ĐẤT NƯỚC (FULL PHÂN TÍCH + NHẬN ĐỊNH TÁC GIẢ, TÁC PHẨM)

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr min

""''

,

Tran Thity Due1ng

DAT NUOC -

Nguyen Khoa Diem

Tac giii: Nguyen Khoa Diem la nt¢t nha tho lan, nt¢t nha chinh tri cita Vi~t Nam,
6ng la cay but tieu bieu cho the h~ cac nha tho tre thai chong Mi. Tho 6ng lay cam
hung til que huang con nguai va tinh than chien dau cua nguai chie'n si yeu nuac.
Nhi1ng van tho chat chua bau mau nang trong tnii tint thi si, de roi chung ket dQng
hoa quy~n nen 1nQt han thO giau chat suy tU, ca1n XUC don nen 1'nang tam tU CUa ngUOi
tri thuc. Tho Nguyen Khoa Diem chua d'l,lng chat li~u viin hoa dan gian: "Cau tho du o
the tho truyen th6ng hay tho t1! do bao gio ciing phdng phtit phong uj cua ca dao, t't;tc
ngii. Chdt hien minh cua tri tu~ dan gian tham dam trong ticng cau chii" de "nhiing
chii ay ldm cho rung d9ng, tri~u trcii tim trong hc1ng tri~u ndm ddi".
Tac ph~m: Leptonxtoi tung khang dinh: "M(jt tcic pham ngh~ thuQ.t ld s1! ktt tinh
cua tinh yeu". Tinh yeu tha thiet nhat, thieng lieng nhat trong tam han thi nhan dii cat
canh bay len "trang giay truoc den" va tq,o nen 1n¢t "Dat Nttoc" de thuong de nha. Bcti
tho "Dat Nuoc" trich til chuang v cua ban truang ca "M~t duong khcit vQng" - nt()t ban
truang ca ghi dau an va khang dinh ten tuoi cua Nguyen Khoa Diem trong thi dan tho
ca nuoc nha, bai tho dUQc sang tac niint 1971 tq,i chien khu Trj, Thien. Bat nguon S'lf cam
nhQ,n tinh te, sau sac hinh anh dat nuac, ve nhi1ng hi sinh to lan cua nhan dan trong
cong CUQC d'l,lng nUOC va gii1 nUOC. TU tUong chu aq,o dUQC nha thO truyen tai do la hinh
anh "Dat Nttoc cua Nhdn dan, Dat Nttoc c11a ca dao thiin tho(ti" noi bQ,t trong chin cau
dau bai tho.

Lai da.n: TU tuong chu dq,o, chi phoi toan b¢ chuang V la "Dat Nuac cua Nhan dan,
Ddt Nuoc cua ca dao than thoq,i" duQc Nguyen Khoa Dient the hi~n duai hinh thuc tho
tri1 tinh - chinh lugn. Cai li le 1na tac gia aua ra nhan'L thuyet phl;LC nguai dQC thqt gian
di: Kh6ng phai ai khac nta chinh nhan dan - nhung con nguai v6 danh dii kien tq,o va
baa v~, gii1 gin aat nuac, dii xay d'l,lng nen nhi1ng truyen thong viin hoa, lich sii hang
ngan dai cua dan t(jc. Li le ay nha tho kh6ng phat bieu m(jt each kh6 khan, trilu tUQng
nta bang hinh anh gQi cam, bang giQng tho s6i noi, tha thiet cua ntinh. Thong qua
nhi1ng van tho ket hQp gii1a ca1n xuc va suy nghi, tri1 tinh va chinh luQ,n, Nguyen Khoa
Diem muon thuc tinh y thuc, tinh than dan t()c, tinh cam gan bo vai nhan dan, dat
nuac cua the h~ tre trong nhi1ng nii1n thang khang chien chong Mi.

- Trang262-


Bi qu)'et Chinh ph1;tc mon Ngii Vlin

Tran Thu)' Dudng

1. "Tho Nguyen Khoa
co sue lien tuong
tic qua khu din tuong lai, ti! kho dau din

thuong dan nguoi d9c
phuc, tic sach vo den doi song." -

Nguyen Xuan Nam.

2. "Tho Nguyen Khoa Diem chua dy;ng nhieu chat li~u vein h9c va van hoa dan gian.
Cau tho du l1 the tha truyen thong hay tha ty; do bao giil cilng phdng phdt phong vj cua
ca dao, tl,tC ngii. Chat hien minh ella tri tu~ dan gian tham aam trong tung tic." Nguyen Quang Thieu

3. "Vi khi lam nong nghi~p, so phq,n nhan dan dii gan chQ.t vai so phq,n dong song.
Vq,y thi vein hoa at phdi mang guang mq,t dong song~"- Ta1n sv; cila nha tha.
4. "Chinh chieu sau clla nhiing gia trj vein hoa dii t~o nen net phong each rieng lam
nen guang mq_t tha Nguyen Khoa Diem."- Nguyen Van Na1n.

5. "Y tuiJng xuyen suot cua toi trong chuang nay za the hi~n m9t Dat n~lic cua
nhan dan. Do do, ti! ngii, hinh dnh, chat li~u tha dugc sil d1:f.ng deu nham lam
ro :Y tuong nay." - Nguyen Khoa Dient
6. "MQt Dat Nulic nhu the khong the co dugc bang but phcip mieu td ben ngoai, cho
nen tat yeu nhd thd phdi dung hinh thuc suy ngam, lien tuiJng, li~t ke, de ddn ddn dua
nguili dQC vao tri tuang tugng cua hQ, vao ki Uc cua h9, nhin Dat Nulic trong chinh
tam hon h9." - Tran Dinh su
7. "Nhiing sgi ngang d9c d~t nen hinh tugng tho Nguyen Khoa Diem deu ong anh
mQt mau sac dq,c bi~t ella chat li~u vein hoa dan gian. Do la mQt ly;c hut nita ella do~n
thd Dat Nulic, de roi nguili dQC lq_ng di xuc dQng trulic mQt each djnh nghia t~t bat
ngi1 ella Nguyen Khoa Diem... " - Nguyen Quang Trung.

- Trang263-


Bi quyet Chinh ph1:f.c m.on Ngii van

Tnin Thity DuO'ng

za

8. "Toi uitt chuang nay trong nhiing ngay mua tri~n mien sau Ttt. Do
thai k)l
may bay M~ danh pha dii dqi. B52 giqi hom lien tl;{.c, lam cho mc;>i thti toi tam mit mjt.

Chung toi ngoi trong ham ua uitt, cam xuc dugc cqng huhom ua mua ritng. Co khi uitt xong, mqt tr~n bom lam cho ban thdo bay lung tung,
lugm lt;ti trang con trang mat, lt;ti ngoi uitt titp. Toi uitt nit nhanh, nhu cam xuc dii

don

tt;t

mqt each miinh li~t, gia chi ui~c tuon chay ra thoi. Toi uitt u~ nhilng di~u gian

di cua chinh toi, u~ tuoi tre ua ccic bt;tn be dang tranh dau u~t c1la toi ld

anh ua em. Do ld lai dam thiim c'lla mqt nguai con trai ubi mqt nguai con
gai". - Nguyen Khoa Diern.

9. "Di~u may man ubi toi la dugc song trong nhiing thang nam hao hung CUa dan
tqc de hieu nubc, hieu nguai ua hieu ca minh han."- Nguyen Khoa Dient.

10. "Dat nuac trong tho Nguyen Khoa Di~m ld s1,£ dong hi~n nhiing gi gan giii nhitt,
than thuong nhat CUa moi con nguai Vi~t Nam trong qua khti, hi~n tt;ti ua tuong lai;
trong thai gian ua khong gian, trong ljch sii ua truy~n thong uiin hoa... 0 Nguyen
Khoa Diem long yeu nuac la yeu nhcin dan, yeu nhiing con nguai dii uiet nen ljch su,
dii san sinh ra uan h6a, dii phat kitn ilia ly mel mel rqng bien cuong bao v~ liinh thO. Tu
do nhd tho ilii di dtn due ktt thanh mqt chan ly uiing uang: "Dat nubc ciia nhan dan",
tu tutho Nguyen Khoa Di~m khong chi n6i len nhiing suy nghi cam n~n cua tuoi tre trong
chitn tranh, mel con ld lai keu gc;>i thitt tha: hiiy yeu ilat nubc - ui "Em oi em Dat Nubc
ld mciu xuong c'lla minh"."- Vil Quan Phuong.
11. "Hiiy de tht h~ tre dugc the hi~n tinh yeu nuac t'l,! nhien, dung gianh lay phan

nh~n

thtic c'lla nguai khcic. Tuoi tre la phdi ty; nh~n thtic, khong ai thay tht dugc he;>

aau"- nha tho Nguyen Khoa Diem aa triii long.

12. Nha tho Tran Dang Khoa noi aq,i y n1ng: Nhiing btic tugng cua cac van nhan, thi
si noi titng, bao gia guong mij.t he;> ciing thuang cui xuong th~t thap. La van nhcin, thi
si, he;> phdi luon kitm tim xung quanh minh nhiing than p~n dau kho ciia kitp nguai.
Nguyen Khoa Di~m la mqt nha tho noi titng, hdn nhien ong khong nam ngoai quy
lu~tndy.

13. Triii long vai biw chi nhdn S'lf, ki~n nay, truac cdu hoi: "Suy tU V~ aat nubc CUa ong

vbi trubc nhu tht nao?", nha tho Nguyen Khoa Die1n aii n6i rang atuoi
co the viet auQc nhiing van tho nhu the niia. Ong cilng cho biet: "Suy nghi
ve aat nubc c'lla toi van v~y. Dat nubc la cua nhcin dan chti khong phai cua cac tri~u
ilt;ti, CUa cac ong Vua. Nhcin dan xay d1,!ng len aat nttbc, dat nttbc ld CUa nhan dan nen
phai chclm lo cho nhcin dan. Truac nay toi van nghi nhu v~y".
hi~n

nay

so

nay ong kho

- Trang264-

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii min

Tran Thuy Duong

"''
DUNGKIEN

QUAN

Vftn d~ 1: Dat Ntrbc co tir nlt lau doi va rat gftn giii, than thuong doi voi m6i ngtroi.
Khi ta UJn [en Dat Nuoc aa

co roi

Khdng djnh s~ ton tQ.i cua Dat Nuac aa co tit rat

¢

Bieu hi~n cua s~ gan giii,
thuong ella Dat Ntiac trong moi con nguoi.
1. Dat Nuoc co trong nhung cai "ngay xila ngay xua" m~ thuang hay ke.
¢
Gan giii, than thuong: hu:Yen thoQ.i tich

co

2. Dat Nuoc bat aau v6i mieng trau bdy gia ba an

Toe m~ thi bai sau aau
Cai keo, cai CQt thanh ten

ved~p thuan phong mi tr:tc

¢

3. Dat Nu6c UJn Len khi dan minh biet trong tre 1na aanh giQ,c
¢
Tru)len thong )leU nuac, chong giQ,c ngoQ.i xam.
4. Chant~ thuong nhau bang giing cay mu6i mQ,n
¢

Loi song thuy chung, tinh nghia

5. Hc:;tt gc:;to phiii nt{)t nang hai suong xay, gia, gian, sang
¢

Due tinh cdn cit lao dqng, chju thuong chju kh6
Dat Nude

¢

co til ngay ao ...

Loi khdng djnh s~ ra dai cua Dat Nuac mqt each dd:Y t~ hao

Cau tho dau, nhd tho khdng
Nha tho Song H6ng khc1ng dinh: "Tho la s~ the hi~n
djnh s~ ton tQ.i cua Dat Nuac thai i!Q.i mqt each cao d~p", viet ve hinh anh Dat Nuoc,
co tit rat lau:
nha tho Nguy~n Khoa Di~m da the hi~n hinh anh cao

Khi ta Lon Len Dat Nuac aa co roi

+ Cau tho nhu m<)t Ioi
chuy~n

tro tam tinh, chan
thanh ffiQC mc;tc cat len tU
trai tim nha tho.
+ Danh tu "Dat Nu6c" dUQC
viet boa tc;to S\I' thieng lieng,
thanh kinh.
+ Cach n6i: "Khi ta lon [en"

la de chi

sv

truong thanh

d~p ay qua nhfrng chat li~u van h6a quen thUQC, gan
gui rna rat doi than thuong doi voi tat ca mQi nguoi.
Neu nhfrng nha tho cung thai chQn diem nhin ve dat
nuoc bang nhfrng hinh anh Icy vi, mi I~ hay lay nguon
dim htmg tl! dong Itch si'r qua cac trieu dc;ti thi Nguyen
Khoa Diem lc;ti lcim dung thien chuc nha tho ·"moi tac
pham phdi la mqt phat minh ve hinh thuc va kham phci
ve nqi dung", khi ong chQn diem nhin xuat phat tu
nhfrng dieu thu<)c ve nhan dan. Nguy~n Khoa Di~m da
tnli long rang: "Toi viet chuang nd:Y trong mqt ngay
mua trien mien sau Tet, ma:Y bay Mi va B52 ban pha die

dqi. Cam hung dU:QC cqng huong tit tieng hom no, khoi
hom vd mua ricng", da cho toi thay sv quan trQng cua

-Trang 265-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngft van

Tran Thuy Dtu1ng

cua moi con nguoi, song nhan dan, nhfrng con nguoi cong hien tham l?ng cho
song vdi d6 la sv truong To quae nay.
Dat Nude von la nhfrng gia trj vinh hang, vlnh ci'ru
thanh v~ nh~n thl:rc.
duQc tq.o dvng, vun dap qua nhi~u the h~; duQc truy~n
+ Ba chfr "dii co roi" vtra tlr doi nay qua doi khac, tu the h~ nay noi tiep the h~
nhu m9t loi khang djnh chac kia gin gifr va phat trien. V~y nen, ngay ttr cau tho dau
ntch v~ sv ton tq.i cua Dat tien, nha tho Nguyen Khoa Di~m cat but viet tu nhfrng
Nude, vtra b{>c 19 ni~m tv tinh cam chan thanh nhat ndi trai tim ong. GiQng tho
hao manh li~t v~ Itch si'r hinh da nhu m9t loi chuy~n tro tam tinh, chan thanh rna
thanh va phat trit~n cua dan mQc mq.c: "Khi ta lan len Dat Nuac dii co roi", nghla la
t9c ta.
Dat Nubc co tu rat lau doi. C6 tu bao gio ta khong r6,
c6 tlr khoang thoi gian nao ta cling khong hay, chi biet
rang, khi ta sinh ra, "khi ta lan len" la khi ta biet nh~n
thl:rc thi Dat Nude da ton tq.i nhu m9t chan Iy khong
the doi doi. Cach n6i: "Khi ta lan len" la de chi SV
truong thanh cua moi con nguoi, song song Vdi d6, la
sv truong thanh v~ nh~n thl:rc. Khi be, ta yeu ngQn Ilia,
nhanh hoa, khi ldn ta yeu Dat Nude tu loi ca tieng dan.

Ba chfr "dii co roi" vang len vtra nhu m9t loi khang djnh
chac njch v~ sv ton tq.i cua f)at NUde, vua b9c 1{> ni~m
tv hao manh li~t v~ Itch si'r hinh thanh va phat trien cua
dan tQC ta. Cling vdi each khang djnh ay, nha thd con
b9c 19 sv thanh kinh cua minh bang vi~c viet hoa danh
tlr "Dat Nuac", tlr d6 Dat Nude trong trai tim moi nguoi
lq.i cang tro nen thieng lieng hon bao gio het. N6 cho ta
hieu r6 hon v~ nhfrng nguoi ngh~ si chan chinh, hQ
luon "uiet ue dat nubc toi, ue nhan dan toi, nhu uiet ue
nguoi dan ba toi yeu".
7 cau th<1 tiep theo: Bieu hi~n
Nha thd To Hfru n6i rang: "Bai th<1 ha:Y la bai th<1 dQc
cua Dat Nubc gan giii, than len khong con thily cau th<1 ma chi con thily tinh nguoi
thuang trong moi con nguoi. Ua toi muon th<1 phdi th4,t gan ruqt CUa minh", Vdi quan
ni~m ay, To Hfru nhu giao thoa vdi nhjp rung trong trai
1. Dat Nubc gan giii, than tim nha tho Nguyen Khoa Di~m, khi ong dua· nhfrng
thuang trong huyen tho~i, co bieu hi~n C\]. the V~ lau ddi va rat gan gui, than thUdng,
tich - nhiing cau chuy~n quen thu9c cua Dat NUde. TrUde tien, la hinh anh Dat
NUde hi~n len tlr nhfrng cau chuy~n huy~n thoq.i co
thuit tha be.
tich qua y tho: Dat Nude c6 trong nhfrng cai "ngay xiia

- Trang266-


Tnin Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph'f:tc mon Ngi! min

- Cl)m tu "ngay xua ngay ngay xua" m~ thuong hay ke. cvm tu "ngay xua ngay

xua" gQi cho ta nhd ve m<)t thai: "Ngay xua ngay xua, o
xua", gQi nhieu suy nghi:
quQn Cao - Binh co hai Vcon. (Truy~n co tich Th(;lch Sanh) hay "Ngay xua ngay
+ Thuong duQc dung mo xua, co hai chi ern cung cha khac nt~, chi ten la Ta1n, ent
dau cho cac cau chuy~n co ten la Carn. M~ Tant mat s6nt, sau do ntay nihn cha Tam
tich: Dat Nuoc da c6 tu rat cilng qua aai, .... " (Truy~n co tich Tam Cam) ho~c "Ngay
Iau, trUdC ca SlJ ra doi cua xua ngay xua, trj, vi coi aat Au - LQ,C co m(>t ong vua ten
truy~n co tich nen Dat NUde la An Duang Vuong. Vua co m(>t nang cong chua ten la
mdi xuat hi~n trong "cai Mi Chau ... " (Truyen thuyet ve An Duong Vuong) ... Tat
ngay xua ngay xua 1n~ ca deu gQi ra y ni~m Dat Nude c6 tu n1t lau doi, rat xa
thuang hay ke''.
xua trong Itch su. Boi "Dat Nu6c co trong ... " truy~n co
tich, tuc h1 Dat NUde c6 truoc ca sv ra doi cua truy~n
co tich nen mdi xuat hi~n trong loi "... m~ thuang hay
+ Dua ta ve voi nhfrng cau
ke''. Ben C(;lnh Sl,I' "lau aai", Clfill tlr "ngay xua ngay
chuy~n co dan gian nhu
XUa ... " COn nhU ffiQt ban nh(;l.C du dUOng dUa ta ve the
Th(;lch Sanh, Thanh Gi6ng, gidi Vdi vang trang dUa noi, VOi nhfrng cau ho di~U hat
Con R6ng chau Tien, Tam
dong day trong loi ru cua m~ khi ta con tho be: "M~ ru
Cam ... D6 la nhfrng cau ki uc
cai le i1 dai - Siia nuoi phan xac, hat nuoi phan hon", n6
cham bam, nuoi duang tam
nuoi duong tam h6n ta them trong sang, vun dap cot
h6n ta tu thuo con nam noi,
each con nguoi nhu nhfrng hl;lt giong xanh tot vuon len
de ta biet yeu que huang,
don anh nang binh minh cua CUQC doi. Chinh nhfrng bai

yeu dat nude.
hQC sau sac tlr truy~n CO tich da cham bam cho ta ve
cai "chan - thi~n - mi" de ta biet yeu que huang, dat
nude, con nguoi. N6i ve y ngh!a cua truy~n co tich, n6
khong chi la loi ru, tieng hat; la bai hQC, la SlJ giao dlfC
rna con la doi song tinh than trong moi con nguoi.
2. Dat Nul1c gan gui 0' nhiing
Neu truy~n co tich gQi chota ve cong CUQC giao dvc
phong t'I!-C t4p quan:
the h~ con chau dC;lO Iy an tinh an ngh!a, cai thi~n cai
ac, Itch sfr dan t<)c thi ve d~p trong thuan phong mi tvc
- Thit nhilt, duQc the hi~n o cua nhan dan cling lam ta them yeu manh dat va con
net song gidn dj nhung d4m nguoi noi day. Thi ~p tvc an trau, den ve d~p thuan
da CUa ngtelJi m~, ngUOi ba h~u "b6i toe sau aau" roi "lam nha keo, c(>t" ll;li m<)t Ian
Vi~t Nam. Do la t'~J-c iin trau nfra khac sau them net song gian dt nhung d~m da ban
"Dat Nu6c bat dau v6i mieng sac dan t<)c. Hinh anh "ntieng trau" gQi cho ta nho ve
"S\l tich trau cau", m<)t cau chuy~n co tich mang y
trau bay gia ba an".
nghia nhan van nhan ban sau sac va dUQC xem Ia

-Trang 267-


Bi quye't Chinh phy,c mon Ngfr van

+ Hinh anh "mieng trau"
gQi cho ta nho "S1f, tich trau
cau", m9t cau chuy~n mang
<; nghia nhan van nhan ban
sa.u sac.

+ Hinh anh "mieng trau"
con gQi moi quan h~ tinh
nghia, truy~n thong tot d~p
cua nguTrang tlJC cling le, mieng
trau qua cau la bieu tuQng
cho tam long thanh cua con
chau gfri den nhfrng b?c tien
boi da khuat. N6 con la bieu
tuQng cho tinh yeu, han
nhan va gia dinh, la moi
quan hG vQ chong thlly
chung son sat.

- Thu hai,

la ue

d~p thuan

h~u

cua nguoi ba. Nguoi
voi tvc "boi t6c sau dau".

m~

+ D6 la ve d~p gian di ella

nguoi phv nfr ViGt Nam.

+ T6c cu9n thanh blii sau
gay ~0 cho nguoi phv nfr ve
d~p nfr tinh, thuan h?u.

Tran Thuy Du<1ng

truyGn xua nhat trong nhfrng cau truyGn co. Tvc lG "an
trau" cung tu cau truyGn nay rna nen - m9t phong tvc
rat rieng cua nguoi ViGt xua nay, tham vao mieng trau
dung di ay la bon nghin nam ljch sfr, bon nghin nam
ong ba ta gin gifr phong tvc an trau. Hinh anh "ntieng
trau" thuy chung, chia se mQi vui buon, thang tram, sv
kiGn quan trQng trong doi song nguoi dan, no con gQi
v~ moi quan h~ tinh nghia truy~n thong tot d~p ella
nguoi ViGt Nam: Trang tvc cling le, mieng trau qua cau
la bieu tUQng cho tam long thanh cua con chau dang
gfri den ong ba, nhfrng b~c tien hoi da khuat, h1 nhip
cau giao cam voi tien nhan. "Mieng trau" con gQi ra
huyen sfr tinh yeu, tUQng trung cho moi quan hG VQ
chong thlly chung, son sat. va cung c6 le vi the rna
"mieng trau" da tro thanh v?t bieu tuQng cho tinh yeu,
han nhan va gia dinh. Qua<; tho, tac ghl da danh thtrc
trong chling ta m9t dieu tuong chling nhu don gian
nhung l9-i vo cling tham thia: Muon c6 dtrQc nhfrng dieu
Ion lao (c6 duQc Dat Nuoc) dling coi thupham quen thu9c (hinh anh "ntieng trau"), boi trong
moi v?t pham quen thu9c c6 the chua dvng nhfrng
di~u het sue thieng lieng ("ntieng trau" la van h6a, la
phong tvc, t?p tvc ella nguoi dan, tu d6 hinh thanh van
h6a cho m<)t dat nuoc). Dieu d6 cho thay, dat nuoc nay

Sd di CO dUQC ngay hom nay la nhd vao Slf song b~n bi
cua n6 voi nhfrng v?t tuong nhu rat binh thuong, nho
nhoi va don gian.
Ngubun", "ban mQt cho ddt ban lung cho troi" voi cong vi~c
dong ang. Tuy nhien, hQ l9-i hi~n len trong nhfrng trang
tho vo cling d~p, vo cling diu dang, duyen dang, voi.
hinh anh "bbi toe sau aau". Khong phai ngau nhien rna
Nguyen Khoa Di~m l<;1i dua hinh anh quen thu<)c ay vao
tho m<)t each tinh te nhu v?y! Boi d6, la nhfrng ki trc
tuoi tho trong ong, ong dua vao tho vi ong biet n1ng:
"Tho uua ld 81:£ ket tinh trong tam hon nguoi uiet, uua ld
S<}i da-y truy~n S1:( song den ngttoi aqc", ong muon chan

- Trang268-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

ba,
keo,c<)t.

t~p

tvc lam nha

+ Cau tho "Cai keo cai CQt
thanh ten" gQi nhac m<)t net
van h6a cua nguoi Vi~t.
+ D6 h1 truyen thong lam

nha "keo - CQt", CQt day nha
len cao, keo gifr c<)t l<;~.i v6i
nhau t<;~.O nen S\1' ben vfrng.

+Cling ttr gian nha ay, th6i
quen d~t ten con bang
nhfrng v~t dvng quen thu<)c
cling ra doi. Vi v~y rna "cai
keo cai cc)t" cling thanh ten.

Tnin Thuy Duong

dung nhfrng nguoi ba, nguoi ntf; "mang den cho ngu:ai
dQC nhilng dieu ky di~u". Nhu ca dao ngung dQng:
Toe ngang lung vU:a chU:ng em bdi
De chi dai cho roi long anh
Cling nhu van hQC, tho ca phan anh CUQC song bang
hinh tUQng. Nhung hinh tUQng trong tho khong don
thuan dUQC xay dlJllg nen ttr OC quan sat, bang chieu
sau nh~n thuc hay tu duy logic cua li tri, rna n6 con
phai gan v6i cam xuc, gan v6i nhfrng gi than thu<)c nhat
nhu "cai keo cai CQt thanh ten". Cau tho gQi nhac m<)t
net van h6a cua nguoi Vi~t, d6 la truyen thong lam nha
"keo- cc)t" (Cac "keo" c6 hinh tam giac can, trong kien
true CO la h~ thong go ket noi cac dau CQt de dO hai
mai doc cho chac chan; Cac "cc)t" day mai nha len cao,
keo gifr cai CQt l<;~.i VOi nhau lam nen Slf ben vfrng, kien
co cho khung nha). Nguoi xua, quan ni~m, keo gifr c<)t
cang chac thi khung nha cang vfrng. V?y nen, th6i quen
d~t ten con bang cai Keo, cai C<)t cling ra doi. N6 nhu

m<)t th6i quen, d~t ten con cho de nuoi, nhung cling
mang nguy~n u6c, anh em trong nha yeu thuong, dum
bQc nhau vfrng chai nhu keo, c<)t dvng nha.

3. Dat Nu
Nha tho Che Lan Vien cam nh~n ve tho: "Ccii ket tinh
thuong o truyen thong danh cua moi van tho ld muoi ud be - Muoi liing o o ne, tho
gictc, bdo u~ que huang.
dQng o be sdu", be sau trong tho Nguyen Khoa Diem
ngung dQng l<;~.i trong long ngu+ M(jt trong nhilng truyen
thong
yeu nu6c, danh gi~c bao v~ que huang. Gi6i phe
thong quj bciu coo ddn tqc ta
binh van hQc nh~n dinh: "Tho Nguyen Khoa Diem hap
ld truyen thong dcinh gi(ic
dan boi S\( ket hCJp giiia cam XUC nong nan Va SU)l tU sdu
giii nulang cua nguoi tri thuc
dat nul1c", qua dung khong
khi dan 1ninh biet trong tre
sai. Va ngay trong y tho nay, ta cling nh~n thay rat r6
ma danh giQ,c".
dieu d6 khi ong viet "Ddt Nude ldn len ... ", "ldn len"
+ cau tho gQi nhac cho ta nghia la truong thanh, rna con nguoi muon truong
nhd den trnyen thuyet Thanh thanh phai c6 nh~n thuc va nh~n thl:rc d6 l<;~.i la nh?n
Giang, nho tre lang danh gii;ic thuc ve truyen thong dan t<)c thi con gi y nghia, thieng
- m(jt ve df;p khoe khoan cua lieng, cao ca han? "Dat Nutuoi tre Vi~t Nam kien cuang, trong tre md danh gi(ic", cau tho cho ta nh6 ve truyen

bat khuat.
thuyet Thanh Gi6ng - chang trai lang Phu Dong Thien

ue

- Trang269-


Tn1n Thuy Dttdng

Bi quye't Chinh ph1;tc mon Ngii van

+ Hinh iinh cay tre hi~n len

nhu sv: dong hi~n nhilng
pham chat trong cot each con
nguoi Vi~t N am: th({t tha
chat phac, don hQ,u thuy
chung, yeu chu<')ng hoa binh
nhung ciing rat kien cuong,
bat khuat trong aau tranh.

Vuong da nho tre doi bo ltrai v6i tieng n6i dau doi la khao khat danh duoi gi~c
ngo9-i xam. f)i~u d6 gQi len ve d~p khoe khoan cua tuoi
tre Vi~t Nam kien cuong, bat khuat, anh dung, hi sinh
chi v6i mong muon gifr lang, gifr nude, gifr mai nha
tranh, gifr n~n d(>c l~p, ...
Ta nhu: thuo xua than Phu Dong
Vv,t ldn len aanh duoi giQ,c An

Sue nhan dan khoe nhu ngl;la sat
Chi ciim thu ta ren thep thanh roi
(To Hilu)
Truy~n thong ve vang ay da theo suot ch~ng duong dai
cua Itch sfr dan t(>c v6i biet bao tam guong hi sinh than
minh de bao v~ To quoc. Phai chang, d6 chinh la Tran
Van On - "Chung ta se khong bao gio quen duQc ngay 9
thang 1, ngay 1na anh On va cac b(ln hQC sinh, sinh vien
aa vui long dem xuong 1nau, sinh 1n(lng cua minh doi lay
tl;l do cho cac bQ,n bi giant cant. Tinh than bQn Tnin Viin
On bat di~t!" hay Nguyen van Troi - "Vi To quoc, m.
nhan dan, li~t si Nguyen Van Troi dii anh dung dliu
tranh chong de quae Mj den hai thl1 cu6i citng. Chi khi
lam li~t ciia Anh hung Troi la m()t tam gttang each
mq,ng scing ngc1i cho mQi nguc1i yeu nuO'c - nhat la cho
ccic chciu thanh nien hQc tq,p!" (Dan theo loi Chu tich Ho
Chi Minh) hay chi Vo Thi Sau - m(>t bieu tuQng Li~t nfr
Anh hung tieu bieu trong CUQC Khang chien chong
thl.rc· dan Phap... Song song voi nhfrng tam guong hi
sinh than minh vi dat nu6c con la hinh anh cay tre Vi~t
Nam. Cay tre hi~n h~u tren moi lang que, gan b6 m~t
thiet Vdi doi song con nguoi, la Slf dong hi~n cho
nhiing pham chat trong cot each con nguoi Vi~t Nam:
th~t tha chat phac, don h~u thuy chung, yeu chu(>ng
boa binh nhung cling rat kien cuong bat khuat trong
dau tranh. Tre dung thang, bien ngang bat khuat, "tre
giil lang, giil nude, giil 1nai nha tranh, giil dong ltia
chin... "; tre cling ganh v~n m~nh chung cua dan t(>c,
chia se kh6 khan trong chien dau: "M9t cay chong ciing

- Trang270-


Trdn Thuy Dudng

Bi quyet Chinh phvc mon Ngii van

tien cong giQ,c

My" hay:
Noi tre aau chiu mQC cong

Chua len aii nhQn nhu chong lQ, thuong

4. Dat Nuac gan gut, than

thuang tic loi song thu:y
chung, tinh nghia.
+ D6 h1 d(;l.O ly an tinh an
ngh!a ngan doi: "cha nt~

thuang nhau bang gilng cay·

ntuoi 1nQ,n".

Giong nhu bien khoi bat ID(;l.Ch v~ suoi nguon cua n6,
Dat Nuoc dau c6 r9ng Ion the nao cling khong the bo
qua nhfrng gi tinh hoa la khi phach dan t9c.
Tu truy~n thong danh gi~c ngo(;li xam, Nguyen Khoa
Di~m viet tiep trang tho cua minh bang loi song thuy

chung, tinh ngh!a cua cha m~: "Cha m~ thuang nhau
bang gilng cay muoi ntQ,n". Chinh tinh ngh!a ay .da t(;lo
nen mai am gia dinh cho con khon Ion, cho con truong
thanh tling ngay. Thanh ngfr "Gilng cay ntuoi mQ-n"
dUQC v?n dvng m9t each sau sac v6i y ngh!a: Gling
cang gia cang cay, muoi cang lau nam cang m~n, con
nguoi song voi nhau cang lau cang tinh ngh!a cang
dong day, cang thau hieu, cang dung hoa voi nhau.
Hinh anh ay gQi ta nho toi cau ca:

+ Thanh ngfr "gilng cay
ntuoi mQ,n" dtrQc nha tho v?n
dvng m9t each tai tinh: gling
Tay bung chen mu6i aia gilng
cang gia cang cay, muoi
Gilng cay muoi mQ,n xin ailng quen nhau
cang lau nam cang m~n, con
Ta quen sao dUQC tam long thuy chung cua nguoi VQ
nguoi song voi nhau cang
cho chong rna h6a nui V<;>ng Phu, hay tu sv son sat rna
lau thi cang tinh nghla.
c6 hon Trong Mai. C6 le chinh vi le d6, rna loi song
+ Tinh dim chan thanh ay thuy chung tinh ngh!a da trd thanh IDQt d(;l.O Ji rna nhan
Ia ngu6n -.goc cua m<;>i tinh dan ta luon ton quy va tran tr<;>ng, la nguon goc cua
yeu thuong nhu suoi ngu6n m<;>i tinh yeu thuong nhu suoi nguon chay qua bao the
h~. De roi ngan nam sau ta van thay: "Tat cd nhiing gi
chay qua muon the h~.
tot d~p nhat tren doi deu tro thanh bat tit".
Khong chi dling l(;li d ve d~p cua nguoi ba, nguoi m~
Cau tha cuoi, khang djnh S1:(

hay
tinh ngh!a thuy chung, phong tvc t?p quan rna Dat
ra doi cua Dat Nuoc mqt
Nuoc
con d~p r(;lng ngoi voi truy~n thong lao d9ng can
each aay t1:( hdo:
eli, chiu thuong chiu kh6 cua nguoi dan sam hom tan
Dat Nuac co til ngay ao ...
tao voi n~n van minh lua nuoc (nghe trong lua): "HQ,t
+ Nha tho Nguyen Khoa gQ,o phiii m(jt nang hai suang say, giii, gian, sang ... ".
Di~m khang dinh voi m9t Thanh ngfr "m¢t nang hai suang" l(;li m9t Ian nfra dUQC
ni~m tv hao "Ddt Nubc co til nha tho Nguyen Khoa Di~m si'r dvng m9t each day tinh
ngay ao ... ", "ngay ao" la ngay te. "M(jt nang hai suang" gQi len Sl)' tan tao, lam Iii, can
nao ta khong biet, ciing eli, chiu thuong chiu kh6 cua nguoi nong dan chan lam

-Trang 271-


Bi quyet Chinh ph1;tc

mon Ngii nan

khong ro nhung chac chan
ngay d6 la ngay ta c6 truy~n
thong, c6 phong tvc t~p
quan, c6 n~n van h6a, rna c6
van h6a tlrc la c6 Bat NUde.

Tran Th:uy Duang

tay bun. f)e CO dUQC h<;1t g<;l.O trang ngan ta trong ngay
hom nay la qua trinh gin gifr net van h6a tu doi cha ong
de l9-i vdi n~n van minh trong Ilia nude. Vade c6 duQc
bat com deo thorn ta thuong thuc hang ngay trong moi
bfra com nguoi nang dan phai trai qua bao nang suong
vat va gieo, cay, xay, gia, gian, sang... Tham vao trong
ttrng h<;it g<;l.O be nho ay la vi m~n CUa giQt mo hoi Vdi
nhfrng nhQc nhan cua nguoi dan. Qua dung, nhu nha
tho Song Hong nh~n dinh: "Tho la s'J! the hi~n con
ngu<1i va th<1i dt;ti m{jt each cao d~p", voi y nghia d6 ta
thay hinh anh nguoi nang dan khong chi d~p trong lao
d<)ng, rna con d~p tren ca nhung van tho.
Cau tho cuoi khep lc,ti doc,tn trich nhte m{jt lai khang
djnh chac njch d&:y t'~! hdo: "Ddt Nuoc co tu ngay d6 ... ".
"Ngay do" la ngay nao ta khong r6 nhung chac chan d6
la ngay ta c6 truy~n thong, c6 phong tt)c t~p quan, c6
n~n van h6a rna c6 van h6a nghia la c6 Bat Nude. Nha
tho Nguyen Khoa Bi~m diem l?i cac di san van h6a gan
glii, quen thu9c (huy~n tho?i, co tich; truy~n thong yeu
nUde; loi song thuy chung, tinh nghia; due tinh can cu,
lao d9ng...) cua ong cha de l?i chu khong phai la nhfrng
cong trinh ki vi, nhfrng thi pham van h6a ki~t tac,
nhfrng d~n dai meu ffi<;l.O ... MQt kieu toe cua ba, cua m~
cling la m9t gia tri van h6a hay m9t cai ten thuong
nh~t cling la m<)t gia tri van h6a ho~c m()t cai yeu nhau
nen duyen VQ chong cling thUQC V~ ph~m tru van h6a;
m<)t due tinh can cu lao d<)ng cling la m()t phuong di~n
van h6a. Ho~c don ghln la nhfrng cau ca dao, dan ca,
t\IC ngfr, thanh ngfr, huy~n thO<;li con dUQC h.ru truy~n
trong ki uc cling chinh h} tai san v~ van h6a. Nhfrng net

dung di, gian don quen thu<)c rna nha thf)i~m nhan gill qua chin cau tho dau lam ta nhd den loi
Bac d~n trudc luc di xa: "Rang muon yeu to quae minh,
phai yeu nhiing cdu hat ddn ca". Ca dao, dan ca la net
d~c tnmg van h6a cua nguoi dan Vi~t, nhu v~y, muon
yeu Dat NUde trudc het phai tham nhuan, phai yeu va
quy tr<;>ng nhfrng gia tri van h6a nuoc nha. Boi van h6a
chinh la Bat Nude, la dan t<)c.

-Trang 272-


Bi quyet Chinh ph't;!C mon Ngfr ruin

Tran Thuy Duf1ng

Van d~ 2: Nhiing dim xuc, suy tu va sl;( ciit nghia khai ni~m Bat Nuoc mbi me cua tac
gia tunhi~u phtrong di~n (dia ly, ljch suva van hoa) (20 cau tho tiep theo)
Ddt la nai anh din trnong
Nuoc la noi em tam
Ddt Nuoc la nai ta ho h~n
c::>

Ddt Nuoc la noi ent danh roi chiec khiin trong noi nho thant
Dat Nubc atrong sinh ho(lt doi thuiJng, khong gian tinh yeu doi lita.
Ddt la noi "con chi1n phuqng hoang bay ve han nui bQ,c"
Nuoc la noi "con ca ngu ong mong nuoc bien khoi"
Thai gian dang dang
Khong gian menh mong
Ddt Nuoc lanai dan ntinh do an tv

c::> Phuong di~n dja ly: La khong gian dat nubc rQng lbn, menh mong md gan giH,
than quen; thieng lieng ma binh dj; za noi sinh tan cua bao the h~.

Ddt la noi Chi1n ve
Nuoc la noi Rang

a

LQ,C Long Quan va Au Co
De ra dong baa ta trong bQc trnng
Nhi1:ng ai dii khuat
Nhi1:ng ai bay gio
Yeu nhau va sinh con de cai
Ganh vac phan nguoi di trnac de lQ,i
DQ,n do con chau chuy~n mai sau

Phuong di~n ljch su: La gan voi CQi nguon, S1:( tiep noi CUa cac the h~ tic qua khit
den hi~n t(li va tuang lai, lam nen Dat Nuoc truilng tan ...
¢

Hang nihn iin dau lam dau
¢

Cung biet cui dau nho ngay gio To.
Phuong di~n van hoa: Gan voi nhitng quan ni~m, phong t1,tc, tij,p quan... ket tinh

ve d~p tam han Nhdn dan.
6 cau tho dau: nha tho gidi
thich v~ Dat Nuoc theo loi

chiet t'i;C di tic cai rieng den
cai chung qua phuang di~n
dja ly.

Le Quy Don n6i ve su m~nh cua nguoi ngh~ s! khi
cam but: "Ldm tho co ba diem chinh: mQt la tinh, hai la
cdnh, ba la s1:(", voi quan ni~m ay, Nguyen Khoa Diem
da llnh h<)i day du de viet nen nhfrng van tho thorn
thao trong "Ddt Nuac". "Ddt Nuoc" h1 sv ket tinh tu
"tinh cam" chan thanh, tha thiet nhat cua Nguyen Khoa
Bat Nuoc dUQC tach ra
Diem truoc "cdnh" lop lop thanh nien xuong duong dau
thanh hai "Ddt" va "Nuoc" voi
tranh bao v~ que huang. 0 d6, con la "sv" chiem

-Trang 273-


Tran Thu:y Dtt<1ng

Bi quyet Chinh ph'f:lc mon Ngii viin

khong gian r<)ng Ion, menh nghi~m, loi tl,! s\f, giiH bay cua nhfrng chinh nha tho.
mong rna gan gUi, than quen. Den v6i do?n tho thtr hai ta nhu dam chim vao the thai
cua nhfrng dim XUC suy tU sau lang va Slf cat nghia khai
2 cau tho aau: Dat Nttac gan
ni~m Dat NUde day m6i me, Ct;L the cua nha tho
vai khong gian gan giH trong
Nguyen Khoa Diem tu nhieu phuang di~n khac nhau:
CUQC song df1i thttf1ng.

khong gian sinh ho?t doi thuong, khong gian tinh yeu
+ "Ddt la noi anh d:e'n doi lua, khong gian dja ly, ljch su va van h6a ... N6i nhu
trnong ": Thanh to "Ddt" - de Vii Quan Phuong: "Ddt nuac trong tho Nguyen Khoa
chi con duong, Ia ngoi Diem la S'f! dong hi~n nhung gi gan giii nhdt, than
truong cung cap hanh trang, thuong nhdt cita moi con nguoi Vi~t Narn trong qua khu,
tri thuc giup ta tl,! tin han, hi~n tQ,i va tuang lai; trong thoi gian va khong gian,
hoan thi~n minh han de lam trong lich sit va truyen thong van hoa...
chu CUQC song.
Sau cau tho dau, tac gia giai thich ve Bat Nuoc theo
loi chiet tl,! tu cai rieng den cai chung, bang each luc
+ "Nuac la noi e1n tam": la thi tach Dat Nuoc thanh hai thanh to rieng bi~t: "Ddt"
dong song tam mat, dong va "Nuoc", luc l?i g<)p chung l?i thanh m<)t. Chia tach
song cho n?ng phu sa lam roi quy hQp l?i, nha tho xoay tro nhieu m?t, nhieu
tuai tot hoa la, nhfrng canh chieu de kham pha Dat Nuoc them phan sau sac han.
dong, bai mia, nuang dau.
Dat Nttac trong djnh nghia c11a Ngu:Yen Khoa Diem
khong phdi la cai gi cao sieu, xa vai mel no chi don giiin
2 cau tho tiep: Dat Nttac gan la khong gian sinh hoQ.t gan giH, than thut)c vai moi
vai khong gian CUa tinh :YeU nguai: "Ddt la noi anh den duong"- "Ddt" lacon duong
aoi l1la.
hang ngay dua anh toi lop, Ia nai ghi dau nhfrng ki ni~m
dau doi, cung cap hanh trang, tri thuc giup chung ta tl,!
+ Khi ta ho h~n, Dat Nuoc tin hOn, hoan thi~n nhan each hOn de lam chu CUQC
hoa nh~p vao ,m<)t, tro thanh song;· "Nuac la noi e1n tam" - "Nuac" la dong song mat
khong gian nang buoc va trong em dem, dong song cho n?ng phu sa lam tuai tot
minh chl:rng cho tinh yeu hoa Ia, vun boi nhfrng canh dong xanh ngat, bai mia,
cua doi hia.
nuang dau. D6 con la gieng nuoc, goc da rat doi than
thuang, la ao lang trong vat, ngQt lanh cua que huang.
+ Khi hai dua yeu nhau thi

Khong chi v~y, Dat Nttac con gan voi tinh :Yeu doi
Dat NUde nhu cling song lua, la chon h~n ho ciia cac ct;tp U:Yen teong: "Ddt Nuac la
trong noi nho tham cua di noi ta ho h~n", "noi ta ho h~n" d6la khong gian cua lang
hai: "Ddt Nuac la noi erit que thanh binh, la gieng nude, goc da ... tat ca deu hoa
danh rai chiec khan trong noi quy~n vao nhau m<)t each hai hoa, nong dUQm. Neu hai
nha tham", cau tho mang cau tho tren, Dat Nuoc chia tach danh cho anh, cho em
d~m chat ca dao dan ca, d?c moi nguoi m<)t phan thi khi ta ho h~n, Dat Nuoc l?i hoa
tnrng cua van hoa Vi~t xua:
-Trang 274-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii min

Triln Thu:y Duong

nh~p thanh ffiQt, tro thanh khong gian h~n ho, nang
buoc va minh chlm.g cho tinh yeu cua hai dua. Sau
nhfrng chuoi ngay h~n ho ay, Dat Nuoc tro thanh noi
cho dQi trong noi nho nhung cua nguoi con gai danh
cho nguoi minh thuong: "Dat Nude la noi em aanh roi
chiec khan trong noi nho tham". Trong y tho nay, nha
tho da th~t tinh te khi sfr dvng thanh cong hinh anh
cua nhfrng cau ca dao dan ca ngQt ngao, sau Hing:

Khan thuong nhd ai
Khan roi xu6ng aat
Khan thuong nhd ai
Khan vat len vai

"Khan thuong nhd ai - Khan roi xu6ng ddt - Khan

thuong nho ai - Khan vat len vai". Bang hinh anh trong

5 cau tha tiep theo: nha tha
ly gidi sau sac han Dat

ve

NuO'c

tren

phuang

di~n

khong gian ata ly.
- Dat NuO'c gan vO'i khong
gian trang l~, rQng lO'n:
+ "Dat La noi con chim

phUQng hoang bay ve han nui

bqc ": nui bC;lC hl day nui
Truong Son hung vi
+ "Nude la noi con ca ngu

ong mong nude bien khoi":

bien khoi 1£1 bien Dong menh
mong r

+ Nha tho muQn chat li~u
dan ca Hue (Binh Tri Thien) de dien d(;lt.

ca dao, nha tho Nguyen Khoa Di~m da ngam dinh
nghia: Dat Nuoc cling chinh la noi cat len nhfrng cau ca
dao hang ngay trong moi mi~n que yen binh. D6 la my tho th~t trong treo va d~p de. Boi le, may ai Ion len tu
vanh noi rna khong nghe nhfrng loi ru, nhfrng cau ca
dao ngQt ngao cua m~. Dung nhu M.Gorki - nha van
n6i tieng cua n~n van hQc Nga khing djnh: "MQt ngh~
St khong biet den van hQC dan gian la mQt ngh~ St toi!".
Nha tho tiep tlJC say sua voi nhfrng dinh nghia ve
Dat Nuoc, ong ly giai sau sac han v~ Dat Nuoc tren
phuong di~n khong gian dia ly. D6 la khong gian trang
1~, menh mong r9ng Ion cua m9t vling lanh tho: "Ddt La
noi con chim phUQng hoang bay ve han nui bqc - Nuoc
La noi con ca ngu ong mong nude bien khoi". Khong chi
ffiUQn hinh anh ca dao than thUQC, 0 y thO dtrOi nha tho
tiep tvc sfr dvng nhfrng cau dan ca Hue sau lang, y nhi
nhu "con chi1n phuQng hoang bay ve han nui bqc", "con
ca ngu ong mong nude bien khoi" de neu len quan ni~m
V~ dat ntrOC. Ben C(;lnh d6, hinh anh "con chim phUQng
hoang" voi "han nui bqc" gQi cho ta lien tuong v~ day
nui Truong Son hung vi; "con ca ngu ong" voi "nuoc
bien khoi" gQi nhac v~ bien Dong menh mong r9ng Ion.
each n6i nay, giup ta hinh dung v~ dai dat cong cong
hinh chfr s la mthien nhien, nhi~U rung vang, bien bC;lC rna COn la ffiQt
dat nuoc huy hoang, hung viva giau d~p.

-Trang 275-


Bi quyet Chinh phy,c mon Ngfr van

Tr&n Thity Duong

Bat nuac hung vi ay con gan vai khong gian sinh ton
- Dat Nul1c gan vl1i khong
gian sinh t6n, la chieu ddi thieng lieng cua dan t{)c, la quang "thai gian dang
dang" vai bao lap the h~ cha anh thay nhau nam xuong
thai gian:
gin
gifr va bao v~ To quae. "Khong gian menh ntong" a
Thai gian cUing aang
day c6 the hieu la song nui, bo coi, la ba mien Bac Khong gian menl1 mong
Dat Nuoc La noi dan minh aoan tv.
Trung - Nam m{)t dai. Hai tu lay "dang dang", "ntenh
1nong"
cling cvm tu "nai dan minh doan tv" da l{)t ci
+ each n6i nay, giup nguoi
dUQc
m{)t
Bat Nuac c6 truyen thong tlr lau doi. Cau tho
dQc hinh dung ra Dat Nuac
trong khong gian menh ngam ngQi ca nguoi "dan minh" da gan b6, doan ket
mong ay, vai bao..the h~ da dvng nuac va gifr nuac, bao v~ ttmg tac dat que hudng
noi tiep nhau xay dvng va qua bon nghin nam lich s~. Von la nguoi tri thuc suy tu
bao v~ Bat Nuac. D6 chinh h1 sau lang, each ly giai cua nha tho Nguyen Khoa Diem
noi "dan rninh doan tv", duy ve Bat Nuac c6 le khong he gian don trong ngfr nghia

tri giong noi va lam an sinh den v~y. Bai dat nuac ta trai qua bon nghin nam lich sfr
song t{}.O nen non song gam het chia cat roi l{}.i hQp tan. Phai chang each b6c tach
v6c cho hai tieng Vi~t Nam Bat Nuac thanh hai thanh to de dinh nghia roi l{}.i quy
hQp l{}.i, cling la dvng y cua nha tho khi khthan yeu.
vi~c Bat Nuac Vi~t Nam ta du c6 bj chia cat thi sau
cling cling van se la m{)t quan the thong nhat tren ban
do the giai vai hai tieng "Vi~t Nant" ho vang.
Van theo dong cam xuc suy tuang, nha tho Nguyen
5 cau the1 tie'p, nhd the1 cat
nghia khai ni~m dilt nul1c Khoa Diem tiep tvc cat nghia khai ni~m Dat Nuoc a
tren phue1ng di~n ljch su, c()i phUOng di~n ljch Slr, CQi nguon van h6a dan tQC, do la
ngufin, la S1;( noi tie'p giiia cac sv noi tiep gifra cac the h~ tlr qua khu, hi~n t{}.i den
the' h~ tic qua khic, hi~n 4ti tuong lai. Nha tho nhan m{}.nh dan t{)c Vi~t Nam la noi
"ddt lanh chim dQ,u", ndi c6 rang thieng "thiing long"
den tuong lai.
ngv trj, c6 c{)i nguon lau doi, gan vai truyen thuyet dan
- Dat Nul1c gan vl1i khong gian rna khong m{)t ai tren manh dat hinh chfr s than
gian c()i ngufin:
thuong nay khong nho. D6 la truyen thuyet ''Con Rong
Chau Tien", L{}.c Long Quan va Au Co de ra dong bao ta
+ Truyen thuyet "Con Rang
trong bQC trling. Bieu d6 nham ly giai nguon goc cua
chau Tien" nham ly giai
nguoi Vi~t, tat ca deu la anh em m{)t nha, du c6 len
nguon goc cua nguoi Vi~t.
rtmg hay xuong bien thi nguon CQi tlr xa xUa van dUQC
Tu truyen thuyet ay, dan ta
de ra tu trong m{)t "bqc trU:ng". Qua d6, Nguyen Khoa
tV hao la con Rang, Chau

Diem the hi~n m{)t niem tV hao sau sac ve manh dat
Tien, con chau vua Hung.
"dia kinh nhcin ki~t"; tv hao minh la con R6ng, chau
Tien, lacon chau vua Hung.

-Trang 276-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr min

Tran Thuy Dudng

Bat Nuac 0 day con la S\f tiep noi gifra cac the
- Dat Nuc1c la s1:( tiep noi
giiia cac the h~: qua khic - qua khu, hi~n t?i va tuong lai:
Nhilng ai aa khuat
hi~n tq,i- tuong lai:
+ Tat di d~u y thuc sau sac

h~:

Nhilng ai bay gio
"Nhii:ng ai aa khuat" la nhfrng nguoi trong qua khu -

v~ su m~nh bao t6n va duy
nhfrng con nguoi song gian dt chet binh tam, nhfrng
tri noi giong de g6p nhi~m
con nguoi da c6 cong dvng nuac va phat trien dat
vv to Ion va thieng lieng.
nuac. "Nhii:ng ai bay gio" la nhfrng nguoi 0 hi~n t~i,

+ Tat ca d~u y thuc v~ to dang song va chien dau. Tat ca d~u y thuc sau sac v~ su
tien va ngu6n goc to tien, m~nh: "Yeu nhau va sinh con de cai", bao t6n va duy tri
khong bao gio duQc quen c9i noi giong. The h~ sau noi tiep the h~ truac: "Ganh vac
ngu6n dan t<)c.
phan nguoi ai tru:dc de lt:;ti", d6 la net van h6a gan vai
nhfrng quan ni~m, phong tvc, t~p quan ket tinh ve d~p
tam h6n cua nhan dan.
2 cau tho cuoi, net uan hoa
Hai cau tho cuoi gQi nhac ta v~ truy~n thong d~o ly
gan ubi quan ni~m, phong "An qua nhd ke trong cay", "Uong nuac nhd nguon", nha
t't;tc, t~p qulin ket tinh ue d~p tho kheo leo d?n do the h~ sau phai y thuc v~ to tien va
tam h6n ciia nhan dan.
CQi ngu6n dan tQC vai ngay le Quoc gio cua Vi~t Nam
dUQC to chuc hang nam vao ngay m6ng 10 thang 3 (am
+ GQi nhac truy~n thong
Itch) t~i D~n Hung, thanh pho Vi~t Tri, tinh Phu Th<;>.
"An qua nhd ke trong cay",
B0i nhu Bac H6 da tling n6i: "Cac vua Hung aa co cong
"Uong nude nhd nguon" cua
d'l;lng nude, Bac chau ta phai cung nhau giii:lay nuac".
ong cha ta.
V~ynen:

+ Hai chfr "cui aau" the

Hang nihn an aau la1n dau
sv thanh kinh ·thieng
Cung biet cui dau nhd ngay gio To
lieng rna rat doi tl,I' hao ve
Cau tho v~n dvng sang t~o cau ca dao:

ngu6n goc cha ong. "Cui aau"
Du ai ai ngUQc ve xuoi
de huang v~ Itch sfr, huang
Nhd ngay gio To mung muoi thang Ba
v~ bao the h~ di qua da g6p
Hai chfr "cui aau" the hi~n sv thanh kinh thieng lieng
cong dl,I'ng Bat Nuac nay.
rna rat doi tt,r hao v~ ngu6n goc cha ong. "Cui dau" de
+ Nguoi vi~t du di khap huang v~ Itch sfr, huang v~ bao the h~ cha ong da g6p
bon phuong nhung trong cong dt,rng nen nha nuac Au L~c rna nay la nuoc Vi~t
tam linh h<;> luon c6 m9t mai Nam hung cuong, tl,I' tin sanh vai vai cac cuong quoc
nha chung. B6 chinh Ia que nam chau. Nguoi Vi~t minh du di khap the giai nhung
trong tam linh cua h<;> luon c6 m9t ngoi nha chung de
cha datto Hung Vuong.
quay v~. B6 chinh Ia que cha datTo - Vua Hung.
hi~n

-Trang 277-


Tran Thuy Due1ng

Bi quytt Chinh ph1;tc mon Ngfr van

¢
Thanh cong cua do~n
thd la sv v~n dvng kheo leo
chat li~u van h6a, van hQC
dan gian khien cho hinh
tUQng Dat NUde tra nen gan

gui, giau sue gQi cam.- Diem
noi b~t nhat ve ngh~ thu~t
trong do~n thd la loi giai
thich: khi thi tach danh tl!
Dat Nude thanh hai thanh to
rieng re, khi l~i ket hQp 19-i
de giai thich khien cho vi~c
li giai ve Dat Nude cang tra
nen SaU sac, vlra Cl) the vtra
khai quat.

Xuat phat tlr trai tim chan thanh va tinh yeu que
hudng dat nUde sau n~ng, nha thd Nguyen Khoa Diem
da mang den nhfrng khai ni~m rat mdi me, rat Cl) the
nhung cling rat gan gui, than thu<)c vdi moi con nguoi
Vi~t Nam. Thanh cong cua do~n thd la sl)' v~n dvng
kheo leo chat li~U van h6a, van hQC dan gian khien cho
hinh tUQng Dat Nude tra nen gan gui, giau sue gQi cam.
Diem noi b~t nhat ve ngh~ thu~t trong do~n thd la loi
giai thich: khi thi tach danh tu Dat Nude thanh hai
thanh to rieng re, khi l~i ket hQp l~i de giai thich, khien
cho vi~c li giai ve Dat Nude cang tn} nen sau sac, vl!a
cv the vua khai quat.
D<;>c do9-n thd, ta nhu duQc tra l~i vdi tung khong gian
gan gui cua mien que thanh binh, cling hoa minh, tha
h6n vao nhfrng cau ca dao dan ca ng<;>t ngao sau lang,
dUQC dam minh trong lthem tl)'hao ve que hudngVi~t Nam.
Van de 3: Tnich nhi~m cua chung ta ngay nay doi ubi Dat Nubc
Trang anh va ern hont nay

Deu co m¢t phan Ddt Nude
Khi hai aua cant tay
Ddt nude trong ta hai hoa nang tha1n
Khi chung ta cam tay 1n9i nguoi
Dat nude v~n tron to ldn
¢ Nha tha dien gidi ue moi quan h~ giiia con nguc1i ud Dat Nubc, do la moi quan h~
giiia ca nhan ud c9ng dang, cai rieng ud cai chung.
Mai nay con ta ldn len
Con se mang Ddt Nude ai xa
Den nhii:ng thang ngay ma nt¢ng
¢
Trach nhi~m gin giii phat trien Dat Nubc doi ubi the h~ tuang lai.
Ent ai em Ddt Nude La ntau xuang cua minh
Phiii biet gan bo va san se
Phiii biet hoa than cho dang hinh xu so
Lam nen Ddt Nude muon aoi...
¢ Dat Ntebc ld s1:£ ket tinh, hoa than trong moi con nguc1i, con nguoi phdi co tinh
than cong hien, CO trach nhi~m ubi S1:£ tntc1ng tfin CUa que hUang, XU SO.

--Trang 278 -


Bi quyit Chinh phv,c mon Ngfr viin

6 cau tho aau: nha tho dien
giai moi quan h~ gifra con
ngula moi quan h~ gifra ca nhan
va c()ng dong, gifra cai rieng
va cai chung.

- Tru:bc het, Dat Nubc gan
lien voi tinh yeu doi Uta, voi
moi ca nhan:
Trang anh va ern hom nay
Deu

co 1n¢t phan Dat Nuoc

+ Dat Nuoc la noi ta sinh ra,
noi ta Ion len, sinh ho9-t va
hQc t~p. Dat Nuoc la chu
quyen lanh tho, la nui song
bd coi do mau xuong cua
bao lop nguDat Nuoc la hoi tho, la mau
th!t cua ta.
+ Chinh vi v~y, Dat Nuoc la

"m(jt phan" trong anh va em,

trong moi nguNam. Cach n6i ay nhu m()t
niem tV hao day kieu hanh
cua tuoi tre ve Dat Nuac:
Khi hai aila cam tay
Dat Nude trong ta hiLi hoa nang am

+ Nhfrng cau tho dUQC viet
theo cau true cau dieu ki~n:

"Khi... Dat Nuoc ... " ket hQp
vai di~p ngfr "cam tay" da
mang den nhfrng y nghia cao

Trdn Th:uy Duong

Do9-n trich the hi~n suy nghi cua nha tho Nguyen
Khoa Diem ve trach nhi~m cua chung ta ngay nay doi
vai Dat Nuac, ve moi quan h~ rieng - chung, quan h~
ca nhan - CQng dong, Sl.f tiep noi cua cac the h~ trong
m()t dat nuac, m()t dan t()c. Nha
Song
da
tU:ng viet:
lei tinh cam, li tri ket hqp m«?t each
nhuan nhuyen vel co ngh~ thu4t. Tinh cam vel li tri ay
du:qc dien dq.t bang nhiing hinh tuqng d~p de qua nhiing
lili tho trong sang vang len nhq.c di~u khac thu:ilng". Va
qua nhfrng dong tho day tdin tro cua nha tho Nguyen
Khoa Diem, ta thay o d6 la nhfrng van tho khong don
thuan chlla cau chfr rna la tu tuong, cam xuc, tinh cam
cua tac gia. Do d6 c6 sue lay d()ng tam tu nguNeu nhu o do9-n tho truac d6, tac gia nhin nh~n Dat
Nuac tube day van h6a dan tQC hang nghin nam, thi 0
day 19-i la nhfrng suy nghi ve Dat Nuac ttr CUQC song
hi~n t9-i trong cac moi quan h~ rieng - chung, ca nhan
- c()ng dong, Sl.f tiep noi gifra cac the h~. Truac het, Dat
Nuac gan lien vai tinh yeu doi lua, vai moi ca nhan:
Trang anh va ent hchn nay
Deu

co m(jt phan Ddt Nuac

Lau nay, dat nuac luon la nhfrng khai ni~m trtru
tuQng. Nhung Dat Nuac la noi ta sinh ra, noi ta Ion len,
noi cho ta moi truchu quyen lanh tho, la nui song bd coi do mau xuong
cua bao lop ngumau th!t thieng lieng cua ta. Song, cai m6i o kho tho
Nguyen Khoa Diem Ia Dat Nuac otrong ta chu khong o
ngoai ta, trong moi m()t con ngutrong moi trai tim nguthuc mai nhu m()t niem tv hao day kieu hanh cua tuoi
tre ve Dat Nuoc. Nh~n thuc ay dUQc neu ra de dan dat
den m()t y tu khac: tung ca nhan phai lam gi cho Dat
Nuac. Bon dong tho ke tiep mo r()ng y ban dau:
Khi hai aila cam tay
Dat Nuoc trang chung ta hai hoa nang tham
Khi chung ta cam tay 1nQi nguai

-Trang 279-


Bi quyit Chinh phy.c mon Ngii van

Tran Thity Dtt<1ng

d~p,

n6 the hi~n m<)t tinh

cam d~p: khi hai dua "cam
tay" la khi hai dua hieu nhau,
yeu thuong nhau va Dat
Nuoc tu day cung nhu d~p
hon, hcli hoa hon, "nang
thihn" hon. N6i each khac,
tinh yeu cua anh va em da
hoa vao tinh yeu To quae.

Dat Nuac v~n tron to LOn
Nhfrng cau thd dUQC viet theo cau true cau dieu ki~n:
"Khi... Dat Nuac ... " ket hQp voi di~p ngfr "ca1n tay" da
mang den nhfrng y nghia cao d~p, n6 the hi~n m<)t tinh
cam d~p: Khi hai dtra ~~cam tay" la khi hai dua hieu
nhau, yeu thuong nhau va Dat Nuoc tt.'r day cung nhu
d~p hon, hai hoa hon, "nang tham" hon. Khi chung ta
cam tay mQi ngucai toi ca nhan. Vi the uanh va e1n" da md r<)ng tinh yeu
den umQi nguai". Nhat la trong giai do?n Bac - Nam
- Dat Nuoc gdn uai moi quan chia cat thi cai "cam tay" CUa IDQi nguh~ giiia ca nhan ud t~p thi:
biet bao. Dat Nuoc vi v~y rna tro nen ~~v~n tron to Lon".
Cai "cam tay" trong do(;ln tho tren gQi nhac den hinh
Khi chung ta cam. tay 'lnQi nguoi
anh ban tay trong bai tho "M(tt diit ud batt troi" cua
Dat Nu6c v~n trim to L6n
Tieu Quyen - nfr nha tho duong d?i Vi~t Nam - cung
viet ve hinh hai dat nuoc:
+ Tu hJ.c "hai dila ca1n tay"
Khi chung 1ninh yeu nhau

cho den khi "chung ta cant
Ban tay nam Lay ban tay
tay 1n9i nguai" la m<)t sv
Nha,Lap Lap nguai nguai da tung hQ,nh phuc
VUdn xa, S\f Ion d~y cua cai
Dii tilng ntat mat
toi ca nhan. Neu nhu tinh
Lap Lap nguai nguai
yeu chi huang ve ca nhan thi
Da tilng kh6c va tilng hat
th~t vt ey. Vi the "anh va em"
Lap Lap nguai nguai di qua, gQ.p nhau
da mo r<)ng tinh yeu den
Yeu nhau va ngii xu6ng
"mQi nguai". Nhat la trong
Cho Lap lap nguai nguai LQ,i di tim nhau...
giai do(;ln Bac- Nam chia cat
Van la nhfrng nguthi cai "cam tay" cua mQi
d~y, da tung dan long doi ban tay vao nhau de truyen
ngunhau sue m?nh, hdi am, san se cho nhau dvng xay dat
Dat Nuoc vi v~y rna tro nen
nuoc muon d"v~n tron to Lon".
bao. Boi "the1la niem uui cao eel nhat ma loai nguoi dii
tQ-o ra cho the giai ud cho chinh minh".
3 cau the1 tiep, nhd the1 huang
Ca bon dong chi c6 m<)t hinh anh, l?i la hinh anh
the h~ tUC1ng lai - the h~ mang tinh tUQng trung: cam tay dien ta S\f than thiet;

mam miing se mang Dat tin c~y, yeu thuong Ian nhau. Hinh anh ay di lien voi
Nuoc sanh vai voi cac cuquae nam chau:
tron", ~~to Lon"... Tat ca deu t~p trung the hi~n cho moi
quan h~ gifra ca nhan voi c<)ng dong, gifra moi m9t con

ue

- Trang280-


Tnin Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

nguoi vdi dat nude.
Ttr hi~n t9-i, nha tho tiep tvc m~ch cam xuc va suy
tac bai tho vao nam 1971 khi nghi ve Dat Nude ~ tuong lai. Nha thd hudng ve the h~
CUQC khang chien chong MI tuong lai - the h~ mam mang se mang Dat NUde sanh
dang vao giai do9-n ac li~t, vai Vdi cac CUOng quae nam chau:
Mai nay con ta lon len
nen Udc md ve the h~ tUdng
lai se "mang Dat Nu6c di xa",
Con se ntang Ddt Nu6c di xa
lam r~ng danh que hudng la
Den nhung thang ngay mo m¢ng
dieu khong tranh khoi.
Dat NUde khong ch1 c6 ngay hom qua va hom nay,
trong qua khu hay o hi~n t~i, rna Dat nu6c phai hudng
+ Loi nhan nhii thiet tha, tdi ngay mai, hudng tdi tUdng lai tudi sang. Tung the h~

hay dua dat nUde den ke tiep se lam cho dat nUde truong ton mai mai. Khi
"nhung thcing ngay nto d~t nhfrng cau thd day khac khoai nay cua nha thd
TI1Qng" - thang ngay hoa Nguyen Khoa Diem vao boi dinh Itch sfr, nhfrng nam
binh, tv do va h9-nh phuc.
1971 khi cu9c khang chien chong de quoc MI dang budc
vao giai do9-n ac li~t ta mdi thay: Vdc md ve the h~ sau,
the h~ tudng lai se "ntang Dat Nu6c di xa", ke tt,Ic
truyen thong, lam r~ng danh que hudng dat nude la
dieu rna bat cU ai yeu dan tQC nay deu mong muon. Loi
nhan nhii tha thiet nhu m9t khat v<;>ng chay bong: Hay
dUa dat nUde tien ve phia trUdC, den Vdi "nhii:ng thang
ngay TI10 m(>ng", nhfrng thang ngay hoa binh, tV do va
h~nh phuc. D6 khong chi Ia niem mong moi ciia rieng
nha thd Nguyen Khoa Diem, rna con la Udc mong cua
hang chvc tri~u trai tim nguoi dan Vi~t Nam.
Bon cau thd cuoi, nha thd neu trach nhi~m cua ca
4 cau tho cufii, nha tho tiep
ty.c ai sau vao moi quan h~ nhan doi vdi Dat Nude:
Em oi e1n dat nu6c la 1nciu xuong cua minh
giiia Dat Nuoc vbi tam hon
Phiii biet gan bo va san se
con nguoi. Vdi gi<;>ng thd
Phiii biet hoa than cho dcing hinh xu so
nhan nhii, tam tinh nhu
Lam nen Ddt Nu6c muon dnhac nho the h~ sau.
Cau true ciia cau thd cling theo kieu suy lu~n: "Ddt
+ Loi nhan nhu th~t nh~ Nu6c la ... " neu len m9t tien de. Ttr tien de ay, "phiii
nhang va cam d9ng v6i loi so biet. .. I phiii biet. .. de lam nen... ". Cau thd giau chat suy
sanh gan gili, quen thu9c: lu~n nhung khong kho c-Lrng rna tro thanh loi nhan nhu

Dat Nude Ia m9t phan khong tha thiet. 0 day c6 nhfrng ttr tUQng trung rat dang chu
the thieu trong anh va em, y: "mau xuong", "gan bo", "san se", "hoa than", "dang
+ Nguyen Khoa Diem sang

-Trang 281-


Bi qu:yet Chinh ph1,tc mon Ngii van

nhumau thit cau thanh dang
chay trong Cd the nay. "Mau
xuang" la hinh anh an dv chi
sv hi sinh, mat mat.
+Vi "Dat Nuac" nay rna bao
con nguai nam xuong trong
cac cu{)c dau tranh chong
ngo?i xam dam mau, trong
!ich sfr hinh thanh. Lai tho
gian di nhung n1t doi chan
thanh thieng lieng!
+ Di~p ngfr "Phiii biet. .. "
dUQC nhac di nhac l?i nhu
ch?m nhu khac vao trong
tim nguai dQC. Cac tlr "gan
bo"; "san se"; "hoa thdn" giau
sue gQi cam: "gan bo" la gan
ket yeu thuong, cling nhau
chia bui se ng<;>t.
+ TU gan bo rna "san se",
san trach nhi~m, san niem

vui noi buon. "hoa thdn" la
'
dang hien cho que huong,
cho dat nuoc.
+' voi quan

ni~m

xua, "hoa

thdn" la hoa tam han minh

vao nhfrng hinh song, the
nui nhu nui V<;>ng Phu, h()n
Trang Mai, nui Ba Den, Ba
Diem... Nhung trong thai
moi, "hoa thdn" la cong hien,
hi sinh vi sv nghi~p giai
ph6ng dan t{)c: La tv nguy~n
dang hien m{)t phan sue Ivc,

Tran Thuy Duang

hinh", "ntu6n dai" ... Sau n1t nhieu suy nghi ClJ the ve
Dat Nuoc, den day nha tho khang dinh Dat Nuoc la
mau xuong cua minh, "mau xuang" la sv song_. Rat it
truang hQp nguai ta vi m{)t dieu gi voi "rnau xuang", boi
no bieu trung cho sv thieng lieng. Dat nuoc la mau
xuong co nghia la Dat Nuoc ton t?i nhu m{)t sv song va
de co sv song ay han phai co rat nhi~u hy sinh. Qua

dung nhu v~y, biet bao con nguai, bao the h~ da nga
xuong cho sv song con cua dat nuoc. Vi the, moi m{)t
con nguai phai biet "gan bo" va "san se". "Gan bo" la yeu
thuong, quan h~ m~t thiet voi nhau.·Tu "gan bo" ay moi
co the "san se", san seve trach nhi~m, san se niem vui,
niem h?nh phuc cho nhau. "Hoa than" cling c6 nghia la
dang hien. Thai binh, nguai ta dang hien sue lvc, mo
hoi cho To quoc. Thai chien, nguai ta dang hien ca S\1'
song cua minh. sv "dang hien" ay, theo suy ngam cua
nha thd, la m{)t CUQC hoa than. Bong dang moi nguai da
lam nen bong dang que huong, xu sd, dat nuoc. Khong
co sv "hoa thdn" kia lam sao dat nuoc truang ton, lam
sao co dUQC Dat nuoc muon dai!
Lam nen thanh cong cua bai tho, phai nhac den
phong each ngh~ thu~t d{)c dao cua Nguyen Khoa
Diem, Tu dau den cuoi do?n trich, ta thay nha tho luon
viet hoa hai tieng "Dat Nuoc" the hi~n sv tran tr<;>ng,
nang niu cua tac gigifra cac chat li~u van hoa dan gian: ngon tu gian di,
hinh anh 'tho gan gill, quen thu{)c, giau sue gQi hinh,
gQi cam ... Tat ca deu t~p trung soi sang cho tu tuong
"Dat NuO'c C1la Nhan dan".
Nha tho song Hong tling khang dinh: "Tho za s'l! the
hi~n thai de# mQt each cao dc:;p", viet v~ hinh anh dat
nuoc, nha tho Nguyen Khoa Diem da the hi~n hinh anh
cao d<:;p ay, chinh la m{)t dat nuoc gan gui, gian di d6 la
hinh anh dat nuoc quen thu{)c, gan glii, than thuong
doi voi tat ca IDQi nguai. Tu tuong chu d?O cua bai thd
la "Tte tuclng Dat nuO'c c1la Nhan dan", co nghia la
nhfrng gi thu{)c ve dat nuoc la thu{)c v~ nhan dan. De

- Trang282-


Bi qu:ye't Chinh ph1;1c mon Ngii uan

Tnin Thuy Duang

niern say me, sv sang t~o ffiQt dat nu6c ton ~i va phat trien, phai dva vao cac
nho be cua rninh cho niern yeu to van h6a, Itch sfr, dia ly. Ba yeu to nay nhu 3 SQi
vinh quang cua To quoc.
to hong song hanh de dua dat nu6c vtrQt qua st,r khac
nghiGt cua thai gian. Nguyen Khoa Diem da tung trai
long: "Toi viet chuang nay trong m(Jt ngay mua trien
mien sau Tet, may bay Mi ud B52 ban pM dfr d(Ji. Cam
hung duqc c(Jng huang tic tieng bom no, khoi bom va
mua ricng", da cho toi thay st,r quan trQng cua nhan
dan, nhfrng con nguoi cong hien tharn l~ng cho To
quoc nay. V~y nhan dan xay dt,rng va mang den dieu gi
de di vao tho ca ffiQt each nht:; nhang, sau lang den v~y!

Van de 4: Tu tudng Dat Nuac cua Nhan dan vai cai nhin co chieu sau va phat hi~n mai
me. Do la phat hi~n mai tic khong gian d}a ly: Thien nhien dat nul1c triJ nen thieng
lieng, gan gili hon khi co s1:( hoa than cua nhan dan.
Nhflng nguai vQ nh6 chong con gop cho Ddt N116c nhflng nui VQng Phu

Cg,p vQ chong yeu nhau gop nen han Trang Mai
Got ngva Thanh Giang di qua con trihn ao dam de LQ,i
Chin rnuoi chin con voi gop rninh cho ddt Hung Vuong

to

Nhflng con rang nam irn gop dong song xanh thant
Nguai hQc tro ngheo gop cho Ddt Nuoc 1ninh nui But non Nghien
Con c6c, con ga que huang cung gop cho HQ, Long thanh thang canh
Nhflng nguai dan nao

aa gop ten Ong Doc, Ong Trang, BaDen, Ba Diem...

Nhiing d}a danh, truing cdnh tieu bieu cua Dat Nuac, in dij.m dau an tam hon, loi
song ciia nhan dan.
¢

va d dau tren khap ru<)ng dong go bai
Chang 1nang mc)t dang hinh, mc)t ao uoc, 1n¢t L6i song ong cha

Oi Ddt Nude sau bon ngan niim di dau ta cilng thdy
Nhflng

CUQC

dai da hoa nui song ta ...

Nhan dan, nhicng con nguoi binh dj, vo danh dii hoa than vao Dat Nuac; moi
nguoi deu lif,ng le gop phan nho be cua minh lam nen ve ki thu cua thien nhien va be
day ciia truyen thong.
Tu tuiJng" Dat NuO'c cua
Tu tuong Dat Nuac c11a Nhan dan thvc ra da c6 m<)t
Nhan dan" duqc phat hi~n tic qua trinh phat trien trong Itch sfr dan tQC n6i chung va
khong gian dia ly, tic d6 aat van hQc n6i rieng. Nhfrng nha van 16n, nha tu tuong Ion

nuac tro nen thieng lieng, CUa dan tQC da tUng n6i len vai tro cua nhan dan nh11
gan gili han khi co s1:( hoa Nguyen Trai, Phan BQi Chau, ... Den giai do~n van hQc
each rn~ng, tu tuong cua nhan dan m<)t Ian nfra dl1QC
than ciia Nhan dan.
¢

-Trang 283-


Trdn Thu:y Due1ng

Bi quyet Chinh ph'l:f,c mon Ngii van

8 cau tho dau: hang lo~t cac
dja danh, thang canh tieu
bieu cua dat nude, in d~m
dau an tam h6n, loi song cua
nhan dan.
- Bi~n phap ngh~ thu~t li~t
ke, ket hQp cling d9ng tlr
"gop" de dien ta hinh anh
nhan dan da hoa than thanh
nhfrng danh lam thang canh
tuy~t d~p cho Bat Nude.
- Cac danh lam thang canh
dUQC li~t ke tU Bac den Nam,
dau dau ciing mang bong
dang cua nhan dan.

- Trude tien, la nui VQng

Phu, han Trang Mai - bieu
tUQng cua ve d~p tinh yeu
thuy chung, son sat.
+ Nui VQng Phu (C'J D6ng
Dang, l~ng Sdn), gan lien vdi
tich nang To Thj b6ng con
chd ch6ng rna hoa da.

+ Han Trang Mai (C'J Sam
Son, Thanh Hoa), ttrdng
truyen do hai vQ ch6ng yeu
nhau hoa than thanh.

nh~n thtrc sau sac them bdi vai tro va dong gop to ldn
CUa nhan dan trong VO van nhfrng CUQC dau tranh ac
li~t. Dieu nay dUQC the hi~n qua m9t so cay but tieu
bieu nhuDdt Nuac (Nguyen Dinh Thi), Duong tai thanh
pho (Hfru Th1nh), ... Tuy nhien, chi khi den vdi "Ddt
Nuac" cua Nguyen Khoa Diem, tu tuC'Jng "Ddt Nuac cua
Nhdn ddn" mdi trd thanh cam hling chu d~o. Tu tudng
"Dat Nude CUa Nhan dan" trong quan diem cua nha tho
Nguyen Khoa Diem ld ccii nhin co chieu sau ud mang
phcit hi~n mai me. Do la phcit hi~n mbi tu khong gian
dja ly: thien nhien, dat nude tnl nen thieng lieng, gan
gili hon khi co S'l! hoa than cua Nhan dan.
Den vdi tam cau thd dau trong do~n trich, ta thay
do la hang lo~t cac d~a danh, thang canh tieu bieu cua
dat nUde, in d~m dau an tam h6n, loi song cua nhan
dan. Bang bi~n phap ngh~ thu~t li~t ke ket hQp cling
d9ng tu "gop", nha thd dU~n ta hinh anh nhan dan da

hoa than thanh nhiing danh lam thang canh tuy~t d~p
cho Bat NUde them phan r6 net hdn. Ong da bao quat
dQc chieu dai cua Dat Ntrdc: tuBac chi Nam, tu mien
ngUQC tdi mien xuoi, tU nui rUng tdi bien ca, Vdi danh
lam thang canh nhu: nui VQng Phu, hon Trong Mai,
v~nh H~ Long, dat To Hung VUdhg va nhfrng dja danh
mang ten: ong Doc, ong Trang, ba Den, ba Diem ... dau
dau ciing mang bong hinh cua Nhan dan.
Trude tien, nha thd dua ta den mien Bac than yeu vdi
Slf xuat hi~n cua nhfrng nui VQng Phu, hon Trong Mai bieu tUQng cho ve d~p tinh yeu thuy chung, son sat.
BC'Ji do la s\f hoa than cua nhfrng nguoi vQ cho ch6ng,
chinh tam long thuy chung, son sat ay da ~0 nen dang
nui ki I~ cho chung ta kham pha ngay hom nay. Nui
VQng Phu nay van con d tlnh L~ng Son gan lien vdi tich
nang To Thj b6ng con chd ch6ng rna h6a da. Han
Trang Mai C'J bai bien Sam Son, t1nh Thanh H6a, tudng
truyen do hai vQ ch6ng yeu nhau hoa than thanh. D6 la
nhiing ve d~p cua tinh cam thuy chung, cua tinh nghia
VQ chong son sat da trd nen bat tf:r. Ta quen sao dtrQC

- Trang284-


Tnin Thuy Dudng

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii viin

ve d~p cua nguoi hung lang Giong cuai ngt,ra sat nho
- Thic hai, chang Phu Dong tre ben duong danh duoi gi~c ngo(;li xam roi bay ve troi,
Thien Vuong, la truyen Vdi ChUng tich "tram ao aam ae lq,i'', dau chan ngt,ra keo

thong danh gi~c ngo(;li xam.
dai tu huy~n Dong Anh qua huy~n Soc Son (Ha N9i).
Nhfrng ao dam day d~c o vung dat Soc Son la nhfrng
ba, quan the nui non hinh anh bat tfr ve tinh than yeu nUde nong nan, khi
"chin muoi chin con voi", phach kien cuong, bat khuat cua nguoi dan dat Vi~t.
bieu trung cho c<)i nguon Do con lave d~p cua quan the nui non hung vi "chin
CUa dan tQC, cho qua trinh rnu:ai chin con voi" bao quanh nui Hi Cuong, tlnh Phu
ThQ noi den tho vua Hung ngv trt. N6 bieu trung cho
dvng nude va gifr nude
CQi nguon cua dan tQC, cho qua trinh d\I'llg nUde va gifr
- Thic tu, hinh anh "con coc, nuoc cua nhan dan ta tt1 thai Hai Ba Trung cuai voi
con ga" que huang nghieng danh gi~c. Hinh anh nay quy tv ve m9t moi cho thay st,r
minh, gop cho HC;l Long chung sue, chung long va quyet tam cao dQ, cling nhau
thanh thang canh.
dt,rng dat to Hung Vuong. "Con c6c, con ga que huang"
cling giup cho vtnh HC;l Long, tinh Quang Ninh "thanh
- Thtc nam, "nui But" "non thang ciinh", dUQc UNESCO cong nh~n la Di san the
Nghien", cua nhfrng c~u hQc gioi (nam 1994), cling la· m9t bieu tuQng d~p de cho
tro ngheo, gQi tinh than hieu tinh yeu tham thiet, nong nan.
hQC CUa nhan dan ta.
Chung ta deu biet rang, manh dat mien Trung von
noi tieng Vdi truyen thong hieu hQC, va dieu do cling
- Thtc sau, hinh anh "nhfrng dUQc nha tho Nguyen Khoa Diem khai thac m<)t each
con r6ng nam in gop dong tri~t de vao trong nhfrng trang tho cua minh. Ai do da
song xanh th~m", gQi phu sa tung noi: "Tha la tieng n6i cua tinh cii1n con ngu:ai, la
boi dap.
nhilng rung a()ng CUa tnii tint trtlOC CUQC aai", nha thO
Nguyen Khoa Diem da "rung a()ng tnii tint cita minh"
- Thtc bay, nhfrng cai ten truoc tinh than hieu hQc cua nhfrng c~u hQc tro ngheo
"6ng Doc, 6ng Trang, Ba voi tinh than VUQt kho da dvng len "nui But non

Den, Ba Diem ... ", gQi nhd den Nghien". Mien Nam ru9t thtt luon trong tim Bac, cling
nhfrng cu<)c di dan.
gop cho Bat Nuoc them phong phu voi nhfrng dta danh
noi tieng. Do la dong song Ci'ru Long hien hoa, tuoi
¢ Tat ca deu mang bong mat, quanh nam dua nuoc di khap luu vt,rc song:
hinh, dang ve va st,r hoa than "Nhilng con rang nam im gop dong song xanh tham". Do
cua nhan dan.
con la nhfrng cai ten "Ong Doc, Ong Trang, Ba Den, Ba
Diem ... ", mang theo trong moi chuyen di dan. Va bat cu
danh lam thang canh nao tren dai dat hinh chfr s cling
la da thtt, la xuong mau cua Nhan dan. Moi hinh song
I

- Trang285-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr van

Trdn Thity Dttdng

- 4 cau sau thd, Nhan dan dang nui, bong deo deu in dau dang hinh, tam tu tinh
chinh la nguai eta tQ.o d1;(ng, cam, ao UOC, khat VQng, tinh each, pham chat CUa
dQ,t ten, ghi dau an CUQC dai nhfrng nguoi con nuoc Vi~t. Moi danh lam la m9t buc
minh vao moi ngQn nui, dong tUQ.ng dai bat tfr ve ve d~p tam han ngungQi ca nui song hung vi, diem 1~ thvc chat la ngQi ca,
song tren khap mQi mien
quoc, hQ da hoa than vao ton vinh ve d~p tam han cua Nhan dan. Khong c6 nhan
bong hinh Dat Nul1c nhu m{jt dan bao dOi VOi tam han CaO qui, khat VQng lang mc;tn
thi khong c6 nhfrng thang canh ki thu de con chau doi
su m~nh thieng lieng.

sau chiem nguang.
Ttr nhfrng kham pha moi me ve Dat Nuoc voi nhfrng
+ Tat ca ru9ng dong, doi
danh
lam thang canh Cl) the, noi tieng nha thd Nguyen
nUdng, go bai deu in dang
Khoa
Diem da di den m9t khai quat mang tinh triet
hinh, ban tay, khoi 6c, uoc
Ind, khat VQng, loi song CUa lu~n: NMn dan chinh ld nguai eta tQ.o d1;lng, d(!,t ten, ghi
dau an CUQC dai minh VaO moi ngQn nui, dong song tren
ong cha ta.
khcip mQi mien
quoc, hQ da hoa than vao bong hinh
¢ D6 la nhfrng gia tri
Dat Nul1c nhu m{jt su m~nh thieng lieng: "Va d aau tren
tinh than, la phong tvc t~p
khap ru(jng dong go biii - Chang mang 1n(jt dang hinh,
quan, la truyen thong van
111Qt ao u:ac, 111Qt loi song ong cha", tat ca ruh6a luu dau mai muon doi.
doi nudng, go bai deu in dang hinh, ban tay, khoi 6c,
+ Than tlr "oi" va dau ba uoc md, khat VQng, loi song cua ong cha ta. D6 la
cham cuoi doc;tn da truyen nhfrng gia tr! tinh than, la phong tvc t~p quan, la
den nguoi d9c nguyen v~n truyen thong van h6a hru dau mai muon doi. Ngam ve
cong lao to Ion cua nhan dan, ve truyen thong cua ong
camxuc.
cha ta thuo truoc, Nguyen Khoa Diem khong khoi rung
¢ Nhan dan khong chi
rung boi hoi xuc d9ng, rc;to rvc niem men yeu, tv hao.

g6p ten tuoi rna con g6p ca Than tu "oi" va dau ba cham cuoi doc;tn da truyen den
CUQC doi va SO ph~n CUa nguoi dQc nguyen v~n cam xuc ay: "Oi! Ddt Nu:ac sau
minh vao d6.

To

To

bon nghin niim di

aau ta cilng thay -

Nhfrng CUQC doi dii

hoa nui song ta... ", "nui song ta" Sd di CO dUQC la nho
"nhilng CUQC doi" da h6a than de g6p nen. Nhan dan
khong chi gop ten tuoi rna COn gop Ca CUQC doi va SO
ph~n cua minh vao d6. y thd ddn gian rna lc;ti vo cling
sau sac khien ta hinh dung Dat Nuoc th~t gan giii va
than thu9c.
Van de 5: Dat Nul1c cU.a Nhan Dan vo danh anh hung ( 25 cau the1 tiep theo)

Ent ai em
Hay nhin rat xa

- Trang286-