VIỆT BẮC (FULL PHÂN TÍCH + NHẬN ĐỊNH TG, TP + MỞ RỘNG NÂNG CAO)

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr uiin

Tnin Thuy Duong

Tac gid: To Hflu la Ut co dau cita tha ca each mQ,ng Vi~t Nam. Cac chQ,ng duong
sang tac cita To Hilu song hanh vai nhilng chQ,ng duong ljch su gian kho, hi sinh nhung
Di~u
cung day nhilng thang lc,Ji ve vang cita dan t(jc. NhQ,n xet ve tha To Hilu,
viet: "To Hfru dii du:a tho chinh
len trinh dQ la tho rat doi trfr tinh". DQc nhilng van
tha day tinh chinh trj, nhung ta khong he thay kho khan, thi nhan dii thai vao do nhflng
nhip di~u cita tam hon, cita 1n(jt trai tim nho be luc new cung rung len than thuc suy
nghi cho vQ,n m~nh cita que huang ddt nuac. Chinh vi vQ,y, tha To Hilu la1n nguoi dQc
say me ca ngQi khong chi til cai chat trn tinh nh~ nhang, m(jc ntQ,c, gidn di dan sa nta
con til net dQ,c sac trong ngh~ thuQ,t bieu hi~n. Tha To Hilu dQ,m da ban sac dan t(jc,
thant dant nhilng net d~p cita que huang ddt nuac, de roi Nguyen Dinh Thi dii co danh
gia sau sac ve tha anh "TU CUQC song hi~n dq.i, tho anh ngay cang bat nguon tn} lt;ti vao
hon tho co dien cua dan t«}c".
Tac pham: To Hiiu tung noi: "Tho chi tran ra khi trong tim ta CUQC song dii
th4.t aay", chinh nhO nhilng XUC cam trong tant hon dii tQ,O ra nhilng rung d(jng mQ,nh
me, 1niinh li~t trong Ca1n xuc de van tha cua To Hilu no hoa tren trang giay. Nhilng
dong cant xuc sau lang than thuang, noi nha ve m(jt manh ddt, mien que dii ket tinh,
h(ji tv va tran ra de hont nay chung ta co m(jt "Vi~t Bac" de thuang de nha. Tac phant
sang tac vao thang 10, niim 1954 nhan sv ki~n lich su:
"Chin nii1n lam m(>t Di~n Bien
Nen vanh hoa do nen thien su vang".
Trung uang Dang va chinh phil roi chien khu Vi~t Bac ve Ha N(ji. Bai tha tva nhu
m(>t khuc hat tam tinh, m(>t lan di~u dan ca tha1n dam linh hon Vi~t, To Huu dii viet
nen nhilng tinh cam thiet tha, day luu luyen giila khang chien va nhung con nguoi
khang chien dUQC the hi~n qua lang kinh tril tinh cita nha tha.
Loi d~n: SV ra doi cita bai tha "Vi~t Bac" dUQc vi nhu la m(jt bai tha "khong vie't

khong duc,Jc". Sau chin niim khang chien, hoa binh dUCJC lQ,p lQ,i tren ntien Bac, nua ddt
nUOC dii dUQC tV do, each 1nQ,ng chuyen sang 1n(jt giai doQ,n mOi. Qua S~ Vi~c C'l} the luc
bay gio la nhilng nguoi khang chien ti£ mien nui trove dong bang, mien xuoi; Trung
uang, Chinh phit til chien khu Vi~t Bac tro lQ,i thu do. To Huu dii xay d~ng m(>t bai tha
noi len tinh nghia doi vai que huang each mQ,ng, doi vai khang chien de mQi nguoi
khong quen chQ,ng duong gian kho aay tinh nghia dii trai qua cung nhau trong suot
muoi liint niim.
Bai tha "Vi~t Bac" ngQt ngao, da1n tham nhu m(jt ban tinh ca sau lang, rat tieu bieu
cho hon tha, cho phong each cita To Hilu. Van la tieng noi cita tinh cam, tinh yeu,
nhung la tinh yeu doi vai que huang ddt nuac, doi vai each mq,ng, doi vai nhan dan.

- Trang 195 -


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

Tran Thuy Duong

Trong cau chuy~n vai 1n<')t nha nghien cilu van hQc ngu:ai Phap La MireilLe GanseL, To
Hii:u tam s'l;L rang: Anh "phdi long" dat nUde va nhan dan minh, va dii noi ve dat nUde,

ve nhan dan nhu noi vdi nguai ddn ba minh yeu. Cho nen, tinh yeu bien thanh tinh
nghia, va "Vi~t Bac" tra thanh tieng hat an tinh chung cila nhii:ng nguai khang chien,
cila ca dan t(jc trong rnc)t thai diem rat dang ghi nha ay.
A

A,

.A

~

'

..-•..'

,.,

'

'

A

../,

MOT SO NH~N DJNH VE NHA THO TO HUU VA BAI THO "VI~T BAC"
1. "Vi~t Bae la mQt trong nhfcng dinh cao tho To Hiiu, ciing la mQt trong nhiing thi
pham xuat sac ciia Vi~t Nam thai ki khang chie'n chong th'l:(c dan Phap."
2. "Sue thu hut ciia tho To Hfcu ld chllt men say Li tudng va tinh dantQc ~m da."

3. "Thai dQ toan tam, toan :Y Vdi each mt;tng ld nguyen nhan chinh ldm nen thanh
cong ciia tho To Hiiu."- Hoai Thanh.
4. "Tho To Hfcu la tho each mt;tng, chu khong phdi tho tinh yeu... Nhung tho anh la
tho ciia mQt tinh nhan, anh noi cac van bang trai tim ciia mQt nguai say dam. Cai
sue mt;tnh ldn nhllt ciia To Hfcu ld qud tim anh."- CheLan Vien.

de

5. "TrQn dai, To Hiiu la mQt chien si each mt;tng lam tho va ld nha tho each mt;tng va

trong lila ciia tho anh co bie't bao nhieu yeu thuong dju ddng Vdi dat nuoc que huang
va doi Vdi nhiing con nguai ciia aat nUde que huang. Tic CUQe song hi~n dt;ti, tho anh
ngay cang bat nguon trd lt;ti vao hon tho co dien ciia dan tQc."- Bao van ngh~ so 50.
6. "Toi yeu dat nUde va nhdn dan toi, toi vie't ve dat nUde va nhan dan toi nhu vie't
ve nguai ddn ba toi yeu."- To Hii:u.
7. "Nhd tho nay su d1;tng doi mat tinh tuang. Nhd tho khac sil d1;tng bQ 6c ki do. Con
To Hiiu - anh chi su d1;tng tinh edm va trai tim tran." - CheLan Vien.

8. "Cdnh vtJt va tinh than Vi~t Bac dii nhtJp vao hon toi; mdu thjt toi, Vi~t Bac nhu
dii atrong toi." - To Hii:u.

9. "MQt tie'ng noi yeu thuong luon luon chan hoa anh sang, t'l:( no ciing la anh sang,
lt;ti he't sue linh hot;tt va uyen chuyen, moi luc mQt khac, moi noi mQt khac, ke cd nhfcng
luc chi ld s'l:( im l~ng gifca cac dong tho. Phdi chang day chinh la ban sac rieng ciia tho
To Hiiu."- Hoai Thanh.

-Trang 196-


Bi quyet Chinh ph1fc mon Ngfr V£in

Tran Thuy Duong

10. "'Vi~t Bac" truac het ld m(>t bdi tho trfr tinh - chinh trj... Bdi tho ld m(>t khuc hat
an tinh thuy chung reo rcit, dam tham b4-c nhdt, vd chinh dieu do lam nen sue ngan
vang sau thdm, la,u ben eua bdi tho..." - Tran Dinh Sil.

"Vai "Vi~t Bac", hon tho cilng
nghe tho To
chin r(> ... , khong phdi ld mi)t

niia mel lei nhieu ngQn but no cung mi)t luc, but td
but
cay but trong tay To
td cdnh, but td nguoi. Nguoi ta thdy viin chuang each frn!,ng chi nghia chi tinh, eai viin
chuang nen tho nen nhQ.c..." - Xuan Di~u.
12. "To Hiiu ctii dua tho chinh trj len trinh df) ld tho rat doi trft tinh." - Xuan Di~u.
13. "Dii co mf)t soy kien noi tho To Hiiu chi co tinh ho hdo, khiiu hi~u nhung theo toi
nghi, de "ho khau hi~u" md dong bdo nghe duqc, lQ.i ldm theo, To Hiiu phdi co s¥ rung
df)ng th¥c s1;(, phdi tf!,o ra duqc hinh tugng tho co sue bieu cdm cao. S1;t rung df)ng
trong ong vd hinh tuqng tho cua ong khong chi mang tinh ca nhan, ma dii vuon len
cao, tod rf)ng ra, mang tinh thai dqi"- Phcpn Vi~t Long.
14. '"Vi~t Bac"

za dinh tho cao nhdt md To Hiiu tung buac len." - Xudn Di~u.

15. "Nguoi bf) df)i chiem mf)t vi tri quan trQng trong t4-p tho "Vi~t Bac", chinh lei
nguoi nong dcin ngheo kho."- Hoang Trung Thong.
16. "Tho To Hiiu bao gio cilng mai, cdng ngdy cdng mai, vi no the hi~n the giai quan
each frn!,ng cua chu nghia Mac, h~ tu tullng vo san, dq,o due cf)ng sdn chu nghia ld
nhiing tu tullng cdng ngdy cdng trll thdnh each nhin, nep song pho bien cua nhiing con
nguoi mai cua thc1i dq,i."- Nhu Phong.

17. "Tho To Hiiu con co giQng di~u rat de nhQ,n ra dola giQng di~u tam tinh, lei tieng
noi cua tinh thuong men. Tho To Hiiu za tho each frn!,ng, chu khong phdi tho tinh yeu...
Nhung tho anh ld tho cua mf)t tinh nhan, anh noi cac van de bang trai tim eua mi)t
nguoi say aam. Cai sue mq,nh lan nhdt cua To Hiiu ld qud tim anh." - CheLan Vien.
18. "Song ld hdnh di)ng, tho cilng hdnh di)ng. Vai To Hiiu tho ld hinh thuc tuoi d~p
cua hoq,t di)ng each mq,ng, cua s1;( song." - Dq,ng Thai Mai.
19. "Duong nhu tat cd CUQC doi nay To Hiiu dung de ngqi ca dat nuO'c, ngqi ea nhcin
dan, ngqi ca ly tullng each frn!,ng, the hi~n cai toi say me vai ly tullng, eai toi da:y tnich

nhi~m." - Nguyen Dang MQ,nh.

- Trang197-


Tran ThU.y Du<1ng

Bi quytt Chinh phvc mon Ngii min

20. "Sue hap dan nu,tnh nhat cua tha To Hiiu doi vb'i quan chitng dong ddo la tinh
dan t(>c, tinh truy~n thong dtJ,m dd va nhuan nhuyen" - Nguyen Dang MQ-nh.

21. "Ntu Cht Lan Vien lam sang cho tha Vi~t Nam thi To Hiiu lam gidu cho tha Vi~t
Nam." - Nguyen Dang MQ,nh.
22. "TU CUQC song hi~n ~i, thei anh ngay cang bat nguon trO lQ,i hon tho CO dien dan
t(>c." - Nguyen Dinh Thi.
23. "Tha cua chang thanh nien To Hiiu khi iiy tu trai tim vQt ra cilng nhu tha cua
chitng toi, ciing liing nu,tn nhu the chitng toi, nhung la thu liing mt;tn khtic, co nhi~u
mau huyet han; tha chitng toi chi dtJ,p cho mo. cUa. trchia khoa: Ccich m~ng, gidi phong dan t(>c, gidi phong cho ngu24. "Thala di giiia nh.Q-c va y. Rai vao cai 1JI!C y, thi thei se sau, nhung rat de kho
khan. Rai vao cai V1;(C nh.Q-c, thi tha de ldm dam say nguHiiu dii gift duqc tht quan binh giiia hai 1JI!C thu hut ay. Thei cua anh vita ru ngutrong nht;tc, vita thuc ngu
25. "Bai tha "Vi~t Bac" la ki~t tcic cua To Hiiu md ciing la ki~t tcic cua tha ca each
mQ-ng, tha ca khang chitn. Bcli tha the hi~n tai hoa nhi~u fn4t cua nhd tho To Hiiu. The
tha h;tc bat, loi hcit doi dap, nhieu. bi~n phcip tu tu duqc tcic gid vtJ,n dt;tng kheo leo.
Ngon ngit trong sang, thuan nhj va co nhieu net each tan, nhctt ld hai ~i tu "Minh" "Ta". Va cd tieng noi yeu thuang- net noi btJ,t trong phong each To Hftu. Tu tuong thi
mb'i me vb'i nhiing dt! bao sang suot duqc the hi~n bang hinh dnh phong phit va tau len

bang am nh.Q-c ldm say me long ngu26. "Nhitng van tha mieu td thien nhien trong "Vi~t Bac" co the so sanh vb'i bat ki cau
tha nao trong tha ca co dien." - Hoai Thanh.

27. "Td cdnh hay td tinh, ke chuy~n minh hay ke chuy~n ngunoi ly tuong ay ma thoi".- CheLan Vien.
28. "Thei ong chi co m9t giQng, dola giQng hcit tung bung ngqi ca each mQ-ng."- Tnin
Dang Khoa.

29. "Sue mt;tnh cua tha To Hiiu trong nhiing ngay den toi ay chinh la vi no noi vb'i
trai tim, chinh la bi}i ngte30. "Thei To Hiiu khong phdi la m(>t tro tieu khien md la m(>t khi
cong tcic vtJ,n d(>ng cila ngu
- Trang198-

C1;t

dau tranh, m(>t


Bi quyet Chinh ph'l;tc mon Ngfr min

Triin Thity Duong

31. "Nha thi si ay t\( muon minh la tieng noi ciia dan t{jc minh. Vij.y thi dan t{jc ay co
niing khieu tho thong qua nha thi si. Cac dan t{jc hi~n dq.i, eta cong nghi~p hoa roi, da
bj san ph&.ng bdi nhiing phuong ti~n tuyen truyen, khong con co m{jt niing khieu ve
hinh tUCJng nhu the niia; khong con suoi nguon d ban than minh niia. Nhung To Hiiu
dong thai za m{jt thi si d{jc aao, m{jt nha sang t~o

dam
trong dan t{jc cua
ra cac hinh the. Nguai ta cang cam thay dieu do ro hon
anh noi m{jt each rat hay
ve tho." - Loi tva tQ,p tho "Mau va hoa", xuat ban aPhap, niim 1975, Pierre Em1nanuel

32. "Ljch trinh tien trien ve tho ctla To Hiiu di song song vai lich trinh tien trien ve
tu tudng va trinh d{j giac ng{j, ve sue hoq.t d{jng ctla To Hiiu."- Loi giai thi~u tQ,p "Tho
cua To Hflu"- Viin hoa CU:u quae Vi~t Nmn xuat ban, 1946.

33. "Nguai To Hiiu
ctla no za thi si."

za m{jt thi si, m{jt chien si nhu:ng chung ta dung quen cot each

34. "To Hiiu khong to ve len nhan vij.t quan chung nhiing net son hdo nhoang, gia
tq.o. Tinh cam ctla nhan vij.t tho anh bieu hi~n len tic ban chat giai cap, tit doi song
th1;tc."- Hoang Trung Thong.

35. "Voi To Hiiu, tho la vii khi dau tranh each mq.ng. Do chinh la dij.c sac vel cilng ld bi
quyet d{jc aao ctla To Hiiu trong tho."- DQng Thai Mai.
36. "Tho To Hiiu lcl tho m{jt con nguoi biet tran trQng liiy doi minh, muon lam cho
doi minh trd nen hiiu ich. Vij.y thi ai kia con phung phi doi minh, lam gi cilng dU:CJc,
song sao cung xong, trong k.hi dQC thO nay hiiy bat dau thic dung l«;ti md biet quj lay
doi minh, mel dem xay d\(ng no."- CheLan Vien.
37. "Phong each dan t{jc d To Hiiu the hi~n d cho tho anh giau chat nhq.c, anh nam
rat viing cai am di~u, van di~u ctla dan t{jc." - CheLan Vien.

38. "Tho anh lclloi tho lay cai du:ang di toan doi, lay cai hoi toan tij.p, liiy cai tu todn
bcli la chinh... Anh lcl m{jt con chim VlJ. d duong bay hon la b{j long, b{j canh, tuy van la

lOng canh d~p." - CheLan Vien.
39. "To Hiiu nhin each mq.ng bang con mat lang ~n ctla m{jt thi si."

40. "Thai gian qua di, tat ca deu co the nhq.t nhoa, chi co tinh thuong yeu con ngu:C:Ii
vel S\( ton tn;Jng phtfm gia con nguoi laton t(li miii miii voi thai gian. Pham chat ay ld
cot loi ctla nhd tho To Hiiu, ctla nha each mq.ng To Hiiu, ciia phong thai To Hiiu".
Ha Xuan Truong

- Trang199-


Tran Thity Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr van

....

.,..,,

,

NQI DUNG KIEN THUC QUAN TRQNG
NQi dung 1: Loi hoi dap v~ nhiing ki ni~m an tinh ciia ngtroi diva ngtroi a trong
suot 15 nam giin bo. (8 cau th-Minh ve minh co nha ta·
MucH lam nam ay thiet tha m(ln nang.
Minh ve minh co nha khong
Nhin cay nha nui, nhin song nha nguon?
¢
LO'i ciia nguO'i fJ (Q,i: gqi nhiic nguO'i ra dive nhitng ki ni~m trong muO'i liim niim.

¢

Tieng ai tha thiet ben con
Bang khuang trong dQ,, bon chon buac di
Ao cham dua buoi phan li
Cam tay nhau biet noi gi hom nay ...
Tieng long cua nguO'i di va tam trQ-ng bjn rj,n, luu luyen, bang khuang.

La la ca dau cua tha ca Cach ntQ,ng - To Hii:u noi len nhu nt()t vi sao tinh tu tren
thi dan van hQc Vi~t Na1n vai nt()t phong cachtha d¢c dao. Ket tinh ve d~p "d()c dao"
cua To Hii:u phai ke den bai tha "Vi~t Bac" - ban hung ca va cilng la ban tinh ca ve
Cach ntQ,ng khang chien va con nguai trong khang chien. Larn nen thanh cong cua
bai tha, trnac tien phai ke den the tha lvc bat cung loi xung ho "1ninh" - "ta", "ta" "ntinh" dQ,m da ntau sac ca dao, dan ca.
Bai tha CO ket cau nhti 1n()t 1nan doi aap giii:a ke 0 va nguai di trong CUQC chia tay
dQ,c bi~t, day luu luyen, day nha thuang. "Ke o" la nhan dan Vi~t Bac, con nguai Vi~t
Bac, dong bao Vi~t Bac- nhii:ng nguai dii cung dong ca1n c¢ng kho, gan bo keo san,
het long vi each 1nQ-ng, vi khang chien. "Nguai di" la can b¢ ve xuoi- nhii:ng nguai da
hi sinh ca tuoi xuan, tuoi tre cua 1ninh doc long phvng sv cho each 1nQ,ng, cho khang
chien, cho sv nghi~p giai phong dan t¢c.

4 cau tha ruiu: lTo Hfru tl:mg tam Slf: "Toi yeu dilt nuac va
nguoi ra di, nham kh<1i gQi kY ni~m nhan dan toi, toi viet ve dilt nuO'c va nhan dan
ve m9t giai do~n da qua, ve khong toi nhu viet ve ngu:O'i dan ba toi yeu", voi tn1i
gian ngu6n CQi nghia tinh.
tim chan chua tinh cam n6ng nhi~t fly, ta
nh~n ra trong moi trang thd cua To Hfru luon
- 2 cau ddu: gQi nhac kY ni~m muoi la m9t ban tinh ca ve que hudng dat nu6c,
lam nam gan b6 -thai gian.

tham dUQm nghia tinh. Mo dau bai thd, To
Hfru da muQn loi cua nguoi dan Vi~t Bac u6m
Minh ve minh co nho ta
hoi nguoi ra di ve nhfrng ki ni~m da qua, ve
Muoi libn niim ay thiet tha 1nt;1n nang.
khong gian ngu6n c9i:

- Trang200-


Tnin Thity Dudng

Bi quyet Chinh ph'l:tc mon Ngft min

+ Cau hoi tu tu: mang am huang
ca dao dan ca, huang den thai
gian. Trong cau hoi nay, "minh" la
chi nguai ra di, "ta" la nguai o l9-i.
"Minh" d dau cau, "ta" d cuoi cau,
tudng nhu xa each rna h6a ra l<;ii
gan giii. Vi d gifra hai dau noi ni~m
ay xuat hiGn d9ng tu "nho" ket
dinh "ta - rninh" l<;1i v6i nhau.

+ Co so tQ,O nen noi nhala "muoi
liim niim". Nguoi al<;1i hoi nguai ra
di: C6 nh6 "ta" trong "ntuoi liin1
nan1 ay" hay khong? "MuO'i liim
niim d:y" Ia tr9-ng ngfr chl thai gian,
do la thai gian dUQC tinh tlr nam

1940 sau cu9c khoi nghia Bac Son
cho den thang 10 nam 1954 vtra
dung muai lam nam, d6 la muai
lam nam cling gan b6, cling se
chia cay dang ngQt blii, cling trai
qua kh6 khan gian kho.

+ Bon chfr "thiet tha mQ,n nang"
da cho thay tinh cam giiia Vi~t Bac
ud nguO'i can bq th4t thu~ chung
sau nij,ng, keo son ben ch~t. Boi
v~y, hoi nhung mvc dich chinh la
de b(>c 19 tinh cam va hoi la de the
hiGn mong muon nguai ra di ciing
c6 tinh cam nhu minh.

ve

Minh minh co nho ta
Muoi lan1 na1n ay thie't tha 1nQ,n nang
Minh 1ninh co nho khong
Nhin cay nho niti, nhin song nho nguan
Khi n6i: "Minh
chinh la bieu th! cho hoan
canh de nguai o l<;1i b(>c 19 noi ni~m. Bdi neu
nguai khong v~ (v~ xuoi) thi ta dau c6 ly do de
b(>c 19 "tam chan tinh" nay. Trong cau hoi cua
nguai a, "minh" la chi nguai di, "ta" la nguai a
l<;1i, "Minh" d dau cau, "ta" d cuoi cau, tUdng
nhu xa each nhung h6a ra l?i th~t gan. Vi a

gifra "ntinh" - "ta" c6 sv gan ket bdi d9ng tu
"nho". Cach xung ho "minh" - "ta" m9c ffi<;l.C,
quen thu9c thuang thay d loi hat cua ca dao:
Minh minh co nho ta
Ta ta nho ham rang minh cuoi.
Hay,la tinh cam "ntinh" - "ta" khong the quen:
Minh ta chang cho
Ta nam V(tt ao, ta de cau tho
cau tho ba chit ranh n1nh
"Chit trung, chit hieu, chit tinh"
Chit trung thi de phan cha
Chit hieu phan m~, doi ta chit tinh.
Con trong tho To Hiiu, "minh" - "ta" la noi
nh6 tinh nghia gifra dong bao va can b9. Noi
nh6 ay chan chua, nang nan trong van de each
m9-ng den noi nha tho Tran Dang Khoa phai
ng~m nglii danh gii "To Hiiu nhin each mQ.ng
bang con
lang mQ,n cua mqt thi si". Co Sd
t<;10 nen noi nh6 ay la: "Muoi lam nam ay, thiet
tha mQ,n nang", Nguai d l<;1i hoi nguai ra di: C6
nh6 "ta" trong "muoi larn niim ay" da dong
cam c9ng kho cling minh, da gan b6, da cling
chia blii se ng<;>t v6i minh hay khong? "Muoi
lam nam" la tr<;lng ngfr chi thai gian, d6 la
khoang thai gian tt'r nam 1940, sau cu9c khdi
nghia Bac Son cho den thang 10 nam 1954 khi

ve

ve",

ve

ve

ve

mat

-Trang 201-

ve


Tnin Thuy Du<1ng

Bi quyet Chinh ph'l;.(.c mon Ngfr van

tr~n Bi~n

Bien Phu thang lQi ve vang. Bon chfr

uthiet tha mqn nang" da cho thay tinh cam

gifra Vi~t Bac va can bQ th~t thuy chung son
sat, keo son ben ch~t. Tat ca nhiing tinh cam
ay, nguoi o lq.i da danh rieng m<)t vj tri dGp
nhat, quan tn;>ng nhat trong trai tim minh. Boi
v~y, nguoi o lq.i hoi nhung mvc dich chinh la

de b9c 19 tinh cam va hoi la de the hi~n mong
muon nguoi ra di cling c6 tinh cam nhu minh.
-2 cau sau: loi nhac nho an tinh an
Neu hai cau dau la loi Udm hoi ve ey ni~rn
nghia va cling la loi d~n do kin un1110i lam nan1" gan b6, thi hai cau sau la loi
dao, thiet tha cua nguoi 0 lq.i.
nhac nho chan tinh, loi d~n do kin dao rna rat
doi
thiet tha:
Minh ve minh co nhd kh8ng
Nhin cay nhd nui, nhin song nhd nguon?

Minh

ve minh co nha khong

Nhin cay nha niti, nhin song nha nguon?

Y thd cho ta thay: f)oi tUQng hoi khong con
+ cau hoi tu tu thu hai huang
din khong gian. Boi tuQng hoi b6 hGp trong moi quan h~ gifra un1inh" - "ta"
khong con b6 h~p trong moi quan
h~ gifra "ta - rninh" va noi nhd
duong nhu khong con chi hu6ng
tdi "ta" (nguoi di), rna noi nha do
aa huang vao d6i tUC}ng ri}ng lan
hon, d6 chinh la hai khong gian:
cay, song (mien xuoi) va nui,
ngu6n (mien nguQc). Nui va rigu6n
la Vi~t Bac - day chinh la khong

gian quen thUQC gan Vdi nguoi 0 va
cling gan b6 Vdi Ca ngu+ B<)ng tlr "nhin" va "nha" di~p
hai Ian: M9t hanh d<)ng tac d<)ng
vao thj giac, m9t hanh d<)ng tac
d<)ng vao tam tuong; MQt hanh
d<)ng hu6ng t6i hi~n ~i, m9t hanh
d<)ng hu6ng ve qua khu. sv dan
xen gifra cac hanh d<)ng d6 la de
nhdc nhO' ngui1i ra di s6ng 0' hi~n

va noi nhd duong nhu khong con chi hu6ng
tdi nguoi di, rna noi nhd da hu6ng vao doi
tUQng r{)ng ldn hdn rat nhieu, d6 chinh la hai
khong gian: cay, song (mien xuoi) va nui,
ngu6n (mien nguQc). "Niti" va "Nguon" o Vi~t
Bac - chinh la khong gian quen thu9c gan v6i
nguoi 0 lq.i va cling gan b6 v6i ca nguoi di.
Khong gian d6 vdi nguoi di va nguoi o lq.i chua
day kY ni~m cua ((n1110i lam nam" nghia tinh.
B{)ng tlr "nha" va "nhin" dUQC nhac di nhac lq.i
hai Ian, tac d<)ng mq.nh vao cam xuc cua nguoi
di. MQt hanh d<)ng tac d<)ng vao thj giac "nhin", m9t hanh d<)ng tac d<)ng vao tam
tuong - "nha"; m9t hanh d<)ng hu6ng den hi~n
tq.i- "nhin cay"; m9t hanh d<)ng hu6ng ve qua
kht:r - "nha niti". sv dan xem gifra cac hanh
d{)ng va hinh anh rna ngumong muon: Nhac nho nguoi di song o hi~n
tq.i dling quen qua kht:r, ve mien xuoi dling
quen mien nguQc, dung quen nhiing kY ni~m

- Trang202-


Bi quyet Chinh ph~c mon Ngii min

Tnin Thuy Dudng

tq,i dung quen qua khic, song (J
mien xuoi dung quen mien nguqc,
dung quen nhiing ky ni~m cua m9t
thai aa qua.
+ Cac hinh anh "cay - nui - song
- nguon" deu gQi ve khong gian
Vi~t Bac, each gQi nhac nay cho
thay dUQC loi d~n do kin dao rat
doi chan thanh: Vi~t Bac la CQi
nguon each mq,ng, la trung tam
dau nao CUa CUQC khang chien. Xin
ngUcJi dung quen CQi nguon.

ue

4 cau tho tiep: tieng long cua nguc1i

ue

xuoi mang theo bao noi nho
thuong, bjn rj,n, da diet.
+ Nhfrng loi d~n do cua nguoi

o

l~i

khien nguoi ra di nghe "thie't
tha", than thuong triu men. Chinh
nhfrng loi ru<)t gan ay da lam nguoi
ra di: "Bdng khudng trong di;t, bon
chon buac di".

+ Cau tho ngat nhip 4 I 4 voi hai
ve tieu doi trong tuong quan: doi
l~p giica ben trong ucl ben ngoai.

cua m<)t thai da qua. Cac hinh anh: "cay - nui
- song - nguon", deu la hinh anh d~c trung ve
khong gian, nui rung Vi~t Bac. Phai chang,
each gQi nhac kheo leo rna day tinh te nay cua
nguoi 0 l~i chinh la mong muon, la loi d~n do
kin dao rat doi chan thanh: "Vi~t Bile Ia CQi
ngu6n each m4;1ng"; "Ia que huang each m4;1ng
d\ffig len cc;lng hoa"; Ia chien tuyen trung tam
dftu nao ciing Ia noi nuoi duong bao tam h6n
trong S\( tan khoc cua chien tranh. C6 Vi~t
Bac thi moi c6 ngay dat nuoc d<)c l?p, chung
ta moi dUQC thoa minh trong niem vui chien
thang, moi c6 ngay hom nay. Nho ve Vi~t Bac
cling chinh la nho ve c<)i ngu6n song voi d~o li
"Uong nuac nha nguon", "An qua nha ke trong

cay" rna ong cha ta da gay d\{ng tu muon doi.
Bon cau tho dau, nhu chiec chia kh6a danh
thuc, khoi gQi va dien ta th?t xuc d<)ng nhfrng
quyen luyen thiet tha, nhfrng noi ban khoan,
tran tro cua nguoi 0 h~ti. Ta cam nh?n dUQC
trong CUQC chia tay ay d?m sac Vi yeu thUOng,
chua xa rna da nho, chan chua di rna long da
rung rung biet bao dieu chua kip n6i, rna
khong biet bat dau tu dau.
Va r6i, cau hoi xuat phat tu trai tim cling da
ch~m tOi trai tim, va nh?n dUQC S\f d6ng VQng
cua trai tim. Nhfrng loi le tha thiet, an tinh cua
nguoi 0 l~i da chi phoi tam tu, hanh d<)ng cua
nguoi ra di. Nhfrng buoc chan b6n ch6n khong
no buoc, nhfrng noi long lo lang, bang khuang,
xao xuyen cho thay nguoi ra di van m<)t long,
m<)t d~ huang ve nguoi 0 h;li rna chclng he
muon roi xa:
Tieng ai tha thiet ben con
Bdng khudng trong dQ, bon chon buac di
Ao cham dua buoi phan li
Cam tay nhau biet noi gi hom nay ...
To Hfru th?t sv da song - song sau, song day

-Trang 203-


Tran Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph¥c mon Ngii van

"Trong dQ." thi "bang khuang"
dien ta cam xuc nho nhung, hru
luyen, buon vui Ian 19n (huon vi
phai xa Vi~t Bac, vui vi dtrQc tro l9-i
que htrdng cua minh), rna buon
nhieu hdn vui.
"Bon chon" la tu lay dien ta tam
tr?ng cam xuc day dlit, hoi h<)p,
non nao trong long khien cho buac
chan di cilng ngij,p ngitng, bjn rjn
khong muon chia xa.
+ Buoi chia tay ay c6 hinh anh

"Ao cham au:a buoi phan ly" day
cam d9ng. "Ao cham" h\ mau ao
cua nguoi dan Vi~t Bac. D6 la hinh
dnh hoan dt;t de chi con nguai Vi~t
Bac rna cling la hinh anh an dt;t de
chi CUQC song gian kho thieu thon.
+ Nhfrng con nguoi ngheo kho
"hat hiu lau xant" nhtrng luon "dQ,m
da long son" thuy chung, m~n
nang. Chinh mau ao ay, con nguoi
ay da g6p phan lam nen chien
thang Ve vang CUa CUQC khang
chien chong Phap. Hoi lam sao
ngtroi di CO the quen dUQC mau ao
. an tinh ay!
+ Cau thd: "Ca1n tay nhau biet

noi gi hom nay" day tinh bieu cdm.
"Biet noi gi" khong phai la khong
c6 gi de n6i. Ma la khong n6i dtrQC
vi xuc d<)ng ngh~n ngao, khong
the cat loi dUQC. Nhfrng loi khong
n6i ra dUQC ay CO le da nam het
trong hanh d
voi doi de c6 the rna han ra d6n lay nhfmg
rung d<)ng cua doi, de roi b?t len tieng "ai" day
bang khuang, xao xuyen vtra tha thiet, wa 1?
lung. Chi m<)t chfr "ai" thai nhung cling du lam
.say dam long nguoi. "Ai" la d?i tlr phiem chi, vo
djnh, dau phai hoi chi vi muon biet "ai" - n6
chi doi tUQng khong xac djnh khong biet la
"ta" hay la "minh" dang "tha thiet ben con",
dang len tieng ·cho cu<)c chia tay day luu luyen
nay. De roi noi nho thtrdng nuong theo buoc
chan "Bang khudng trong dQ, bon chon bu:C6 m9t chut nho, m9t chut thuong, m<)t chut
bjn rjn de roi bang khuang, xao xuyen trong
long day nhfmg ngon ngang, buon vui Ian l<)n.
Buon vi phai xa Vi~t Bac, vui vi dUQc ve voi que
htrdng cua minh, tam tr?ng ay vua dau dau
khan nguoi, vlra ng?p ng-Lrng trong noi nho
nhung bjn rtn khong muon chia xa. Dung nhu
nha thd Che Lan Vien tung viet:
Khi ta ochi la noi ddt o
Khi ta di ddt dii hoa tant han
Trang giay phut chia li ay, Vi~t Bac da tro

thanh manh 'dat trong tam han nguoi can bQ,
tuong nhu khong the chia cat, khong the roi
xa. Nhu chinh To Hfru t-Lrng n6i: "Cdnh vij,t va
tinh than Vi~t Bac dii nhij,p vdo hon toi; mau
thjt toi, Vi~t Bac nhu dii 0' trong toi". Va chiec
ao cham don Sd, gian dt da gop nen cai net
rieng cua nhfmg con nguoi tren manh dat noi
day. Chiec ao cham vl:ca co dien, vtra hi~n dc;1i,
vua gan giii thtrdng men vo cling voi mau ao
cua nui rtrng thanh binh cua que htrdng. Mau
ao ciia nhiing con ngtriJi "h~t hiu Iau xam"
nhtrng van "d~m da long son". Chinh mau ao
ay da tc;10 nen nhfrng COn ngtroi CUa nui rtrng "rilng che b¢ d¢i" lam nen thang lQi ve vang
cua dan t<)c trong cu<)c khang chien chong

- Trang204-


Tnin Thuy Duong

Bi quyet Chinh pht;tc mon Ngfr min

+ "Carn tay" la bieu ttrQng cua
tinh yeu thtrdng doan ket; "cam
tay" la da du n6i len bao elm xuc
trong long roi. M~t khac, dau ba
cham dq,t i1 cuoi cau nhu cang tang
them tinh cam m~n nong ay. N6
giong nhtr not nh9-c trIDQt khuon nh?C trfr tinh rna 0 do

tinh cam cu ngan dai sau Hing.
¢ The thd lvc bat d?m da ban
sac dan tQC ket hQp linh h09-t loi
hat doi dap giao duyen, da t9-0 ra
giai di<$u phong phu cho bai thd.
Nhieu bi<$n phap tutu duQc tac gia
v?n dvng m<)t each kheo leo (hoan
dv, an dv, cau hoi tutu). Ngon ngfr
trong sang, nhuan nht va c6 nhieu
net each tan, d~c bi<$t la hai d?i tu
"ntinh - ta", "ta - minh".

Phap day gian kho, hi sinh. Nguoi ra di h1m sao
c6 the quen mau ao than tinh ay!
Ngh~n ngao khong the cat thanh loi, nguoi
di ke o chan chua biet bao cam xuc, hQ "Cam
tay nhau bie't noi gi ho1n nay ... ". Trong giay
phut nay day, ch1 con 19-i khong gian cua tam
tuong, cua tam hon, li tri hoan toan bt xam
chiem hoi m<)t trai tim n6ng hoi cua tinh
thtrdng men. "Cam tay" de trao cho nhau tinh
cam, truyen cho nhau hdi am, SUC ID?nh de
thay sv hoa di<$u gan ket gifra hai tam hon.
Dau cham li'rng d~t 0 cuoi cau thd nhu Sl)'
ngung dQng cam xuc, l?i vua nliu not l~ng cua
tam hon trong IDQt khuon nh?C rna tinh cam
CU ngan dai sau lang. Hinh anh cua CUQC chia
tay gifra nhfrng nguoi Vi~t Bac o l9-i va nguoi
chien sl phai ra di hi<$n len btn rtn, nho thtrdng
nhung khong huon thtrdng, bi 1\ly rna chat

chua nhfrng an tinh, thuy chung ha de ai quen.
Tam cau thd dau da lam song d?y trong ta
tron m<)t "chil tinh", "chil tinh" bao trum ca
khong gian bao la r<)ng Ion, va khac sau trong
tam hon nguoi di. An tuqng de l9-i sau sac nhat
trong ta do la tinh cam gifra ke 0 ngtroi di dtrQC
dien ta. qua the thd llfc bat d?m da tinh dan
tQc; ffiQt loi hat doi dap day· tinh tU t9-0 nen
giQng di<$u ngQt ngao cho do9-n thd. Nhfrng
bi<$n phap ngh~ thu?t hoan dv, cau hoi tu tu
cling voi d6 la ngon ngfr thd trorig sang, thuan
nht den nhfrng each tan "ta - minh", de bat cu
ai khi dQc Vi<$t Bac cling khong the nao quen.
De roi chung ta du chua mQt lan song i1 Vi~t
Bac, chua mQt Ian dij,t chan len Vi~t Bac cilng
d~u cam nfuJ,n duqc sau sac tinh quan dan gan
bo mau thlt nhu ca ubi nubc cua nhiing con
nguai khang chien.

- Trang205-


Tran Thuy Duang

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngi! min

Che Lan Vien tung n6i: "Tho lel di giiia vl;(c
nh(tC vel y. Rai velo cai V1;{C y, thi tha se rat sau,
nhung se rat de kho khan. Rai vao cai Vl;(C nh(tc
thi tha rat de say di.im long nguoi nhung ciing

de nong CC;tn". Ay the rna, To Hfru da tuy~t
nhien trung hoa gifra hai vvc thu hut ay. "Tha
anh vua ru nguai trong nhl;tc tnta thuc nguai
bang y" (Che Lan Vien). Nhung tieng tho "Vi~t
Bac" da khong chi thu hut chung ta boi sac
di~u trii' tinh cua ngon tu rna con chinh bang
nhfrng tinh cam cua con nguoi noi day hun
due thanh. To Hfru da truyen vao Vi~t Bac cai
sue ffi?nh Ion nhat cua qua tim anh dUQC nuoi
duang qua "tieng doi liin nao nuc" tu nhfrng
dau thuong rna "Ru bun dung dQ,y sang loa". De
"Vi~t Bac" trd thanh m9t khuc tinh ca ve
khang chien mang d~m tinh than dan t9c
nhung giau nhfrng y v~. Bai tho "Vi~t Bac chinh
lel dinh tho cao nhitt mel To Hiiu dd buoc len"
(Xuan Di~u).
NQi dung 2: Lai gchien dii afing cam CQng kho cung can bQ trong SUOt m1ldi liim ncim.
Minh di,

co nha nhilng ngay

Mua nguon suoi lu, nhilng may cung miL
Minh

ve, co nha chien khu

Mieng cam charn ntuoi, ntoi thu nQ,ng vai?

Ky ni~m khang chien gian kho dd trdi qua citng nhau trong 15 niim.

¢

Minh

ve, rU:ng nui nha ai

Tram bui ae rt:Lng, ntang 1nai de gia
Minh di,

co nha nhilng nha

Hat hiu lau xam, t!Q,m

aa

long son
S1;! gan bo tinh nghia giiia thien nhien va con nguai voi can bq ve xuoi.
Minh ve, con nha nui non
Nha khi khang NhQt, thua con Vi~t Minh
Minh di, minh co nha 1ninh
Tan Trao, Hong Thai, mai ctinh, cay da.

¢

¢

Cac sl;( ki~n ljch s'li gan voi tung dja danh cua chien khu Vi~t Bac.
- Trang206-

Tran Thuy Duong

Bi quyet Chinh pht;tc mon Ngftmin

C6 the n6i, "Vi~t Bac" la khuc tinh ca va
4 cau d~u: La loi gQi nhac ky ni~m
khang chien gian kho md can bi) va cling la khuc hung ca ve an tinh sau n~ng,
nhan dan Vi~t Bac dii cung nhau thuy chung, son sat cua nha thd doi voi khu
din ctr dja each m(;lng ca nuoc. Bieu nay cang
trdi qua.
dUQC khac hQa ro net qua loi tam
cua
Minh di, co nho nhiing ngay
ngui1i
dan
Vi~t
Bac
nhung
ngay
khang
Mua nguon suoi Lil, nhiing may cimg mit
Minh ve, co nho chie'n khu
chien, dii dong cam c9ng kho cung can bi) trong
Mie'ng com cham mu6i, ntoi thit nQ.ng vai?
suot muoi liim niim. Bao trurn ca do9-n thd la
m9t niem hoai ni~m nho thuang ve nhfrng
+ Di~p tic "nho" duQc l~p di l~p l(;li
narn thang o chien khu Vi~t Bac, la noi nh6 da
2 Ian, voi hai cau hoi tu tic: "Co nha

diet, la tam tr(;lng bang khuang, hru luyen gifra
nhung ngay", "co nha chie'n khu" da
ke O, nguoi di -mien ngUQC va mien xuoi.
khai gCJi nhung ky ni~m gian kho
Leptonxtoi timg khing djnh: "M()t tac
nhung uo cung tinh nghia.
pham ngh~ thu~t la ket qud cua tinh yeu". To
Hfru cling v?y, tinh yeu va noi nho da tro
Minh tli, co nho nhiing ngay
Mua nguon suoi lil, nhiing may citng mit
thanh SQi day giang mac khap trang thd, noi
nho ve manh dat gan b6 nhu rnau thjt da dan
+ Minh con nho hay khong
d~t trong To Hfru de ong khong chi ve ra
nhfrng ngay thang gian kho khi
khung canh chia li day ng?rn ngui, thuang
thien nhien, thai tiet khac nghi~t:
men gifra ke 0 nguoi di rna con gQi nhac nhfrng
"Mua nguon suoi h1, nhung 1niiy
ki ni~rn khang chien gian kho:
citng mit".
Minh di, co nha nhung ngay
Mua nguon suoi Lil nhung miiy citng ntit
+ Bay cling la hinh dnh an d¥ de
Minh ve co nha chien khu
chi canh "an tuyet nam suang",
Mie'ng cant chant ntu6i, m6i thu nQ,ng vai
"nam gai nem m4t" rna can b9 va
Chfr "minh" sao rna than thuang den the, sao
nhan dan phai chju dvng.

gan glii den v?y! M<)t loi nhan nhu an can nhu
loi thu thi thi tam tinh cua nhfrng nguoi anh
Minh ve, co nho chie'n khu
ern than thiet. Minh c6 nho khong? C6 nho
Mieng com cham muoi, moi thit nQ.ng vai?
nhfrng ngay thang khang chien gian kho, hiern
+ Minh con nho hay khong nguy "Mua nguon suoi Lil nhung may citng mit"
nhfrng cdnh sinh ho~t thieu thon khong? Trong buc tranh thien nhien khac
nhung tinh than luon l~c quan, yeu nghi~t, l:;1-nh leo kh6 khan chong chat kh6
doi: Gian kho vi thieu than v?t khan ay, nhfrng tia sang am ap tu con nguoi va
chat "mieng cam cha1n mu6i". nhan dan Vi~t Bac ap u soi sang khap khong
Chinh sv gian kho da gan ket "ta" gian hun due len thu tinh cam cao d~p "tinh
va "minh" c6 phuc cling huang, c6 quiin diin". Bong bao Vi~t Bac san sang
hQa cling chia.

ue

- Trang207-


Bi qu:yet Chinh ph'f!C mon Ngfi viin

Trcin Thuy Dttl1ng

Minh ve, rU:ng nui nhb ai

nhtrong Cdffi se ao giup cac can bQ, chien Sl
each m(;lng len Vi~t Bac. Manh dat chien khu
tuong cht1ng nhu day du trang thiet b! v?t tu
nhung l(;li thieu thon tram be, v?t dt;tng con

tho sd, ltrdng tht;t'c thi cang h(;ln che. Bon chfr
"Mieng cant cham mu6i" nhu qu~n that long ta,
cai ngheo cai d6i xam chiem den tung bfra an,
giac ngu. Tuy nhien, To Hfru viet ra khong
phai de ke kh6, ke kho, viet ve nhfrng kh6
khan, thfr thach thvc t9-i lam don bay "hQa
may l~y trang" lam b?t len ve d~p tinh than
cua nguoi linh. "McJc k~" nhfrng kh6 khan,
quen di n6 hQ con dang ganh vac tren vai m9t
nhi~m Vt;l n~ng ne va to Ion hdn. Moi thu gi~c
Phap dang de n~ng len doi vai cua dan t{>c.
Nguoi linh quen di dau don ca nhan de hoa
vao cai ta chung, cai c{>ng dong r{>ng Ion. HQ
dung tieng cuoi d(>ng vien nhau, truyen cho
nhau hdi am niem tin, Slf l(;lC quan. Ta nghe
nhu c6 tieng cuoi "Ril s~ch bt;ti truc1ng chinh"
noi tilm ao bao tren vai ngttc1i chien chien si.
voi loi thd ngh~n ngao, ket hQp voi each
ngat nhjp 2-2-2/4-4 deu d~n, d(ili tu nhan
xung "Minh" cling hang ho(ilt cac hinh anh gQi
ta d~c sac, To Hfru da tai hi~n sinh d{>ng
nhfrng nam thang khang chien gian lao day
mat mat, hi sinh quan va dan ben bi cling nhau
chung sue chung long day lui tat ca. Bung nhu
loi rna Bac Ho can d~n: "Kho khan niw cung
VUQt qua, ke thu nao cung phai danh thang ".
Bay nhieu sQi nho sQi thudng, lam sao chua
het tinh cam cua nguoi dan Vi~t Bac. Khdi sau
VaO ffi(ilCh nguon CUa noi nhO, bon cau thd tiep
theo, nguoi dan Vi~t Bac tfep· tt;tc khac ghi vao

long cua nguoi ra di bang nhfrng cau hoi tu tu
khdi gQi nhieu ki ni~m voi thien nhien, rt1ng
nui va con nguoi n~ng nghia tinh:

Tnim bui ae rl,lng, miing mai de giit

Minh ve rU:ng nui nha ai

+ G9-t di nhfrng kh6 khan "ta" va

"ntinh" cling ganh len vai nhi~m vt;t

chung - nhi~m vt;t gidi phong dan
t(jc, d6la "moi thu ncJng vai"- moi
thu gi~c Phap dang de n~ng. 0
day, cai chung luon dij,t tren cai
rieng, do ld tinh than cua thai dt;ti.

4 cau tho tiep theo: Nguoi Vi~t
Bac tiep tt;tc khac ghi vao long
nguoi di nhfrng cau hoi tu tu, khdi
ggi nhiing ky ni~m gan bo vnhien nui rung khting chien va con
ngttc1i fl4ng nghia, nq.ng tinh.

- Trang208-


Tran Thity Duong

Bi quyet Chinh ph1;1c mon Ngii min

co

Minh ai,
nho nhung nha
Hat hiu lau xam aQ,m aa long son.

Tram biti ae r~;Lng, mang rnai ae gia
Ngh~ thu~t

hoan dv ket hQp voi nhan h6a da
dien ta sinh d<)ng tam long cua nguoi dan Vi~t
+ Hoi nguoi ra di con chua thoa Bac doi voi nhfrng con nguoi each mc;tng. Nho
man, nguoi dan Vi~t Bac con hoi ai, chfr "ai" nghe sao da diet bang khuang, n6
chinh long
de tU do nhfrng ey tva nhtr IDQt cau nhac nhO tV hoi, vang VQng
ni~m Clr dua nhau hi~n len.
khap khong gian di sau vao trong tam can
Minh

ve, rilng nui nh6 ai

Trion bid de rvng, miing 1nai de gia.

+ Bi~n phap ngh~ thu~t "hoan
d'!;t": "rilng nui" de chi nguoi dan
Vi~t Bac.

- Ky

ni~m

voi thien nhien: "Minh
ve, rilng nui nho ai?" v-Lra la cau hoi
nguoi ra di, v-Lra la de hoi chinh
minh. Cach n6i: "Tram biti ae r~;Lng,
ntang mai ae gia" toat len noi bui
ngui, thuong nho.

nguoi dQC. Va khi "ai" da di roi, tram de f\].ng,
mang de gia khong nguoi thu hai. Khong chi
nguoi nho nguoi, rna noi nho ay con tran ra ca
thien nhien r<)ng Ion, d6 la noi buon trong
vang, co don cua ca nguoi va thien nhien.
"R1;tng"; "gia" dtrQc su dvng n1t gQi de chi sv ra
di, gan b6 den dau, thuong men den dau r6i .
ffiQt ngay cling khong con nfra, roi ffiQt ngay
cling phai each bi~t troi may, Nam Bacchi c6
manh dat noi day van dling lc;ti de cho nguoi,
van luon giang tay om ap va cho che nguoi.
Trong giay phut chia li bjn rin nay, khi v~ voi
noi phon hoa pho thi, li~u "Minh" con nho tam
long cua nguoi dan Vi~t Bac:

+ "Minh ve" khien nui rung Vi~t
Minh ai co nho nhung nha
Bac bong tro nen trong vang, bu6n
Hat
hiu lau xam aQ,m aa long son

ba den lc;t thuong, ngay ca khi
Chay
troi
theo dong cam xuc nho thuong
"tran'L biti" - "ntiing mai" rna cling
cua nguoi linh, trc;tm d-Lrng chan ke tiep d6
khong ai thu hai.
chinh la "nha". Mai nha "lau" nhung an chua
+ 0 day, khong chi con ngu:oi tinh cam con nguoi Vi~t Bac. Boi voi moi gia
mang noi nita md thien nhien cilng dinh, ngoi nha la noi thieng lieng nhat, n6
rat nQ,ng nghia, nQ,ng tinh.
khong chi la thanh qua lao d<)ng ca IDQt doi
rna hQ da chat chiu, danh dvm rna con la ben
Minh ai co nho nhung nha
do binh yen trong tam h6n noi rna "Ai ai xa
Hat hiu lau xam aQ,m aa long son.
cung nho ve''. Nguoi linh cling v~y, nho v~ Vi~t

_ Kjl ni~m voi con nguai: Nha tho Bac khong the thi<.~u nhfrng ngoi nha an hi~n
huang noi nho cua minh v~ con trong nui r-Lrng, trong strong mu lc;tnh leo.
nguoi Vi~t Bac trong cau tho: "Hat Nhfrng ngoi nha la don so, ffiQC mc;tc ngheo
kho trong cai dang ve "hat hiu lau xam" gQi
hiu lau xam, aQ,m aa long son".
nen noi buon hiu quc;tnh. The nhung khong vi

-Trang 209-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr van

Tran Thity Dud'ng

+ Cau tho sii d'f:tng phep ado ngii hoang l?nh, doi kho rna no thieu di tam long

dua "hat hiu" len dau cau, tc;to
thanh hai ue tuang phdn: "hat hiu
lau xam" la de chi nhfrng ngoi nha
cua nhfrng nguoi ao cham dan da,
binh dj; Nhfrng ngoi nha ngheo
kho cua dong bao Vi~t Bac.
+ Nhung ben trong nhfrng can

nha ay, lc;ti chua dl,!ng tam long
nhan dan thuy chung, son sat luon
huang ve each mc;tng.
4 cau tha cuoi: nguai Vi~t Bac g~i
nhcic nhiing s'Jt ki~n lich sii gan lien
ubi nhiing dia danh, nhung ten gQi
da trd thanh diem moe:
Minh

ve, con nha nui non

Nha khi khang Nhqt, thuo con Vi~t Minh
Minh di, minh nha nLinh
Tan Trao, Hong Thai, mai dinh, cay da?

co

+ Hai cau thd dau CO S'ft li~t ke S'ft

ki~n:

"niti non", "khi khang Nhtjt,

thuo con Vi~t Minh".
Minh

ve, con nha nui non

Nha khi khang Nhqt, thuo con Vi~t Minh

+ Nham nhac nhd nguoi ve xuoi,

son sat thuy chung nghia tinh. To Hfru noi
chinh la de khthi tam long son ay lc;ti chua chan bay nhieu.
Hinh anh tho tuong phan ket hQp voi ngh~
thu~t hoan dv, nha .thd da to d~m tam long
nhan dan Vi~t Bac nhfrng con nguoi giau an
tinh , gop phan lam nen chien thang Bi~n Bien
ll:mg lay nam chau, chan d(>ng dja cau.
Nha tha Song Hong tung khang ainh: "Tha
la s'ft the hi~n con ~cnguai ud thai dQ.i m()t each
cao d~p". f)e lam nen chien cong hien hach d6,
tam long tinh cam thai chua du, To Hfru con
thai vao d6 hoi thd cua thai d?i minh. Vi~t Bac
gQi nhac tOi nhfrng Slf ki~n ljch Slr gan lien Vdi
nhfrng dja danh, nhung ten gQi da trd thanh
diem moe cua chien khu:
Minh ve con nha nui non

Nha khi khang Nhtjt, thuo con Vi~t Minh

M(>t loi nhac nhd nguoi di hay nho ve nui rl:mg
Bac ndi can cu dja cua CUQC khang chien
cling voi hai Slf ki~n Itch si'r trQng d?i cua dan
t(>c. Nam 1940 khi Nh~t vao xam lUQc nuoc ta,
nUOC ta bat dau vao CUQC chien dau khang
Nh~t. Ben nam 1941 Vi~t Nam d(>c l~p dong
minh dUQC thanh l~p va trd thanh phong trao
16n mc;tnh da t?o thanh m(>t m~t tr~n vii trang
gop phan lam nen chien thang CUa CUQC each
mc;tng thang Tam. Noi da trd thanh nguon con
mau chat cho nhfrng thang lQi sau nay:
Vi~t

can bQ Cach mc;tng rang: Vi~t Bdc
la nai co m(it tr~n Vi~t Minh liinh
Minh di minh co nha minh
~o each m~ng danh Phap, duoi
Tan Trao, Hong Thai, mai dinh, cay da
Nh~t; Vi~t Bac la khu can cu quan
Tan Trao la ten dc;ti h(>i quae dan hay chinh
trQng cua each mc;tng giai phong
la cay da Tan Trao. Slf ki~n "cay da Tan Trao"
dan t9c thai ki 1940 - 1945.
(12/1944), day la noi d(>i Vi~t Nam tuyen
truyen giai phong quan lam le xuat phat, luc
Minh di 1ninh co nho minh
dau chi voi may chvc thanh vien nhung sau do
Tan Tn!o, Hong Thai, 1nai dinh, cay aa.

Ion mc;tnh trd thanh Quan d(>i nhan dan Vi~t
- Trang210-


Tnin Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph1J,c mon Ngil min

+ Ket thuc doq.n tho la m<)t cau

hoi lQ-: "Minh ai minh co nho
minh", day la mqt each n6i sau sac.
+ Tu "minh" thu nhat va thu hai

chi nguoi can b<) v~ xuoi, tu "rninh"
thu ba chi nguoi Vi~t Bac. Giiia
ngu:ai Vi~t Bac vel can bq nhu: dii co
S\( gan bo fn4t thiet, hoa nhQ_p velo
nhau tuy hai mel (Q-i lel mqt.
+ Hinh dnh li~t ke: mai dinh
Hong Thai, cay da Tan Trao chi hai
dta danh gan v6i hai sv ki~n quan
trQng tru6c each mq.ng thang
Tam, nham khiing dinh Vi~t Bac
chinh lel cai noi each mQ,ng, la CQi
nguon giai ph6ng dan t<)c.

Lu:u y hai dia danh: cay da Tan
Trao va mai dinh Hong Thai.
+ Dta diem thu nhat: "cay da Tan

Trao" (12/1944), day Ia noi d<)i Vi~t
Nam tuyen truy~n giai ph6ng quan
lam le xuat phat, sau d6 16n mq.nh
trd thanh Quan d<)i nhan dan Vi~t
Nam ngay nay.
+ Dta diem thu hai: TQ-i dinh
"Hong Thcii", noi Bac da chu tri
cu<)c h9p (8 /1945) quyet dtnh lam
CUQC each mq_ng thang Tam.
ehinh nho quyet dtnh sang suot
nay rna CUQC khang chien chong
Phap da thanh cong vang d<)i.

Nam ngay nay. Tq.i dinh "Hong Thai", noi Bac
da chu tri CUQC hQp (8 /1945) quyet dinh lam
CUQC each mq.ng Thang tam. Chinh nho quyet
dinh sang SUOt nay rna CUQC khang chien
chong Phap da thanh cong vang d<)i, c6 the
gianh lq.i d<)c l~p, tl)' do cho nu6c nha. Nhfrng
dta danh nay tro thanh Itch Slr in dau chan
truong thanh va 16n mq.nh cua ll)'c luc;sng khang
chien. Noi da hun due nen ngQn lfra, ren chi
luy~n gan cho nguNhfrng con nguoi mang theo chi khi cua thai
dq.i "Til trong chan li sinh ra". Va chinh tu mai
dinh Hong Thai, Dang va Bac Ho kinh yeu da
phat d<)ng khoi nghla trong ca nu6c. D6 la
nhfrng ngay thang: "Phap cht;ty, NhQ.t hang, uua
Bdo DQ-i thoai vi". La ngay ca dan t<)c song

trong ngay vui dq.i thang:
Nuoc Vi~t Nant til trong ntau lila
Ru bun dung dQ,y sang loa
(Nguyen Dinh Thi).
D<)c dao nhat la each To Hfru viet hai cau
tho cuoi. Hai cau tho c6 14 tieng nhung "minh"
Chiem den 3 tieng da cho thay dUQC SlJ hoa
quy~n gifra nhan dan v6i can b<). Duong nhu
khong COn la SlJ phan bi~t rq_ch roi "minh" "ta" nfra rna la SlJ thau hieu, hai hoa vao nhau.
Minh - nguoi di, minh - nguoi a lq.i, c6 con nh6
chang nhfrng noi da cling nhau chien dau, con
nh6 chang nhfrng dta danh noi dien ra nhfrng
bu6c ngo~t khang chien cua each mq.ng nhu
"Tan Trao"; "Hong Thai" khong? D6 la cau hoi
nhung cling ham chua m<)t loi nhac nho an
tinh rang dtmg bao gio lang quen di qua khu
nghla tinh, nhfrng tinh cam thuy chung da
ttmg gan b6. Dtmg bao gio quen nhac nho
nhfrng hy sinh, mat mat da trai qua de song c6
trach nhi~m v6i hom nay, khong duc;sc ngli

-Trang 211-


Bi quyit Chinh ph'l;lc mon Ngii viin

Tran Thity Dtwng

quen tren chien thang, phai t~p trung canh
giac, vlra bao V~ dat nUde vlra dlfng xay d

Dl:rng bao gio phan b<)i qua kht'r hao hung cua
ljch sfr chung ta.
Cai hay cua muoi hai cau thd a cho, trong
loi nhan gfri cua nguoi d l;;ti khong he nhac den
nhfrng ngay h;;tnh phuc, vui ve rna chi nhac
den nhfrng ngay thieu than, gian kh6. D6
chinh la S\1' tinh te cua To Hfru bai h;;tnh phuc
thi de quen di. Nhung gian kh6, dang cay Iuon
¢ Tac gia, dung tl:r "ntinh" ket nhac nhd con nguoi, trd thanh m<)t noi am
hQp hai tl:r "di - ve'' bien h6a linh anh khan nguoi de nguoi ta biet khac ghi
ho;;tt gQi ra m<)t cu9c chia ta:y day nghia tinh . V6i sau Ian hoi "ntinh di co nha",
luu lu:yen. Di~p tic "co nhb..." Ia "ntinh ve co nha... ?", do;;tn thd tra thanh m<)t
tam tinh cua nguBac. The tho l'l;tC bcit vdi am di~u diet khac khoai, mong muon nguoi di hay nhd
nh~ nhang, sau lang g6p phan ve CQi nguon each m;;tng, qua kh{r gian kh6
dien ta thanh cong tinh cam tha nhung hao hung va nhfrng ki ni~m nghia tinh
thiet cua con nguoi Vi~t Nam gifra nhan dan va each m;;tng.
"Tho dai 'VOi CUQC song quy nh1l con gcii dai
trong khang chien.
vO'i gia dinh, ccii de cho nguoi ta lam quen ld
nhan sac, nhung ccii de sang vO'i nhau zau deli ld
due ~nh". DQC moi bai thd, cai khien ta bj hap
dan tru6c het d6 chinh Ia hinh thuc ngh~
thu~t. Neu thd la canh dieu, CUQC dhinh hai cho thd thi ngh~ thu~t l;;ti Ia cdn gi6
nang canh dieu ay tung bay. La m<)t nha thd
tai nang, To Hfru hieu dieu d6 hon ai het. V~y
nen, trong moi thi pham cua minh, To Hfru
luon the hi~n trQn v~n tinh cam cua nguoi
each m;;tng, va cling khong quen cham chut

tinh d~c sac trong ngh~ thu~t cho thd.
NQi dung 3: Lai the thu:y chung, son sat va noi nhO' ve cdnh d~p thien nhien Vi~t Bac
tho m9ng, trii tinh, binh di vO'i nhjp song don so, dam am.
- Ta vai minh, minh vai ta
Long ta sau truac mg,n ma dinh ninh
Minh di, rninh lqi nha minh
Ca do;;tn thd c6 8 chfr
"minh",. trong d6 7 chfr chi nguoi
di, m<)t chfr "minh" chi nguoi ·a
l;;ti. Khi thi "ntinh di", "ntinh ve'' roi
l;;ti "ntinh ve", "minh di" r6i "minh
di, minh co nha"... t~o nen mQt
giai di~u trii tinh luu lu:ye'n nhu
khiic sdu vao tam h6n nguai di.
¢

- Trang212-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

¢

Tran Thuy Duong

Nguon baa nhieu nuoc, nghia tinh bay nhieu...
Loi bt?c lQ tinh cdm tf'l;!c tiep cua can bQ ue xuoi ubi Vi~t Bac: Do za m(jt loi the
dinh ninh, thuy chung, son sat.

Nho gi nhu nho nguai yeu

Trang ten aau nui, nang chieu Lung nuang
Nho tung ban khoi cung suang
Sont khuya bep Lila nguai thuang ai ve.
Nho tung rilng nua ba tre
Ngoi Thia, song Day, su6i Le vai day.
¢
Noi nhb sau n(!,ng cua nguai can be? ddnh cho Vi~t Bac than thuong, cho cdnh
utJ-t binh dj tho mt?ng vbi nhjp song don so, em dem rna dam
4 cdu tho dau: nguoi can be? bt?c lQ
Truoc d6, nha tho ve khung canh chia tay
tf'l;!c tiep tinh cdm rua minh vbi chan chua tinh cam, quyen luyen, btn rtn,
Vi~t Bac. DoC;tn tho nhu: mt?t lai the cling Iai nhan gfri cua nguai Vi~t Bac, mong
"dinh ninh hai m4t mt?t lai", thuy uoc nguai can b9 khang chien hay thuy chung
chung,-son sat.
voi que huang Cach m9.ng. Den nhfrng dong
tho tiep theo, nguai ve xuoi cat lai the nguy~n
- Ta vdi minh, minh vdi ta
thuy chung va bay to noi nho ve canh va nguai
Umg ta sau trudc mQ,n nul. ainh ninh
Vi~t Bac, tham duCJm nghia tinh cling tam long
Minh di, 1ninh Lq.i nh(J 1ninh
Nguon bao nhieu nude, nghia tinh bay nhieu
tri am SaU sac VOi dat va nguai noi day.
"Tinh cdm, y nghi rua con nguai, co nhiing

am.

+ C~p d9.i tu "minh - ta" dao vt tri

cho nhau, "ta minh - minh ta" tuy

hai nhung l9.i la ffiQt, t9.0 an tUQng
ve sv quan qu)rt, hoa quy~n gifra
ke 0 va nguai di.
+ Cau tam chfr khang dtnh nghia
tinh: La truoc sau nhu m<)t, khong
thay doi theo thai gian, m~n rna,
n6ng nan, tham thiet rna sau d~m.
+ Dli CUQC dai CO thay doi, CO
thang tram thi long ta van "ainh
ninh", truoc sau nhu m<)t, khong
thay doi.

cai ngay m(jt ldn gio nh~ cua thai gian ding du
cuon no bay di, nhu:ng cilng co nhiing cai ma
ngay giong bao CUQC aai cilng khong du SUC Xua
tan". Va c6 le dli song c6 c9-n, nui c6 mon,
nhung tinh ciim, dim xuc trong cu<)c chia tay
Itch si'r nam 1954 ay khong gi c6 the x6a nhoa,
khong gi c6 the lam lu rna ki uc day thieng
Iieng ay trong tam kham con nguai. Neu vi
"Vi~t Bac" la m<)t ban nh9.c day da diet voi
nhfrng lai ca rna dau de gQi nhac va dan nh~p
thi phan gifra chinh la d09.n di~p khuc de nhan
ID?nh va ghi l9.i nhfrng an tUQng sau sac nhat
trong long nguai nghe. Neu o phan dau, bai
tho la lai cua nguai a l9.i gi'ri nguai can b9 ve
xuoi hay nho lay, gifr lay qua khu nghia tinh va
tam long chan th~t, gan b6, thuy chung cua

-Trang 213-

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngiimln

Tran Thuy Due1ng

nhan dan Vi~t Bac thi den day, tung cau tung
lay "ntqn ma", "dinh ninh" chfr l~i bieu hiGn tam long cua nguoi ra di m{)t
khang dinh tinh cam thiiy chung, long son sat:
sau n~ng, tnroc sau nhu m9t
Ta vai rninh, minh vai ta
khong thay doi.
Long ta sau truac mqn 1na dinh ninh
Minh di minh lQ,i nha 1ninh
Nguon bao nhieu nuac nghia tinh bay nhieu
Minh di, minh lQ,i nha minh
Nhu thau hieu dUQC noi ban khoan ay cua
dong bao ViGt Bac, ngu+ Cau thd thu ba la lgiai bay, tho 19 va khang djnh tinh cam cua
ngumirth: "Long ta sau truac mQ,n ma dinh ninh".
Van la cau tu "ntinh - ta" quen thu{)c ciia loi
+ 0 day, tu "ntinh" da c6 sv
doi dap giao duyen truyen thong nhung duoi
chuyen nghia: tu "ntinh" thu nhat
su kheo leo va linh ho~t cua To Hfru, ta cam
va thu hai chi ngunh~n dUQC S\1' quan quyt, hoa quy~n vao lam
"ntinh" thu ba chi ngu

m{)t ciia ke ova ngub6 qua khang khit trong suot mu+ Nhu v~y, khong con "ta" voi
da khien cho "ta" va "minh" trd nen than thu{)c
"ntinh" nfra rna chi con "minh" voi
den noi khong con phan biGt dUQc nfra, ta la
"ntinh" thoi. To Hfru da sfr dvng tu
minh, rna minh cling lata, tuy hai nhung l~i la
"ntinh- ta" th~t sau sac, gop phan
mot. Neu o nhfrng cau thd tren, nghia tinh
dien ta tinh cam sau n~ng gifra
kh~ng khit gifra dong bao va can bQ dUQC the
nguhiGn kin dao qua ngh~ thu~t hoan doi c~p d~i
tu "ta - minh" thi den cau thd: "Long ta sau
+ Loi so sanh: "Nguon bao nhieu
tru:ac mqn ma dinh ninh" cling dUQC l~p l~i
nuac nghia . tinh bay nhieu" th~t
mot each rat ro rang. Cau thd vang len nhtr
tinh te, dien ta tinh cam cua ngum~t lcan b<) voi ViGt Bac la sau n~ng
chfr rna c6 den sau chfr cling khftng dinh nghia
nhu suoi nguon vo cling vo t~n.
tinh: La .truoc sau nhu m{)t, khong thay doi
theo thdi gian, m~n rna, nang nan, tham thiet
rna sau d~m. Dli CUQC dtram, bien co thi long ta van "dinh ninh", truoc
sau nhu m{)t. Tinh quan dan nhu ca voi nuoc,
sat son ben ch~t ay cling chinh la m{)t net d~p

trong d~o li cua dan t<)c ViGt nhu ca dao nhac:
"Da man nhung dQ, chang man
Tao Khe nuac chiiy, long con tro tro"
+ Tu

- Trang214-


Tran Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngil uiin

To Hfru rnUQn each so sanh, vi von quen
thu<)c cua ca dao de giai bay noi nh6 da diet,
khong voi CCiln: "Nguon baa nhieu nuac nghia
tinh bay nhieu". Nha tho th~t tinh te khi sfr
dl).ng "nuac" chu khong phai bat cu hinh anh
nao khac de vi Vdi nghia tinh each mc;tng.
"Nuac" trong ngu6n bao la, vo t~n, khong bao
gio voi cc;tn. Cling nhu the, tinh cam cua nguoi
v~ xuoi doi vdi d6ng bao Vi~t Bac luon d~m
sau tl,fa nhu ngu6n nUde VO cling VO t~n ay.
6 cau tho tiep theo: La noi nho ve

thien nhien binh di ma tho m9ng,
nho cdnh u4t chien khu Vi~t Bac
voi nhip song em ctem madam am:Nh6 gi nhu nh6 nguoi yeu
Trang len eMu nui, nang chieu lung nuong
Nh6 tung biin khoi cung suong
S6m khuya be'p lila nguoi thuong di ve.

Nh6 tung rilng nila bo tre

Ngoi Thia, song Day, suoi Le voi aay.
Do~n

tho the hi~n noi nho dam
tham, sau n(!,ng ctia can bQ dclnh
cho Vi~t Bac, trong do co tinh
nghia rieng chung.
cau tho thic nhilt: "Nha gi nhu nha
nguai yeu", dien ta noi nho Vi~t
Bac qua phep so sanh "nhu nha
nguai yeu".
+ "Nha nguai yeu" 1<1 noi nho d?c
bi~t,

ca dao c6 cau:
Nh6 ai boi hoi boi hoi

Nhu dung dong lila nhu ngoi dong than

+ f)i~u d6 cho thay, nguoi can b<)
v~

xuoi rnang theo noi nhd sau
n?ng, dc;tt dao, tha thiet. Vi~t Bac
trong long nhu Ia "nguai yeu".

N6i v~ To Hfru, la n6i den nhfrng ban tinh
ca each rnc;tng, va den voi sau cau tho tiep

theo, chinh la ban tinh ca ay ngan len noi nho
v~ thien nhien binh di rna tho m<)ng, nhd canh
v~t chien khu Vi~t Bac vdi nhip song em d~m
rna darn am. Hay cling lang nghe giai di~u noi
nho dang dang tran trong long thi nhan:
Nha gi nhu nha nguoi yeu
Di~p tu "nha" tra di tro Ic;ti hai Ian, tc;to thanh
m<)t am vvng luyen lay dam tham, trai dai
khap ca doc;tn tho. Noi nho da diet cling voi am
di~U ngQt ngao, em ai da dua nguoi dQC vao
m<)t the gioi tam tinh day y nghia. Cam xuc
nhd nhung nay chang phai ta da tUng thay
trong nhi~u cau ca dao:
Nha ai boi hoi boi ·hoi
Nhu dung dong lila nhu ngoi dong than
Noi nhd cua To Hfru danh cho Vi~t Bac dUQc
SO sanh Vdi noi nhd nguoi yeu c6n cao, da diet,
khac khoai. To Hfru da tUng tarn S\f Vdi nha
nghien ctru van hQc nguoi Phap Mireille
phdi long dat nuoc va nhan
Gansel: "Toi
dan khi noi ve nhan dan, diit nuoc toi nhu dang
noi ulJi nguoi dan ba minh yeu". Noi nh6 cua
m<)t rni~n que, rn<)t vling dat da dUQc To Hfru
SO sanh Vdi noi nhd cua IDQt con nguoi Cl). the.
Den day, nhfrng tinh cam chung cua c<)ng

aa

-Trang 215-

Tran Thity Du<1ng

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

Niim cau tho con lC:ti: chi cac doi
tUQng "nha" cua can b{>. Phep li~t
ke cac hinh anh: "triing len dau

nui", "nang chieu lung nuang", "ban
khoi cung suang" chi canh thien

nhien Vi~t Bile d~p thd m{)ng.
+ D6 la hinh anh Vi~t Bile than

thUdng, vdi canh v~t binh dj rna
thd ffiQng, Vdi nhjp song ddn Sd
rna em d~m, dam am.

dong da tro thanh tinh cam rieng tu lua doi,
n6 khong con chung chung rna nong nan, da
diet, khilc khoai
Tiep theo noi nh6 ay la m{)t loq.t cac hinh
anh "triing", "nui", "nang", "nuang". Vang tn1ng
nho len bao hi~u ffiQt dem thanh binh yen a,
anh nilng vang, gQi lien tuong v~ m{)t thien
nhien thd m9ng, tru tinh. Anh nilng vang van
con md toa, nhung vang trang da lap 16 dau
ngQn nui, hai hinh anh cling xuat hi~n vao m{)t

khoanh khac th~t d~p duQc soi chieu qua tam
hon tinh te cua nha tho. Tat ca nhiing canh
v~t gian d! tham dam vao tam hon nha thd,
lam nen ffiQt mien ki uc ve manh dat an tinh,
an nghla khac sau trong tim.

Trang len aa:u nui, nang, chieu Lung nuong

Trang len dau nui, nang chieu lung nuong
Nha tung ban khoi cung suang
Sdm khuya bep Lila nguoi thuong ai ve.
Sant khuya bep lila nguoi thuong di ve
Nha tung rU:ng nua bo tre
+ Cau thd: "Sant khuya bep lila
Ngoi
Thia,
song Day, suoi Le vai day
nguoi thuang di ve'' gQi hinh anh
Trong
"Tieng
hat
con tau", CheLan Vien viet:
nguoi lao d{)ng Vi~t Bile vat va
Khi
ta
a chi la noi dat a
"sant khuya".
Khi ta di aat dii hoa tam han
Nhd tung bdn kh6i citng suong

+ Cac tu "triing len - nang chieu

- sant khuya" gQi noi nhd sau
n~ng,

noi nhd bao trum ca thdi
gian va khong gian.
Nhb tung rilng nua bo tre
Ngoi Thia, song Day, suoi Le voi aay.
+ Cac hinh anh li~t ke: rling nua,
b<) tre, ngoi Thia, song Day, suoi
Le cho thay canh v~t Vi~t Bile
phong phu, da dq.ng.

CUQC song va nhiing hinh anh qua thdi gian da
bien noi day thanh kY ni~m, thanh tinh cam,
luc ro net, tham thia, luc ffid mang, xa VQi,
chung rat chung, rna rieng thi cling rieng den
tling chi tiet. Hai chfr "Nha tung" duQc s-Lr dt,Ing
rat dQC dao Va gQi cam. f)o la noi nhO rat C\1
the, chi li, ro rang den tung duong net rna ta
van thuong bat g~p trong nhfrng cau ca dao
xua. Nguoi ta chi "nha tung" khi da song rat
sau voi kY ni~m, khac sau ki ni~m vao long
minh. Gio day, khi silp xa Vi~t Bac, To Hfru lq.i
nhd nhfrng ban lang trong man kh6i SUdng md
ao, nho rimg nua, bd tre noi da in sau kY ni~m
gifra "minh" va "ta".

- Trang216-

Bi quyet Chinh ph1;1c mon Ngii Ulin

Tran Thuy Duong

+ Tlr "voi day" vua chi m\{c nuoc
Bieu d~c bi~t 0 day la To Hfru da si'r dl).ng
cua song suoi, v-Lra gQi noi nho "voi rday", d(;lt dao, da diet cua nguoi ve. ffil1Qn thien nhien de n6i ve tinh dim cua con
nguoi. "Dau nui", "lung nuong ", "rung nua", "ba
tre", "ngoi Thia", "song Day", "suoi Le" khong
con la noi chon binh thuong, rna n6 la khong
gian tinh nghla, hoa cam voi con nguoi, la noi
che cho con nguoi, gan b6 mau thtt voi con
nguoi. Nho thien nhien ciing la nho con nguoi,
boi con nguoi Vi~t Bac khong tach roi rna luon
gan b6 voi thien nhien Vi~t Bac. Tung k:y ni~m
an tinh an nghla chi c6 the da dit~t, khac khoai
den the khi d~t nao vao thien nhien trfr tinh,
thO ffiQng, va cai vung dat kia mOi th\{C S\1' trO
thanh trang tho khi soi vao nhfrng tam hon
day yeu thuong, gan b6 cua con nguoi Vi~t
Bac. Du dong thoi gian c6 the doi thay, CUQC
khang chien c6 nhfrng Iuc thang tram nhu
nuoc suoi Le voi day thi long nguoi se khong
bao gio thay doi.
NQi dung 4: Noi nha ve nhiing nga:y khcing chien gian khoor, cung chia bui se ngQt ud
CUQC song ciing nhtt con nguoi Vi~t Bac don so binh dj, lq_c quan, yeu doi.

Ta di ta nha nhung ngay
Minh aay ta do, dang cay ngQt bui...
Thuong nhau, chia cu san lui
Bat com se niia, chan sui dap cung.
¢ .

Nhiing ngay thcing khang chien cung chia bui se ngc,>t, nguoi can b(>
the hi~n tinh cam chan thanh, tha thiet ubi Vi~t Bac.

ue xuoi

Nha nguai m~ nang chay lung
Diu con Len ray, be tung bap ngo.
Nha sao lap hQC i ta
Dong khuya duoc sang nhung gta lien hoan
Nha sao ngay thang co quan
Gian nan dai van ca vang nui deo.
Nha sao tieng mo rung chieu
Chay aem n~n coi aeu aeu suoi xa...
¢

Con ngttoi Vi~t Bac don so, binh dj, gian kho nhttng van lq_c quan, )leU doi.

-Trang 217-


Bi quyit Chinh ph'l:'c mon Ngii van

Tran Thuy Duang

v~ nhiing

Khoanh khac chia tay cling la khi bao ki
nga:y khling chie'n cung dong cam ni~m gan b6, bu6n c6, vui c6 ua v~ va hi~n
CQng kho, chia bui se ngQt, nguc)i nguyen v~n trong tam tri nguai ra di nhu vtra
can bQ v~ xuoi the hi~n tinh cam m6i xayra:
Ta di ta nha nhilng ngay
chan thanh tha thie't v&i con nguc1i
Minh day ta do, dang cay ngQt bui
vi~t Bac.

4 cau tho dau: Noi nh&

Thuong nhau chia cu san lui
Ta di ta nha nhilng ngay

Bat com se nila, chan sui aap cung

Minh day ta do, dang cay ngQt biLi...

Neu nguai 0 l(;li khi rna dau CUQC chia tay da
cat lai u6m hoi: "Minh
ntinh co nha ta?'' thi
den day, y tho da khang djnh noi nho cua
nguai v~ xuoi dang d?c theo thai gian, tu d6
khang djnh Slf gan b6 b~n ch?t, khong the nao
tach rai. Dli ban than c6 di xa, dli c6 a chon
nao di chag nfra thi van luon nh6 v~ "ntinh".
"Nhilng ngay" a day la each n6i chi thai gian
gan b6 nh6 thuong vo van gifra nguai di va ke

a. Do la "ntu:ai la1n na1n ay thiet tha mQ,n nang"
v6i bao an tinh cao d~p. Muai lam nam ta da
cling minh ganh vac giang son, chtu dvng bao
gian kho thieu than, da cling nhau di qua bao
bien co, quang thai gian ay gia da thanh mau
thjt cua nhau r6i. Bon chfr "minh day"- "ta do"
g<;Ji moi quan h~ khang khit, gan giii, cling
nhau chung lung dau c~t, ke vai sat canh. Moi
quan h~ gan b6 gifra ke 0 va nguai di dUQC
dong dem bang nhiing "dang cay ngQt bui". D6
la bon dU vj, bon giai am cua CUQC song. "Dang
cay" cling la an dl). de chi nhfrng thang tram
trong CUQC dai rna ta va minh cung nhau trai
qua. Nhiing gian kho, mat mat, hi sinh cling
nhiing "ngQt bui" - ni~m vui, h?nh phuc, vinh
quang... rna ca ta va minh ke vai sat canh se
luon la nhfrng ki ni~m t6n t?i trong ki uc nguoi
ra di. Dau m<)t nam, hai nam, muai nam sau,
khi CUQC song thay doi cling. khong CO gi doi
thay du<)c nhiing ki ni~m ay.

Thuong nhau, chia cu san lui
Bat com se nila, chan sui dap cung
+ Hai cau dtlu: Nguai di khang

djnh "Ta di ta nha" nhiing thang
ngay "dang cay ngQt bui" gifra ta va
minh da cling nhau tnli qua.
+ Cl).m tlr "dang cay ngQt bui" la
m<)t lai an dl)., chi nhfrng gian kho

kh6 khan va ni~m vui noi bu6n.
+ Day la Slf gan b6 m~t thiet gifra
nguai ve xuoi v6i Vi~t ·Bac da cling
chju dvng gian kho, cling chia se
ni~m vui, noi bu6n trong suot
muai lam nam.

ve

-Trang 218-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

Thuang nhau chia cit san lui
Bat can se niia, chan sui aap cung
+ Nhfrng ttr "chia se", "aap cung"
gQi ra m<)t hi~n thvc keo son gan
b6. Nguoi Vi~t Bac luon chia se
kh6 khan, thieu than cling can bQ
each ffi(!ng.
+ D6 la tinh than dong cam c<)ng

kho hu6ng den nhi~m V\1 chung,
mvc dich chung cua di dan t<)c.

8 cau tho tiep, noi nhO Ve CUQC song
va con ngu:oi Vi~t Bac don so, binh
dj, du gian kho md van lq,c quan,
:yeu doi.

Nhb nguoi m~ nang chay Lung
Diu con len ray, be tung bap ngo
Nha sao lap hQc i to
Dong khuya du6c sang nhilng gio lien hoan

Trdn Thuy Duong

Cam d<)ng nhat la To Hfru con khac hQa
ffiQt each chi tiet, C\1 the nhfrng gi minh va ta
da cling chia se. Cac hinh anh "chia cit san lui",
"bat cam se niia", "chan sui aap cung" ket hQp
ba d<)ng ttr "chia - se - aap" da C\1 the h6a tinh
doan ket, hfru ai giai cap, gan b6 giai cap, chan
thanh Cach m(!ng va nhan dan. D6 cling la
nhfrng d<)ng tu b<)c 19 tinh than dong cam
c<)ng kho cua nguoi Vi~t Bac va each m(!ng.
Nh6 nhfrng ngay d6i kho, ta cling minh chia
blii se ng<;>t: D6i an ta c6 eli san chia doi, bat
com se nfra; nh6 mlia dong l(;lnh gia, ta cling
dap chung m<)t manh chan sui. D6 la tinh cam
thuy chung, gan b6 dUQC chung cat qua thoi
gian dai rna ta cling minh c6 phuc cling
huang, c6 h<;>a cling chia. Tinh cam ay kh6 c6
IDQt thtr vang b(!C nao mua noi, Vel thai gian
cling ch£ng the nao c6 the lam nh(;lt phai.
Nhu the, do?n tho da kh£ng djnh m<)t each
chan thanh va sau sac tam long nguoi v~ xuoi
v6i nguoi o l9.i. Dau cho thang nam kia doi
thay thi long d? nguoi ra di van se khong bao
gio thay doi, van luon m<)t long m<)t d? thuy

chung, nh6 v~ nhfrng ki ni~m sau sac gifra
"ndnh" va "ta". Nguoi di se mai khac ghi nhfrng
giay phut cling nhau se chia, gan b6, dli h(!nh
phuc hay dau kho van luon c6 nhau. D6 la di~u
chac chan boi tat ca da han sau vao tam tri
nguoi ra di, tro thanh m<)t phan ki uc d~p de
nhat rna hQ da ttrng trai qua.
Khi nh6 v~ chien khu Vi~t Bac, nh6 v~ con
nguoi noi day, sv don so, binh di trong sinh
ho(!t VOi tinh than l(!C quan, yeu doi la ffiQt
hinh anh kh6 phai trong tam tri nguoi di. f)i~u
do dUQC the hi~n qua sau cau thO cuoi.
Khac sau nghia tinh khang chien, nghia tinh
each mc;tng, can b9 v~ xuoi nh6 mai hinh anh
nguoi m~ Vi~t Bac vat va, can cu, yeu thuong:

-Trang 219-