TÂY TIẾN (FULL PHÂN TÍCH + NHẬN ĐỊNH TÁC GIẢ, TÁC PHẨM)

Bi quyet Chinh ph'I:Lc mon Ngu viin

Tran Thuy Dtwng

Tac gia: Quang Dung 1£1 m9t nguai ngh~ sl da tai: viet van, lam tho, ve tranh,
so9-n nb9-c, ... Nhung tru6c het phai khang dinh: Quang Dung la nha tho - mang m9t
hon tho ph6ng khoang va day tam huyet, m9t tieng tho tinh te va lang m9-n. Du viet
it, vit~t theo cam hung nhung ong da thl)'c Sl)' thanh cong khi viet V~ nguai linh, va
"Tay Tien" la b3i tho tien phong cho phong each tho Quang Dung.
Tac ph~m: Tay Tien la m9t phan hi~u bQ dQi dUQc thanh l~p dau nam 1947,
thanh phan chu yeu la nhfrng thanh nien tri thuc Ha Thanh. Nhi~m V\1 cua hQ la phoi
hQp v6i quan d9i Lao danh tieu hao sinh ll)'c dich o vling ThUQng Lao va m9t phan
cua tinh Sam Nua. Cuoi nam 1948, khi chien dich ket thuc, Tay Tien giai the thanh
l~p Trung doan 52, Quang Dung cling chuyen sang don vi khac. Sau khi rai don vi eli
chua dUQC bao lau, nhan dip dUQC moi dl)' D9-i hQi to an quan 0 Phu LUU Chanh. V6i
khong khi tung bung, nao. nuc v~ nhfrng ki ni~m khang chien. Quang Dung khong
kim long da sang tac rat nhanh bai tho nay, luc dau mang ten "Nha Tay Tien" (sau
chinh tac gia sua l9-i thanh "Tay Tien") chi trong m9t dem rna khong sua chfra gi. Bai
thO duQC hoan nghenh va huang trng nhi~t tinh, no dUQC luu truy~n khap toan quan
v6i cai ten goc. Mai sau nay, khi c6 dip tai ban, tac gia m6i doi thanh "Ta)l Tien" in
trong t4.p "May adu o", vi cho n1ng toan bai da d9-t dao noi nh6, neu dong dinh chfr
"nha" ngay 0 ten thi pham thi con gi gQi la di;lc sac.

MQT

so NH~N DJNH v:E NHA THO QUA.NG DUNG vA "TAY TrEN"

1. "Thien nhien Tay bac qua ngoi but lang mt.tn cUa Quang Diing aUCJc cdm nh4-n uoi ue
a~p VUa aa dq,ng, VUa aqc aao, VUa hung vi VUa tho mqng, hoang soma am ap."- Btrth
giiing Viin hQc Vi~t Nam.

2. "Ta)l Tien la bai tho noi tieng nhat c11a Quang Diing. No nhu canh c'lia dan dat anh
buoc vao lang tho each mq,ng. Nhu co moi duyen rang buqc, bai tho gan bo uoi nguai
lam ra no ain mite cit noi ain Quang Diing la nguai ta nhac ngay aen bai Ta:Y Tien va
ngU
ue

3. "Ta)l Tien la mqt bai tho co gia trf,
tu tuang, ve ngh~ thuq_t. Bai tho aUvoi nhung mau sac thdm mi phong phu."- Ha Minh Due.
4. "Ta)l Tien la aoa hoa tho vdo loq,i a~p nhat cua tho ca nhung niim khang chien
chong th"c dan Phap - Ta:y Tien la thit qua lq, trai mita, mqt "l~ch chuan" tdi hoa." Do Kim Hoi.

- Trang171-


Bi quyet Chinh pht;f,c mon Ngfr van

Tran Thuy Duong

5. "DQc T8:y Tie'n nhu ngQ,m am nh~c trong mi~ng." - Xudn Di~u.
6. "Tay Tie'n bien cuong mo liia khoi
Quan eli llJp llJp d(jng cay ritng

v a bai tho fiy con nguoi fiy
Van song muon doi vlJi nui song."
. - Giang Nmn.
7. "Quang Dung dii dem tUC}ng ddi nguoi linh Tay Tie'n diJ,t giua ngan non ngan may,
ngan cay Tay Bac. BO'i vQ,y loi tho nhu am u UQng mai tie'ng gQi hoang sa cua nui ritng
va moi khi nhiic de'n m(jt ten ddt, ten muong, hon tho Quang Dilng l~i r(jn ra, phieu du

nhip len tie'ng gQi ddn thiim thtim." - Nguyen Dinh Thi.

8. "But phap cua Quang Dung thich tung hoanh trong m(jt bien d(j rat r(jng, giua
nhung net khoe khoan du dan va nhiing net tinh vi, e rip." - Vil Quan Phuong.
9. "La m(jt trong nhiing nha tho noi tie'ng nhrit Vi~t Nam, cac tac pham cua Quang
Dung duCJc thica nhij,n nhula m(jt s¥ khcic bi~t hoan toan trong phong trao Tho mlJi
nhiing niim 1932 - 1945."
10. Nha tho Vil Quan Phuong thila nhQn: "Quang Dilng dung rieng m{jt oc ddo, dij,c
bi~t

vlJi bai tho Tay Tie'n, ong khong co ttiem gi chung vlJi nhiing nha tho khcic, ong
dung bi~t lQ,p nhu m(jt hOn ddo giiia cac nhd tho khcing chie'n".

11. "Phong trao thalang m~n danh dfiu S'l! thdnh cong VUCJt bij,c cua viin hQC Vi~t Nam
vlJi S1;C dong gop btr(ji trong lang tha nhu: Nguyen Dinh Thi, Chinh Hiiu, Hiiu Loan, Hoang Cam, Quang
Dung... Va han nhien, khong ai co the quen "Tay Tie'n" cua nhd tho Quang Dung, bd'i
rieng minh Quang Dung duong nhu da t¥ tach bi~t minh ra vlJi huang di c11a cac nhd
tho lang ~n khcic."
12. Nha phe binh van hQc Nguyen Xudn Nguyen cilng khong tiec lai khen Tay Tien cua

Quang Dung: "M(jt bai tho ky di~u va co m(jt vi tri dij,c bi~t trong long cong chung,
m(jt bai thO ilUCJC k'j ni~m 60 niim ngay sang tac (niim 2008), m(jt bai tho lam song
dQ,y cd m(jt trung doan, khie'n ilia danh Tay Tie'n truong ton trong lich sii va ky icc moi
nguoi. No nhu m(jt vien ngQc sang trong tam hon Vi~t, trim long Vi~t ua tho ca Vi~t".

13. "Quang Dung co bi~t tai khie'n d(jc gid me man bO'i ve d~p dUCJm mdu lang ~n yeu
di~u 0' each dung tu ngii trong tho cua ong."

-Trang 172-

B.i quye't Chinh ph1;tc mon Ngft min

Trcin Thuy Duong

su Ha Minh Due tung danh gia: "Bai tho viet ra voi nhiing mau sac tham my
phong phu. Co cai d~p hung trang ciia nui ning hiem tro va ve d~p binh di nen tho cua
CU~lc song nOi ban lang que hU:Ong."

14. Giao

15. "Doi ubi
tho Quang Dung, hai niem
melon nhat cua doi Quang Dung ld
"di" va "b(tn", ong luon mang trong long giac m(>ng phieu du va
be du:ong
ld
dieu quy gia nhat voi ong, hon cd tho. Nhd tho Quang DUng thu:ong dicng dung voi tho
CUa minh, ong lam thO xong thU:Ong de ddu do Va khong quan tam din no, nen thO CUa
ong that l(tC rat nhieu. Nhttng VOi b(tn be, ong la mQt ngU:Oi don h~u, hien hoa, COi mO,
tinh b(tn r9ng khap." - van Long chia se
16. "Ta:y Tien khep l(ti nhiing du: am kho quen ue mQt tai niing tho ca dQc dao thai
chong Phap, mQt con ngu:ai tu:y vat vd nhu:ng khong bao gia b~n tam ve cai vat vd do,
"dam may hu: do trong phong" mang ten Quang Dung", theo lai cila Tran Le Van.
17. "Thai gian se ldm cong vi~c trd l(ti gia tri thv;c cho cac tac pham co gia trj."
18. "Gia tri CUa cac nhd tho phdi gan voi tung bai va neu khong danh gia gia tri thv;c,
tho case mat dQC gid. Tho ca Quang Diing dit khong dU:CJC in nhu:ng van tim dU:CJC cho
dUng trong long dQC gid, va khi do, bai thOse dU:CJC lttu gift, lttu tru:yen bang nhieu
each, each md Quang Diing lu:u khong phdi lu:u tren trang giay ma la luu trong tim."

19. Tay Tien - sv; thiing hoa c11a m9t tam hon lang mey,n", theo Dinh Minh Hang

20. Tay Tien la sv; tiep t'~;tc cua mQt dong tho lang mey,n nhu:ng dii dU:CJc tac gid thoi vao
hon tho rat tre, rat moi, khac hdn nhiing tieng tho bi h:t:Y niio nitng. Ciing khoi nguon
cdm hung tic m9t thai gian kho va oanh li~t cua ljch s'fr dctt nu:oc nhu:ng Ta:y Tien da
dU:CJC the hi~n mQt each di'j,c sac qua ngoi but Quang Diing, voi m9t tam tr(tng C¥ the noi nho dong dQi trong doan qulin Tay Tien. Chinh niem thu:ong nho da diet va long tv;
hdo chan thdnh cUa tac gia Ue nhfrng ngu:(Ji dong dQi CUa minh da khien ngu:(Ji dQC CUa
nhieu the h~ rung cdm sau xa va do ciing chinh ld am hu:ong chu d(to cua bai tho na:y ...
Vii Thu Hu:ong, in trong Ve d~p van hQc lang m(tn

- Trang173-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van
....

Tran Thuy Du<1ng

,...,

,

NQI DUNG KIEN THUC QUAN TRQNG
Bai thd Tay Tien c6 hai d~c diem noi b~t: cdm hung lang 1n4n vel tinh than bi trcing.
Cam hti:ng lang m~n: DU<)c the hi~n 0 cai toi day tinh cam, cam xuc cua nha
tho. N6 phat huy cao d<) tri tuong tuQng, si'r dvng r<)ng rai nhfrng yeu to cuong di~u
va ph6ng dC;li, nhfrng thu phap doi l~p de to d~m cai phi thuong, tC;lO nen an tUQng
m(;lnh me v~ cai hung viva cai tuy~t mi. Thien nhien Ta.y Bac, qua ngoi but lang m(;ln
cua Quang Dung dUQC cam nh~n Vdi ve d~p vera da d(;lng d<)c dao, vera hung vi thd
m<)ng, tuy hoang sd rna am ap. Hinh anh nhfrng co gai, con nguoi Tay Bac cang to.

d~m them chat huy~n bi, thd m<)ng cua nui rirng. Chat lang ID(;ln dUQC the hi~n chu
yeu 0 cam hung huong tdi cai cao ca, san sang xa than, hi sinh tat ca cho li tuong
chung CUa CQng d6ng, cua toan dan tQC.
Tinh than bi trang: 0 bai thd "Tay Tien" nha thd khong h~ che giau cai bi, cai
dau thuong, mat mat trong chien tranh. Nhung 1? ki thay, bi rna khong Ivy, mat mat
hi .sinh rna van l?C quan, bu6n dau rna van hung trang. Cai bi the hiGn bang IDQt
giQng di~u, am huang, mau sac trang 1~, hao hung.

ve
ve

Do£;~-n 1: Noi nha
thien nhien niti
ricng Tay Bac,
con duang hclnh
quan hung vi die dQi nhung c-iing rat
tha m9ng trii tinh. An trong do ld
nhiing ki ni~m mQt m9t giai tho£;~-i eta
qua. (14 cau tha aau)

"Song Mii xa roi Tay Tien ai!
Nha ve rung nui, nha chai vai.
Sai Khao suang Lap doan quan rnoi,
Muong Lat hoa ve trong dem hai.

Doc Len khuc khuyu dOc thihn tMrn,
Heo hut con may, sung ngil:i troi.
Ngan thu:Oc Len cao, ngan thu6c xuong,
Nha ai Pha Luong 1nua xa khai.
Anh bQ,n diii dau kh6ng bu6c nila,

G~c

Len sung mil bo quen doi!

Chieu chieu oai Linh thac gam thet,

Dem dent Muong Hich CQp treu nguoi.
Nh6

oi Tay Tien cmn Len khoi,

Mai Chau mita e1n thmn nep x6i."

Nha tho Song H6ng quan ni~m rang: "Tha
ld m()t hinh thicc ngh~ thu~t cao qu)7. Nguai

lam tha phdi co tinh cam miinh li~t the hi~n
S1,! nfing chay trong long", quan ni~m ay ttl
khi ra doi da la kim chi nam cho biet bao thi
s!. Va nguoi con cua manh dat "huang than
xu Doai" cling khong ngo?i 1~. 6ng h1y "hinh
thUc ngh~ thUQt cao quy" CUa thd de t(;lO nen
net d~c sac trong hanh trinh sang tac cua
minh; lay tinh cam manh li~t, n6ng chay de
the hi~n noi nho da diet v~ "rn¢t thai Tay
Tien" da qua! Bai tho bat dau bang am di~u
tram, bu6n gQi ra noi nhd v~ thien nhien nui
rling Tay Bac; v~ con duong hanh quan hung
vi, dfr d<)i nhung cling rat thd mAn sau trong d6, la nhfrng ki ni~m v~ doan

quan Tay Tien.
Tay Tien Ia m9t phan ki uc khong the
quen trong cu<)c doi nha tho Quang Dung.
Neu trUdC khi gia nh~p bQ d<)i, ong h1 "nguai

- Trang174-


Triin Thity Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngil van

2 cau d~u: Noi nhb da diet v~ mdnh ngh~ St [iing du CO mau giang ho", thi ke tU
khi bu6c chan vao doan v~ quae lam nhi~m
dat va doan binh Tay Tien.
V\1 quan d<)i, con nguoi Quang Dung da thay
doi rat nhi~u. Du tru6c hay sau, du s6m hay
"Song Mii xa roi Tay Tien oi!
mu<)n thi chinh Quang Dung da thua nh?n:
Nh6 ve n1ng nui nh6 choi voi"
Quang thai gian fJ
doan Tay Tien mai
+ Cau cdm than "!", va di~p tu "nhb"
th\(c S\( lam thoa man noi ni~m "say me each
nhu de khac hQa sau them noi nh6.
mQ.ng" cua toi - m{jt chang trai giau chi khi,
tran diiy nhi~t huyet.
+ Do la noi nhb u~ dong song Mii Cam xuc chu dq.o cua bai thd la noi nh6 da
m<)t chung nhan lich si'r; nhb v~ dong diet cua tac gia. Ngay tu cau dau, da la m<)t
d{ji - v~ binh doan Tay Tien nam nao; tieng gQi h1m nao nuc long nguoi.

nhb nui rung Tay Bac hoang vu - d!a
"Song Mii xa roi Tay Tien oi!
ban hoq.t d<)ng each mq.ng.
Nh6 ve rU:ng nui nh6 choi voi"

"xa roi" tq.o cam giac
bang khuang, da diet. Am "ai" bat uiin
ubi tu lay "chai uoi": sv tro trQi, chenh
venh, khong c6 diem tva. N6 tq.o am
huang cua the gi6i hoai ni~m, tq.o sv
h\lt hang, nao nao trong long.
+ Cach noi:

C6 the dua them dan chling de binh
tu "chai uai", b

cua noi nhb - net noi b~t nhilt cho
toan bai tho.

v~

"Ra ve nh6 bQ,n choi voi
Nh6 chieu bQ,n trai
Nh6 noi bQ,n na1n"

(Ca dao)
"Nho ch<1i v<1i" la noi nh6 vo dinh, c6
ki ni~m, c6 ki trc nhung la nhfrng hinh
anh thu<)c v~ the gi6i hoai ni~m. Khi
nh6 v~ n6, ta cam giac nhu dang duQc

Cau tho cam than ket hQp v6i di~p tu "nh6",
lam cho noi nh6 bong b~nh nhu m<)t dai 1\la,
VUOng van trong long nguoi dQC mai khon
nguoi. Doi tUQng nh6 o day la dong song Ma
than thuong - m<)t chong nhan lich si'r, m<)t
dong song da CUOn CUQn SUOt nhfrng nam
thang hao hung cua dan t<)c; la noi nh6 v~
binh doan Tay Tien - noi Quang Dung da
cling dong d<)i trai qua biet bao tr?n "vao
sinh ra til"; la noi nh6 v~ nui rting, v~ dia ban
hoq.t d<)ng cua binh doan.
each n6i "xa roi" tq.o cam giac bang
khuang, xao xuyen. C6 le, chinh vi "xa roi"
nen noi nho moi "choi voi". Am "oi'' bat van
v6i tu "choi voi" nhu ve ra trq.ng thai C\1 the
cua noi nh6 - "nha choi voi" nghla la noi nh6
tro trQi, chenh venh, khong c6 diem tva.
"Noi nha" khong xac dinh r6 dUQc, do la ki
ni~m nao, trong khi lq.i c6 n1t nhi~u ki ni~m
hi~n len. Nguyen nhan nao de Quang Dung
cam thay "choi voi" trong chinh noi nh6 cua
minh? Phai chang, cai khong khi tung bting
cua H<)i Van ngh~ Trung uong da lam song

- Trang175-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

song l?i, nhung l?i chQt

khong the quay tro l?i duQc.

nh~n

Tran Thuy Dudng

ra,

6 cau tho tiep theo: Con duong hanh
quan vua dfr dQi, hung vi; vua thd
m9ng, trfr tinh. NiH b~t tren do la
hinh dnh nguoi linh vai bao kh6 khan
gian kho nhung tam h6n van lang
m(:ln hao hoa:

Con duong hanh quan trdi deli qua
cac dia danh: Sai Khao, Muong L<.lt,
Pha Luong, Muong H!ch, Mai Chau, ....

Buc tranh thu nhat: Thien nhien nui
rung Tay Bac vUa hung vi, dii dQi,
hiem tra vua rat th
- An tUC}ng diiu tien ve nui rung Tay
Bac chinh la suang:

d~y

trong ong nhfrng kl ni~m nam xua.
Nhung tiec rang, khong the quay tro l?i

duQc nfra! N6 hang hvt, n6 bang khuang, n6
l(:li mang den Slf b6n ch6n, xao xuyen. Cach
viet, each dung am, dung tlr cua Quang
Dung mai quay quat lam sao! C6 le, phai dau
dau nhu v~y mai khien nguoi ta nh6i long!
"Th<1 la th<1 nhung dong thai ld hQa, ld
nh~c, ld c~m khiic theo mQt ccich rieng", vai
y nghla d6 Quang Dung dung loi thd cua
minh ve nen buc thien nhien day thi'r thach,
hiem nguy, cling con duong hanh quan vua
hung vi, dfr d9i; vtra thd m9ng, trfr tinh. Tren
d6 to d~m hinh anh nguoi Hnh vai bao kh6
khan gian kho, nhung tam h6n van lang ID(:ln,
hao hoa. D!a ban ho?t d9ng cua doan quan
Tay Tien kha r9ng, trai dai tu Mai Chau, Hoa
Binh, qua Lao r6i vong ve phia Tay tlnh
Thanh H6a. Nhung sao chi von v~n trong 14
cau that ngon rna nha thd Quang Dung da
bao trQn duQc het vling dat hoang vu, huyen
bi nay? Cai d6 nam o ngh~ thu~t to chtrc
chat li~u ngon tl! trong thd Quang Dung.
Truac tien, la vi~c si'r dvng cac d!a danh m9t
each hQp li nhu Sai Khao, MuLuong, Muong H!ch, Mai Chau... Tat ca
nhfrng cai ten kia, thUQC "tip" 1(:1 doi Vdi
nguoi dQC nen da trO thanh tac nhan kich
thich tri tuong tUQng cling nhU Slf to mo ve
con duong hanh quan "bi 1nQ,t".
Manh dat Sai Khao Jam kh6i nhieu sudng,
SUdng giang khap lei, che l<}p luon ca doan

quan dang ngay dem VUQt nui bang song.
SUdng 0 day nhu dan ta di l?C vao chon
thien b6ng, nhung khong hieu sao l?i c6 cai
gi do rat lo SQ:
"SiLi Khao suang lap doan qulin moi
Muong Lat hoa

- Trang176-

ve trong dem hoi"


Bi quyet Chinh pht;tc mon Ngft: viin

"Sai Khao suong lap aoan quan moi
Muong Lcit hoa ve trong dern hoi"
+ Cach ngat nhjp 4/3, lam cho cau
tho roi vao d<)ng tu "lap" va ket thuc
0 tu "moi". Khi<~n nguoi dQC hinh
dung ra khung cdnh khac nghi~t ctla
thien nhien: suong da:y din di) che liip
di cd doan quan.

+ Nhung van co ccii lang 'm4n voi
"hoa ve'' (hoa no, huang hoa phang
phat), "dem hoi" (dem suong mo ao).

- An tuc;rng thte hai ve thien nhien nui
rUng Tay Bac la doc, deo cheo leo
"Doc len khuc khu)m doc thihn tham

Heo hut con rnay sung ngui troi

Ngan thuoc len cao ngan thuac xuong"
+ Cau tho thu nhat: 7 chfr c6 toi 5
thanh trac: "doc- khuc- khu)'u- doc
- thtlm" t(;l.O cam giac VO cling hiem
tro ve con duong hanh quan.

+ Di~p tu "doc" dUQC nhac di nhac
l<;1i 2 Ian, cling each ngat nhjp 4/3 lam
cho phan nhan cua cau tho roi vao tu
"doc" lam ta hinh dung ra deo cu tiep
deo, doc tiep doc len cao r6i l<;ti
xuongthap.

Triln Thuy Duong

each ngat nhip 4/3, lam cho phan ngh1 cua
cau tho roi vao d<)ng tu "lap", va ket thuc 0
tu "moi", ta nhu c6 cam giac chinh suong da
lam cho doan quan them phan IDGt moi, doi
vai cac anh nhu bi trling xuong, suong roi
u6t sung chiec ba lo nhu cang n~ng han.
The nhung v6i trai tim nh(;ly cam, nhfrng
chang trai dat Ha thanh tim trong cai gian
truan, vat va ve lang m(;ln cua "hoa ve". D6
chinh la huang thorn cua hoa ban no vao
dem. Nhfrng ai da tling d~t chan den manh
dat Tay Bac, deu bi an tUQng boi huang
thorn cua loai hoa nay. Va trong m<)t Ian chia

seve "K~ tee nguoi linh", m<)t cvu chien binh
ngh~n ngao: "Miti sung dQ.n de lq.i trong toi
noi dau, mui gian kho de lQ,i trong toi ki tee,
nhung mui hoa ban de lQ,i trong toi hoai
ni~m, no phdng phat den mai tq,n hom nay".
Ngoai suong, thi doc va deo la nhi!ng d4c
trung khong the khong nhac den khi noi ve
thien nhien nui rung Tciy Bac. Doc, deo cao,
ngut ngdn, hiem tro:
"Doc len khuc khuyu doc thiim tham
Heo hut con rndy sung ngui troi
Ngan thuoc len cao ngan thuac xuong"
Cau tho mieu ta doc bay chfr, rna c6 t6i nam
thanh trac t(;lo cam giac true trac, chenh
venh, vo cling nguy hiem. DiGP tu "doc" dU<;lc
nhac di nhac l<;1i hai Ian, cling each ngat nhip
4/3 lam cho trQng am cua cau l<;1i m{)t Ian
nfra roi vao tu "doc", khien ta nhu thay deo
tiep deo, doc tiep doc, Clr the len cao r6i l;;ti
xuong thap. Cao den d9 "heo hut con may
sung ngui troi". 0 y tho nay, Quang Diing c6
kieu do d9 cao th~t d9c dao, ong lay sung de
ngfri d9 cao cua troi xanh. Neu duQc phep,
ta hoan toan c6 the thay chfr "ngui" bang

- Trang177-


Bi quyet Chinh phv.c mon Ngii van

"Heo hut con may sung ngili troi"
+ su dt;tng bi~n phap nhtin hoa:
"sung ngili" - vua gQi d<) cao rQn
ngQp, vua pha chut hom hinh, hai
huoc cua nguoi linh.

Net d4c sac cua tu "ngui":

Thu

nhdt,

t~o

d<) cao chong m?t,
truoc Ia may, sau Ia troi.
Thu hai, Ia nhan hoa hinh anh khau
sung thanh nguoi co cam xuc.
Thu ba, cho thay y chi "cao han aeo"
cua nguoi linh Tay Tien.

"Ngan thuac Len cao ngan thuac xuong"
+ Di¢p ngii: "ngan thuac", ket hQp voi

a<)ng til tuang phiin "len - xu6ng" d
hai ve cua cau tho da khac hQa ve
hung vi, chenh venh cua nui rirng.
+ Do~n tho si'r dt,tng nhieu tu l<.ly d?c
ta: "khuc khuyu": chi sv quanh co kho
di; "thiim tham": vtra sau l~i vtra cao;

"heo hut": vang ve, xa xoi.

Tran Thuy Dtwng

chfr "ch(pn" ho?c chfr "vai". Nhung thiet
nghi, neu dung "chq,m" thi tv dung 1<1m nghia
tho yeu di; neu dung tu "vai" lqi mat di tinh
tV nhien. Nhu v~y, chfr "ngili" h1 yeu to quyet
djnh cho cau tho sinh d<)ng h~n len. M<)t so
y kien cho rang, vi bai tho sang tac qua v<)i
nen Quang Dung can chinh si'ra l~i m<)t so tu
trong thi pham nay. Tuy nhien, da bao the
h~ b~n dQC qua di, ngay Ca khi CO djp tai ban
l~i ong cung khong he co y djnh si'ra. v oi
d<)ng tU "dQ,c each" nay, chi it nguoi dQC CO
the dim nh~n duQc ba lop nghia: Thu nhat,
do la m<)t d<) cao chong m?t, truoc la may,
sau la troi. Thtr hai, la khi dung tu "ngili",
nha tho Quang Dung da nhan hoa hinh anh
khau sung thanh nguoi b~n tam giao vdi
nhfrng vui huon cua nguoi linh. No khong
con la vil khi chien dau vo tri vo giac, thay
vao do, la no cung CO SV han nhien, tinh
nghjch nhu nguoi linh Tay Tien v~y. Suy cho
cling, nhfrng chang trai thu sinh chon "Ha
Thanh phon hoa", cung moi "qua vong tha
be", vtra tron muoi tam doi muoi. Thtr ba, ca
cau tho cho thay ":Y chi nguoi linh cao han
deo". Khong m<)t d<) cao nao, khong m<)t kh6
khan gian kho nao co the can noi buoc chan

nguoi anh hung "ao udi chan khong di lung
giQc aanh".
Cau tho tiep theo gam hai ve tieu doi, ket
hQp voi d<)ng tu tuong phan len cao - xuong
thap khac hQa dung chat hung vi, chenh
venh ·cua nui rirng: Ngan thuac len cao ngan
thuac xu6ng. Doc nui d day nhu bj be doi,
vlit len cao ngan thuoc, roi lq.i do th<1ng
xuong ngan d?m. Chinh cai each "danh khoi"
trong ngh~ thu~t tq.o hinh cua Quang Dung
da de l~i khoang trong ve m<)t Tay Bac

- Trang178-


Bi quyet Chinh pht;tc mon Ngfr viin

-An tu:gng thic ba, ld S1:{ hiem dQC cua
thien nhien ubi nhiing cai chet luon
rlnh n~.p:
"Chieu chieu oai linh thac gam thet
Dem aem Muong Hich cQp treu nguai"
+ Khong gian: nui rling dc;ti ngan;
thai gian: "chieu chieu", "dent dem".
+ voi cac tu nhan mc;tnh nhfrng hiem
nguy rinh r~p: "oai linh", "gant thet",
"cQp treu nguai".

Hinh dnh ngu:oi linh
thien nhien hung ui:

hi~n

len giiia

¢ Net tinh nghjch hom hinh, lq,c
quan yeu doi, h<;> dang chiem llnh
tam cao thien nhien rna tien len. Tu
do co the thay ue d~p con ngu:oi
ngang tam ubi thien nhien, vii tflL.
¢
Net lang mq,n, d~m chat trii
tinh: du gian kho nhung van khong
quen thu:ong ngoq,n thH~n nhien.

"Nha ai Pha Luong mua xa khoi"
+ Cau tho thu tu, dUQC d~t nen tit
toan thanh bang, nhu keo dai them
con duong hanh quan nhung lc;ti tc;to
dim giac em eli nh~ nhang.

Tn1n Thity Duong

huy~n bi va ffiQt mi~n an tUQng rieng cho
nguoi d<;>c di v~ gfri thuong, gfri nho. Boi "tho
cot o y, y co sau tho mbi hay. Khong phdi bat
cit dieu gi ciing phdi noi ra bang ngon tit.
Nhu: the mbi tho co gia trf'.
An tUQng thu ba v~ thien nhien nui rling
Tay Bac la S\f hiem dQc voi nhfrng cai chet

luon rinh r~p. vao luc chi~u tan va dem toi.
Ca chien khu chi nghe thay tieng thac gam
thet, d<;>c tu Pha Luong den Muong Htch dau
dau cling thay bong dang nhfrng chua te son
lam dang rinh r~p.
Nhfrng cau tho tren hoan toan khong d~
c~p den con nguoi, nhung ta van thay rat r6
bong dang nguoi linh dang hanh quan. Dau
co gian nan, vat va hay nguy hiem, moi m~t
thi cac anh vail ngang tan, ngc;to nghe, tre
trurig, tinh nghtch. Net tinh nghich, hom
hinh, dUQC d~m to qua hinh anh nguoi linh
dang chiem llnh clm cao thien nhien qua
each vi von, so sanh "sung ngui trai". Tren
n~n "con may heo hut", nhung nguoi linh van
hao hoa lang mc;tn. Tay Bac dUQC nha tho
quan sat 0 nhi~u goc d9: nguoc mat nhin len
la nui cao lung troi, dua mat nhin xuong la
vvc sau hun hut, phong xa tam mat trong
Ian suong ta thay nhfrng ngoi nha tren manh
dat Pha Luong bong b~nh trong mua: "Nha
ai Pha Luong mua xa khoi". Canh v~t bong
tro nen nfra thvc nfra mo, chat trfr tinh lang
mc;tn phu kin canh v~t.
Neu ocau tho ta doc toan van trac, thi den
cau tho tinh, ta lc;ti thay toan van bang. Phai
chang, do la s1:( giao thoa giiia tho ud nhq,c,
nhu: nhcl tho Ma Giang Lan ng¥ )7: "Tho ld
mQt thong bao tham mi, trong do kit hgp boi
bon yeu to: Y - Tinh - Hinh - Nhq,c"? Quang

- Trang179-


Bi quyit Chinh phƠc mon Ngfr van

Â
sv ket hQp thanh bang trac t?o
cho do(;ln thO nhfrng am di~U khac
nhau, n6i nhu Xuan Di~u "dQc Tay
Tien, taco cdm tuc1ng nhu ngij,m nh4c
trong mi~ng".

Tran Thuy Duang

Dung von la m<)t nguthO, ve tranh, SO(;ln nh(;lC. 0 linh V\l'C nao ong
cling deu c6 nhfrng thanh cong nhat dinh.
Cach hoa phoi am thanh trong nh(;lC CUa
Quang Dung cling c6 nhfrng phut "xuat
than". Tho ong cling him d<)c gia thuong
nha, nh~c Quang Dung cling khien khong it
ngute nhin nh?n: "DQc Tay Tien, taco cion tuong
nhu ngQ,m nhq,c trong mi~ng".

Buc tranh thu hai: hinh dnh nguc1i
Nhac den hai tu "chien tranh", thi hi sinh
linh hi sinh gii!a bao gian khO.
mat mat, ton that dau thuong la dieu khong

the tranh khoi. "Tay Tien" la m<)t not nh(;lc
buon trong ban dan ca ve chu de each m(;lng,
"Anh bq,n diii dau khong buac nua
nen cling khong nam ngoai cam giac hvt
Gl;LC len sung mil bo quen dai"
hang ay. Va buc tranh thu hai ta cam dtrQC
tlr do(;ln thO dau, la hinh anh ngtrsinh gifra bao gian kho, thieu than.
+ each n6i gi"Anh bq,n diii dau kh6ng bu:ac nua
buac nua", "bo quen dai" de him cai bi
G1;tc tren sung 1nu bo quen dai!"
Ivy giam di thay vao d6 la chat bi
Hai chfr "anh bq,n" cat len nhu m<)t tieng
trang, hao hung.
nac ngh~n ngao. N6 lam ta nha den tinh
than doan ket, "co phuc cung huang, co hQa
cung chia" cua nhfrng ngu+ Cau cdm than: Bay to sv thuong
"khuc quan hanh". Tinh dong d<)i trong
tiec, sv mat mat, dau thuong.
khang chien, da c6 biet bao van tho hay lam
lay d<)ng long ngulay nguyen van cau n6i cua DC;li ta Tr~n Van
+ D<)ng tu gay cam giac m(;lnh "g¥c",
Quang: "Tinh dong dQi la dieu rat thieng
each sii d'f:'ng do tranh aUCJC cam giac
lieng doi uO'i moi nguc1i linh. Han ai het,
bi l¥:Y· Ben C(;lnh d6, con toat len dtrQC
tinh than chien dau: Ngtr

Tien coi cai chet "nh~ tva lOng hong", qua giai dot;tn kinh hoang do thi nao! Dtl phdi
hi sinh tilm than nay, chung toi nguy~n dang
khong dang ke.
hien". each n6i giam n6i tranh "kh6ng buac
nua", "bo quen dai", "g1;tc" vira c6 tinh t?o
hinh vira mang tinh bieu cam cao. Chung
giup Quang Dung tranh dtrQC vi~c dung cac

- Trang180-


Bi

quyet Chinh ph1;tc mon Ngii: U£in

Tran Thuy Duang

tu n~ng nhu chet, hi sinh, ... M~t khac, l~i van
gifr dUQC cai th\(c te nghi~t nga, tran tr\}i cua
CUQC khang chien. Cau tho vi the rna lam
cho Tay Tien "phdng phitt net buon, net dau,
~-»-a.-'ll!.g buon dau md khong bi h:ty, ngu:gc lc;ti
rat bi trang".
- 2 cau cuoi: Cdm xuc thu:ong nho cua Ket thuc do~n tho, Quang Dung day cao
nha tho ve ban lang Tay Bac than yeu. trao noi nho qua C\lffi tu cam than: "Nho oi!",
chat chua bao cam xuc. Nhung dieu ong
"Nha oi Tay Tien cam ten khoi
muon luu gifr la hinh anh ban lang Tay Bac
Mai Chau rnua em th01n ne'p xoi"
than yeu: "Nha oi Tay Tien cam len khoi

'Ill

Mai Chau mua em thant nep xoi"
+ Tu cdm than "Nho oi" d~t dao tinh

thuong noi nho. Nha tho nho "cant
len khoi", nho mua"tham nep xoi" la
huong vt d~c trung cua nui rung cling
nhu ngh!a tinh quan nhan.
+ Tu "moo em" la mi)t sang tQ,O ngon
ngii cua Quang Dung dung de chi ve
d~p cua nhfrng co thieu nfr Mai Chau.
+ Ve d~p ciia nghia tinh quan dan
cua em, cua nep xoi da hoa quy~n vao
nhau lam nen noi nho bang khuang
dQng mai trong long ngu<1i.

Sau ch~ng duang hanh quan vat va, nguai
linh dung chan va quay quan trong niem vui
am ap, niem h~nh phuc ben nhfmg n6i com
con thorn rp.ui ga,q moi. Nho mui thorn "nep
xoi" la nho huong vt d~c trung cua nui rUng
Tay Bac, cua tinh quan dan dam tham, da
diet. Chinh n6i com len kh6i nghi ngut ay,
da gan ket tinh ngh!a thuy chung gifra nhfrng
con nguai mien nui Tay Bac voi b<) d<)i khang
chien. Tinh cam ay mai khong the phai md
trong long nhfmg nguai linh Tay Tien. Tu
"mua ern" trong sang tac cua Quang Dung la
m<)t sang t~o ngh~ thu~t dung de chi ve d~p

cua nhfmg co thon nfr Mai Chau xinh d~p,
dam dang, thao vat, "gioi vi~c nuac, dam vi~c
nha". Tat ca da hoa quy~n vao nhau, gieo rae
vao tam h6n d<)c gia m<)t cam xuc am n6ng.
Bo~n tho la sv phoi ket hai hoa gifra hai
but phap hi~n th'f!c va lang fn4n. M<)t hi~n
th\(c tran tr\}i ve nhfmg gian kho, hi sinh;
m<)t cai nhin lang m~n trong each doi m~t
voi hi~n th\(c. Boi, xet cho cling, du gi "tho
tn!OC het la CUQC doi, sau do moi la ngh~
thu~t". Va CUQC ddi tho Quang Dung thi ong
luon biet each khien d<)c gia me man.

- Trang181-


Bi qu-yet Chinh ph1;Lc mon Ngii min

Tnin

Thu-y

Du<1ng

voi cam hling la noi nho bao trum, ngay
nha ve item lien hoan van
tu
nhfrng dong tho dau tH~n cua ong, thien
ngh~ tham tinh quan ddn va khung
cdnh song nuac mien Tdy (Tdy Bac) nhien nui n'mg Tay Bac da hi~n len mang

nhfrng ve d~p rat rieng, d?m chat vling dat
tha mi}ng, huyen do. (8 cdu tha tie'p)
Do~n 2: Noi

noi day. M9t vling dat vtra hung vi, hoang so,
- 4 cau d~u: Khong khi tuai vui ciia bi hiem, dfr d<)i vtra tho m<)ng, trfr tinh.
Nhung h~n khung canh dem lien hoan cling
dem lien hoan van ngh~.
voi nhfrng co gfli mien Tay sdn cuoc ciing la
"Doanh tn;ti bung len h(ji auoc hoa
m<)t diem nhan noi b?t ve tinh quan dan
Kia ern xient ao tV bao gio
tham thiet va khung canh song nuoc thd
Khen len man ai~u nang e ap
m<)ng, huyen ao.
Nhfrng ngay chien dau gian lao, cling voi
Nht;tc
Vien Chan xdy han tha"
ch?ng duong hanh quan day hiem nguy, khi
+ TU "bung" chi S'l,! tung bung nao treo deo VUQt doc ciing co luc lang dQng voi
nhi~t CUa dem h{)i; do la con la S\1' nui rtmg· thd m<)ng cling bao dieu de nho.
btmg len cua anh sang "auoc hoa", Sau ch?ng duong hanh quan day m~t moi,
CUa lfra tr<;1i va ciing chinh la Slf bung doan binh Tay Tien da co nhfrng ngay dtmg
len cua tieng khen, tieng hat, tieng chan nghi ngoi, hQ da co m?t t9-i ndi dong
quan la m<)t doanh tr<;li, chinh ndi nay se la
cuoi noi r<)n ra.
chon de ngu+ Tu "duoc hoa" trong ngh1a Han dong d<)i va nhfrng nguoi dan cua ban lang.
Vi~t co ngh1a la nen hoa chuc - bieu M9t khong gian tho m<)ng o ngay gifra long
tUQng cho h<;1nh phuc cua uyen Udng. rtmg nui, m9t dem lien hoan da dien ra

0 day, Quang Diing dung tu "duoc trong khong khi han hoan cua mQi nguoi.
hoa" mang y nghia am ap - gQi niem Nhfrng bo duoc dUQC thap len han con co ca
vui, niem h<;lnh phuc trong long cac nhfrng bo duoc cua nguoi dan mang den. Tat
catv chung tro thanh "h(ji" anh sang, ciing
chien s1 tre.
la h{)i cua niem vui, h{)i cua an tinh. Do<;1n
+ Tu "kia em", the hi~n sv ng9-c tho bat dau bang:
"Doanh trt;ti bung len h()i auoc hoa"
nhien, nga ngang cua nguoi linh Ha
!(Bung len" - m<)t d<)ng tu dien ta m<)t tr9-ng
Thanh truoc ve d~p cua co gai vling
cao trong trang phvc "xiem ao" l<)ng thai d<)t ng<)t, m<;lnh me cua anh sang.
Nhfrng bo duoc ay dUQC tic ghi my I~ hoa
lay voi dang ve lie ap".
thanh nhfrng ngQn l(au6c hoa", gQi lien tuong
+ Tie'ng "khen man di~u" ket hQp voi den nen "hoa chuc" trong ngay h<;lnh phuc
CtlU thd todn van bang t<;l.O nen dQ CUa c?p VQ chong mOi CUOi. Anh sang ay da
phieu du, phieu lang chap canh cho xua tan bong toi, cai gia l<;lnh ndi n'mg r?m
dem l<;li cam giac am ap, niem vui, niem h<;lnh

ve

- Trang182-


Trdn Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

tam hon nhfrng ngtroi linh thang hoa,

IDQi cam giac IDGt moi, vat va deu tan
bien thay vao d6 la long yeu doi, yeu
CUQC song.

phu trong long nguoi chien si tre. Trong
khong khi bung sang, cac co gai da xuat hiGn
mang den nhfrng bat ngo cho cac anh boi
cac co gai ay da "xiem ao tV baa gio". Tu "kia"
cang lam ro cho S\1' ngCi!C nhien CO phan
c> Chinh nhfrng giay phut l?c thich thu trong cac anh. Khong reo vui sao
quan yeu doi nay. da nang buoc hQ dtr<;JC khi hinh anh cac CO gai trong nhfmg bQ
m?nh me han tren .con duong hanh xiem ao r\(c rB da dem l?i khong khi ttroi moi
quan phia truoc.
tre trung, h6 hoi sau suot chc).ng dtrong
chien dau rna khong de gi bat gc).p dtr<;JC. HQ
hoa minh vao dem h9i, giao. hru cling nhau
trong am thanh r9n rang cua tieng khen,
tieng nh?c:
"Khen len ntan ai~u nang e ap
Nhqc ve Vien Chan xdy han tha"

- 4 cau tho sau: Khung ciinh chia tay
tren mien song ntroc Tay Bac hoang
vang, tinh lc).ng rna tho m9ng.
"Nguoiai Chdu M(Jc chieu suang ay

co thay han lau leo ben bo
Co nha dang nguoi tren a(>c m(Jc
Troi dong nuac lii hoa dong aua"
+ Thai gian: buoi chieu; khong gian:

ban lang strong kh6i. Nhung "suang" o
day khong phai la "suang lap", rna la
khong gian nui r-Lrng mo mang trong
strong kh6i.

Tieng khen va nh?C nhtr dtra h6n ngtroi ve
chon xa xoi. Dta danh Vien Chan dtr<;Jc nhac
den boi trong d<)i ngli cua doan binh Tay
Tien c6 nhfmg b9 d9i Lao cling sat canh de
bao VG bien gioi. Nha tho da tung dam minh
trong khung canh vui ve nhu the va day c6
the la m9t kl niGm khong bao gio quen trong
chc).ng dtrong khang chien cua ong.
Ngay vui nao r6i cling qua di, CUQC h9i
ng9 nao r6i cling den luc chia tay va de l?i
nhiing noi luyen thtrong trong long cua ke 0
ngtroi di. Noi luyen thtrong ay xin gill ve
khung canh hoang so, tinh lc).ng rna huyen
ao, tho m<)ng phia Tay:
"Nguoi ai Chdu M(Jc chieu sUdng ay"
V~y ngtroi di 0 day la ai? Han la ngtroi linh,
hQ da den va VQi va len dtrong. C6 nhieu noi
tren manh dat mien Tay cac anh da ttrng di
qua, nhung luc nay cai ten Chau M9c da niu
gifr noi nho cua nha tho. Khoanh khac cuoi
ngay luon g<;Ji len trong long con nguoi bao
noi niem bang khuang, l?i la buoi chieu
strong kh6i bang lang da lam nguoi linh

- Trang183-

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngiivan

Nhi~u

y kien

Tnin Thity Du<1ng

cho rang: ''chieu suang them van vtrong. C6 nhi~u buoi chi~u strong

ay" h1 chi~u strong trong cai nhin hoai di qua trong doi nhtrng cit han chinh "chieu
ni~m nen tat ca d~u mnhtr day "chieu suang" vao m9t mi~n tam ttrdng cua ngtrk'J UC sau tham, vtra thlfC vlra ffiQng. rang: "chieu StlOng ay" la chieu Strdng CUa
ngtr+ cau hoi tu tir "Co thay han lau neo
the la chi~u strong trong cili nhin hoai ni~m
ben ba" lam cho long ngtrdi trd nen
nen tat ca deu md ao. Chfr "ay" nhtr day
xao xuyen. Phep nhan hoa "han lau"
"chieu suang" vao m9t mi~n kY uc sau tham,
ket hQp cvm tu "neo ben ba" gQi cam
vua thvc vlra m9ng, vtra tho vtra mo.
giac menh mong, hoang vcing, tinh
Co thay han lau neo ben bo
l?ng nhtrng van giau chat tho.
Co nha dang nguai tren d{)c 1n{)c
+ "Han lau" d day c6 the dtrQC hieu

Cau tho dtrQc viet dtroi d~ng cau hoi tu tlr,
theo 2 nghia: Nghia thu nhat, tam nha tho muon vtra nhcic vua gQi nho cho
tr~ng cua buoi chia tay da nhuom len dong d<)i va ban than minh. B~c ngan lau
"han lau", len canh v?t. Nghia thu hai, trcing Ian trong strong mCUQC ddi ngulau Tay Bcic, nay "xa rai" nen noi nho them md ao hon nfra. "Han lau" d day c6 the
cang trd nen bang khuang.
dtrQc hieu theo 2 nghia: Nghia thu nhat, tam
tr~ng cua buoi chia tay da nhuom len "han
+ S1:( xuat hi~n cua con nguai: "Co
lau", len canh v?t. Nghia thu hai, CUQC dnha dang nguoi tren a{)c m()c". Di~p
ngtrngic "Co thay ... jCo nha ... " nhtr khcic
"xa rai" nen noi nho cang trd nen bang
ch~m vao long ngukhuang.
Con ngtrda diet.
ffiQC ay l~i hi~n len qua cai dang l~i them
"Dang nguai tren a{)c 1n¢c" d day c6 phan mo ho. Tac gia khong ta rna chi gQi
the hieu la hinh anh nguBcic, nhfrng co gai vling cao duyen trong long ngtrdang dang dua cac anh chien Sl vtrQt thay ... jCo nha ... " nhtr khclc che;1m khclc sau
song, vtrQt thac. Cling c6 the hieu la hon rung cam ay. "Dang nguoi tren d{jc m(jc"
dang hinh kieu dung cua nguoi linh d day c6 the hieu la hinh anh ngtrTay Tien dang cheo chong con Bcic, nhfrng co gai vling cao duyen dang
thuy~n VUQt song, vtrQt thac tien v~ dang dtra cac anh chien Sl vtrQt song, vtrQt
phia truoc.
thac. Cling c6 the hieu la dang hinh kieu

dung cua nguchong con thuy~n vtrQt song, VUQt thac tien
v~ phia trtroc. 0 day dong thd cuoi voi y

- Trang184-


Bi qu:yet Chinh phv-c mon Ngfr viin

Tnin Thuy Duong

tuong kha khac lc;t:
+ Cau tho cuoi "Tr6i dong nu6c hl

hoa dong dua" sfr dvng bi~n phap doi:

Gifra cai dfr d{)i cua thien nhien "dong
nu6c Lil" voi cai m~m mc;ti cua "hoa
dong du:a" him cho thien nhien hoa
hQp cling voi cam xuc cua con nguoi
tc;to nen m9t buc tranh th~t lang mc;tn
rna cling th~t hao hung.

¢ Do~n tho thtc hai da ve nen
khung cdnh thien nhien, con nguoi
vung nui Tay Bac voi ve d~p ml 1~,

tho m{)ng va trfr tinh. Chat nht;tc, chat
hoa, chat tho m{)ng hoa quy~n voi
nhau tc;to nen m9t the gioi gioi rieng

cua cai d~p.

ve

Do~n 3: Ve d~p
hinh tugng nguoi
linh Tay Tien hao hung, liing m~n,
nhung khong mat di ve bi trang, sang
ngoi ly tuong thoi ~i.

Tr6i dong nu:6c Lil hoa dong dua

Moi dQc qua ta cling nh~n ra ngay di~u
nghich ly ay. Boi nuoc lu c6 the cuon troi di
tat ca m9i thu theo dong chay cua no. A.y
the rna hoa lc;ti "dong dua" le ra phai la "hoa
tr6i 1nan mac biet Lave dliu". "Dong du:a" m<)t tlr lay rat nhi~u sue gQi, n6 mo ra m{)t
lien tuong den m{)t dang ve manh khanh,
nh~ nhang cua m{)t co thieu nfr. Hieu the
nao o day? Phai chang hoa ven bo xoa canh
xuong m~t song, nuoc cu chay hoa dao d{)ng
nh~ nhang hay bong hoa da in xuong m~t
nuoc? Nhu the nhfrng hinh anh nay da lam
ro ve d~p rat rieng cua song nuoc Tay Bac.
Dot;tn tho g6p phan Ion trong st,r thanh
cong cua toan bai tho Tay Tien. N6 the hi~n
ro net but phap lang mt;tn cua Quang Dung
trong each nhin, each mieu ta. Nha tho sfr
dvng ngon ngfr gQi cam, nhi~u chi tiet hinh
anh gay lien tuong thu vj. GiQng tho sau lang

gQi nguoi dQc hinh dung den buc tranh
thien nhien mi~n Tay Bac, tho m{)ng trfr
tinh. Qua doc;tn tho nay, phong each ngh~
thu~t cua Quang Dung - chat ph6ng khoang,
tai hoa, h6n h~u va lang mt;tn cang dUQC in
d~m. Du chlla m9t dot;tn ngan nhung n6 da
giup ta hinh dung ra ve con duong hanh
trinh gianh lc;ti duQc tt,r do, d{)c l~p dan t9c
th~t kh6 khan biet nhuong nao, de r6i nhfrng
ni~m vui tuong chling rat gian dt trong
nhfrng dem lien hoan ay lc;ti tro thanh
khoanh khac dang nhO nhat trong CUQC doi
cua nhfrng nguoi linh.
Nh~n xet v~ hinh anh nguoi linh trong bai
tho Tay Tien, c6 nguoi cho ding: "Day la bai
tho dugc xay d1;tng bang but pMp lang ~n",
c6 y khac lc;ti cho rang: "bdi tho mang tinh

- Trang185-


Bi quyet Chinh ph~c mon Ngii van

Tran Thuy Du<1ng

than bi trang". Tuy nhien, soi vao do?n thd
Hinh dnh nguoi linh hi~n len thQ,t hclo thu ba, neu thieu m()t trong hai n()i dung d6,
hung, lang ml;tn giiia nen thien nhien thi hinh anh nguoi linh se khong trQn v~n.
Nha tho Lamartine da n6i: "Hinh dnh nguoi
khtic nghi~t.

l!nh Tay Tien hao hung, lang mt;tn nhung
khong mat di ve bi trang, ve dE;p sang ngc1i
- 2 cau tho dAu: Ggi len chan dung
cua ly tuong thoi dl;li, vel do chinh lcl hinh dnh
nguoi linh hclo hung, kieu dung trong
tuoi dE;p nhdt trong trai tim Quang Dung".
gian kho.
6ng muon dung ngon tt'r ngh~ thu~t cua
•

Q.

minh de n6i nhfrng gi tham kin nhat ve hinh
anh nguoi linh binh doan Tay Tien. Bdi gifra
Qudn xanh ntau la df.l oai hum"
thien nhien Tay Bac hung vi, dfr d()i nhung
cilng day thd m()ng trfr tinh la hinh anh
+ Cai hi thuong ggi len tu ngot;ti hinh
nguoi linh Tay Tien voi nhfrng gian kho thieu
CUa nguoi linh: "khong 1nQe toe", "qudn
than. D6 la btrc tUQng dai bi trang ve nhfrng
xanh 1nau la". Nhfrng ngay hanh quan
chang trai xuat than tu thu do hoa 1~, hQ san
vat va, d6i khat l?i them nhfrng tr~n
sang ra di voi ly tusot ret rung ac tinh da lam t6c rvng
til eho
quae quyet sinh".
het, da de heo ua xanh xao.
Ngay hai cau thd dau do?n, da gQi len ve bi

trang cua nguoi linh binh doan Tay Tien:
"Tdy Tien doan binh khong mQe toe

To

+ Do chinh la hi~n th'f!C

CUQC

song

kho khiin thieu than, day gian kho rna

nhfrng nguoi linh phai trai qua.

h~: Tho Chinh Hfru cung tting
khac hQa cai ghe SQ cua nhfrng Cdn
sot ret rung:
"Anh voi toi biet tung can on lq,nh
Sot run ngu:oi vang tran u:ot 1no hoi"

Lien

+ Thu phtip ngh~ thuQ.t doi ltJp ggi len

hclo hung: Gifra ngo?i hinh voi tam
han ben trong da lam nen khi chat
m?nh me cua nguoi linh C\1 Ho.

C(ii

"Tdy Tien doan binh khong ntQe toe
Qudn xanh ntau la df.l oai h itnt"

Cai bi thuong gQi len ngay tU' ngo?i hinh cua
nguoi linh VOi hinh anh "khong 1nQC toe",
"quan xanh 1nau la". Nguyen do la nhfrng
thang ngay hanh quan vat va vi d6i khat l?i
them nhfrng tr~n sot ret rilng ac tinh da lam
rvng het t6c, khong mQc l?i duQc; da de
cung tlt d6 rna heo ua, xanh xao. Hi~n th\l'C
gian kho ay khong chi c6 trong thd Quang
Dung rna con han in trong rat nhieu van tho
thoi khang chien chong Phap nhu trong tho
Chinh Hfru c6 viet:
"Anh voi toi biet tung can on lq,nh
Sot run ngu:oi vang tran u:ot rtto hoi"
Hay trong tho cua Thai Hfru cung nhac:
"Khuon mQt da len mau b~nh tqt

- Trang186-


Trdn Thity Duong

Bi quyet Chinh ph'f:lc mon Ngii viin

+ Cach noi "khong mQC toe" la di td
cai ngang tan cua nguoi linh, l9-i nhu

co net dua vui, hom hinh. Tac gi£1
khong viet "fV,ng toe" rna viet "khong
ntQC toe" vi viet nhu the se noi len
dUQC y chi khong bj d<)ng cua nguoi
linh Tay Tien.

+ Hai cau tho mang am huong hao
Di~u do cho thay
nguoi linh Tay Tien rat l9-c quan, yeu
doi, khong mang kho khan gian kho.

hung, trang ca.

Ben cq.nh chat bi hung, doq.n tho con
mang ue lang mq.n, hao hoa cua nhiing
chang trai ao linh Ha Thdnh.

- 2 cau tho tiep: Ggi len tam hon lang
ml;ln hao hoa cua nguoi linh.
"Mat trilng gui m¢ng qua bien gioi

Dem mo Ha N¢i dang kieu thorn"
+ "Mat tricng" gQi len nhi~u lien
tuong: "mat trilng" la mat rna to nhin
thang v~ phia ke thu voi loi th~ quyet
tfr. Doi mat ay cling "gui m¢ng qua
bien gioi" - m9ng giet gi~c, m9ng l~p
chien cong, m9ng hoa binh.

Ddu con tuoi nfra nhilng ngay hoa"

Tuy bi thuong va tan khoc nhu v~y nhung
ta khong h~ thay bi Ivy rna thay vao do la cai
hao hung, khi the trong tam han, trong tu
the hien ngang cua nguoi linh C\1 Ho. Nha
thO khong viet "fV,ng toe" rna viet "khong mQC
toe" la de chi cai ngang tang nhu co net hom
hinh, dua vui la "khong can 1TIQC tOC 11• Tu mau
da xanh xao nhu la van toat len cai ve "oai
hum", hung dung, ke thua hinh tuQng truy~n
thong v~ nhfrng b~c tnrQng phu, trang si
nhu Tu Hai, nhu "ong hu1n
Thchn". M~t
khac, cai hao hung con hi~n len trong each
sfr dvng tu cua Quang Dung: Nha tho viet
"aoan binh" chu khong phiii "aoan qudn" da
gQi len dUQC sue ffi(:lnh 19- thuong. Ket hQp
voi "dfr oai hu1n", cau tho gQi len dang ve oai
phong lam li~t cua chua son lam. Qua do ta
thay, nguoi linh Tay Tien van m9-nh me lam
chu tinh the, lam chu nui rtrng, che ngv ffiQi
khac nghi~t tu thien nhien.
Nh~n xet v~ but phap ngh~ thu~t trong
tho Quang Dung, nha tho Vii Qu~n Phuong
tting tn1m ngam bay to: "Bitt phap cua
Quang Dung thich tung hoanh trong nt¢t
bien d¢ rat r()ng, gifra nhilng net khoe khoan
dfr dan va nhfrng net tinh vi, e ap". D~t h~
quy chieu do vao bai tho Tay Tien, ta thay sv
dfr dan khoe khoan da to d~m chat chan
dung nguoi linh hao hung, kieu dung. V~y

con net tinh vi, e ap nha tho danh roi 0 y tho
nao? Neu noi Quang Dung "danh roi" net
tinh vi, e ap thi co le da ep khuon mau cho
Quang Dung v~ m~t cam xuc khi viet tho,
boi nhu Le Quy Don tung n6i v~ tho: "Tho
phat khai phat til tong ta" hay To H fru cling
tting nhan m9-nh: "Tho chi tran ra khi trong

De

- Trang187-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

Tnin Thuy Dt((1ng

song dii u day", rna Quang Dung
sang tac bai tho nay, khi "tieng Long" trong
anh dang trao. Nhu v?y, net tinh vi, e ap
thUQC ve Sl,! tai hoa CUa ngoi but Quang
Dung, ong da kheo leo truyen tai vao nhfrng
van tho cua minh ve lang ffi<;ln, m9ng mo cua
nhfrng chang trai ao linh Ha thanh.
"Mat trilng gui m¢ng qua bien gioi
Dem 1na Ha N¢i dang kieu thmn"
Nguoi ta van thuong n6i: "Doi 1nat La cua so
tam han, La tant dient cua mQi suy nghi". V?y
nen, khi bat gZip doi "mat trilng" da gQi cho
ta th?t nhieu lien tuong. PhiH chang, d6 la

doi "1nat trilng" mo to nhin th£ng ve phia ke
thu voi chi khi: the song chet voi ke thu. f)oi
mat ay "gui m()ng qua bien gioi" - m9ng giet
giZic, m<)ng l?p cong, m(>ng hoa binh. Ta
cling c6 the hieu, "ntat trilng" con la doi mat
c6 tinh, doi mat "nt(Jng nto" thao thuc nho ve
que huang, nho ve Ha NQi v6i nhfrng con
duong nong nan hoa sfra: "Til thuo mang
guam di nto coif Ngan nant thuang nho dat
Thang Long". Trang huang thorn phang phat
ay la "dang kieu tham" thanh lich, yeu kieu.
Dieu d6 cho ta thay, nguoi linh Tay Tien
khong chi biet cam sung di theo tieng g<;>i
thieng lieng cua To quae rna con rat hao
hoa, lang m9-n. Chinh tinh yeu da tiep sue,
tiep them d<)ng ll,!c de h<;> len duong, con ly
tuong each ffi<;lng da soi sang tinh yeu da
thieng lieng cang thieng lieng hon. Con voi
rieng. Quang Dung, "dem ma Ha N¢i dang
kieu thmn" c6 phai chang la hinh anh nguoi
VQ tan tao som hom? Boi khi toan quae
khang chien bung no, anh da "xep but
nghien" len duchien truong ki. Anh gac l?i tat ca mQi thu
tint ta

+ f)oi "ntat trilng" con la doi mat c6

tinh, doi mat "nt(Jng nto" thao thuc
nho ve Ha NQi - noi c6 bong nang

"kieu tham".
c:> Dieu d6 cho thay, nguoi linh
Tay Tien khong chi biet cam sung
theo tieng g<;>i cua To quae rna con
rat hao hoa, lang m9-n. Chinh tinh
yeu la d(>ng h,rc de hQ len duong, con
ly tuong each ffi<;lng l?i soi sang tinh
yeu them thieng lieng.

CUQC

- Trang188-


Tran Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr van

vui cua tuoi tre, danh long xa vQ con. 0
ngoai bien ai xa xoi, moi khi dem ve, noi nho
vQ con l(;li dang tnl.o, "chat chua trong Long,
kh6ng noi ra, kh6ng chiu auqc thi Quang
Dung LQ,i gili chung vao tha". Dieu d6 cho

thay, nguoi linh Tay Tien khong chi biet cam
sung theo tieng gQi cua to quoc rna con rat
hao hoa, lang m(;ln. Chinh tinh yeu la d<)ng
llfc de h9 len duong, con ly tuong each
ffi(;lng lC;li soi sang tinh yeu them thieng lieng.
Kho tho con hi~n len ve dE;p rQ.ng ngai

Nha tho Bysshe Shelley kh~ng d!nh: "Tha
cua ly tuclng thai dQ-i: "Quyet tfr cho ca Lam cho nhfrng gi d((p nhdt tren doi tra
To quoc quyet sinh".
thanh bat til" va hai cau tho tiep theo da
sang ngoi ve d~p li tuong bat ti'r cua thai d(;li:
"Rcti rae bien ctwng mo vien xu
Chie'n tru:ong di chang tiec doi xanh"
+ Cau tho dau ngat theo nhjp 4/3

khien trQng tim roi vao chfr "nto, ffiQt am tiet mang thanh bang 0 am
Vl)'C thap gQi len y ni~m ve Cai chet.
+ Ket hQp voi cac tu Han Vi~t -"bien

cuang ", "vien xu" gQi len khong gian

noi bien gioi xa xoi, heo hut.

"Quyet til cho

to quae quyet sinh".

"Riii rae bien cuang mo vien xu
Chien tru:ong di chang tiec doi xanh"
Cau tho dau voi each ngat nh!p 4/3 khien
trQng tam cau tho roi vao chfr "nto" - m<)t
am tiet mang thanh bang 0 am Vl)'C thap, gQi
nen y ni~m ve cai chet. Cau tho si'r dvng cac
tu Han Vi~t nhu "bien cuong", "vien xu"
khong chi gQi nen khong khi co kinh rna con
gQi ca khong gian noi bien gioi xa xoi, heo

hut. Nha tho da nhin th~ng vao Slf th~t khoc
li~t cua chien tranh, mieu ta cai chet m<)t
each chan thl)'c khong ne tnl.nh. Lam cho ta
thay: "Bai tha Tdy Tien phiing phdt nhfrng

+ Cau tho thu hai nha tho nhin
thang VclO S1;i' tan khoc, ac li~t CUa
chien tranh, mieu ta ve cai chet rna
net buon, nhfrng net dau, nhung do La cai
khong ne tranh hi~n thl!C.

buon bi trang, chi£ khong phiii La cai buon bi

L1;ty", nhu loi nha tho Tran LeVan nh~n xet.
Tran Le Van nh~n xet: "Bai tho Tay
N6i den chien tranh la n6i den cai chet,
Tien phdng phat nhitng net buon,
nhfrng chang trai Ha Thanh hay bat ki ai khi
nhitng net dau, nhttng do la cai buon
ra tr~n, hQ thua hieu: phia truoc la cai chet,
bi trang, chic khong phdi ld ccii buon bi
len duong la se chet, nhung hQ van quyet di
ly,y", qua dung la nhu v~y.
theo tieng gQi cua trai tim niinh, theo tieng
g9i thieng lieng cua To quoc: "Khi ddt nu6c

- Trang189-


Bi quyet Chinh ph1_.tc mon Ngii van

Tran Thuy Duong

+ Yni~m "Chang titc ac1i xanh" vang

can, chung toi san sang dung len". Bon tu

len khang khai, vtra gQi ve phong tran, "chang tiec aai xanh" vang len khang khai,
dong thdi mang ve thdi d~i: "Quytt til vua gQi ve phong tran, dong thdi cling mang
cho To qu6c quyet sinh".
ve d~p cua thquae
quyet sinh". "Chien tru:ang" la noi born d~n
+ ~~chien truang" 1<1 noi born d~n dfr dQi, khoc li~t va nguy nan; 1£1 noi cai chet
khoc li~t, 1<1 noi c~n k~ cai chet. Dai c~n k~ nhu m9t dinh m~nh. "Dai xanh" la
xanh" 1£1 tuoi tre, la CUQC song dUOrig tuoi tre, la CUQC song dang tran day sac
sue mau tuoi tre. The nhung ngulinh 0 day l~i "chang tiec" tuoi xuan, tiec" cho minh, hQ chi tiec tuoi tre nay se vo
chang tiec tuoi tre cua minh de hien ngh1a neu khong dUQC cam sung bao V~ que
dang cho To quae.
huang dat nuoc. Cau tho gQi cho ta nho den
hinh anh nhfrng con ngu"Sinn cham lqnh trang long Ha N¢i

To

11

Nhi1ng ph6 dai xaa xac hai 1nay
Nguai ra ai aau khong ngoiinh lq,i

Sau lung the1n nang la rai day"

Hai cau tho cuoi, nha tho Quang Dung viet
Sl! hi sinh hi trcing c1la nguc1i linh:
Mat mat dau thuang md khong hi l1;ty. v~ sv hi sinh bi trang cua nhfrng nguTayTien:

"Ao biw thay chieu anh ve aat

Song Mii gam len khuc a¢c hanh"
+ "Ao hdo thay chitu" la each noi hi
trcing hoa, trang 1~ h6a sv hi sinh cua
ngugiam, n6i tranh di cai chet lam cau
tho bi rna khong Ivy.

"Aa baa thay chieu anh ve aat
Song Mii gam len khuc a(jc hanh"
each n6i "aa baa thay chieu" la each n6i bi

trang h6a, trang 1~ h6a sv hi sinh cua ngulinh. Nha tho Quang Dung da tling tim sv
rang: "SV thQ,t khi nguai linh ngii xuong
khong co aUQC 1nanh viii H~1n. Noi aa bao la
noi thea each noi cua tha xua ae an ui nhi1ng

Quang Dung tung tam sv rang: "SV nguai aa n(hn xuong ". DthQt khi nguai linh ngii xuong khong v~t bat li than chinh la chiec chieu c6i, manh
co aUQC manh viii H~nL Noi ao baa la chieu ay da theo hQ tren ffiQi ch~ng dunoi thea each noi cua tha xua

an ui roi cling chinh la "tam aa bao" cua long
nhung nguai aa nam xuong". Manh thanh kinh dua tien nhfrng nguoi con uu tu
chieu c6i rach bQt theo hQ suot chien cua dan tQC v~ voi dat m~. Hinh anh "anh ve
trula tam "ao baa" tien dua nhiing nguoi thuong, lam cho cau. tho bi rna khong h).y,
nhu "nhung nguai chua baa gia khuat- aenl
con uu tu cua dan t<)c v~ voi dat m~.

ae

- Trang190-


Tnin Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph'J!-c mon Ngft min

+ Con song Ma - nhan chung lich s-fr,
nguoi b<;tn d6ng hanh cua nguoi linh
Tay Tien cling nho. dong 1~ cam
thuong lay d9ng ca dat troi, da gam
len "khuc a<)c hanh" - khuc tning
hung tning tien dua nguoi linh v~ noi
an nghi cuoi cling.

Thanh cong cua do<;tn tho n6i
rieng la nho vao cac thu phap ngh~
thu~t va vi~c sfr dvng linh ho<;tt cac tlr
ngfr Han Vi~t. Chat tho mang d~m
dau an cua nguoi tri thuc giau tinh

yeu que huong, dat nu6c.

dent ri ram trong tieng dat - nhilng buoi
ve'' (Nguyen Dinh Thi).
Con song Ma - nhan chtrng Itch sfr, nguoi
b<;tn d6ng hanh cua nguoi linh Tay Tien cling
nho dong 1~ cam thuong lay d()ng ca dat
troi, n6 da gam len "khuc a<)c hanh" nhu
khuc ca hung trang tien dua nguoi linh v~
noi an nghi cuoi cling.
Nha van Nga Leo nit Leonop tung nh~n
dinh rang: "Moi tac pham phdi la mQt phat
minh ve hinh thuc va mQt khcim phci ve nQi
dung", nha tho Quang Dung da tim cho minh
ffiQt con du6ng rieng de ghi dau an trong
long dQc gia. Toan bQ bai tho Tay Tien n6i
chung va kho tho thu ba n6i rieng mang
d~m mau sac "Han Vi~t" v6i cac tu nhu
ngay xua vQng noi

"aoan binh", "bien cuang", "vien xu", "a<)c
hanh"... Ta biet rang, khi dung tu vay mUQn,

the la tu Han Vi~t se lam "nhoe ve nghia,
vang ve ngii am, hq.n che ve hoq.t dQng, nen
no se lam hi~n thv:c dau thuong bi day lui,
thay vao do la nhiing gam mau hung trang".
Chinh sv kheo leo d6, Quang Dung da lam
cho nguoi dQc phai l~ng minh tram ngam v~
m

bai tho khong the ton tq.i neu khong co
khodng trang cho nguai dQC di ve". Bai tho
Tay Tien Ia sv boa quy~n gifra but phap hi~n
thvc va lang m<;tn, phu hQp voi d~c diem tho
giai do<;tn 1945 - 1954, n6i nhu Nguyen Dang
Di~p: "Neu nhu Chinh Hiiu viet ve nhiing
chang 'V~ quoc bang but phap hi~n thv:c thi
Quang Dilng dii tai hi~n ve d~p nguai linh
bang doi canh lang mq.n, dii dem den men say
cho thi tu, s1:{ bay bong cua hinh tUCJng ... Neu
thieu di cai chat lang mq.n, Tay Tien co ho se
mat di ve d~p toan bich cila no".
Cl,l

-Trang 191-


Tnin Thity Duong

Bi quyet Chinh ph'I;Lc mon Ngii van

Do~n

4: Khuc vi thanh ctia n(H nhb.

- 2 cau d~u:

y

ni~m len dttilng chien

dilu ciia nguili linh Tay Tien.
"Tay Tie'n nguai tli khong hE;n uac
Duong ten tham tha1n m(jt chia phoi"
+ Ngttili chien si ra di vbi quyet tam
s~t

da "Quyet tu cho

To

quae quyet

y

ni~m cua
nhung chang trai binh doan Tay Tien
rna la y ni~m chung. cua ca m<)t thai
dq_i anh hung chong Phap.

sinh", d6 khong chi 1£1

Doi vdi van chuong, cac van ngh~ si cho
rang: "Van hQC la tdm gttong phan chieu thiJi
~i", nha van phai la nguai thu kY trung
thanh tren con duang ngh~ thu~t ay, con
thd lq_i la nguai thu trung thanh cua trai tim.
Vdi y nghia d6, Quang Dung da phan anh
chan thanh y ni~m len duang cua nhfrng
nguai linh Tay Tit~n, va the hi~n dung tieng

long cua trai tim minh. Neu ve d~p cua
nguai linh thud trudc mang ve oai phong,
lam li~t, day hao khi, thi nguai chien si thai
khang chien chong Phap lq_i ra di vdi quyet
tam s~t da "Quyet ta cho To quoc quyet
sinh", nen doi vdi nhfrng nguoi con truthanh tu binh doan Tay Tien da qua quen
thu<)c vdi y ni~m:

+ y tho con ggi each hieu thic hai:
Qua each n6i "rn(jt ehia phoi", "khong
"Tay Tie'n nguai di khong h~n uae
hE;n uac, tac gia the hi~n sv men
Duong len thiirn thant m()t chia phoi"
thtrdng cam pht).C va noi x6t xa ve
Nguai chien si ra di khong Udc h~n ngay ve,
nhfrng nguai v~ quoc quan - mila
tinh than hi sinh vi nUde, xa than vi nUde,
xuan ay, ra di tlr d6 khong ve.
quyet tam l~p dUQC chien cong nhU ngtrai
chien si trong bai tho "Tong bi~t hanh": "Chi

Ibn chua v~ ban tay khong - Thi khong bao
giil noi tr<1li:ti". "Khong hE;n uac", r6i lq_i "m()t
chia phoi". Bkh~c nghi~t, c6 bao gian kho, thieu thon nen

hanh trinh chien dau la nhfrng hi sinh tiep
noi, cang kh6 c6 hi VQng trd ve. Do hoan
canh Itch Slr qua ng~t ngheo, CUQC khang

chien chong Phap giai doq_n dau ch~ng khac
nao lay trung chQi da, doi hoi phai hi sinh
xuong mau mdi mong c6 ngay d<)c l~p tt.r do.
Bao the h~ thanh nien cam sung ra chien
truang vdi tinh than:"Quyet tu eho
quae
quyet sinh". Y tho l<)t tali tucao ca cua nguai linh "bQ a()i C\t Ho", lam noi
b~t pham chat yeu nude anh hung cua hQ.

To

- Trang192-


Trdn Thity Duong

Bi quyet Chinh ph1;Lc mon Ngii viin

- Cau

thu 3: GQi nho k1 ni~m "Ai len

Tliy Tien mua xulin ay"
+ "Mua xulin ay", la mlia xuan khi

"tieng ken khang chien vang dQ,y non
song", doan binh Tay Tien xuat quan

len duong.

+ "Mua xuan" co the dUQc theo
nhi~u nghia: Thoi diem thanh l~p

doan quan Tay Tien (mila xuan 1947),
mlia xuan cua dat nuoc, mua xuan
(tuoi tre) cua doi nguoi.
- Cau tho thu 4:

T~o

cam giac da diet

"Han ve Sam Nica chang ve xuoi".
+ "Chang ve xuoi" nghia la bo minh
tren duong hanh quan, la nga xuong
tro thanh "bien cuang ma vien xu".
Than xac maj nam l~i mi~n Tay Bac
hoang so, trang 1~ voi nhimg ten dat,
ten lang di~p trling noi nho.

Mua xuan nam ay, la mua xuan khi "tie'ng
ken khang chie'n vang dQ,y khap non song",

doan binh Tay Tien xuat quan len duong voi
hanh trinh chien dau bao v~ To quoc, hQ
quyet tam "ra ai aau khong ngoiinh Lq,i khi
aat nu6c chua khuat bong qulin thu" - d6 la
loi th~ quyet tam cua ca m<)t the h~. "Mua
xulin" ay ta c6 the hieu theo nghia: D6 la
thoi diem thanh l~p doan quan Tay Tien,

mua xuan nam 1947; ho~c la mua xuan cua
dat nuoc, mlia xuan cua_ tuoi tre, tuoi xuan
cua doi nguoi. Va du ·hieu theo each nao thi
"ntua xuan ay" cling da tro thanh thoi diem
m(>t di khong tro l~i cua ltch sfr nuoc nha.
Cau tho cuoi voi Slf ket hQp linh ho~t tlr cac
thanh bang nhu mcam xuc, rna do~n ket la ban hoa am da diet
voi cau tho: "Han ve Sa1n Nica chang ve
xuoi". "Sant Nica" la m(>t dia danh 0 phia
Dong thuQng Lao, noi ta hQp dong tac chien
voi quan dQi Lao chong Phap. Ngay nay, ta
van nhac v~ manh dat nay voi ccli ten day y
nghia: "Can etc dja each ~ng Sam Nua -

+ "Han ve Sam Nica" noi chi nguy~n

Bieu tuqng doan ket dij,c bi~t va lien minh

quyet tam thvc hi~n ly tuong ay den
cling. Cho nen, du nga xuong tren
duong hanh quan, nhung huang hon
van di cling dong dQi, van song trong
long dong d9i.

quyet tam thvc hi~n li tuong cao d~p cua
minh khi xung phong ra tr~n. Cho nen, du
nga xuong tren duong hanh quan hay bat ki
dau thi anh linh hq van di cling dong d9i de
thvc hi~n chi nguy~n nay den cling.

cua nhilng nguoi chien si la sang chien aau Vi~t Nam - Lao". Nhu v~y, "Han ve
nuoc b~n tac chien chong Phap, hQ Sam Nila" la v~ noi nhilng nguoi linh da

- Trang193-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngiivan

Tran Th:uy Dttd'ng

Lc1i ket: M¢t thai dQ,i chien tranh khoi lila, gian nan thach thuc, hy sinh xuong
1nau 1na van thQt oai hung dii duQc Quang Dung d1;lng lQ,i qua biti tho Tdy Tien. D(tc
bi~t

nha tho dii xay d1;lng thanh cong bile tuQng·dai sung sitng ve nguai linh Tdy Tien

bang nhitng duang net cv the va tieu bieu til hinh dang den tarn han. Bile tuQng dai riy
se dung hien ngang trong long nhitng nguai yeu tho ca noi rieng va trong long nguai
dan Vi~t Nam noi chung.

Co the noi, trong chin niim khang chien trnang ki,

ciim hung yeu. nuac thQt

la rn¢t d¢ng lvc tinh than ntQ,nh me cho nhitng nguai con drit

Vi~t

sv

khi "Ta1n voc nha

tho dung tren thanh chien lily". Lich sic hao hung cua dan t<}c, thien nhien va hinh iinh
nguai chien si, dii duqc tai

hi~n

sinh d¢ng va hao hung qua nhitng cau tho "Tay Tien".

Khep lQ-i nhitng trang tho hao hung nhung du am cua no

co le van con vuong 1niii. Ta

nha den nhitng cau tho cua CheLan Vien:
"Oi khang chien! Muai niim qua nhu ngQn lila

Nghin nii1n sau con du sue soi duang"
NgQn lila thap sang riy

co le khong chi trong tho ong, nta con thap len til nhitng

cau tho Tay Tien, hoa vao nhitng biin trnang ca cua khang chien.

- Trang194-