AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG (FULL PHÂN TÍCH + NHẬN ĐỊNH TÁC GIẢ,TÁC PHẨM)

Tnin Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii viin

.

?

NgQc
Tac gid: Hoang Phit NgQc Tuong la 1n¢t nha viin tieu bieu cita nen viin hQc Vi~t
Nam hi~n d<;ti, ong la m¢t tri thilc yeu nude luon tich C\(C tham gia cac phong trao dau
tranh chong Mi - Ng1;ty a mien Nq,m thai ki trndc nii1n 1975. Ong chuyen viet ve but ky
va tan viin. Net dQ,c sac trong sang tac cita ong la S\( ket hgp nhuan nhuyen giiia chat
tri tu~ va chat trii tinh, giiia nghi luij,n sac ben vai suy tu da chi~u dugc tong hgp tic
von kien thuc phong phu v~ triet hqc, van hoa, lich su, dia ly, ... 6ng sinh ra a Quang
Trj, nhung lg,i gan bo sau sac vdi co do Hue nen nhung sang tac cita ong gan Hen vdi
tinh yeu que huang, ddt nude, con nguoi, dQ,c bi~t la viin hoa Hue' nhu: "Ngoi tren dinh
Phu Van Lau", "Ai dii dQ,t ten cho dong song?"... Trang do, tuy but "Ai dii dQ,t ten cho
dong song?" thvc sv la 1n¢t trong nhung trang viet hay nhat cita Hoang Phu NgQc
Tuong ve dong song 1nang 1n¢t huyen thog,i d~p- song Huang.
Tac pham: But ky "Ai dii dQ,t ten cho dong song?" duqc Hoang Phit NgQc Tuong
vie't a Hue vao niint 1981, in trong tQ,p sach cung ten 1nang dQ,1n chat su thi ve thien
nhien, qua do b¢c l¢ sv gan bo vdi que huang ddt nude, dQ,c bi~t ntanh dat kinh thanh
Hue. Bai ky co 3 phan, dog,n trich trong chuang trinh Ngii: van 12 dUQc trich a phan dau
cua tac phaJn. Vdi but ky nay, tac gia dii 1nang ·den cho nguoi dQC nhung earn nhQ,n aay
chat tho ve song Huang thea dong chay cua no til diiy Truong Son chiiy qua thanh pho
Hue roi xuoi ve bien cii.
Lai dan: Hoang Phit NgQc Tuong la m¢t nha van co phong each hanh viin d¢c
dao va co sa trnong ve the but ki, tuy but. Viin phong cita ong duQc cdu tg,o bai h~ thong
ngon til ngh~ thuQ,t sang trQng, dQ,m chat trii: tinh cua cai toi uyen bac, tai hoa. Ong La
m¢t tri thilc yeu nude, dii tung gan bo doi ntinh vdi cu¢c khang chien chong Mi gian

kho, hao hung cita dan t¢c. De roi, sau niim 1975, khi dat nude thong nhat, ong dii chap
but viet tQ,p ki "Ai dii dQ,t ten cho dong song?". Trang tac pham, nha van the hi~n tinh
yeu thien nhien, tinh than dan t¢c voi truyen thong viin hoa lich su tau doi cua dan t¢c
- nhii:ng tlieu ong dii day cong tim toi, nghien cilu va tich lily cii m¢t dai. Tat ca nhii:ng
pha1n chat ay dii duQc the hi~n rat ro qua vi~c tai hi~n lg,i ve d~p song Huang nhu m¢t
nhan VQt trfr tinh, vdi nhii:ng net tinh each phUc tg,p, bien doi m{)t each ki di~U trong
khong gian va thai gian qua nhii:ng Loi viin giau chat tri tu~, ket hQp giua t\[ S\{ va trii:
tinh tai hoa, me dam.

- Trang 355 -


Bi quylt Chinh ph'f:l.C mon Ngii ntin

Tran Thuy Dudng

so

MQT
NH~N XET VE HOANG PHU NGQC TlfONG
vA BUT Ki "AIDA D~T TEN CHO DONG SONG?"

1. "Ky ciia Hoang Phii NgQc Tuong co "rat nhieu anh lUa."."- Nguyen Tuan
2. "Hoang Phii NgQc Tuong co m(jt phong each viet but k'y van hQc ciia rieng minh.
The Jn4nh ciia ong la tri thUc van hQC, triet hQC, lich sit, dia ly sau va ri)ng nhU d~ng
den van de gi, (J thai diem nao va (J aau thi ong van co the tung hoanh thodi mcii ngoi
but auCJc..." - Nha tho Hoang cat

3. "But ky ciia Hoang Phii NgQc Tuong hdp dan nguoi dQc fJ tam long nhan van sau
sac, tri tu~ uyen bac va chat Hue tho huyen ho(J.c, quyen ril. Do la nhicng trang viet tai

hoa, tai tit, tai tinh... Th'l!c ra, but ky Hoang Phii NgQc Tuong chinh ld nhicng ang tho
van xuoi cuo'n hut nguoi dQc... " - Nha tho Ngo Minh
4. "Hoang Phii NgQc Tuong la m(jt nguoi ham so'ng den me mcli, so'ng va ai, ai de
dUCJC s6ng, vai aat nUO'c, vai nhan dan, vai con nguoi, ai say me Va say me viet..."

5. "Ve d~p dong song ctu~c phat hi~n rat eta dQ-ng. Coluc tric tinh em cl, hien hoa nhu
"m(jt thieu nit diu ddng, duyen dcing"; co luc phong khoang va man d~i, ram r(j va
manh li~t nhu m(jt "ban truong ca ciia rung gia". Co khi diu ddng va tri tu~ nhu
"nguoi m~ phu sa"; co khi bien do "sam xanh, trua vang, chieu tim"; ho~c khi thi vui
tttoi, khi thi nhu m(jt m(J.t ho yen tinh... Tat eel aUCJC mieu tel bang m(jt tinh cam thiet
tha vO'i Hue, vO'i m(jt v6n van hoa phong phu va m(jt v6n ngon tic giau co va ~m chat
tho ciia tac gid."- Sach Ngi1 viin 12
6. "Noi rang Hoang Phii NgQc Tuong yeu Hue va hieu Hue, thi do la m(jt le duong
nhien. Toi mu6n di xa hon, tim m(jt can nguyen tham kin de cat nghia cho S'i! thdnh
cong my man ciia nhicng trang viet il/y: Phdi chdng, fJ day da co m(jt S'l! hoa hCJp, tuong
giao, linh ung giica ccinh sac Hue, lich sit Hue, van hoa Hue vO'i m(jt tam ht>n nha van
de rung a(>ng, nhQ,y cam, tinh te. Phcii la S'i! tuong giao, den muc hoa quy~n ch*t che
mO'i sinh ra dUCJC nhicng ang van tdi hoa khong de m(jt Ian thU hai viet dUt!C nhtt the.
Ngii nhu khong khac aUCJc: viet ve song Huang la phdi v~y. Do ld ang van, cau chic
aUCJC chQn l1;£a can nhcic k'j cang, vi hinh anh aUCJC sang tQ,O d~p de, vi cam XUC phong
phu bat ngo, mO'i me." - Nha phe binh viin hQc Phqm Xudn Nguyen.

- Trang356-


Bi quyet Chinh ph'l;tc mon Ngii utin

Tran Thuy Duong

7. "Song Huang cua Hoang phu NgQc Tuilng khong chi mang ue d~p trili phu macon

anh len ue d~p con nguili, nhiing tdi nii dcinh dan, nhiing nguili dan Chau Hoa lai
thuyen xuoi nguqc, nhiing nguili con anh dung da hi sinh, nhiing Nguyen Du, nhiing
ba huy~n Thanh Quan, nhiing To Hiiu ... da viet tha tren dong chdy long lanh in bong
may trili. Ciing
yeu song Huang ubi Hue, tinh yeu c'lla Hoang
NgQc TuiJng ubi
song Huang ciing la qua
dang t~ng, kham pha va hoan thi~n chinh
"
(Le uyen van)
8.

"Da doi lan den ubi Hue mong tha
Toi om ap mQt tinh yeu dju ngQt
Ve d~p Hue chdng nai ndo co duqc
Net dju dang pha tan tram tu"

·(Do Thi Thanh Binh)
9.

"Con song dung dang con song khong chdy
Song chdy vao long nen Hue rat sau"
(Thu Bon)

10.

"Dong song ai da ~t ten
De nguoi di nhb Hue khong quen
Xa con song mang theo noi nhb
Nguoi d lt;ti thcing niim dqi cho"

(Tran Huu Phap)

11.

"Dong song ai da ~t ten
La dong song Huang nubc em troi liing lo
Dong song ai da ~t ten
De nguoi di... nhb, nhb mai khong quen"

-Trang 357-


Bi quyit Chinh ph1;tc mon Ngfr van

A

Tran Thity Duang

A,

,

NQI DUNG KIEN THUC QUAN TRQNG
VE e~P CUA SONG HUONG

K)l uc ve "dong song" trong nha viinl.
N6i den Hoang Phil Ng<;>c Tuong, ta nh6 ngay den d6 la m<)t nha van cila
nhfrng dong song. Chinh ong da chia se rang: "Nhiing dong song luon mang li;ti cdm
XUC sang tcic cho toi, da nuoi dui1ng tam hon cho toi, aa nuoi duijng tam hon van hQC
toi tu nho cho d~n bay gia va mai mai sau. nay". Nha van ke l?i tuoi thd cila minh:

"Ngoai nhiing gialen lop, moi ngay toi deu cung voi nhom bC;tn hQc, ngay nao khong ra
song li;ti thay h1;tt hang nhu thi~u m(jt dieu gi do". Ong n6i rang, chinh song HUdng
da nuoi ffi(;l.Ch van chuong trong con nguoi ong, giup nhfrng ffi(;l.Ch mau ay Ian toa va
song mai cho den hom nay: "Nhiing ky ni~m thai au tho nhu nhiing dem nghe ca Hue
du da each nay hon nila th~ ky nhung toi van khong quen. Ngay do nhiing dem ca Hue
khong san khau den mau, khong micro, nguai nghe ngoi b~t duO'i nen dat de thuiJng
thicc am nhl;tc... Nhiing k'y ni~m dung dj do da am dnh suot nhiing ncim thang toi xa
song hUong SaU nay, de bai ky adu tien trong CUQC dhuang". Chinh vi le d6, rna suot nhfrng nam cuoi doi, du phai nam tren giuong b~nh
nhung nha van van ng6ng xa xam, roi tram tu: "Muai ba ncim nay, nha co nhiing dong
song trong ky icc, nen dit .phdi ngoi m(jt cho nhung tam hon toi luc nao ciing huang ra
ben ngoai, vui cung CUQC song. Bay cuon but ky vi~t tren giugop lon nha hoai ni~m ve nhiing dong song. Moi khi m~t moi ch'l!c gy,c nga, toi li;ti thuc
minh phdi vuon len nhu nhiing dgt song vo mai khong moi ".
Yeu nhfrng dong song den hdi tho cuoi cling, nen trong Sl)' nghi~p cam but cila
minh, hau het m<;>i trang hoa thdm thao cua Hoang Phu Ng<;>c Tuong de l?i cho doi,
luon lap lanh hinh anh dong song. Nho di nhieu, chiem nghi~m nhieu, nen ong d?c
bi~t quan tam den nhfrng dong song khap m<;>i mien To quoc va ca nhfrng dong song
noi tieng tren the gi6i, de thay que minh van la d~p nhat. f)6 ciing la nguyen do de
rna dau bai k)r, nha van khdng djnh: "Trong nhi1ng dong song d~p <1 cac nuoc 1na toi
thuong nghe noi den hinh nhu chi song Huang la thu<)c

ve m<)t thanh pho duy nhat".

f)ieu d6 c6 ngh1a la song Htrdng da gan lien v6i khong gian- dia ly, van h6a, Jich str
cila m()t thanh pho duy nhat: d6 chinh la manh dat co do Hue than yeu. Neu tach
rieng song Hudng ra khoi thanh pho Hue thi n6 chi con Ia m<)t dong nuoc chay gifra
doi bo vo tri vo giac. Va ciing trong loi rna dau nong nan ay, nha van da d?t vi tri cila
song Htrdng ngang bang v6i "nhi1ng dong song d~p" khac tren the gi6i- nhung tren
het tac gia khang dinh dieu d?c bi~t chi c6 o nang Htrdng "la dong song thu¢c m¢t

thanh pho duy nhat". Loi khang dinh ay ciing chinh la niem tl)' hao cua tac gia ve
dong song que htrdng - dong thi ca dat m~, va day ciing chinh la diem nhin ngh~
thu~t d()c dao cua bai ki qua cai nhin tinh te cila Hoang Phil Ng<;>c Tuong.

ve

-Trang 358-


Tnin Thu:y Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr viin

ly Ia Nha uiin Leu Tolstoy quan ni~m rang: "M9t
m9t cong trinh cua t;;to h6a ban ~ng tac pham ngh~ thu~t la ket qud cua tinh
rieng cho xir Hue
:yeu", voi y ngh1a d6, ta hoan toan c6 can cu
de khang dtnh: Cay but k'; xuat sac b?c nhat
Dong chiiy song Huang gam 4 doQ,n: cua nen van hQc Vi~t Nam - Hoang Phu
doQ,n thuQng nguon - doQ,n dong bang NgQc Tuong da dang hien tr9n v~n bau mau
- doQ,n trong tong kinh thanh Hue - n6ng cua minh cho xu Hue. Boi suot m<)t
doQ,n roi xa thanh pho Hue.
CUQC dmanh dat co do nay. Song Huong duoi tinh
yeu tha thiet cua ong da hi~n len voi nhieu
Dot:tn chd:y 1: Song Huang o do~n g6c d<), tu phuong di~n dta ly, van h6a, thi ca
(vung) thuqng ngu6n.
den chieu dai cua thoi gian va chieu sau cua
khong gian. Duo g6c d<) nao thi song Huong
van rat d~p, rat nen tho, rat trfr tinh.

Song Huong nhin tu c9i nguon la
Kham pha ve d~p cua cong trinh ngh~
dong chiiy co moi quan h~ sau sac ubi thu?t t9-o h6a ban t?ng cho xu Hue, ta nhu
dii:y Truong Son, duQc vi "nhu nt(>t c6 m<)t "cu(jc tham hie1n" thvc sv no hoa
ban truong ca cita rung gia".
tren trang giay. Xuoi theo hanh trinh d6,
song Huong 0 vling thUQng nguon la m<)t
diem dUng chan day huyen bi. Boi nhin ttr
- Dong chiiy uung thugng nguon CQi nguon, no la dong chay CO moi quan h~
hoang dt:ti, manh li~t, ca tinh voi hai sau sac voi day Truong Son, dUQc Hoang
net tinh each doi ngUQc: utca manh Phu NgQc Tuong uu ai rna vi nhu "ban
li~t, ram rQ uua diu dang, say aam.
truong ca cita rung gia". "Ban truong ca" ay,
CO nhfrng am yVng doi ngUQC, vlra manh li~t
ram r<), vua dtu dang, say dam. N6 the hi~n
+ Luc n6 dfr d<)i va bi an khi chay trQn v~n ban nga hoang d?i, manh li~t, ca
"ram r¢ giifa bong cay dQ,i ngan, manh tinh cua nang Huong. Tuy nhien, khong phai
ti~t qua nhifng ghenh thac, cu(>n xoay vi v?y rna song Huong luc nao cling dfr d<)i,
nhu con toe vao day vvc bi an".
bi an nhu khi n6 "ram r¢ giii:a bong cay dQ,i
1. Song Huang duoi g6c d9 dja

ngan, manh ti~t qua nhifng ghenh thac, cu(>n
xoay nhu con toe vao day vvc". Ma n6 cling
+ Luc lt:ti diu ddng ud saJI dam khi

c6 luc d!u dang, say dam nhu khi chiiy "giifa
chdJI "giifa nhii:ng dQ,m dai choi tQi nhifng dQ,m dai choi lQi 1nau do cita hoa do
mau do cita hoa do quyen rUng".
quyen rung". Voi cai nhin tinh te cua minh,

nha van nh?n ra "ban linh gan dQ,, m(>t tam
han tv do va trong sang" cua dong song la

-Trang 359-


Tran Thuy Duong

Bi quye't Chinh ph1:1-c mon Ngii van

- Song Huang aUCJC nhin nhu m(jt dUQC rung gi<1 hun due thanh. Neu di sau tim
quan the sang qua bi~n phap ngh~ hieu v~ d~c trung cua dta hinh nui rling, ta
thu4.t nhan hoa dij,c sac.
se thay Nha van hQ Hoang da nhan hoa dong
song nhu "m(jt co· gai Di-gan phong khoang
va man d.(ti", tlrc la thieu nfr mang tren minh
Trong long Truang San:
ve d~p dtu dang pha chut hoang so, man dc;1i
+ Song Huang song dung voi ban cua nui rung, nhung l<;li c6 luc hi~n hoa nhu
nang ciia m(jt co gai Di-gan phong m(>t thieu nfr hi~n thvc. Boi du ph6ng
khoang den dau, ca tinh den muc nao thi
khoang va man d~i".
nang Huang cuoi cling van h\ m(>t co gai,
+ Ban nang d6 dUQC rung gia hun nhu dung ccli ten g<;>i cua n6. Co gai ay, khi
due cho: "nt<)t ban linh gan dQ,, 1n<)t ra khoi rung gia "lQ,i nhanh chong rnang 1n<)t
sac d~p diu dang va tri tu~, trd thdnh nguai
tant han tv do va trong sang".
m~ phit sa ciia m(jt vitng van hoa xit siJ". Ta
tl,l' hoi, nguyen do nao de song Huang thay
Khi ra khoi rung gid:

d6i sac thai nhanh nhu vf).y? Phai chang, n6
biet
khi nao song dung Vdi ban nang CUa
+ N 6 "nhanh chong 1nang m<)t sac
d~p diu dang va tri tu~, tro thanh minh, khi nao dang hien nhfrng dieu tinh tuy
nguai nt~ phu sa cita nt<)t vung van nhat cho xu Hue tho m(>ng. Nen da chu
d(>ng khoa chij,t tam hon "khong mu6n b(jc l(j"
hoa xii so".
bang each "dong kin lQ,i 0 cila rilng va nem
duai chan nui
+ Sue mc;1nh ban nang cua nguesi con chia khoa trong nhung hang
gcli da dUQC che ngl,l' boi ~au true dta Kirn Ph\tng" va tiep tl,IC CUQC thuy trinh di
tim nguesi tinh cua minh v6i m(>t tam trc;1ng
li Ianh tho.
"tuai vui. La nha van n~ng long v6i Hue, gan
+ Han nfra, song Huang bh~t, khi n6 b6 Vdi dong song tu thud COil thO, han ai
ra khoi rung gia, chay vao dat kinh het, Hoang Phu Ng<;>c Tuesng hieu tl:rng :ngoc
thanh la luc dang hien het minh de to ngach cua dong song, ong khong muon
d~p cho xu Hue m<)ng mo. Nen da. ngugiau kin ve dii d(ji, manh li~t cua Huang, rna nhin nhf).n n6 a m9t g6c d(> nen
minh bang each kh6a ch~t tam han ong da trvc tiep dua quan diem cua minh
"khong muon b<)c l<)" nen nang da vao de thuc tinh nguesi d<;>c: "Neu chi mai 1ne
"dong kin lQ,i 0 cila rung va nent chia ngam nhin khuon ntQ,t kinh thanh, toi nghi

aa

khoa trong nhung hang da duai chan n1ng nguai ta se khong hieu m¢t each day dit
nui Kim Ph\tng ".
ban chat cita song Huang vai CUQC hanh trinh
gian truan ma no dii trai qua".

- Trang360-


Bi quyet Chinh phv,c mon Ngii vtin

¢ Nhd viin nhin song Huang
khong chi nhu m9t dong chdy t1:[ nhien
ma con vi no la m9t qtu1n the song,
nhu m9t con nguai ubi ve d~p tam hon
" tt.rmm,
~
.:f;:;
t,tn h va' mang 11•w•w-·w~
'h ·it'n n
sau
uuy
net ca tinh rieng.

Tran Thuy Duong

Bang thu ngon ttr "long lanh b'~;Li vang ", nha
van Hoang Phu NgQc Tuong da lam ro ban
sac cua song Huang. D6 khong chi la m<)t
dong chay tv nhien hinh thanh ttr. cau true
dja hinh rna con la ffiQt dong song dUQC vi
nhu m<)t con nguoi voi ve d~p tam bon sau
tham, day nfr tinh. Song Huang dUQC mieu ta
ttr nhi~u g6c dQ, voi nhi~u phuong phap de
vtra khao sat, vtra trfr tinh. Nha van da c6

each sang t'ilO hinh anh rieng: Vtra ta thlJ'C,
vtra SO sanh, an dt,I l'ili vtra t'ilO ra nhfrng lien
tuong bat ngo, cling voi hinh anh giau duong
net, c6 mau sac va c6 ca ·am thanh. Duoi
ngoi but cua Hoang Phu NgQc Tuong, ta
thau hieu bony nghia cua van chuang: "Viin
hQC, ngh~ thuij.t ld cong C1;L di hieu biet, de
kham pha, de sang tq.o ldm to diem han dai

song viin hoa tinh than".
Doq.n chdy 2: Song Huang do~n d6ng

Nha van Nga Pautopxki tung khang djnh:

b~ng (Hay con gQi 1<:1: do'iln ngo'ili vi

"Nhd van chan chinh ld nguai dan duang den
xu so c11a cai d~p", Hoang Phu NgQc Tuong

thanh pho1dong bang chau tho).
Song Huang duQc vi nhu "nguoi
tinh mong dQi den aanh thuc nguai
con gai d~p ngu mo mang gifla canh
dong Chau Hoa day hoa dq,i".

- Dong chdy lien t1;tc thay doi v6i
nhfrng duong cong nhi~u huang chay
khac nhau:
+ Vtra ra kh6i vling nui n6 da
"chuye~n

dong lien t1;LC, Vong khuc
quanh d¢t ng¢t, uon minh theo nhflng
duang cong mem mg,i".

da khong chi ·hap dan ta bang hinh anh con
song Huang 0 thUQng nguon voi nhfrng ve
d~p hoang d'ili day ca tinh, ong con mieu ta
hinh anh COn song VOi ffiQt CUQC hanh trinh
·day kh6 khan, thfr thach truoc khi tro thanh
nguoi tinh diu dang, chung thuy cua co do.
Chua bao gio con song ngQt ngao va diu
dang den the! Hoang Phil NgQc Tuong da
kheo leo gQi nhac khoang thai gian deli dang
dang ttr qua khu den thtJC ~i "Phai nhieu the
ki troi qua", mo ra m9t khoang khong mo
mang, yen ang l'il ki. Nham mat muong tUQng
nen hinh anh dong song nhu dang keo le
dong chay cua minh qua nhi~u the ki de roi
n6 tro nen nh~ nhang, sau lang. Song Huang
vi nhu "nguai tinh mong dQi den aanh thuc

-Trang 361-


Tran Thuy Due1ng

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii uiin

+ Luc thi chdy theo huang Nam Bcic: ngu:oi con gai dE;p nam ngu 1110 ntang giU:a

tl! nga ba Tuan qua di~n Hon Chen, canh dong Chdu H6a day hoa dQ,i". Luu luyen
vap NgQc Tn1n.
qua! Diu dang qua! Cau van lam ta nho den
loi hua cua chinh nha van danh cho co gai
+ Luc l?i chuyen sang huang Tay ay: "Toi se tim em giiia mjt mu vo "t4-n du mf)t
Bcic: vong qua them dat bai Nguy~t ngay con d~p canh tan hoa".
Bieu, Luong Quan
Khdi sau vao ffi?Ch nguon cua dim xuc,
nuong theo nhfrng nh!p chay troi cua dong
+ Roi "af)t ngf)t ve mf)t hinh cung nuoc, Hoang Phu NgQc Tuong da ghi l?i thuy
th~t tron ve phia Dong Bac, om lay trinh cua song Huong khi n6 bat dau ve xuoi
chdn doi Thien M'lJ,, xuoi dan ve Hue"'.
tva nhu mtinh nhan dich thvc cua mc> D6 la mthtrc" rna dich den chinh la thanh pho ID?n, nhuom ma.u CO tich CUa chinh minh.
tuong lai cua n6 - thanh pho Hue.
Song Huong nhubU:ng tinh sau mdai, con song nhtr dUQC thai vao trong no
m<)t manh tinh rieng, md?c bi~t sau sac. Song Huong mang m<)t v6c
dang moi, sue song moi day khat khao va
lang ID?n. Nha van sfr dl;tng m{)t lo?t cac
d<)ng tlr mang sac thai nhan h6a tlr d6 ve ra
mLuc chay qua hai day d6i sung sling thanh
quach, song HUdng "ntem nhu tant l'lJ,a, vai
nhilng chiec thuyen XUOi ngU:QC be VUa bang
con thoi". Khi ra khoi vling nui tram m?c,
tham U dong song nhtr btrng thtrc S\f tre

trung cling voi d6 la tinh yeu, niem khao
khat thanh XUan the hi~n qua S\f chuyen
bien lien tl;tC VOi nhfrng thay doi bat ngDong song khong m<)t phut nghi tay, nghi
mat Clr mai miet chuyen minh nhU lao vao
CUQC tim kiem. Song Huong vong' gifra
nhfrng khuc quanh d<)t ng<)t, uon minh theo
nhfrng duong cong th~t m~m. D<)ng tu
"vong", "uon minh" khien dong song trd nen
sinh d<)ng hdn, ta cam nhu nhiing trang van
kia ciing dang rung rinh nhfrng con chfr, run

- Trang362-


Tnin Thuy Duong

Bi quyet Chinh phv,c mon Ngfr van

ray theo tling nhtp di~u, nhfrng chfr ay xo
day nhau tren tranh giay rna thanh. B6 la
duiJng net, co hinh khoi:
m{>t "cu¢c tint kient coy thU:c" rna dich den
chinh la thanh pho tuong lai cila n6- thanh
+ Luc chay qua hai day doi sung
pho Hue. H6a ra toan b{> thily trinh cila
sung thanh quach, "mem nhu ta1n lva,
dong song Huong chinh la CUQC tim kiem
voi nhilng chiec thuyen xuoi nguqc be
nguoi tinh dich thvc cila nguoi con gai trong

vila bang con thai".
cau chuy~n tinh yeu lang mq.n nhung ciing
day nhu kh6 khan, thfr thach. Van hQC qua
+ Mdu nuoc thay doi theo thai gian:
th~t la cai d~p cila CUQC song dUQC nhin CO
"sam xanh, trua vang, chieu tim".
doi m~h tinh te nhq.y cam, trai tim yeu
thuong cila nguoi ngh~ si hun dun rna
thanh. Hoang Phil NgQc Tuong da ve cho
song Huong m{>t ve d~p, m{>t dang di~u yeu
ki<~u bang chat li~u ngon tl! r{>ng Ion va sau
sac cila minh. Nha van da khong chi tai hi~n
chan thvc dong chay cua con song tren ban
do dta li rna quan trQng hon la bien cai thily
trinh ay thanh hoanh trinh cua nguoi con
gai d~p duyen dang, kieu sa rna tinh ttr.
- Cdnh sac song Huong nhu bicc tranh

Do(tn chd)l 3: Song Htrong chay trong
Nha phe binh van hQc Le NgQc Tra nh4n
(qua) long thanh ph6.
djnh: Ngh~ thuQ,t bao giiJ ciing la tieng noi
cua tinh cdm con nguiJi, ld sv; tv; giai bd)l va
- Dong song bat aau vao thdnh pho tu gui gam tam tu", den v6i ve d~p cila song

"chie'c cau trang in ngan tren nen troi, Huong, ta thay tat thay nhfrng tam tu tinh
nho nhan nhu nhilng vanh triing non", cam cila nha van. Trai qua CUQC hanh trinh
d6 chinh la cau Trang Tien noi doi bo vq.n d~m, song Huong dam minh trong Hue
th~t lau, quan qu)rt hoa quy~n vao nhau nhu
song tho m{>ng.

thoa noi mong dQi. Kinh thanh Hue chinh la
"nguoi tinh mong dqi" cua song Huong - d6
- Dong chdy trong long thanh pho:
la noi rna nang muon den m{>t each nhanh
nhat va dam chim o d6 lau nhat. Song
+ Truoc khi giap fn4t: chay qua vung Huong trong long thanh pho nhu c6 sv
tuong dong trong long Hoang Phil NgQc
ngoq.i o Kim Long "vui tuai han len".
Tuong. Boi CUQC doi ong, du di xa den may,
phieu bq.t, chiem nghi~m khong biet bao
nhieu dong song. Nhung song Huong trong

- Trang363-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii min

+ Khi giap mCJ,t: v{)i vang "uon ntQt
canh cung n1t nh(( sang den Con Hen"
- nhu m{)t tieng "vang" khong n6i ra
cua tinh yeu.
+ Dong chdy trong long thdnh pho':

"ChQ,nt, thvc chQ,m, ca ho chi con la
1n¢t 1nQ,t ho yen tinh" nhu di~u slow
tinh dim _9-~nh rieng cho Hue. Khac
han v6l''d.6ng chay qua nhanh cua
song Ne-va.
+ Nguifi dan xu Hu~ vi yeu men
dong song da g6p phan lam giam toe

d{) dong chay b~ng "nhung nhanh
song aao mang nuac song Huang toa
di khap pho thf'.

- Song Huong dUf!C so sanh ubi ccic
dong song noi ti~ng tren the gibi:
+ Song Xen cua Pa-ri; song Da-nu)rt
cua Bu-da-pet; song Ne-va a Le-ningrat (cua Nga) la cling chay trong
long thanh pho. Nhung song Huong
d~c bi~t hdn la chi thu{)c ve duy nhat
Hue, chi danh cho Hue.
+ Nhung dieu quan trQng song
Huong van gifr nguyen dUQC net co
kinh cua minh: "trong tong the nang
van gifr nguyen dq,ng TI1Qt do thi CO,
triii dqc hai ba song".
¢ Ve d((p cua dong song duqc
1nieu ta bang m¢t tinh cam thiet tha
vai Hue, vai 1n¢t nen van hoa phong
phu va m¢t von ngon til giau chat tho.

Tran Thuy Dttc1ng

long ong van mai la m{)t chon rH~ng tu de
thuong de nhd. Nhu chinh nha van da chia
se: "Diit nUde co nhi~u dong song, nhung chi
CO mQt dong song de thUong
nhd, nhU CUQC
di1i co nhi~u cuQc tinh nhung chi co mQt CUQC
tinh de mang theo".

Tq.m bi~t vling ngoq.i o Kim Long, nang
Huong "nhu dii tint dung duang ve'', nang
"keo m¢t net thang thvc yen tam thea huang
Tay Nant - Dong Bac". Ttr day song Huong
rq.ng ra nhu nang mdi, nang "vui tuai han
len". Chay qua cau Trang Tien trang "in ngan
tren nen trai", giap m~t thanh pho o con Gia
Vien nang uon m{)t du"nhu m¢t tie'ng vang khong noi ra cua tinh
yeu". Qua dung la "tinh yeu la nhfrng ly le
rieng thu{)c ve con tim", dau la m{)t dong
song ca tinh thi khi dam minh trong tinh
yeu, song Huong cling mang nhfrng ve d~p y
nhi rieng! Cau van mieu ta ve d~p cua song
Huong khi ve tdi thanh pho Hue nghe th~t
nh~ nhang, th~t lang mq.n, th~t tinh tt1.
Nhfrng dunang khien cho tat ca nhfrng ai khi dQC thien
tuy but cling deu cam thay sling sot, nga
ngang, va muon say dam trong tinh yeu de
m{)t Ian duQc nghe "tieng vang" kia ngQt
ngao den muc nao! Cang yeu thi ngucang c6 xu hu6ng hoa quy~n vao nhau lau
hon, nhu thau hieu dieu d6: song Huong
trong long thanh pho khong chay nhanh nhu
song Ne-va rna nang chay "chQ,1n, th'l,lc chQ,m,
ca ho chi con la rn¢t 1nQ,t ho yen tinh" nhu
m{)t di~u slow tinh cam danh rieng cho Hue
v~y. Song Huong la tat ca nhfrng gi ngudan xu Hue c6, hQ yeu men dong song da

gan b6 suot bao ddi. Cling chinh vi yeu men

ae

- Trang364-


Bi quyet Chinh ph1;lc mon Ngii ruin

Trlin Thuy Duong

dong song, muon nang 0 19-i ben minh th~t
lau cling gop m~t trong cac hothuong ngay nen hQ da dao nhfrng "nhanh
song rnang nuac Huang giang toa ai khap ph6
thi'' tu dau den cuoi kinh do.
Dong nuac song Huang chiiy lQ,ng lo
Ngan thong nui NgV dung nhu nw

Neu den voi Hue, den voi song Huong rna
chi biet say dam nhin toe d<) dong chay thi
se khong phai la nguoi sanh ve xu Hue.
Nguoi dan Hue rat tV hao ve mau nuoc da
sac cua song Huong nhu chinh nguoi de ra
dua con tinh than nay khang djnh: Duoi day
kinh nghi~m cua m<)t doi cam but, toi da
khong ngan ng?i gfri tam h6n minh vao tac
pham, ve l?i doi minh bang mau nuoc cua
dong song, no xanh biec va yen binh nhu
m<)t le vinh hang trong canh v~t co do", no

bien sac nhanh chong "s01n xanh, trua vang,
chieu tim" nhu nhfrng lu6ng sang chieu bong
kinh thanh them d~p, them lung linh hon, Va
d~c bi~t, no muon khac sau vao tam tri
nhfrng nguoi m<)t Ian dc).t chan den day, rna
yeu mau sac nuoc, me say ngan doi.
Dan t<)c Vi~t Nam tV hao vi c6 loai hoa, du
trong bun lay van toa ngat huong thorn, nhu
nguoi dan xu Hue tV hao ve dong Huong
giang dUQC sanh ngang VOi cac dong song
noi tieng tren the gioi. Song Xen cua Pa-ri
qua tho m<)ng, song Da-nuyp cua Bu-da-pet
cling khong kern C?nh VOi S\( l~ng le von CO,
hay song Ne-va 0 Nga, m<)t dong song mang
y nghia Ion trong ljch sfr cua chau Au. Cac
dong song nay, cling la nhjp cau thon thuc
cua cac thanh pho, vi deu chay trong long
thanh pho. Nhung trai qua bao thang tram
cua dat nuoc cling nhfrng doi thay cua nhan
lo9-i, nang Huong van ngang cao dau day
-Trang 365-


Bi quyet Chinh phv:c mon Ngii van

Tran Thity Due1ng

kieu hanh, boi "trong tong the nang van giii:
nguyen dq,ng m¢t do thi co, triii dQc hai bo
song" rna khong ffiQt dong song nao CO dtrQC.

Do~n chd:y 4: Song Huang
khoi kinh thanh Hue.

do~n

roi

- Chd:y theo huang "chech ve phia Bac,
diio Con Hen quanh niint 1no
1nang trong suong khoi giua mau xanh
biec cua tre trite va cua nhung vuon
cau thon Vi Dq," de roi xa thanh pho.

om lay

Lien h~ canh
Han M~c Ti'r:

d~p

than Vi trong tho

"Sao anh khong ve choi thon Vi?
Nhin nang hang cau, nang 1nai len
Vuon ai ntuat qua xanh nhu ngQc
La true che ngang 1n£Jt chu dien"
- Khong muon rc1i xa thanh pho: "nhu
svc nha lq,i m¢t dieu gi do chua kip
noi. No d¢t ng()t doi dong, re ngoQt
sang huang Dong Tdy ae gQ,p lq,i thanh

pho lan cuoi a goc Baa Vinh xua co".
Khuc quanh bitt ngc1 nd:y ld m9t dQ.c
sac, no aU!JC ui nhU ld:
+ "M<)t noi van VUong, ca 1n()t chut

lang lo kin dao cua tinh yeu".

Lien h~: loi tho rna Vii Quan Phuong
tling ki thac tam tinh:
"Co baa gio song chay thang ttau em
Song Luqn khitc Luqn dOng ma tai bien".

Neu n6i binh rtrQU h6i cua the gian la
phai lam cho nguoi ta say tt1 chen dau den
chen cuoi, thi hanh trinh di tim ve d~p cua
song Htrong ciing thu?n theo cai le tV nhien
ay. Cai dang di~u dam say, ngay ngat cua
dong song con anh len khi n6 sap phai tlr gia
thanh pho yeu thuong, than thu{)c. Song .
Htrong nhtr "svc nha lq,i nt¢t dieu gi chua kip
noi, ·. no d¢t ng()t doi dong, re sang huang
Dong Tdy de gQ,p lq,i thanh ph6 lan cuoi a goc
thi tran Baa Vinh xua co". Trang cai nhin
lang ffi(;ln cua m{)t trai tim da tinh, song
Htrong tro thanh nguoi con gai d~u dang va
chung thuy". Hoang Phu NgQc Tuong da
phat hi~n ra Slf tro l(;li de g~p m~t Ian cuoi
g6c pho co kinh mang dau an thai gian, m~c
du luc nay song Huong da roi khoi kinh
thanh Hue chech ve phia Bac xa dan thanh

pho. Tac gia gQi day la "noi van VUong, ca
nt¢t chut lang lo, kin dao cua tinh yeu".
Ttong trang van cua Hoang Phil NgQc Tuesng
dong song kia khong con la v?t the vo tri, vo
giac rna n6 con c6 cam xuc, c6 noi bu6n c6
Slf thuy chung Va noi nhO nhung, hru luyen.
Bdi the, rna n6 c6 Ia xa each nhu lesi tho rna
Vii Quan Phuong tling ki thac tam tinh:
"Co baa gio song chiiy thang ddu e1n
Song lUQn khuc lUQn dong rna tai bien".
Qua the! Song Htrong da uon cong th~t
nhieu. Dieu d~c bi~t la sv "uon cong ";
"chuyen dong"; "re ngoQ,t"; "gQ,p lq,i" hoan
toan trung khit voi tam li con ngtresi. Phai
chang "noi day" (Noi th~ tran Bao Vinh xua
co), chinh la cho chia tay doi xa mudi d~m

- Trang366-


Tran Thity Duong

Bi quyet Chinh ph1;1c mon Ngii min

+ Giong nhu nang Kit~u trong dem
tv tinh quay tro lc;ti tim Kim TrQng de
n6i m9t loi the truoc khi ve bien di:
"Con non, con nuoc, con dcti, con ve,
con nho ... ".
+ £)6 con la tam long thuy chung

son sat cua song Huong danh rieng
cho xu Hue va nguoi dan Chau H6a
da "chuyen thanh giQng ho dan gian"
vang vQng khap luu vvc song Huang.

truong dinh, nen Hoang Phu Ng<;>c Tuong
nhin song Huang cling tuong ra day la cu9c
chia tay btn rtn, day thuang men? Nhfrng
cau van nh~ nhang, tinh ttr, ngon ttr day elm
xuc cua Hoang Phu NgQc Tuong nhu nhfrng
thanh am vang d<)i, pha vao long nguoi dQC
m9t mui huang d?c bi~t ket tinh boi ve d~p
cua thien nhien, da't troi.
Ttr nhfrng cam nh?n ve song Huang, c6
the nh?n thay Hoang Phu NgQc Tuong da
tiep c?n song Huang ttr nhieu g6c d<), o moi
g6c d9 nha van deu the hi~n nhfrng cam
nghi th?t sau sac va moi me ve con song
bieu tUQng · cua dat co do. Nha van da the
hi~n ve d~p cua song Huang trong citi nhin
me dam cua Hoang Phu NgQc Tuong. Ta
nhin thay cai ve d~p day nfr tinh cua song
Huang xinh d~p, diu dang, uyen chuyen va
kin dao khi 0 trong long thanh pho va cai ve
da tinh nhu nang Kieu la buoc. Hoang Phu
NgQc Tuong dave nen nhfrng net d~p d?c
bi~t cho dong song van hQC, de dong song
Huong tro thanh m9t "bile hQa ae cam nhQ,n
thay vi ae ngam". Nha van da mang toi
nhfmg vung tham my moi me, toan v~n ve

ve d~p cua song Huang trong quan h~ voi
kinh thanh Hue. Qua d6 the hi~n tinh yeu
tha thiet S\f gan b6 cua Hoang Phu NgQc
Tuong voi song Huang cua xu Hue d~p de,
diu hien. sv chuyen bien nay giup ta, nh?n
ra phong each d9c dao tai hoa, uyen bac cua
Hoang Phu Ng<;>c Tuong, boi le "Phong each
la nguoi". Phong each cua Hoang Phu NgQc
tUOng la S\f ket hQp nhuan nhuyen gifra chat
tri tu~ va tinh tnr tinh. Hieu biet sau r<)ng,
am tuong tren nhieu Hnh vvc da the hi~n
m9t tam nhin, tri thuc day d?n trong vi~c
kham pha hanh trinh cua song Huang.

- Trang367-


Bi quyet Chinh ph'f!,c mon Ngfr min

Tran Thity Due1ng

2. Song Htrong dtroigoc de) ljch sfr, Ia
Nha viin Maksim Gorky cho n1ng: "Moi
dong song cua nhfrng chien cong ngttai deu mang trong minh nhi~m VlJ. ciia
hi~n bach.
ngttai ngh~ si", va Hoang Phil NgQc Tuang
ciing khong vi dam me the gi6i van chuang
- Nhiing the ki trung ~i:
rna quen di thien chU'c cua minh. Han ai het,
ong hieu ro Hue voi cai ten gQi la "manh dat

+ La "nt<)t dong song bien thuy xa xoi co do" thi can to diem nhfrng gi. Nen ong da
cua dat nuac duai thoi cac vua Hung". huy d(>ng toan b(> von tri thuc lich sfr va van
h6a du ca Dong Tay kim co vao tung trang
+Trang sach Du d~a chi cua Nguyen viet, t~o nen nhfrng lien tuong vli'a r(>ng vli'a
Trai: song Huong mang ten la Linh sau. D6 la m(>t dong song cua nhfrng chien
Giang, n6 "dii chien aau oanh li~t biw cong hien hach. Nai day Ia vling dat truyen
v~ bien giai phia Nmn cua To quae".
thong co do xua va chon hru gifr nhfrng di
tich Itch sfr, nhfrng net kien true cua den dai
- Thai c~n dC;ti:
va Kinh do Hue tV xa xua de t?O nen nhfrng
net tram m?c, kieu sa va dai cac.
+ "No ve vang soi bong kinh thanh
Khi chiem nguong ve d~p song Huang
Phu Xuan cua nguoi anh hung Nguyen duoi g6c d(> nch sfr thi ta c6 the khang d~nh
Hu~" vao the ki XVIII.
rang Hoang Phu NgQc Tuang la m(>t nha van
h6a Hue, ong khong chi nhin song Huang
+ "No song het lich sil bi trang vcw troi C1 hi~n t~i, ngay ngay mang phu sa vun
the ki XIX vai nhflng CUQC khoi nghia dap cho canh dong Chau H6a va mang
dant 1nau".
nguon nUOC ngQt trao t?ng cho CUQC song
nguai dan xu Hue; rna ong con nhin song
- Thai hi~n dl;ti (tu niim 1945):
Huong nhu la khoi nguon cho nhfrng gia tr~
tinh than, cho nhfrng hao hung trong suot
+ N6 ch(mg kien nhfrng chien cong chieu dai l~ch sfr cua dan t(>c. Tlr thai cac
long trai 1(1 dat thai each m~ng thang vua Hung: song Huang da la "rn<)t dong song
Tam nhfrng nam 1945.
bien thuy xa xoi cua ddt nuac"; trong sach

d~a du cua Nguyen Trai: song Huang tling
+No CO vii nang nhi~t cho CUQC noi mang ten Linh Giang, n6 "chien dau 1n¢t
d~y tong tien cong xuan M~u Than
each oanh li~t de biio v~ vung bien giai phia
nam 1968.
Nant cua To quae". d the ki XVIII, XIX:"no dii
ve vang soi bong kinh thanh Phu Xuan cua

+ N6 dau don hling chiu sv tan pha
nguoi anh hung Nguyen Hu~"; "no song het
khoc li~t cua de quae MI trong nhfrng
lich sfr bi tning CUa dan tQC VOi nhflng CUQC
nam 1975.
khoi nghia aa1n mau". Khong dl:rng l~i C1 d6,

-Trang 368-


Tnin Thity Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii viin

¢ Song Huang nhu mchung Itch si'r cua kinh thanh Hue.
D6 la "dong song cua thai gian ngdn
vang, cua su thi viet giua mau co la
xanh biec. Khi nghe loi gQi, no biet
each tv hien doi minh lam nt¢t chien
cong, de roi no trO ve Vdi CUQC song
binh thuong, la1n 1n¢t nguoi con gai

diu dang cua dat nu6c".

+ D£;ti tuong

Vo

Nguyen Giap phat

bieu ve song Huang va Hue: "Lich sil
Dang da ghi bang net son ten cua
thanh pho Hue, thanh pho tuy nho
nhung da cong hien rat xung dang cho
To quoc... " trong cu<)c tiep d6n o
Thanh uy Hue chao mung doan d?i
bieu cua HQi nght tong ket.

+ S1:( dtinh gia cua nguoi Mi: "Cac

trung tdnt l6n cua chitng ta ve lich sil,
van hoa, hQC thuQt va ve chinh quyen
rat nhieu. Phiii hieu rang Hue la m¢t
thanh pho ket hQp tat cii nhung cai do,
giong nhu cac thanh pho Ludn Don,
Pa-ri va Bee-lin... "

trong hai cuPhap va de quoc Mi', n6 da chling kien
nhfrng chien cong long troi lo dai thai Cach
m9.ng thang Tam nam 1945; n6 co vii nang
nhi~t cho CUQC noi d~y tong tien cong mua

xuan M~u Than nam 1968; n6 dau don hling
chtu Slf tan pha khoc li~t cua de quoc Mi'
nhfrng nam 1975. sv mat mat rna song
Huang hay chinh thanh pho Hue ganh chtu
n6i rieng va cua dat nuoc n6i chung "cilng co
tinh chat giong nhU S't;£ mat mat xay ra doi
voi nen van minh. chau A.u khi m¢t so cong
trinh cua nen van rninh Hi Lqp va La Ma co
dQ,i bi do nat vi cac nha tho bi pha hoQ,i", nhu
chinh nguoi Mi' (la Ra-pha-en Li-tao-o,
No6c-man U -phop va nh6m giao su D9.i hQc
Co6c-nen) da tling rat phan nQ khi nh~n xet
nhu v~y, don giket hQp tat Ca ti£ lich sit, van hoa, hQC thUQt
va ve chinh quyen, giong nhu cac thanh pho
Ludn Don, Pa-ri va Bee-lin, ... ". Song Huang
la mthay, gan b6 voi biet bao thang tn1m cua
thanh pho Hue, song Huang ctr the ton t9.i la
"dong song cua thai gian nglin vang, cua sit
thi viet giua mau co la xanh biec. Khi nghe loi
gQi, no biet each t't;£ hien doi minh lam m¢t
chien cong, de roi no trO Ve Vdi CUQC song
binh thuong, lam m¢t nguoi con gai diu dang
cua dat nu6c". Dung nhu loi D9.i tuong Vo
Nguyen Giap phat bieu ve song Huong va
Hue: "Lich sit Dang da ghi bang m¢t net ten
cua thanh pho Hue, thanh ph6 tuy nho nhi1ng
da cong hie'n rat xung dang cho To quoc ... "
N6i rang Hoang Phu NgQc Tuong yeu Hue

va hieu Hue, thi d6 la le duong nhien. Ta can
di sau hon, tim m
-Trang 369-


Tran Thu-y Duong

Bi qu-yet Chinh ph1;tc mon Ngii van

3. Song Huang duoi g6c dQ van h6a

Ia dong song ciia am nh~c va thi ca.
- Nen

am n~c co ctien Hu€ - ca Hu€

tren song Httong:

+ Song Hudng da "tra thanh 1n<)t
nguai tai nii: danh dan luc dern khuya"
Vdi toan bQ n~n am nhdude
. sinh thanh tren mat
. nu6c.

+ N6 duQc vi nhu nguai ngh~ nhdn

gia gan the ki chai dan, m<)t dem
khuya nghe con gai d<;>c Ki~u: "Trang

nhu tieng hq,c bay qua - Dv.c nhu tieng
su6i ntai sa nila vai", nguay da nhom d?y, vo dui chi vao trang
sach rna n6i; "Do la Til dq,i canh*".

(Gidi thich: *"Til dq,i canh" la m<)t ban

nhDue sang tic).

cat ngh!a cho Slf thanh cong my man CUa Slf
trang hoa tren nhfrng trang van ong de lcho dtUdng giao, linh ling gifra canh sac Hue, Itch
si'r Hue, van h6a Hue v6i m<)t tam han nha
van de rung d<)ng, nhcling phai chang, chinh sv tumuc hoa quy~n ch~t che m6i sinh ra duQc
nhfrng ang van tai hoa khong de viet lthu hai nhu the.
Khong phai ngau nhien rna "ca Hue"' tren
song HUdng lDi san van h6a phi v?t the quae gia, rna 0 d6
la "ca mi)t nen drn nhq,c CO dien dUQC hinh
thanh va phat triin song hanh vai nhii:ng
sinh hoq,t ant nhq,c cung dinh tic dai cac vua
chua thai Nguyen, trai dai su6t ntay the' ki".
Hoang Phu Ng<;>c Tukhac hQa song HUdng nhu "nti)t nguai tai nii:
danh dan luc de1n khuya", m<)t hinh anh vlra

the hi~n dUQC ve d~p bi an, am vang cua
nang HUdng du6i cai khoanh khac trung lcua vung song nu6c, vtra the hi~n ve tai hoa,
sau lang cua manh dat co do va tam han cua
con nguth?t tinh te va tai hoa hdn nfra khi lien tuong
t6i m<)t nguni'ra the ki, m{>t buoi toi ngai nghe con gai
d<;>c Ki~u: "Trang nhu tieng hq,c bay qua Dv.c nhu tieng su6i mai sa nila vai" da nhom
d?y vo dui chi vao trang sach rna n6i: "Do la
Til dq,i ciinh" (Tu dco dien, tUdng truy~n do vua Tl! Due sang
tac). N6i v~ Slf gan b6 cua song HUdng va
thanh pho cua n6, Hoang Phu Ng<;>c Tuda muQn hinh tuQng cua c~p tinh nhan y
tuong Kim - Ki~u de so sanh. Bong dang

- Trang370-


Tnin Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr viin

Bang ngoi but tai hoa c9ng v6i nang Ki~u nam nao du6i ngoi but cila dc;ti thi
hao Nguyen Du lc;ti xuat hi~n: "bao niim lenh
NgQc Tuong da nh6 t6i Nguyen Du: denh tren quiing song nay vai m()t phien
"bao niim lenh denh tren quang song triing sau. va til do, nhitng ban dan aa di suot
nay vai 1n()t phi£tn triing sau. Va til do, doi Kieu". Day Ia m9t each lien tuong d9c
nhitng ban dan dii di suot doi Kieu". dao, tai hoa den lc;t ki n6 mang den cho nguoi

Day la each lien tuong dQC dao, tdi hoa dQC nhfrng xao xuyen, "tint kie'1n va duoi bat,
mang den cho nguhoi, xao xuyen.
hai cung gan bo vai nhau trong nt()t tinh yeu
muon thuo". Nhfrng loi hoa my ay, trong m9t
khuon kho nhat djnh, ClJ the 1<} bai ey nay, ta
cling c6 the n6i nhu v~y v~ sv gan b6 cila
Hoang Phil NgQc Tuongv~ ey, v~ xu Hue.
- Song Huang di udo uiin chuang, thi
Nhac den Song Huang la nhac den dong
ca mQt each da ~ng, tinh
chay giao hoa cila nhfrng hon tho lai lang va
b~n bi cila bao the h~. Con nguoi Hue v6i
net van h6a "d~c s~t'' tu giQng n6i, dang di,
Moi nha tho d~t chan den Hue d~u di~u ca ... va ca nhfrng net tnim tu cung
c6 m9t kham pha rieng v~ song. rieng bi~t da lam nen S\1' dQC dao rna van gifr
Huang, de nh~n xet m9t each cong net truy~n thong. Noi day da nuoi duong va
bang thi "dong song ay khong bao gio boi dap tam hon cho biet bao van nhan, thi
tV LQ,p LQ-i minh trong ca1n hung cua si va nhfrng tc;to nhan m~c khach dau chi doi
Ian d~t chan den Hue.
cac ng h¢ si".
Da doi lan den vai Hue m()ng nto
Toi om ap nt()t tinh yeu diu ngQt
+ Trong ccii nhin tinh cua Tdn Dd:
Ve d~p Hue chang noi nao co dUQc
tu xanh biec thuong ngay' n6 bong
Net diu dang pha lan tram tu...
thay mau bat ngo "Dong song trang (Hue tinh yeu cua toi)
La cay xanh".
Nhi~u y kien cho rang: Hoang Phil NgQc

Tuong uu ai cho Hue v6i nhfrng cam htrng,
nhfrng kham pha d9c dao la le thuong tinh.
Nhung khong, moi nha tho khi d~t chan den
+ Trong cai khi phach cua Cao Ba Hue d~u c6 m9t kham pha rieng v~ dong
Quat: tu tha thu6t rna mang n6 chQt song nay, de nh~n xet m9t each cong bang
nhien hung trang len "nhu kHtm d'!!ng thi "dong song ay khong bao gio tv lQ,p lqi
troi xanh".
minh trong cam hung cua cac ngh¢ si". Boi
trong cai nhin tinh te cila Tan Da, d6 la
¢

S\1' rung dim mc;tnh me, Hoang Phil

te.

te

-Trang 371-


Tran Thuy Du<1ng

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfc van

+ Trong hon tha Bd Hu)l~n Thanh

Quan Ia "noi quan hoai vqn
bong chieu bang lang".

co

vai

+ Trong tha T6 Hiiu "d()t khiJi thanh

sU:c mqnh phvc sinh cua ta1n han".

"dong song tning - la cay xanh", hay trong
cai khi phach cua Cao Ba Quat khi xua da c6
S\1' vi von dQC dao va day hao khi CUa ke sy
truoc non song gam v6c:
Muon diiy non xanh ngat canh dong
Song dai nhu: kie'm dt;lng troi xanh
Trang han tho da sau da cam cua Ba
Huy~n Thanh Quan thi n6 nhu "noi quan
vqn
vai bong chieu bang lang". Han M~c
Ti'r Ia nha tho c6 nhi~u tinh cam d~c bi~t voi
Hue, cling ton vinh song Huong nhu m9t dai
ngan ha gifra chon tran gian:
Thuyen ai dQ,u ben song triing do
Co chiJ triing ve kip t6i nay ...
Du trong bat c(r trang van cua thi Sl nao
thi song Huang cling mang m9t ve d~p
khien nguoi khac phai nga ngang va say dam
ch~ng the dtrt.
Leonop Leonit kh~ng djnh: "MQt tac
pham ngh~ thu~t phdi ld mQt phat minh ve
hinh thuc, mQt kham kha ve nQi dung". De
n9i dung c~p ben tam han nguoi thuang

thuc, Hoang Phu NgQc Tuong da kheo leo
truy~n tai ve d~p cua dong song qua nhfrng
cau van dai hoi, uon lUQn va bien doi khong
ngtrng. Nha van da si'r dvng mu<}t rna nhfrng
so sanh, vi von cau van c6 nhjp di~u ngQt
ngao tva nhu loi ca xu Hue khoan thai, hinh
anh trong treo tuy~t voi. Cling voi d6 Ia m9t
loi hanh van huang n9i me dam va tai hoa
ket hQp voi tri tuang tU<;lng bay bong da hoa
quy~n ket tinh nen m9t song Huang de
thuong, de nho.
But k-y "Ai c1a dQ,t ten cho dong song?" Ia
thanh cong cua Hoang Phu NgQc Tuong tren
mQi phuong di~n, ttr nhfrng cau chfr thorn
thao tren giay, den von kien thuc sau r9ng,

co

4. Ve a~p trong tri tulJng tUQng cua
tac gia Ia mQt giai tho~i v~ dong
Huang giang.
+ Nhu nguoi thieu nfr tai hoa, dju
dang, da tinh, ... Qua cai nhin va each
viet cua Hoang Phu NgQc Tuong,
song Huang cang dang yeu, quyen rii
han khi gan li~n voi cai toi "tai hoa,
uyen bac, giau tinh cam va tri tuang
tUQng lang mq_n, say me cai d~p cua
thien nhien.
+ Giai thoq.i v~ cai ten "song Huang":

Nguoi lang Thanh Trung, m9t ngoi
lang trang rau thorn a Hue: vi yeu
quy con song xinh d~p, nguoi dan hai
ben bo song Huang da nau nuoc cua
tram loai hoa do xuong dong song
lam cho Ian nuoc xanh tham ay mai

-Trang 372-


Tra n Thuy Duang

Bi quyet Chinh ph'f!,c mon Ngii van

mai thorn tho. Phai chang d6 la each
ly giiH cc1i ten Huong giang cling loi
dap cho cau hoi: "Ai eta aQ,t ten cho
dong song?" - con song gan li~n vdi
tinh yeu cua Hoang Phu NgQc Tuong.

hay trong tri tuong tUQng cua cic ghl V~ giai
tho9-i dong Huong giang. Ly giai v~ cai ten
thO ffiQng nay, gidi nghien Clru cho ding:
"Xua nay, nguoi ta thuong gQi ten m¢t con
song bang ten cua vung aat 1na no chay qua.
Viw cac thai ki lich su noi tren, khi vung aat
ay con mang ten la huy~n Kim Tra thi con
song chung ta dang noi aen la huy~n Ki1n
Tra. Sau ao, khi ten huy~n aoi thanh Huang
Tra thi ten song cung aoi theo: song Huang

Tra. Tu song Huang Tnt den song Huang chi
con m¢t buac, vi trong, bat cu ngon ngii: nude
nao, dan gian thuong hay rut gQn. Vii chang,
hai chii: song Huang a~p. qua, giai van chuang
tri thuc cung khong 1nu6n gi han". Con trong
each ly giai cua nha van: Nguoi lang Thanh
Trung, m9t ngoi lang tr6ng rau thorn o Hue:
vi yeu quy con song xinh d~p, nguoi dan hai
ben bo song Huong da nau nu6c cua tram
loai hoa do xuong dong song lam cho Ian
nu6c xanh tham ay mai mai thorn tho. Du
theo each hieu nao, thi cai ten song Huong
hay Huong giang cling qua du de lam noi b?t
nhfrng gi thu9c v~ Hue. Con trong but k:Y
xin lay nguyen van each ly gh1i cua nha van
de giiii dap cho cau hoi tu nhan d~.

-Trang 373-


Tran Thuy Duang

Bi ·quyet Chinh ph'f:tc mon Ngfr viin

LO'i ket: Bang von hieu biet siiu r<)ng ve kien thuc dia li, van hoa, ljch sil, ng h~
thuQt ket hQp hili hoa vai ciim xuc tri tu~, chu quan va khach quan. Hoang PhiL NgQc
. Tuang da khac hQa rn<)t song Huang da phuang di~n, da mau sac tren thi dan van hQc
Vi~t Nam bang but phap ntieu

td, nhiin hoa, so sanh, Lien tudng dQc dao hoa quy~n

cung giQng van 1nUQt ma, truyen ciun. Dong song khien cho nhii:ng ai dQC qua deu
ntuon dunhat cua xu Hue'.
Dat nude Vi~t Na1n co rat nhieu dong song chiiy qua mQi ntien xu so, va no dd
kip chiiy vao trong nhung van tha, trang van tuy~t vai cua cac thi si. Chac han bQ,n dQC
tung xot xa vai Hoang Cam khi nghe tin song Duong bi quiin thu chiem dong: "Song
Duong troi di- M<)t dong Lap tanh- Nam nghieng nghieng trongkhang chien tru:ang
ki". Cong chung yeu van chuang cilng da kip chient nguang ve d~p hung bqo va trii: tinh
cua "Da Giang d<)c bac Luu" qua nhii:ng "trang hoa" xuat sac cua nha tuy but hang aau
Vi~t

Nant, Nguyen Tuiin. Gia chung ta LQ,i tim de'n song Huang- nt<)t dong song khient

ton thu 1ninh nam trQn trong manh ddt Thila Thien Hue, nhung qua nhii:ng trang ki
tai hoa cua Hoang PhiL NgQc Tuang, song Huang hi~n ra vai nhii:ng ve d~p diu dang,
tinh te, gop phan [ant cho Hue trd thanh nt<)t bile tranh san thuy huu tinh. Han the
nii:a, song Huang con [a dong song Lich sil, van hoa, tha ca, ngh~ thuQt. ..

No da [a 1n<)t

phan khong the thieu trong dai song tiint [inh cua nguai dan dat co do than yeu. each

dqt nhan de d<)c dao ciLa Hoang PhiL NgQc Tuang da gQi Len nhieu ban khoan trong
Long d<)c giii ve 1n<)t dong song nga La qua quen, hoa ra LQ,i co nhieu bi an can khant pha
den the'. Co nhu v(ty, chung ta rnai hieu sau sac han ve que huang dat nude, tl;£ hao han
ve non song ga1n voc Vi~t Nam.

-Trang 374-