sự khẳng định đúng đắn, cần thiết nhằm khơi dậy và phát huy mọi tiềm năng
của người dân trong sự nghiệp xây dựng nông thôn mới nâng cao trên các mặt

kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội; đồng thời nhằm bảo đảm những quyền lợi
chính đáng của người dân. Vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn
mới văn minh, hiện đại, được thể hiện ở chỗ: là chủ thể tích cực tham gia
vào quá trình xây dựng quy hoạch và thực hiện quy hoạch xây dựng nông
thôn mới; chủ động và sáng tạo trong xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã
hội ở nông thôn; trực tiếp trong phát triển kinh tế và tổ chức sản xuất cơng
nghiệp hóa - hiện đại hóa nơng nghiệp, nơng thơn; tích cực, sáng tạo trong
xây dựng và gìn giữ đời sống văn hố - xã hội, mơi trường ở nơng thơn; là
nhân tố góp phần quan trọng vào xây dựng hệ thống chính trị - xã hội vững
mạnh, bảo đảm an ninh chính trị - trật tự an toàn xã hội ở cơ sở.
Để phát huy vai trò của người dân hiện nay, Nghị quyết đại hội XI của
Đảng nêu rõ: "Nâng cao trình độ giác ngộ của giai cấp nông dân, tạo điều kiện
để nơng dân tham gia đóng góp và hưởng lợi nhiều hơn trong q trình
cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Hỗ trợ, khuyến khích nơng dân học
nghề, chuyển dịch cơ cấu lao động, tiếp nhận và áp dụng tiến bộ khoa học,
công nghệ, tạo điều kiện thuận lợi để nông dân chuyển sang làm công nghiệp
và dịch vụ. Nâng cao chất lượng cuộc sống của dân cư nông thôn; thực hiện
có hiệu quả và bền vững cơng cuộc xóa đói, giảm nghèo, làm giàu hợp
pháp". Quan điểm đó của Đảng, thực sự là những giải pháp quan trọng để
khơi dậy và phát huy vai trò chủ thể của người dân trong tham gia phát triển
nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới ở nước ta. Phương châm của Đảng ta


12

hiện nay đó là “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra và dân hưởng lợi”,
đặc biệt là trong thực hiện chương trình xây dựng nơng thơn mới, nơng thôn
mới nâng cao.
Tăng cường sự tham gia của người dân địa phương trong tất cả các
hoạt động là cách làm tốt nhất để phát huy tính chủ động, sáng tạo và trách

nhiệm của người dân. Mức độ tham gia của người dân địa phương được mô tả
theo các cấp bậc sau đây:


13

• Làm theo sự chỉ bảo, khơng đưa ra bất kỳ ý kiến nào.
Tham gia
thụ động

Tham gia
cung cấp
thơng tin

• Chỉ trả lời câu hỏi của người làm công tác phát triển địa phương.

• Được hỏi ý kiến và được tiếp thu các ý kiến về những khó khăn,
cơ hội phát triển của địa phương.
Tham gia tư
vấn

Tham gia
thực hiện
các hoạt
động phát
triển cộng
đồng

• Chủ động thành lập theo các nhóm tại cộng đồng để tổ chức các
hoạt động phát triển tại địa phương.

Tham gia • Người dân chủ động tham gia vào q trình phân tích, lập kế hoạch
và lựa chọn các phương án, hoạt động phát triển tại cộng đồng.
trong quá
trình ra
quyết định:

• Người dân tự khởi xướng hoạt động phát triển cộng đồng bao gồm
việc xác định nhu cầu, lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá các hoạt
động phát triển mà khơng lệ thuộc vào bên ngồi. Tham gia tự
Tham gia tự
nguyện là hình thức tham gia cao nhất trong phát triển cộng đồng.
nguyện:

Hình 1.1: Các mức độ tham gia của người dân
Nguồn: Tác giả tự tổng hợp


14

1.1.2 Vai trò của sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới
nâng cao
Mức độ tham gia của người dân vào các công việc phát triển cộng đồng
như sau:
Thứ nhất, sự tham gia thụ động: Tham gia một cách bị động, thực hiện
theo sự chỉ bảo, không chủ động tham gia vào quá trình ra quyết định. Một bộ
phận người dân chưa thật sư quan tâm sâu sắc vào q trình xây dựng nơng
thơn mới nâng cao, hộ chỉ tham gia cho có hoặc tham gia khi tập thể thống
nhất chủ trương thực hiện, tham gia mang tính chất phong trào nên hiệu quả
mang lại chưa cao, các quyết định của địa phương hầu như khơng đóng góp.

Thứ hai, tham gia thơng qua việc cung cấp thơng tin: Người dân tham
gia trả lời các câu hỏi điều tra, khơng tham gia vào q trình phân tích và sử
dụng thơng tin. Để xây dựng thành cơng mơ hình nơng thơn mới nâng cao thì
những người thực hiện cần rất nhiều thơng tin từ người dân, từ đó mới có định
hướng chính xác, cụ thể để thực hiện chương trình, tuy nhiên khi tiếp cận đa
số người dân chỉ cung cấp thông tin về một số nội dung do chương trình đặt
ra, cịn các thơng tin khác đa số bà con ít cung cấp. Do đó người thực hiện
chương trình cần nghiên cứu kỹ nhiều nội dung để thực hiện cùng lúc. Một số
thơng tin của chương trình đặt ra hầu như người dân chỉ trả lời nhưng không
phân tích nội dung thơng tin.
Thứ ba, tham gia như nhà tư vấn: người dân được tham vấn và đưa ra ý
kiến về các vấn đề của địa phương. Để thực hiện tốt việc nâng chất các tiêu
chí để đạt huyện nơng thơn mới nâng cao, đa số các tiêu chí đều hợp dân để
lấy ý kiến tham vấn như: quy hoạch, xây dựng hạ tầng nông thôn, cảnh quan
môi trường, giáo dục đào tạo, an sinh xã hội, quốc phòng an ninh … đều lấy ý
kiến tham vấn của bà con để làm cơ sở pháp lý củng như điều chỉnh phù hợp
và cần sự hỗ trợ tích cực của bà con cùng thực hiện