Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu

Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

A. MỞ ĐẦU
Trong các lĩnh vực khoa học nghiên cứu về con người thì nghiên cứu về tâm lí từ
lâu đã trở thành một đề tài được rất nhiều người quan tâm trong đó có các nhà giáo
dục học. Đối tượng chính để các nhà giáo dục học nghiên cứu đó chính là tâm lí học
sinh trong đó có học sinh trung học cơ sở. Có một nhà sư phạm nổi tiếng của nước
ngồi đã từng nói rằng: “Điều quan trọng nhất đối với nhà giáo là phải hiểu người
rồi mới dạy người”. Còn nhà giáo dục nổi tiếng V.A. Xukhômlinxki cũng từng khẳng
định: “Muốn giáo dục con người về mọi mặt thì trước tiên cần tìm hiểu con người về
mọi mặt như thế”. Lời khẳng định của nhà giáo dục ấy có ý muốn nói rằng: để tác
động đến người học có hiệu quả nhất thì nhất định người giáo viên phải tìm hiểu tâm
lí người học. Chính vì thế những tri thức cơ bản về đặc điểm phát triển tâm lí học sinh
là thực sự cần thiết đối với tất cả các nhà giáo dục, từ nhà quản lí đến người trực tiếp
giảng dạy, chủ nhiệm học sinh.
Trên thế giới, người đầu tiên đặt nền móng cho việc nghiên cứu về vai trị của
giáo dục đối với sự hình thành và phát triển tâm lí học sinh thì phải kể đến cơng trình
nghiên cứu của nhà giáo dục I. M. Xêtrênơp. Cơng trình này đã tạo ra hứng thú và
góp phần thúc đẩy việc tìm hiểu nghiên cứu về tâm lí học sinh của các nhà giáo dục
khác được phát triển mạnh mẽ hơn.
Bên cạnh thành tựu trên cịn có các cơng trình nghiên cứu về tâm lí học sinh của
các nhà giáo dục khác cũng rất nổi tiếng như: “Qui luật tâm lí” của Weber và Feiner,
“Trí nhớ” của Ebbi nhauz, “Cảm giác và vận động” của W. Wundt,… Ngoài ra cịn
có những tác phẩm đầu tiên về tâm lí học sư phạm như: “Tâm lí học sư phạm” của
nhà giáo dục, nhà tâm lí học người Nga P.P. Karterv, “Nói chuyện với các nhà giáo
viên về tâm lí học” của nhà tâm lí học Mỹ W. James,… đã mở ra triển vọng cho sự
phát triển ngành khoa học nghiên cứu về tâm lí của học sinh.
Đến năm 1906, ở Nga tổ chức “hội nghị tâm lí học sư phạm” lần thứ nhất đã diễn
ra tại Peterburg. Các nhà giáo dục học và tâm lí học có mặt tại hội nghị này cho rằng:
Cần phải chỉ ra nguồn gốc phát triển tâm lí trong quan hệ của nó với q trình dạy

học. Chính vì thế nhà giáo dục học Mararencơ đã khẳng định rằng: “Nhà giáo dục
hiểu biết học sinh không phải trong quá trình nghiên cứu học sinh một cách thờ ơ mà
trong chính q trình cùng làm việc với học sinh và trong chính sự giúp đỡ học sinh
một cách tích cực. Nhà giáo dục phải xem xét học sinh không phải như là một đối
tượng nghiên cứu mà là một đối tượng giáo dục”. Lời khẳng định ấy đã cho ta hiểu
rằng trong quá trình giáo dục, muốn nắm bắt được đặc điểm tâm lí của học sinh thì
nhà giáo dục khơng thể quan sát các em một cách thờ ơ, hời hợt được mà phải cùng

1


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

đồng hành lắng nghe, thấu hiểu, giúp đỡ các em có thể nhận ra chính mình, điều chỉnh
hành vi của mình tốt hơn.
Ở Việt Nam, việc nghiên cứu về tâm lí lứa tuổi học sinh phải kể đến một số cơng
trình nghiên cứu có tên tuổi như: “Tâm lí học lứa tuổi, tâm lí học sư phạm” của Lê
Văn Hồng, Lê Ngọc Long, Nguyễn Văn Thắng. Nxb ĐHQGHN, 2001). Nội dung của
tài liệu đã trình bày các hiện tượng và quy luật tâm lí lứa tuổi qua đó nêu lên những
nguyên nhân động lực của sự phát triển tâm lí cùng những đặc trưng tâm lí qua các
giai đoạn phát triển của các lứa tuổi học sinh. Bên cạnh đó phải kể đến một số cơng
trình khác như “Tâm lí học trẻ em và tâm lí học sư phạm” ( Lê Văn Hồng, hội đồng
bộ mơn tâm lí học giáo dục, BGDHN, 1975), “Tâm lí học” ( Phạm Minh Hạc, T1,2.
NXBGD 1989),… là những tác phẩm cùng bàn về tâm lí học sinh.
Từ lịch sử của vấn đề nghiên cứu trên chúng ta thấy ở bất kì quốc gia nào, thời đại
nào vấn đề nghiên cứu tâm lí lứa tuổi học sinh cũng là một vấn đề đáng quan tâm
trong đó đặc biệt là lứa tuổi học sinh trung học cơ sở - một lứa tuổi có đời sống tâm lí
rất đa dạng nhưng cũng khơng kém phần phức tạp. Từ đó có thể khẳng định rằng
trong các giai đoạn phát triển của cuộc đời mỗi con người, lứa tuổi thiếu niên có một

vị trí rất quan trọng vì đây là qng đời diễn ra những “biến cố” rất đặc biệt từ đây có
thể kéo theo một loạt những thay đổi về tâm lí. Thời kì này cảm nhận về tính trẻ con
và nhu cầu được tự khẳng định bản thân mình xuất hiện ở học sinh. Ngoài ra lứa tuổi
này xuất hiện ý muốn chủ quan và hiện thực khách quan, đó là nhu cầu muốn tự
khẳng định bản thân mình và được mọi người thừa nhận với việc các em vẫn ý thức
được rằng mình chưa đủ khả năng. Mâu thuẫn này được tạo ra từ những thay đổi lớn
trong tâm lí học sinh.
Bên cạnh đó lứa tuổi này các em cũng đang đứng trước một thử thách rất lớn của
cuộc sống. Đó là sự phát triển rất nhanh của thế giới nói chung và của Việt Nam nói
riêng về mọi mặt: kinh tế, văn hóa, khoa học cơng nghệ,… kéo theo các mối quan hệ
con người này càng đa dạng, phức tạp. Chính vì thế đời sống tâm lí của học sinh nói
chung và học sinh trung học cơ sở nói riêng đang có nhiều biến động to lớn với nhiều
biểu hiện đáng lo ngại. Các em thường có những biểu hiện của trạng thái rối nhiễu
tâm lí như: trầm cảm, rối loạn lo âu, chống đối không tuân thủ, gây hấn,…Những biểu
hiện đó nếu khơng được điều chỉnh, giải tỏa kịp thời sẽ dẫn đến hậu quả đáng tiếc ảnh
hưởng đến học tập, khó tiếp thu kiến thức, kết quả kém, chán học, bỏ học,… Vậy câu
hỏi đặt ra là làm thế nào để học sinh có khó khăn về mặt tâm lí như trên có thể nhận ra
chính mình, từ đó thay đổi hành vi, thái độ, tự tái lập lại thế cân bằng tâm sinh lí của
bản thân theo hướng tích cực hơn, ở trình độ cao hơn? Đây cũng chính là vấn đề đáng
quan tâm của những người làm nghề giáo dục mà đặc biệt là những giáo viên chủ
nhiệm – những người luôn trực tiếp đồng hành với các em.
2


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

Xuất phát từ cơ sở lí luận trên cùng với việc nhận thấy sự cần thiết của vấn đề cần
làm, bản thân cũng là một giáo viên cấp trung học cơ sở và đã từng có nhiều năm
được ban lãnh đạo nhà trường tin tưởng phân công làm công tác chủ nhiệm lớp, tôi

nhận thấy rằng: là một giáo viên chủ nhiệm ngoài các chức năng: quản lí, giáo dục,
dạy học, giáo viên cịn có thêm chức năng tư vấn tâm lí hoặc xây dựng tâm lí tích cực
cho những em có biểu hiện rối nhiễu tâm lí. Muốn như vậy thì giáo viên phải nắm
chắc được bản chất, nguyên nhân của từng loại biểu hiện rối nhiễu tâm lí để từ đó đề
ra các giải pháp, góp phần xây dựng tâm lí tích cực cho các em. Vì thế tơi quyết định
lựa chọn đề tài “Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lí tích cực cho học
sinh có biểu hiện rối nhiễu tâm lí bậc trung học cơ sở”. Đề tài đã được thể nghiệm
tại trường trung học cơ sở nơi tôi công tác và bước đầu đã thu được một số kết quả
đáng ghi nhận. Vậy tôi xin được mạnh dạn trình bày đề tài này. Rất mong được các
cấp quản lí giáo dục và các đồng nghiệp đọc, góp ý, bổ sung.

3


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

B. NỘI DUNG
I. Thực trạng học sinh Trung học cơ sở có những biểu hiện rối nhiễu tâm lí và
cơng tác chủ nhiệm trong việc xây dựng tâm lí tích cực cho những học sinh có
biểu hiện rối nhiễu tâm lí.
1. Thực trạng học sinh Trung học cơ sở có những biểu hiện rối nhiễu tâm lí.
a. Thực trạng học sinh trung học cơ sở nói chung.
Mặc dù thường bị các nhà tâm lí học, giáo dục học gán cho những tên gọi rất đặc
biệt: thời kì khủng hoảng, thời kì quá độ, tuổi ổi ương bất trị, tuổi nổi loạn,… thế
nhưng học sinh ở lứa tuổi này cũng có những ưu thế riêng của nó so với các lứa tuổi
khác. Đó là sự phát triển mạnh mẽ về thể chất, sự hình thành các phẩm chất mới về trí
tuệ, đạo đức, đồng thời xuất hiện những yếu tố mới của sự trưởng thành do kết quả
của sự biến đổi cơ thể, của sự tự ý thức, các kiểu quan hệ người lớn, bạn bè, các hoạt
động học tập, hoạt động xã hội. Chính vì thế các em rất có ưu thế về sức khỏe để duy

trì trạng thái cân bằng ổn định tâm lí rất có lợi cho học tập. Theo một số nghiên cứu
có quy mơ cấp nhà nước, cấp bộ trọng điểm được triển khai từ năm 2001- 2005 trên
hàng chục triệu học sinh trung học cơ sở thuộc các vùng miền khác nhau của Việt
Nam cho thấy: “Chỉ số IQ của học sinh Việt Nam đạt chuẩn (100 điểm) ngang bằng
với học sinh cùng tuổi của các nước đang phát triển. Ngồi ra một số q trình nhận
thức khác cũng không thua kém học sinh của một số nước phát triển khác như: khối
lượng trí nhớ đạt mức chuẩn, khả năng tập trung, di chuyển cũng đạt trên chuẩn”.
(Dẫn theo: “Bài tập thực hành tâm lí học” Trần Trọng Thủy ( Chủ biên), 1990). Việc
đưa ra dẫn chứng trên để thấy được những học sinh có trạng thái tâm lí ổn định,
chuyên cần, chăm lo trong học tập thì kết quả rất đáng khen ngợi. Nhưng bên cạnh
những điều đáng mừng ấy, ta còn thấy rằng hiện nay học sinh trung học nói chung,
học sinh trung học cơ sở nói riêng đã và đang phải chịu áp lực rất nhiều phía từ gia
đình, nhà trường và xã hội. Chính vì thế khiến nhiều em đã quá căng thẳng và dẫn đến
hiện tượng rối nhiễu tâm lí.
Qua các phương tiện thơng tin đại chúng cho thấy, tình trạng học sinh lứa tuổi
thiếu niên có biểu hiện rối nhiễu tâm lí ngày càng tăng, trong đó những biểu hiện
thường gặp nhất là trầm cảm, rối loạn lo âu, chống đối không tuân thủ, gây hấn,…
Theo thống kê của viện sức khỏe tâm thần cho biết, nước ta có khoảng 3- 6% dân số
mắc bệnh trầm cảm trong đó chủ yếu là lứa tuổi học sinh trung học cơ sở. Còn số liệu
của bệnh viện tâm thần trung ương năm 2005 cho thấy trong tổng số 5.000 người có
biểu hiện bất thường khi đến khám thì có tới 30% là học sinh trung học cơ sở. Theo
điều tra của bệnh nhi trung ương tại một số trường trung học cơ sở thì cũng có tới
20% học sinh lo lắng, có biểu hiện của bệnh rối loạn tâm trí hay cịn gọi là trầm cảm.
4


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

Trên đây quả thật là những con số đáng lo ngại, đáng để cho mọi người phải quan

tâm. Bên cạnh đó, số học sinh mắc chứng rối loạn lo âu cũng đáng phải báo động.
Hiện nay, cả nước có khoảng 10% học sinh mắc bệnh. Với căn bệnh này, nếu để kéo
dài và không được tư vấn kịp thời, đúng cách thì sẽ dẫn đến lo âu bệnh lí và cũng là
nguyên nhân gây ra bệnh trầm cảm và rối loạn tâm thần thực sự.
Quả thật với những vấn đề rối nhiễu tâm lí như trên nếu không được điều chỉnh
kịp thời sẽ ảnh hưởng đến học tập của học sinh và kéo theo những hậu quả khó lường.
Đây chính là vấn đề nan giải khơng những đối với gia đình, tồn xã hội mà còn là thử
thách rất lớn đối với ngành giáo dục khi những mầm non tương lai của đất nước đang
đứng trước bờ vực của sự mất cân bằng về trạng thái tâm lí.
b. Thực trạng học sinh trung học cơ sở tỉnh, huyện và tại trường địa phương nơi
công tác.
Năm học 2012- 2013 đối với cấp trung học cơ sở thuộc tỉnh Nghệ An nói chung
và địa bàn huyện Đơ Lương nói riêng đã đạt được những thành tựu đáng ghi nhận.
Chúng ta thực sự vui mừng vì qua “kì thi học sinh giỏi quốc gia năm 2013 tỉnh có 95
học sinh đạt giải và đứng thứ 2 của cả nước. Kì thi olimpíc vật lí lớp 8 kết quả có
90/130 học sinh được cơng nhận là học sinh giỏi. Thi học sinh giỏi lớp 9 với 1.294 em
dự thi trong đó đạt 1 huy chương vàng, 2 huy chương bạc và 7 huy chương đồng”.
(Dẫn theo số liệu của cục thống kê tỉnh Nghệ An, chuyên mục giáo dục đào tạo). Bên
cạnh đó cịn phải kể đến những thành tích rất đáng biểu dương của ngành giáo dục
huyện, đó là có rất nhiều học sinh đạt học sinh giỏi tỉnh, giỏi huyện ở tất cả các môn
học. Sở dĩ có được điều đó chính là nhờ sự quan tâm chỉ đạo sát sao của cấp ủy chính
quyền, các ngành đoàn thể địa phương và lãnh đạo các trường học cùng với sự nỗ lực
hết mình của các em. Ngồi ra cịn có sự hỗ trợ giúp đỡ rất lớn về tinh thần, vật chất
từ phía phụ huynh, gia đình các em - những người đã tạo điều kiện thuận lợi về mọi
mặt, là chỗ dựa tinh thần giúp các em ổn định tâm lí trong suốt q trình học tập.
Tuy nhiên bên cạnh niềm vui mà các em đã đạt được thì đâu đó vẫn cịn một số
học sinh học hành sa sút, ngại tham gia các hoạt động khác, ngại giao tiếp với mọi
người, sống thu mình khép kín và thậm chí có những biểu hiện tiêu cực đáng lo ngại.
Liên quan đến thực trạng ấy hẳn phải xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân, một trong
những nguyên nhân ấy là do học sinh mắc phải những khó khăn về tâm lí chưa được

giải tỏa, tư vấn kịp thời. Xin được dẫn ra một vài vụ việc đáng tiếc đã xảy ra mà bản
thân tôi thiết nghĩ nếu có ai đó có thể đứng ra giúp các em giải tỏa kịp thời những bức
xúc tâm lí thì đâu đến nỗi:
- Ngày 13/4/2012: Một học sinh trường chuyên Thanh Chương- Nghệ An đã gieo
mình xuống sơng Lam tự vẫn.
5


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

- Ngày 17/4/2013: Một nữ sinh 14 tuổi ở xã Nghĩa Bình- Tân Kì- Nghệ An đã lẳng
lặng lội ra dịng sơng Con. Khi mọi người phát hiện thì cơ bé đang vùng vẫy giữa
dịng nước và chìm dần.
- Cầu Bến Thủy- Vinh- Nghệ An trước đây đã trở thành địa điểm để một số học sinh
tìm đến tự kết liễu đời mình. Vì chán học nên một nam sinh Nghệ An đã nhảy cầu tự
vẫn.
- Năm học 2011- 2012, một em học sinh lớp 8 trường THCS Thái Sơn- Đô LươngNghệ An khi bị mẹ hỏi có lấy tiền của mẹ khơng, sau đó vì tính tự ái em đã treo cổ
trên cành xoan trong vườn tự vẫn.
Riêng trường trung học cơ sở tại địa phương- nơi tôi công tác, tuy chưa đến mức
nghiêm trọng như những vụ việc nói trên, nhưng qua công tác giảng dạy và chủ nhiệm
lớp, tôi nhận thấy một số em có những biểu hiện rối nhiễu tâm lí như: biểu hiện của
chứng trầm cảm, rối loạn lo âu, chống đối không tuân thủ, gây hấn. Đây là những rối
loạn tâm lí thường hay xảy ra khi học sinh có ức chế đối với một vấn đề nào đó trong
cuộc sống. Với vai trị, trách nhiệm của một giáo viên chủ nhiệm trực tiếp giảng dạy,
quản lí, giáo dục các em, tơi nhận thấy mình cần phải xây dựng tâm lí tích cực cho các
em, giúp các em từ bỏ những suy nghĩ tiêu cực, có thêm niềm tin, nghị lực sống, giúp
cho việc học tập được tốt hơn.
2. Thực trạng công tác chủ nhiệm trong việc xây dựng tâm lí tích cực cho những
học sinh có biểu hiện rối nhiễu tâm lí.

a. Ưu điểm:
* Đối với giáo viên:
Ngoài những nhiệm vụ và quyền hạn của giáo viên chủ nhiệm lớp đã được quy
định trong điều 31, điều lệ trường Trung học cơ sở, trường Trung học phổ thông và
Trung học phổ thông nhiều cấp học ban hành kèm theo thơng tư số 12/2011/TTBGDĐT ngày 28/3/2011 thì giáo viên chủ nhiệm lớp hiện nay cịn có quyền được tư
vấn, tham vấn, hỗ trợ cho những học sinh có khó khăn về mặt tâm lí và những người
có tác động tiêu cực đến tâm lí học sinh. Vấn đề này đã được nêu rõ tại điều 16 mục 1
và điều 31 mục 6 của điều lệ Trường trung học, Trung học phổ thông nhiều cấp học.
Từ những quy định cụ thể của điều lệ cho thấy giáo viên chủ nhiệm là người được
ưu tiên hơn giáo viên bộ môn khác ở chỗ họ được đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ tư
vấn và có thể tư vấn cho học sinh khi cần thiết.
Quá trình tư vấn xây dựng tâm lí tích cực cho học sinh, giáo viên cịn nhận được
sự động viên, ủng hộ, quan tâm kịp thời của ban lãnh đạo nhà trường. Đây cũng là
điều kiện thuận lợi để giáo viên hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ của mình.
6


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

Ngồi ra về phía gia đình học sinh, giáo viên cịn nhận được sự đồng tình, ủng hộ
nhiệt tình của một số bậc phụ huynh- những người ln ln mong muốn con cái họ
có sức khỏe tốt, tâm lí ổn định, giúp cho việc học tập được tốt hơn. Đặc biệt trong
thời đại hiện nay với sự phát triển của công nghệ thông tin nên mỗi giáo viên có thể
dễ dàng liên lạc với gia đình học sinh thơng qua điện thoại về những biểu hiện, hành
vi khơng bình thường của học sinh.
* Đối với học sinh:
Được sự quan tâm, hỗ trợ nhiệt tình của giáo viên chủ nhiệm sẽ giúp các em nhận
thức được chính mình, tự biết giải quyết vấn đề, qua đó hình thành tính tự lập, nâng
cao tinh thần trách nhiệm, giúp các em ổn định đời sống tâm hồn, tình cảm.

Với nhiệm vụ xác định, trị liệu, can thiệp bước đầu của giáo viên chủ nhiệm đối
với những biểu hiện rối nhiễu tâm lí sẽ góp phần giúp cho học sinh giảm thiểu nguy
cơ mắc bệnh trầm trọng và kéo theo những hệ lụy khó lường.
* Đối với nhà trường:
Với sự hợp tác tốt giữa giáo viên chủ nhiệm và học sinh có khó khăn về tâm lí sẽ
đạt được một trong những mục tiêu chung của nhà trường đó là việc giảm thiểu số học
sinh có học lực yếu kém, học sinh không đủ điều kiện sức khỏe để học tập, học sinh
có nguy cơ bỏ học giữa chừng vì có khó khăn về tâm lí,…
Giáo viên chủ nhiệm ngồi các chức năng dạy học, quản lí, giáo dục cịn có thêm
chức năng tư vấn tâm lí cho học sinh (tư vấn ngay trong nghề dạy học). Đây là một
vấn đề kiêm nhiệm rất có lợi cho nhà trường trong khi trường chưa chưa có bộ phận
tư vấn học đường chuyên nghiệp.
b. Tồn tại:
* Đối với giáo viên:
Ai cũng biết rằng xây dựng tâm lí tích cực cho học sinh có khó khăn về tâm lí là
một việc làm rất thiết thực đối với công tác chủ nhiệm. Vậy mà một bộ phận nhỏ giáo
viên chủ nhiệm hiện nay vẫn chưa được nhiệt tình với cơng việc này cho lắm. Qua
khảo sát thăm dò một số ý kiến của giáo viên chủ nhiệm trong trường và giáo viên
chủ nhiệm trường bạn, tơi nhận thấy rằng lí do ngại tư vấn tâm lí cho học sinh của các
giáo viên chủ nhiệm là xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Ý kiến thứ nhất họ cho rằng
công việc chủ nhiệm hiện nay đã quá nhiều việc, thêm một chức năng tư vấn nữa liệu
có làm được khơng, đây quả là một vấn đề quá tải đối với giáo viên. Ý kiến thứ hai
cho rằng những đặc thù mang tính quy luật trong sự phát triển tâm lí học sinh gây ra
những khó khăn nhất định cho giáo viên chủ nhiệm trong việc xác định, phân loại
những học sinh có biểu hiện rối nhiễu tâm lí. Đây cũng là một lứa tuổi có tâm sinh lí
7


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

thay đổi bất thường, một lứa tuổi thực sự khó bảo. Một số ý kiến khác lại xuất phát từ
việc tiếp cận phụ huynh học sinh. Do nhận thức còn hạn hẹp nên một số phụ huynh
khi giáo viên đề cập đến vấn đề của con em mình thì họ tỏ ra phẫn nộ, từ chối hợp tác
hoặc nói những lời thiếu khiếm nhã tới giáo viên. Một số phụ huynh khác do gánh
nặng cơm áo gia đình cho nên họ khốn hẳn con cái cho giáo viên chủ nhiệm muốn
làm sao thì làm. Chính vì thế vấn đề xây dựng tâm lí tích cực cho học sinh có biểu
hiện rối nhiễu tâm lí hiện nay vẫn cịn tồn tại những khó khăn nhất định.
Ngoài ra một số giáo viên chủ nhiệm khi học sinh có vấn đề tâm lí cần chia sẻ thì
giáo viên lại tỏ ra lúng túng vì chưa tìm hiểu sâu về nghiệp vụ tư vấn tâm lí, hoặc trị
cần chia sẻ thì giáo viên lại có tiết dạy.
* Đối với học sinh:
Khi được giáo viên chủ nhiệm quan tâm, hỏi han và tỏ ý muốn giúp đỡ thì các em
lại ngại chia sẻ tâm sự của mình, thậm chí có em cịn phản ứng bằng cách sống thu
mình, ngại giao tiếp, ngại tham gia các phong trào của đội, trường, các hoạt động xã
hội khác,…
* Đối với nhà trường:
Mặc dù chức năng tư vấn, tham vấn hỗ trợ học sinh có khó khăn về tâm lí đã được
BGD và ĐT chỉ thị cho các trường học thực hiện từ năm 2005 nhưng ở một số trường
học hiện nay vẫn chưa có giáo viên tư vấn tâm lí chun trách. Bên cạnh đó cơ sở vật
chất như phịng tư vấn tâm lí chưa có hoặc chưa được đảm bảo. Hơn nữa do ngân
sách hàng năm của mỗi trường còn hạn hẹp, vì thế chưa có điều kiện biên chế giáo
viên làm cơng tác tư vấn tâm lí cho học sinh. Việc đào tạo nguồn nhân lực phục vụ
công tác này cũng chưa đáp ứng được yêu cầu cả về số lượng lẫn chất lượng.
Từ thực trạng về phía học sinh trung học cơ sở và công tác của giáo viên chủ
nhiệm như đã nói ở trên, tơi nhận thấy rằng bên cạnh những ưu điểm đáng ghi nhận
thì vẫn cịn tồn tại khơng ít những khó khăn mà theo tơi nghĩ điểm mấu chốt là ở giáo
viên chủ nhiệm, ở lịng nhiệt tình và sự đồng cảm sẻ chia đối với các em vẫn còn hạn
chế. Một nhà giáo người Nga đã từng viết: “Đến với một nhà giáo dục, điều chủ yếu
đó là tình người. Đó cũng là nhu cầu sâu sắc trong mỗi con người. Có lẽ mầm mống

của hứng thú sư phạm là ở chỗ hoạt động sáng tạo đầy tình người để tạo ra hạnh phúc
cho con người. Đó là một điều vơ cùng quan trọng vì khi tạo ra niềm vui cho người
khác, cho trẻ thơ thì ở họ là một tài sản vơ giá đó là tình người mà tập trung ở sự nhiệt
tâm, thái độ ân cần chu đáo”. Chính vì thế bổn phận của mỗi giáo viên chúng ta hãy
nhận thức đúng, đủ về vai trò, chức năng của một giáo viên chủ nhiệm. Đối với những
em học sinh có biểu hiện rối nhiễu tâm lí chúng ta hãy giúp các em tìm lại được chính
mình, tự giải quyết vấn đề, giúp các em học tập tốt hơn.
8


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

Để làm tốt được điều đó giáo viên chủ nhiệm cần phải có nhiều giải pháp có tính
khả thi. Từ thực tiễn đã áp dụng và đã đạt được hiệu quả, tôi xin phép được trình bày
một số giải pháp như sau.
II. Một số giải pháp của giáo viên chủ nhiệm trong công tác xây dựng tâm lí tích
cực cho học sinh Trung học cơ sở có biểu hiện rối nhiễu tâm lí.
1. Giáo viên chủ nhiệm cần nhận thức đúng, đủ vai trò, trách nhiệm của mình
trong cơng tác xây dựng tâm lí tích cực cho những học sinh có khó khăn về tâm lí.
Vẫn biết rằng thêm một chức năng tư vấn, hỗ trợ xây dựng tâm lí tích cực cho học
sinh có những biểu hiện rối nhiễu tâm lí hiện nay là một việc làm quá tải đối với một
giáo viên chủ nhiệm, bởi vì họ đâu phải chỉ riêng cơng tác chủ nhiệm mà chức năng
cơ bản của họ là dạy học, truyền thụ kiến thức cho học sinh, giúp các em có được
hành trang tốt nhất để bước vào đời. Thế nhưng theo tôi mỗi giáo viên chúng ta cần
nhận thức đúng, đủ vai trị, trách nhiệm của mình đó là ngồi các chức năng dạy học,
giáo dục, quản lí học sinh thì chúng ta cịn phải nâng cao vai trị trách nhiệm của mình
trong việc giúp đỡ những học sinh có khó khăn về tâm lí bởi nếu khơng ổn định được
về tâm lí thì các em khó có thể học tập tốt được. Đây khơng chỉ là những quy định về
chức năng của giáo viên chủ nhiệm đã được phổ biến trong điều lệ trường Trung học

cơ sở, trường Trung học phổ thông, trường Trung học phổ thông nhiều cấp học của
Bộ Giáo dục và Đào tạo mà cịn là xuất phát từ lịng nhiệt tình, sự tận tâm của một
người làm giáo dục. Do đó mỗi giáo viên hãy tự ý thức rằng đằng sau trách nhiệm của
gia đình đối với các em thì trách nhiệm của thầy cơ cũng đóng một vai trị rất quan
trọng và có ảnh hưởng rất lớn đối với sự hình thành nhân cách và phát triển trí tuệ của
các em. Một kết quả học tập tốt chỉ thực sự đến với những em học sinh cần cù cộng
với việc các em được sở hữu thân hình khỏe mạnh và tâm lí ổn định. Một lớp chủ
nhiệm thật xuất sắc khi số học trong lớp ấy học tập, nề nếp tốt và học sinh hoàn toàn
khỏe mạnh về thể trạng và ổn định về tinh thần. Cịn gì vui bằng khi mỗi giáo viên
chủ nhiệm chúng ta làm được tất cả những điều đó cho các em. Chính vì thế là giáo
viên – những người cha, người mẹ thứ hai của các em chúng ta hãy vì tình thương, sự
đồng cảm, sẻ chia, hãy cho các em một cảm giác yên tâm hơn, vững vàng hơn khi ở
trường, nhất là những em có biểu hiện rối nhiễu tâm lí, các em đang rất cần chúng ta
hơn bao giờ hết. Khi đã nhận thức được vai trị, trách nhiệm của mình, chắc chắn giáo
viên sẽ tìm ra hướng giải quyết tốt nhất cho các em.
2. Giáo viên chủ nhiệm cần nắm bắt được tâm lí lứa tuổi học sinh Trung học cơ sở.
Chúng ta biết lứa tuổi học sinh Trung học cơ sở là một lứa tuổi có tâm sinh lí hết
sức phức tạp. Đặc điểm nổi bật ở lứa tuổi này là tâm trạng dễ thay đổi thất thường. Có
lúc đang vui nhưng chỉ là một cớ gì đó lại sinh ra buồn ngay hoặc đang lúc bực mình
9


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

nhưng gặp điều gì thích thú lại tươi cười ngay. Ở lứa tuổi này có nhiều sự thay đổi về
sinh lí trong cơ thể các em và sự thay đổi đó có ảnh hưởng tới tâm lí học sinh. Đó là
sự phát triển của hệ xương và hệ cơ, giữa xương bàn tay và các đốt ngón tay khơng
đồng đều nên dẫn đến các em làm việc lóng ngóng vụng về. Sự phát triển của hệ tim
mạch khơng cân đối. Thể tích tim tăng nhanh nhưng đường kính của các mạch máu

phát triển chậm gây rối loạn tâm thất của tuần hoàn máu nên các em thường có cảm
giác mệt mỏi, nhức đầu, chóng mặt, dễ xúc động, dễ bị kích động, bộc phát, nhiệt
thành, hăng say, bực tức cáu gắt vì khơng làm chủ được mình,…. Ngồi ra lứa tuổi
này cũng khiến nhiều em cảm thấy mình trở thành người lớn một cách khách quan và
sự thay đổi về mặt sinh lí đã góp phần tạo nên nguồn gốc sự nảy sinh ở thiếu niên cảm
giác về tính người lớn. Do những thay đổi về tâm lí của học sinh rất phức tạp như vậy
nên theo tôi nếu giáo viên không nắm bắt được tâm lí lứa tuổi học sinh khó có thể xác
định những học sinh nào có biểu hiện tâm lí ổn định, bình thường và những học sinh
nào có biểu hiện rối nhiễu tâm lí. Bởi với một học sinh Trung học cơ sở mặc dù có thể
trạng khỏe mạnh phát triển bình thường về mọi mặt, rất ổn định về tâm lí, nhưng
nhiều khi theo quy luật phát triển của lứa tuổi có những lúc các em có những hành
động, việc làm đơi khi chúng ta cũng khơng lí giải được huống chi là những em có
những biểu hiện rối nhiễu tâm lí. Chính vì thế tìm hiểu, nắm bắt được tâm lí học sinh
sẽ là cơ sở giúp cho giáo viên chủ nhiệm hiểu rõ hơn quy luật phát triển tâm lí lứa tuổi
từ đó có thể xác định đúng những học sinh có tâm lí ổn định và những học sinh có
biểu hiện khơng bình thường về tâm lí.
3. Giáo viên chủ nhiệm cần xác định đúng những học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí và phân loại những biểu hiện.
a. Biểu hiện rối nhiễu tâm lí và những học sinh có biểu hiện rối nhiễu tâm lí.
Biểu hiện rối nhiễu tâm lí là hiện tượng tâm lí phát triển khơng bình thường, Dấu
hiệu của biểu hiện rối nhiễu tâm lí là vừa diễn ra trong nội tâm vừa được biểu hiện ra
các hành vi bên ngoài trái với quy luật phát triển tự nhiên.
Học sinh có biểu hiện rối nhiễu tâm lí là những học sinh có những biểu hiện, hành
vi khơng bình thường trái với những biểu hiện của những bạn cùng trang lứa. Học
sinh có biểu hiện rối nhiễu tâm lí thường hay căng thẳng, lo âu, sợ hãi quá mức về
một vấn đề gì đó. Các em thường ngồi một xó trong lớp, ngại giao tiếp, vui chơi, ngại
tham gia các hoạt động xã hội, hoặc có thể đề cập đến những vấn đề tiêu cực như: tỏ
ra bất cần với cuộc sống, tự tử, hoặc thường hay nói khơng muốn sống, …khi được
người khác hỏi han thường hay có phản ứng không tốt, không hợp tác với người giao
tiếp. Các em thường hay bực bội vô cớ, đổ lỗi cho người khác về những lỗi lầm mà

mình gây ra, có những hành vi lệch chuẩn, gây hấn, vi phạm pháp luật,...
10


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

Hiện nay do áp lực từ nhiều phía, tình trạng học sinh có biểu hiện rối nhiễu tâm lí
xảy ra ngày càng nhiều và có thể phân ra từng loại biểu hiện rối nhiễu như: trầm cảm,
tự tử, rối loạn lo âu, chống đối không tuân thủ, gây hấn,… Nếu để kéo dài việc học
sinh mắc những biểu hiện trên thì sẽ gây ảnh hưởng xấu đến học tập của các em.
Chính vì thế giáo viên làm công tác chủ nhiệm cần xác định đúng những học sinh có
biểu hiện rối nhiễu tâm lí, sau đó cần phân loại để từ đó tìm ra những hướng tư vấn
thích hợp vì khơng phải loại biểu hiện nào hướng tư vấn cũng giống nhau. Để xác
định đúng học sinh có biểu hiện, giáo viên chủ nhiệm cần quan sát những biểu hiện
tâm lí của các em trong điều kiện tự nhiên, nhất là trong hoạt động vui chơi, học tập,
lao động, giao tiếp. Vì chính trong những môi trường ấy học sinh mới bộc lộ rõ nhất
những trạng thái bất thường về tâm lí của mình.
Năm học 2012- 2013, tôi được ban lãnh đạo trường giao cho nhiệm vụ dạy học và
chủ nhiệm lớp 8B. Khi mới nhận nhiệm vụ của mình tất cả giáo viên chủ nhiệm trong
trường ai cũng ái ngại cho tôi rằng năm học trước vị thứ về nề nếp, học tập của lớp ấy
luôn đứng bét trường. Thú thật lúc đầu tơi cũng rất lo lắng. Chính vì thế ngay từ
những ngày đầu làm công tác chủ nhiệm tôi đặc biệt để ý đến những học sinh của lớp
tơi để tìm hiểu nguyên nhân vì sao lại như vậy. Một thời gian tôi nhận thấy một trong
những nguyên nhân khiến cho lớp tơi thường có vị thứ đội sổ của trường đó là do 3
em học sinh trong lớp.
Trường hợp thứ nhất là em Nguyễn Thị Vân, trong các hoạt động của lớp, đội,
trường như lao động, thu gom giấy loại, các cuộc thi cấp chuyên hiệu của đội,… em
chưa tham gia các hoạt động này, quan sát em ngồi học tơi trơng em có vẻ mệt mỏi,
uể oải khơng tập trung, thỉnh thoảng khơng hiểu có chuyện gì lại tự nhiên khóc. Giờ

ra chơi tơi thấy em ngồi buồn ủ rũ, khơng hịa đồng với các bạn trong lớp. Có hôm
trống tiết tôi ra tận sân thể dục khi đang trong giờ học thể dục của các em, tôi thấy
Vân đang đứng một mình tách ra khỏi các bạn cùng lớp.
Cịn em Phạm Thị Sáng, tơi thấy trong giờ học em thường có biểu hiện lo sợ quá
mức về một vấn đề gì đó. Đơi khi tơi gọi em đứng dậy hỏi bài, em thường trả lời thiếu
dứt khoát, hoặc câu trả lời của em chẳng đâu vào đâu cả. Khi chấm bài kiểm tra của
em tôi chẳng hiểu vấn đề em định viết là gì. Nó rất lan man, mơ hồ mặc dù em viết
gần hết cả một mặt giấy. Có hơm em đã có những hành vi gây cho khơng ít người sự
sửng sốt khơng hiểu vì sao lại như thế. Em thường đi thất thểu ngoài đường với vẻ
mặt thất thần, có khi cịn ném đá vào những người qua đường, rồi leo trèo lên cả đài
tưởng niệm hò hét. Nhưng những hành vi này chỉ xảy ra trong một thời gian ngắn,
bình thường em vẫn hay lo âu căng thẳng, sợ sệt.
Trường hợp em Phạm Văn Đức thì lại khác, khi giáo viên yêu cầu làm một việc
gì đó em thường hay phớt lờ hoặc từ chối, hoặc cố ý gây bực mình cho giáo viên chủ
11


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

nhiệm lớp. Yêu cầu em vệ sinh lớp thì em lại đi muộn và đổ lỗi cho bạn khác là không
làm. Khi xếp chỗ ngồi thì em tỏ ra khó chịu với các bạn ngồi cạnh. Các bạn phát hiện
lỗi báo với cô chủ nhiệm thì Đức đe dọa địi đánh các bạn. Em còn quấy nhiễu các
bạn trong lớp bằng cách xịt van xe đạp, cướp kiện khi các bạn gái đang vui chơi và
ném và chỗ khác.
Qua việc theo dõi, quan sát, tìm hiểu kĩ, tơi nhận thấy ba em học sinh lớp tơi đúng
là những học sinh có biểu hiện rối nhiễu tâm lí. Đây là những loại biểu hiện rối nhiễu
mà tôi đã từng gặp và từng giúp đỡ rất nhiều em ở các năm học trước. Do đó căn cứ
vào bản chất của mỗi loại biểu hiện rối nhiễu, tơi đi đến kết luận: em Nguyễn Thị Vân
có biểu hiện của chứng bệnh trầm cảm, em Phạm Thị Sáng có biểu hiện của chứng rối

loạn lo âu, em Phạm Văn Đức vừa có biểu hiện của chống đối khơng tuân thủ, vừa có
biểu hiện gây hấn. Những biểu hiện này thực tế đã gây khơng ít khó khăn cho các em
trong học tập, sinh hoạt, tạo nên rào cản ngăn cách giữa các em với các bạn trong lớp,
gây ảnh hưởng rất lớn đến kết quả thi đua hàng tuần của cả lớp - một trong những
nguyên nhân khiến cho lớp thường xếp vị thứ cuối trường. Chính vì thế theo tơi ngay
từ khi học sinh mới có biểu hiện, giáo viên chủ nhiệm là người phải có trách nhiệm
can thiệp bước đầu cho các em, giúp các em giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh trầm trọng
phải tìm đến chuyên gia tư vấn tâm lí chuyên trách hoặc phải điều trị bằng cách dùng
các loại thuốc, chưa kể là các em có tâm lí tiêu cực tất xảy ra những hệ lụy khó lường.
4. Giáo viên chủ nhiệm phải tìm hiểu nguyên nhân vì sao học sinh lại mắc những
biểu hiện rối nhiễu tâm lí như vậy.
Để có được hướng đi đúng cho việc xây dựng tâm lí tích cực cho mỗi học sinh có
biểu hiện rối nhiễu tâm lí như đã nói ở trên, giáo viên chủ nhiệm phải tìm hiểu nguyên
nhân vì sao mỗi học sinh lại có những biểu hiện như vậy. Chúng ta biết rằng khi xảy
ra một vấn đề nào đó ắt phải có ngun nhân của nó. Thơng thường một đứa trẻ được
sinh ra vốn tâm lí rất bình thường, nhưng do một số nguyên nhân chủ quan, khách
quan nào đó khiến cho học sinh ấy có những biểu hiện, hành vi bất thường. Ở đây tôi
muốn đề cập đến cả hai nguyên nhân khách quan và chủ quan xuất từ bản thân các
em, gia đình nhà trường và xã hội.
a. Nguyên nhân từ phía bản thân các em.
Để xã hội ngày càng phát triển thì cần phải có nhiều nhân tài. Vì thế để đáp ứng
u cầu đó thì học sinh ngày nay đang ra sức học tập tốt trong đó có lứa tuổi học sinh
trung học cơ sở. Với tâm lí luôn sợ thua kém bạn bè nên các em đã lao vào học, học
bất kể giờ giấc ngày, đêm mà các em chưa ý thức được rằng phải có lúc để cho đầu óc
nghỉ ngơi thư giãn. Chính vì thế để phấn đấu thực hiện những mơ ước tốt đẹp ấy là rất
chính đáng nhưng chỉ có điều, mức độ điều chỉnh mà các em đặt ra là quá cao nên khó
12


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu

tâm lí bậc Trung học cơ sở

có thể đạt được. Hậu quả là có nhiều em vì q căng thẳng dẫn đến những khủng
hoảng về tinh thần.
b. Nguyên nhân từ phía gia đình.
Hầu hết các phụ huynh đều có tâm lí chung là muốn con mình học giỏi, đạt điểm
cao, thi đậu vào trường này, trường nọ, trở thành ông nọ bà kia,… Vì thế lúc nào cũng
thúc giục con cái học. Cứ như vậy điệp khúc ấy cứ như chiếc búa tạ gõ đều đặn tra tấn
tinh thần con trẻ, khiến cho con cái học hành căng thẳng, không thể kiểm sốt lí trí
của mình.
Một số gia đình hồn cảnh nơng thơn, con đơng do đó kinh tế rất khó khăn. Thế
nhưng cha mẹ lại đau yếu nên mất khả năng lao động kiếm tiền nuôi con ăn học khiến
cho con phải vừa học vừa tự bươn chải kiếm sống. Một số phụ huynh khác vì gánh
nặng cơm áo nên khơng có thời gian quan tâm, chăm lo cho con.
Bên cạnh đó một số bậc phụ huynh chưa ý thức chăm lo rèn dạy con từ nhỏ, vì q
nng chiều con cho nên họ chưa dạy cho con các chuẩn mực đạo đức, những điều
hay lẽ phải, những điều khơng được phép làm. Chính vì thế đã tạo điều kiện cho tâm
lí con ln có biểu hiện khơng vâng lời, chống đối người lớn gây bức xúc,… Một số
phụ huynh khác do nhận thức còn hạn chế nên khi đã phát hiện ra con có những biểu
hiện rối loạn hành vi nhưng vẫn tỏ ra bình thường thậm chí cho rằng “trời sinh voi
sinh cỏ”, hoặc khoán hẳn cho giáo viên mà họ chưa hiểu rằng để lấy lại được sự cân
bằng về tâm lí cho các em thì phải cần lắm sự hợp tác giữa phụ huynh và giáo viên.
Ngồi ra khơng ít gia đình có sự cãi vã bất hịa giữa cha mẹ hoặc vì nghiện cờ bạc
rượu chè nên một số ông bố thường hay đánh đập con vơ cớ. Những xung đột gia đình
đó khiến cho con trẻ quá căng thẳng về tâm lí.
c. Nguyên nhân từ phía nhà trường.
Do lịch học ở các trường hiện nay q căng, các em khơng những học chính khóa
vào các buổi sáng mà cịn học tăng buổi hầu hết các môn ở trường vào buổi chiều.
Với lịch học này có thể những em học sinh có sức khỏe tốt thì các em sẽ tiếp thu được
cịn với những em sức khỏe yếu việc hàng ngày hàng tuần phải tiếp thu một khối

lượng kiến thức khổng lồ như vậy quả là rất quá tải đối với các em, thời gian để cho
các em thư giãn đầu óc nghỉ ngơi là q ít chính vì thế một số em đã q căng thẳng
dẫn đến rối nhiễu tâm lí.
Ngồi ra một số giáo viên cịn thiếu sự quan tâm đến hồn cảnh đặc biệt của các
em. Khi học sinh mắc lỗi, thay vì tìm hiểu nguyên nhân, hỏi han, động viên, chia sẻ
giúp đỡ thì chính giáo viên tạo ra áp lực đối với các em bằng cách quát nạt, sử dụng
hình phạt gây tổn thương đến tinh thần các em mà chúng ta đã từng thấy vấn đề này
13


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

trên một số phương tiện thơng tin đại chúng. Vì thế làm cho các em cảm thấy ln tự
ti về mình, sự mặc cảm bản thân vì thua kém bạn bè đã dẫn đến tâm lí một số học sinh
có biểu hiện xa lánh bạn bè, ngại giao tiếp, sống thu mình,…
d. Nguyên nhân từ phía xã hội.
Xã hội ngày nay với sự phát triển vũ bão của khoa học kĩ thuật, công nghệ thông
tin đã tạo điều kiện thuận lợi cho con người có thể chiếm lĩnh những tri thức mới.
Song bên cạnh những ưu thế đó cịn tồn tại một số ngun nhân ảnh hưởng đến tâm lí
học sinh đó là việc học sinh dễ rơi vào các tệ nạn. Một trong những tệ nạn ấy là nạn
nghiện Game. Một số học sinh vì quá nghiện Game nên chơi bất kể thời gian, giờ
giấc. Đã có khơng ít những em vì q cuốn hút say mê với trò chơi dẫn đến thần kinh
quá căng thẳng và có biểu hiện rối nhiễu tâm lí.
Nói về ngun nhân dẫn đến những biểu hiện rối nhiễu tâm lí có rất nhiều, nhưng
điều cơ bản là mỗi giáo viên chúng ta phải biết tìm hiểu mỗi học sinh có biểu hiện rối
nhiễu là xuất phát từ ngun nhân nào. Muốn tìm hiểu được điều đó, theo tơi giáo
viên chủ nhiệm cần tìm hiểu qua những kênh thơng tin khác nhau như: có thể tìm hiểu
thơng qua các em học cùng lớp, tìm hiểu gia đình học sinh, tìm hiểu qua thầy cơ giáo
bộ mơn, tổng phụ trách đội, BGH nhà trường, địa phương nơi cư trú.

Qua việc tìm hiểu tình hình các em và những thơng tin như đã nói trên, tơi nhận
thấy ngun nhân dẫn đến những biểu hiện rối nhiễu tâm lí học sinh đó là phần lớn
xuất phát từ phía gia đình.
Tìm đến nhà em Phạm thị Sáng, tơi mới thấy được tình cảnh của em rất đáng
thương. Nhà em nghèo. Bố thì chẳng làm được việc gì, suốt ngày uống rượu, đánh
đập, chửi bới mẹ con em vô cớ. Mẹ em trong một lần tai nạn giao thông nên mất sức
lao động. Vì thế gánh nặng của cơm áo gạo tiền đổ lên vai của Sáng. Em vốn tên là
Sáng, nhưng tôi thấy cuộc sống của em chẳng sáng tí nào. Trị chuyện với mẹ của em,
tơi có ý muốn hỏi bà vì sao gần đây Sáng lại có những biểu hiện tâm lí rối nhiễu như
vậy. Thấy sự chân thành của tôi, nước mắt lăn dài trên má, bà bắt đầu kể cho tôi nghe
câu chuyện. Trước đây bố Sáng cũng rất chăm lo cho gia đình. Ơng đã từng vào Nam
làm phụ hồ, thợ xây để kiếm tiền phụ giúp gia đình, ni con ăn học. Nhưng do áp lực
từ phía bên nội rằng tơi sinh được ba con gái, khơng có con trai nối dõi tơng đường,
khơng bằng anh bằng em nên mọi người bên nội tỏ ra khinh thường gia đình tơi.
Chính những lời nói xúc xiểm đã làm cho ơng ấy chán nản. Ơng ấy đã giải sầu bằng
rượu, lâu dần thành quen, ông ấy trở nên nghiện rượu và thường hay đánh đập chửi
bới mẹ con tơi vơ cớ. Những em của Sáng cịn nhỏ dại nên chúng chẳng biết gì, cịn
con Sáng nó thường động viên tôi:

14


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

- Mẹ đừng giận bố. Con biết bố có nỗi khổ tâm lắm. Con khơng giận bố vì bố là bố
của con mà!
Nghe con nói vậy tơi càng thương nó hơn. Tơi biết tâm lí nó cũng rất căng thẳng
sau mỗi lần bị bố đánh đau và đuổi ra khỏi nhà. Hàng ngày sau giờ học, nó đi bắt cua
để bán lấy tiền đong gạo. Có nhiều hơm nó hớn hở chạy về khoe với tôi rằng hôm nay

con bắt được những hai cân bán được một trăm năm mươi ngàn, mua thức ăn về cho
bố mẹ với các em hết năm mươi ngàn, còn lại một trăm ngàn mẹ cho con nộp tiền học
mẹ nhé. Nghe con nói như vậy tơi đau lịng lắm. Nhìn bàn tay con nhăm nhút các vết
đứt vì bị cua kẹp tơi thấy thương nó hơn bao giờ hết. Thế rồi một hôm, do nhà hết củi
đun chưa kiếm được, nó khơng có để nấu nước. Nó sang nhà bà Hồng mượn ấm điện
về để nấu. Nhưng do sơ suất nên ấm đã bị cạn nước và cháy. Bà hàng xóm địi nhưng
trong nhà lại khơng cịn tiền. Chính vì thế, nó bị bố đánh một trận thừa sống thiếu chết
và đuổi ra khỏi nhà. Hôm ấy liền một ngày một đêm, tơi khơng thấy nó về. Tơi lo lắng
tìm khắp nhưng khơng thấy. Vừa sáng sớm ngày mai, người ta đã gọi tôi và cho biết
con Sáng đang ném đá vào người đi đường, la hét đập phá ở khu đài tưởng niệm. Tôi
vội vàng chạy ra thì thấy con tơi vẻ mặt thất thần, la hét ầm ĩ. Kể từ hơm đó trở đi, nó
ln sống trong sự hồi hộp, lo âu, căng thẳng, sợ sệt. Bà dừng lại, cố nén nỗi đau đớn
tột cùng. Tôi thấy thương bà quá.
Trường hợp của em Vân thì lại khác, em lớn lên trong sự đùm bọc yêu thương của
cả ba thế hệ: ông bà, bố mẹ, anh chị em. Thế nhưng Vân lại có biểu hiện của chứng
trầm cảm. Mẹ của Vân kể cho tôi nghe khi bà mang bầu Vân mới được hai tháng thì
bị cảm nặng nên dùng thuốc tây. Chính vì thế từ khi sinh ra cho đến khi được ba tuổi,
trái với những đứa trẻ khác thì Vân mới chỉ bập bẹ gọi được tiếng mẹ. Càng lớn, Vân
càng ít nói, khơng bao giờ chia sẻ với ai về điều gì, kể cả mẹ. Thể trạng của em yếu
nên em chẳng làm được việc gì, thỉnh thoảng tự nhiên em khóc khơng hiểu vì chuyện
gì. Các lớp sáu và bảy Vân cịn vượt qua được nhưng do học tập ngày càng căng
thẳng, kiến thức ngày càng cao và nhiều khó tiếp thu nên Vân đã có một năm lưu ban
lại lớp tám khơng được lên lớp chín. Mẹ em nói:
- Có nhiều lúc tơi định cho nó nghỉ học nhưng tơi nghĩ lại sau này dù có đi làm cơng
nhân thì ít nhất cũng phải có bằng tốt nghiệp lớp chín, vì thế tơi lại tiếp tục xin cho
con đi học.
Bố mẹ bất lực trước những sai lầm của con và đã từng nhiều lần bị các chú cơng an
xã triệu tập vì tội quấy rối, phá phách sự bình n của làng xóm, tơi đang nói đến
trường hợp của em Phạm Văn Đức. Qua chính quyền địa phương tơi được biết bố em
khơng có cơng ăn việc làm ổn định. Mẹ em quanh năm chỉ quanh quẩn với mấy sào

ruộng. Tìm hiểu kĩ tơi thấy cuộc sống gia đình em khơng được n ấm, bố mẹ do
thiếu thốn về kinh tế nên thường xuyên cãi vã nhau. Em thiếu đi sự quan tâm, chăm
15


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

sóc, u thương của bố mẹ của bố mẹ. Chính điều này đã tác động lớn đến tâm lí của
Đức khiến cho em thường có biểu hiện rối nhiễu tâm lí như: Phớt lờ u cầu đề nghị
của người lớn, ln có hành động việc làm thách thức với người lớn, thiếu tình
thương đồng cảm với mọi người dẫn đến những hành vi tiêu cực. Chính vì lơ là trong
học tập nên dẫn đến kết quả học tập của em rất kém.
Mặc dù để tiếp cận gia đình học sinh tìm hiểu thêm thơng tin về các em là một việc
làm rất khó khăn và mất rất nhiều thời gian nhưng tôi nghĩ chỉ có như vậy giáo viên
chủ nhiệm mới có nắm chắc được hồn cảnh mỗi em và tìm hiểu đúng ngun nhân
sau đó mới mong đề ra các giải pháp phù hợp. Từ những lần tiếp xúc với gia đình học
sinh tơi thực sự cảm thấy rất thương các em vì các em khơng những thiếu thốn về vật
chất mà cịn thiếu thốn cả về tinh thần, về sự quan tâm, thấu hiểu, đồng cảm, sẻ chia
từ gia đình. Vì thế tôi tự nhận thấy là một giáo viên chủ nhiệm mình cần phải rút gần
khoảng cách với các em hơn, bằng cách quan tâm và giúp đỡ các em ổn định về tinh
thần để tốt hơn cho việc học. Tôi cho các em hiểu tơi chính là người các em đang cần,
là chỗ dựa tinh thần vững chắc nhất để các em có thể chia sẻ những tâm sự của mình.
5. Lắng nghe, thấu hiểu, sẻ chia và đưa ra những hướng giải quyết hiệu quả nhất
đối với mỗi học sinh có biểu hiện rối nhiễu tâm lí.
Ta biết rằng sự phát triển tâm lí của trẻ khơng tn theo những quy luật sinh học
mà tuân theo những quy luật xã hội. Dù bộ óc có tinh vi đến đâu đi chăng nữa nhưng
sống trong xã hội lồi người khơng được sự dạy dỗ giáo dục của giáo viên thì học
sinh khó có thể hình thành nhân cách tốt. Do vậy nắm được quy luật trên đối với học
sinh bị rối nhiễu tâm lí, giáo viên càng phải là người tốt nhất tạo điều kiện cho sự phát

triển tâm lí của trẻ bằng cách lắng nghe, đồng cảm, thấu hiểu, sẻ chia để từ đó đưa ra
hướng giải quyết hiệu quả nhất.
Tôi bắt đầu chọn thời điểm để gặp riêng em Nguyễn Thị Vân vào sáng thứ hai sau
tiết chào cờ, lớp chủ nhiệm của tơi có tiết hai là tiết thể dục. Khi các em học sinh đã ra
hết ngồi sân thể trong lớp chỉ cịn lại mình Vân, tơi nhẹ nhàng tiến đến em và nói:
- Vân à! Chiều nay cô muốn gặp em để trao đổi một số vấn đề, cô tin chắc rằng câu
chuyện cô trao đổi sẽ có lợi cho em. Em đừng từ chối đến trường gặp cơ nhé! Vân
khơng nói gì, em chỉ hơi khẽ gật đầu. Tơi cảm thấy rất vui vì lời đề nghị của tôi đã
được Vân chấp nhận.
Đúng như lời hứa chiều hôm ấy Vân đến trường gặp tôi. Tại lớp học, tôi nhẹ nhàng
kéo ghế ngồi đối diện với em và bắt đầu cuộc trị chuyện. Tơi để cho em tự nhận ra
chính mình, tự nhận xét về mình bằng câu hỏi:
- Em hãy nói cho cơ biết em nhận thấy mình là người như thế nào? Thấy Vân lúng
túng, tôi đưa ra một số gợi ý cho em: Ví dụ trong học tập, trong cuộc sống, em đã thấy
16


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

mình sống hịa đồng vui vẻ với các bạn hay chưa? Trong các phong trào hoạt động
của lớp, đội, trường em đã chủ động tham gia hay chưa?
Sau câu hỏi của tôi, em vẫn lặng im không trả lời. Tôi thấy đôi mắt của em bắt
đầu ngân ngấn lệ. Tôi vội nắm lấy tay em và đưa ánh mắt nhìn em với tất cả sự trìu
mến thân thương. Tơi vẫn chờ đợi câu trả lời của em hơn bao giờ hết. Năm phút sau
dường như để lấy lại được sự can đảm và đáp lại sự chờ đợi của tôi Vân mới thốt lên
rằng:
- Thưa cơ…em… chưa ạ! Vì em thấy mình tham gia… cũng chẳng để làm gì. Em
cảm thấy mình thua kém các bạn. Nhiều khi khơng hiểu vì sao em cảm thấy buồn, học
không tập trung được.

Giọng Vân như đứt quãng, nghẹn ngào, em nhìn tơi với vẻ mặt buồn rầu. Sau câu
trả lời của em tôi thấy em đã thực sự đối mặt với cảm xúc thực sự của chính mình. Em
đã tự nhận ra chính mình.
Bằng giọng dịu dàng tơi nói với em rằng cuộc sống thật sự có ý nghĩa đối với mỗi
người khi mỗi người cảm thấy hạnh phúc với cuộc sống. Để cảm nhận được niềm
hạnh phúc đó, con người cần phải sống sao cho có ý nghĩa, nghĩa là phải tạo cho mình
một tâm thế vui vẻ, lúc nào cũng cảm thấy yêu đời, yêu cuộc sống. Tôi dẫn ra cho em
một vài trường hợp cụ thể về những người khuyết tật hoàn toàn mất khả năng vận
động, nhưng họ vẫn thiết tha yêu cuộc sống, và cống hiến cho cuộc đời này bằng tất
cả những gì mình có. Sự cống hiến đó khơng phải là những gì to tát mà có thể bằng
lời ca tiếng hát, bằng một bức tranh, bằng một câu chuyện,… lúc đó những sản phẩm
tinh thần mà họ tạo thật sự có ý nghĩa với cuộc đời này. Trái lại một số người luôn
thiếu niềm tin và nghị lực trong cuộc sống, ngại tham gia các hoạt động, ngại giao
tiếp, sống thu mình,… những người như vậy cơ nghĩ họ chưa tơn trọng chính bản thân
mình và cịn làm cho những người thân của họ thật sự phải phiền lòng.
Khi nghe tôi chia sẻ như vậy tôi thấy trong ánh mắt của Vân có gì đó thay đổi khác
thường so với mọi ngày. Tơi nghĩ đây là một tín hiệu tốt. Tôi tiếp tục đưa ra những
câu hỏi cho em rằng:
- Trong gia đình, em thấy mình là một người con, cháu hiếu thảo với ông, bà, bố, mẹ
chưa? Hay là em vẫn để mọi người phiền lịng? Vì sao bố mẹ lại phiền lịng vì em?
Những câu hỏi này, Vân như cảm nhận được sự thân thiện của tôi nên em trả lời ngay:
- Cô à! Em thực sự rất ngại nói chuyện với mọi người trong gia đình. Khơng hiểu vì
sao em khơng thích. Ngay cả mẹ thường ngày rất gần gũi với em nhưng em cũng
không muốn chia sẻ, khơng hiểu sao em lại như vậy.
Tơi nhìn Vân nhẹ nhàng nở một nụ cười thân thiện với em và bảo:
17


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

- Vấn đề là ở chỗ em không muốn giãi bày tâm sự của mình với người thân. Em phải
hiểu rằng, gia đình là môi trường quan trọng nhất đối với mỗi người ở đó có ơng, bà,
bố, mẹ, anh, chị, em,… là những người thương yêu em nhất và họ sẵn sàng lắng nghe
em chia sẻ những lúc em cần. Là con gái, em có thể chia sẻ với mẹ của mình những
nỗi lo âu, phiền muộn của em. Mẹ là người sẽ giúp em giảm bớt những nặng nề về
tinh thần, giúp em cảm thấy thoải mái hơn.
Dường như từ đầu cuộc trị chuyện cho đến lúc này tơi mới thực sự cảm thấy Vân
như cởi mở tấm lịng đối với tơi. Tôi thấy khuôn mặt em tỏ vẻ tinh nhạy hơn, đặc biệt
là đôi mắt không giống như mọi lần chỉ cúi gầm mặt hoặc nhìn vào khoảng khơng nào
đó như người vô hồn.
Tôi tiếp tục đưa ra cho em một số tình huống lựa chọn và tự tìm cách giải quyết:
- Nếu trong những phút thư giãn nghỉ ngơi giữa các tiết học, các bạn trong lớp đưa ra
lời đề nghị hãy ra chơi cùng các bạn với những trò chơi như đá cầu, nhảy dây, đánh
chuyền,… hoặc tham gia các hoạt động ca múa hát ở ngoài trời, em sẽ trả lời các bạn
như thế nào? Lớp chúng ta đang có phong trào thu gom giấy loại, ủng hộ quỹ bạn
nghèo, các cuộc thi cấp chuyên hiệu do hội đồng đội phát động như: khéo tay hay
làm, nhà sử học nhỏ tuổi, thầy thuốc nhỏ tuổi thì em sẽ làm gì để hưởng ứng những
cuộc phát động đó?
Vân nhẹ nhàng đưa mắt nhìn tơi và trả lời:
- Thưa cơ, em sẽ tham gia các cuộc phát động đó ạ!
Tơi tiếp tục:
- Em thấy các hoạt động, phong trào đó mang lại điều gì cho em?
Vân trả lời:
- Nó sẽ giúp em cảm thấy yêu đời, yêu cuộc sống hơn, niềm vui được nhân lên, giảm
bớt được sự mệt mỏi, căng thẳng.
Với câu hỏi:
- Vậy điều mong muốn lớn nhất của em trong năm học này là gì?
Vân nói:
- Em mong sức khỏe của mình được tốt hơn, sống hịa đồng vui vẻ với bạn bè, được

lên lớp để khỏi ông bà, bố mẹ, thầy cô phiền lòng.
Tôi tỏ ra rất hài lòng với mục tiêu em đã đặt ra, đã biết tự giải quyết, tự tìm hướng
đi cho riêng mình.

18


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

Sau cuộc trị chuyện hơm ấy khoảng cách giữa cơ trị chúng tơi được xóa bỏ. Trong
các tiết dạy, tơi quan sát thấy em tập trung hơn nhiều và đã giơ tay phát biểu xây dựng
bài. Giờ ra chơi, tôi thấy em đã bắt đầu tiếp xúc chuyện trò với một số bạn ngồi bên
cạnh. Những lần tập thể dục, ca múa hát ngoài trời, phong trào văn nghệ của lớp em
đã tham gia,… Nói tóm lại Vân đã có sự thay đổi tiến bộ rõ rệt.
Đối với em Phạm Thị Sáng, tôi đề nghị gặp riêng em tại trường nhưng lần đầu tiên
tôi như thấy em muốn trốn tránh lời đề nghị của tơi. Em nói rằng em phải đi bắt cua
để lấy tiền chi tiêu gia đình. Lần một khơng được nên lần thứ hai tơi quyết tâm phải
gặp và trị chuyện với em cho bằng được. Khi đưa ra lời đề nghị tơi nói ngay với em
rằng:
- Sáng à! Mặc dù cô chưa một lần đi bắt cua và chắc chắn rằng cô sẽ bắt không giỏi
bằng em nhưng cô hứa chiều nay sau khi cơ trị chúng ta trị chuyện, trao đổi cô sẽ đi
bắt cua cùng em nhé! Cô nghĩ là em sẽ không từ chối lời đề nghị của cô chứ!
Với lời đề nghị này, tôi muốn trấn an và muốn em thật sự yên tâm không phải lo
lắng điều gì. Cuối cùng với lời đề xuất nhiệt tình của tơi, Sáng đã đồng ý. Thế rồi tơi
bắt đầu cuộc trò chuyện với em bằng một lời đề nghị:
- Em hãy chia sẻ với cơ những khó khăn trong học tập và hồn cảnh gia đình mà em
đang gặp phải?
Bất ngờ với lời đề nghị của tôi, Sáng tỏ ra khơng muốn chia sẻ. Em chỉ nói với tơi
rằng:

- Khơng có việc gì đâu cơ ạ!
Tơi cho em cảm giác yên tâm hơn bằng cách thủ thỉ tâm tình với em, cơ là một giáo
viên chủ nhiệm, so với các thầy cô bộ môn khác, cô là người có điều kiện gần gũi,
cảm thơng, chia sẻ với em nhiều hơn, là chỗ dựa vững chắc mà em có thể tin tưởng để
giãi bày tâm sự với cô. Cô sẽ giữ kín bí mật này nếu em muốn. Thấy tơi nói vậy, Sáng
có vẻ n tâm. Trong những lời kể của em tôi lắng nghe rất cẩn thận và tỏ ra rất tôn
trọng em. Em kể cho tôi nghe chuyện cái ấm nước, chuyện bị cha đánh đập, chuyện
họ hàng bên nội rẻ rúng vì mẹ khơng sinh được em trai, chuyện bà nội quyết khơng
cho đất vì khơng có cháu nội là cháu trai để nối dõi tơng đường,…
- Em có cảm nhận được tâm trạng của mình khi bị bố đánh đập vì chuyện cái ấm
nước? Cho cơ biết vì sao em lại có những hành động ở ngoài đường và ở khu tưởng
niệm như vậy?
Sáng trả lời:
- Sau chuyện cái ấm, em đã nói với bố rằng để em đi bắt cua em mua ấm khác trả cho
người ta nhưng bố khơng nghe lời nói của em, bố đánh em đau lắm. Mẹ can bố cũng
19


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

đánh ln cả mẹ và đuổi em ra khỏi nhà. Sau đó em đã làm gì em cũng khơng biết
nữa. Chỉ khi mẹ chạy đến đứng trước mặt em mẹ khóc, em mới chợt tỉnh ra thấy xung
quanh em có rất nhiều người. Nhận thấy mình đang đứng trên đài tưởng niệm. Từ
hơm ấy trở đi em rất lo sợ bị bố đánh, sợ khơng bắt được nhiều cua bán để chi tiêu gia
đình, nạp tiền học, vì thế nên em chẳng tập trung được vào việc học cô à!
Nghe em chia sẻ như vậy tơi cảm thấy sống mũi mình cay cay. Tơi thấy thương em
quá! Bằng tuổi em bây giờ, một số học sinh còn được bố mẹ yêu chiều, chăm đẵm
từng li từng tí. Cịn em chưa đủ lớn nhưng đã sớm phải lo toan gánh vác chuyện gia
đình. Khơng để tơi hỏi tiếp Sáng tiếp tục chủ động nói với tơi:

- Từ hơm đó các bạn cứ trêu chọc em bị điên, rằng em là đứa tâm thần, chỉ đứa tâm
thần mới trèo lên đài tưởng niệm hò hét,... nên lúc nào em cũng sợ hãi, mất tự tin, sợ
các bạn chê cười.
Tôi dịu dàng bảo em rằng em không phải là người như vậy. Ai đó nói với em
những lời như vậy là những người đó chưa tốt. Cơ sẽ gặp riêng các bạn để xử phạt
sau. Riêng cô luôn nhận thấy em là một người con hiếu thảo. Những lần bố đánh em
như vậy, cô biết em rất sợ nhưng em vẫn biết an ủi, động viên mẹ chứng tỏ em vẫn là
một người tinh tường trong quản lí cảm xúc. Em vẫn có thể kiểm sốt tâm lí của
mình. Vì thế em khơng nên lo lắng q nhiều sẽ ảnh hưởng đến học tập. Với hoàn
cảnh em như vậy cô sẽ đề xuất lên ban lãnh đạo nhà trường đề nghị miễn giảm tiền
học cho em vì gia cảnh khó khăn. Nghe tơi nói như vậy, Sáng tỏ ra rất vui mừng. Điều
đó thể hiện trên khn mặt, ánh mắt, nụ cười của em. Em còn cho tơi biết ước mơ sau
này của em là có cơng ăn việc làm ổn định, kiếm được nhiều tiền phụ giúp gia đình.
Tơi thấy mừng cho ước mơ nhỏ bé, giản dị nhưng đầy ý nghĩa của em. Tôi nắm chặt
tay em và nói một câu khẳng định rất chắc chắn rằng:
- Cô tin là em sẽ làm được. Cố gắng lên em nhé!
Từ hơm ấy trở đi, có chuyện gì trong gia đình Sáng đều chủ động gặp tơi sau giờ
học ở trường để chia sẻ. Tôi thấy mừng vì em đã xem tơi là một chỗ dựa tinh thần lớn
nhất của em. Chính vì được tơi trấn an kịp thời về tinh thần và giải tỏa được những lo
âu, căng thẳng, bức xúc về tâm lí nên từ đó trở đi tơi thấy em có nhiều tiến bộ. Em
khơng cịn biểu hiện lo lắng sợ hãi như trước đây. Tơi thấy Sáng tự tin hơn ở bản thân
mình bằng sự biểu hiện ở nét mặt. Trong các giờ sinh hoạt lớp, có nhiều vấn đề em đã
mạnh dạn đưa ra chính kiến của mình. Em khơng cịn lo lắng vì sợ các bạn chê cười
mà trái lại cịn tỏ ra chủ động trong cách trò chuyện với các bạn. Kết quả học tập năm
học này của em có tiến bộ hẳn so với năm học trước.
Tiếp cận với em Phạm Văn Đức tôi bắt đầu từ sự cảm thơng chia sẻ với hồn cảnh
của em. Tơi nói với em rằng cơ biết trong cuộc sống gia đình, em đang phải chịu
20

Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

nhiều căng thẳng mà những áp lực đó khơng ai khác chính là bố mẹ của em gây ra. Cô
hiểu làm một người con khơng ai khơng muốn gia đình mình thật n ấm trong đó bố,
mẹ, con cái u thương lẫn nhau. Cơ nghĩ rằng lỗi ở đây khơng phải hồn tồn là do
em mà là sự thiếu kìm nén cảm xúc giữa bố mẹ của em - những người gây cho em
những biểu hiện, hành vi không được như mong đợi. Cô biết trước đây em là một học
sinh ngoan, một người con hiếu thảo biết vâng lời người lớn nhưng do áp lực cuộc
sống gia đìn nên em mới như vậy. Cơ nghĩ sống trong một gia đình mỗi người đều có
quyền tự do, dân chủ của mình, khơng ai có quyền làm tổn thương đến em. Là một
người con em có quyền trình bày ý kiến của mình. Có thể là lúc bình thường em đề
nghị bố mẹ rằng cả ba đều cùng ngồi nói chuyện và trình bày quan điểm của mình.
Em hãy cho bố mẹ của em biết cảm giác của em khi bố mẹ cãi nhau. Và em có cảm
giác chán nản biết dường nào khi tình trạng này kéo dài mãi sẽ ảnh hưởng đến nhân
cách và học tập của em. Đây chính là cách thức mà tơi có thể giúp em đối đầu với
những ấm ức theo cách phi bạo lực và chia sẻ cảm giác ấm ức đó với bố mẹ của em.
Tơi tiếp tục nói với em về vấn đề chính của em bây giờ là học, khơng nên sao
nhãng việc học vì có học thì em mới có tương lai cịn nếu em đặt nặng vấn đề gia đình
vì bất bình vì cách cư xử của bố mẹ mà em tỏ ra bất cần với việc học, chống đối lại
mọi người, thiếu tình thương, sự quan tâm chia sẻ với người khác thì khi đó em đã
thật sự tự làm hại bản thân mình. Đưa ra lời khun này, tơi muốn em tự nhận thức
được rằng cần phải sao nhãng, phân tán những ấm ức đang hiện hữu để học tập được
tốt hơn và phịng ngừa những hành vi xấu. Tơi cịn treo giải thưởng cho Đức rằng nếu
em cố gắng trong năm học này đạt được kết quả tốt cô sẽ tặng em một bộ sách mới
cho năm học tiếp theo. Thấy tơi nói vậy Đức rất mừng và hứa với tơi em sẽ cố gắng vì
cơ, các bạn và bản thân em. Kết quả năm học là Đức đã có nhiều tiến bộ trong học tập
và trong cách cư xử với người lớn, bạn bè. Em còn được liên đội trường trao giấy
chứng nhận đội viên có nhiều cố gắng trong việc tham gia các phong trào của đội. Tôi
rất mừng cho những tiến bộ của em.

Có thể khẳng định con đường ngắn nhất để người và người xích lại gần nhau đó
là con đường của trái tim. Bằng kĩ năng nghiệp vụ của mình, mỗi giáo viên chủ nhiệm
có một cách tiếp cận học sinh của mình từ nhiều góc độ khác nhau để các em có thể tự
giãi bày, chia sẻ cảm xúc của mình. Theo tơi chìa khóa để đi đến sự thành cơng của
mỗi giáo viên chủ nhiệm là biết lắng nghe, thấu hiểu, chia sẻ, đồng cảm, gợi ra những
hướng đi tích cực cho các em. Những hướng đi này cũng phải phù hợp với từng loại
biểu hiện rối nhiễu. Với học sinh có biểu hiện trầm cảm, khi đã tìm ra nguyên nhân,
giáo viên phải hỗ trợ cho trẻ nói về vấn đề của mình bằng cách giáo viên đề nghị giúp
đỡ học sinh bằng hành động, lời nói nhẹ nhàng, thái độ quan tâm, lắng nghe và công
nhận cảm xúc của các em từ đó thấu hiểu và khuyến khích các em hoạt động thể chất,
21


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

xã hội, dạy các em kĩ năng tự giải quyết vấn đề, đặt mục tiêu riêng. Với học sinh có
biểu hiện rối loạn lo âu, giáo viên hãy lắng nghe và tôn trọng cảm xúc của các em,
đảm bảo với các em rằng có những lúc các em sợ nhưng vẫn có khả năng quản lí cảm
xúc, khuyến khích ước mơ của các em.
Với học sinh có biểu hiện chống đối khơng tn thủ, gây hấn, giáo viên nên chú ý
đến những yếu tố tích cực như khen ngợi, củng cố hành vi được mong đợi, giúp các
em cách thức để tự phân tán hoặc sao nhãng các ấm ức đã hiện lên để phòng ngừa
hành vi gây hấn.
Hướng dẫn các em đối đầu với những ấm ức theo cách phi bạo lực. Chia sẻ cảm
giác ấm ức đối với người bên kia. Dạy học sinh kĩ năng giao tiếp và thấu cảm.
Bằng việc nhận thức đúng vấn đề và có giải pháp thiết thực, với cái tâm của mỗi con
người, tôi nghĩ đây là một vấn đề mà bất kì một giáo viên nào cũng có thể làm được.
6. Gặp gỡ, trao đổi với phụ huynh – một trong những tác nhân gây ảnh hưởng tâm
lí các em với mục đích giúp họ tìm cách tháo gỡ những rối nhiễu tâm lí cho con

trẻ.
Gia đình là tế bào của xã hội, là cái nơi hình thành và phát triển nhân cách cá nhân.
Trẻ mới sinh ra, tâm hồn như tờ giấy trắng vô tư, trong sáng. Do vậy, việc ni nấng,
chăm sóc con cái trưởng thành nên người là một việc làm rất vất vả đối với mỗi bậc
phụ huynh. Thực tế cho thấy có rất nhiều phụ huynh họ ni dạy con rất tốt. Từ việc
trang bị đầy đủ cơ sở vật chất học tập, họ còn tạo cho con một tâm lí rất ổn định,
khuyến khích, động viên con kịp thời khi có dấu hiệu tiến bộ, giảng giải sai trái khi
con mắc sai lầm một cách rất nhẹ nhàng và luôn nghiêm khắc với những hành vi đi
ngược, trái với đạo đức của con,... cách dạy con của một số bậc phụ huynh như vậy
rất đáng để chúng ta học tập. Nhưng bên cạnh đó vẫn cịn một số phụ huynh chưa chú
trọng lắm với phương pháp nuôi dạy con. Chính vì thế đa số con hư là do ảnh hưởng
đầu tiên ở mơi trường gia đình mà trong đó xung đột bất hòa giữa cha mẹ là một
nguyên nhân ảnh hưởng đến tâm lí con trẻ, ngồi ra các em còn phải chịu áp lực từ
những thành kiến cổ hủ nào đó từ ơng bà, bố mẹ truyền lại. Thậm chí một số bậc cha
mẹ khi phát hiện con mình có những biểu hiện khơng bình thường về tâm lí thì cứ cho
rằng đó là sự thay đổi bất thường trong tính cách, hành vi, là hiện tượng sinh lí bình
thường khi cơ thể bắt đầu dậy thì. Một số người mặc dù đã phát hiện ra con có biểu
hiện, hành vi bất thường về tâm lí nhưng họ khơng có kĩ năng nghiệp vụ về tham vấn,
tư vấn tâm lí nên tỏ ra lo lắng bằng cách cứ dùng biện pháp mạnh bằng hành động và
lời nói đối với con mà khơng tự tìm hiểu ngun nhân. Cuối cùng người phải chịu
thiệt thòi và đáng thương nhất vẫn là học sinh. Nhận thức được điều này, theo tôi mỗi
giáo viên chủ nhiệm ngoài chức năng, nhiệm vụ của mình là hỗ trợ tích cực cho học
22


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

sinh có khó khăn về tâm lí lấy lại được sự ổn định thì chúng ta còn phải gặp gỡ trao
đổi với phụ huynh – một trong những tác nhân gây ảnh hưởng đến tâm lí các em, giúp

họ có thể tháo gỡ những rối nhiễu tâm lí đối với con trẻ.
Về trường hợp bà nội của em Phạm Thị Sáng, tơi đã tìm gặp và trị chuyện với
bà. Tơi muốn giúp bà hiểu rằng con cái là trời cho, không phải ai muốn cũng được,
chúng ta phải biết trân trọng những gì quý giá nhất mà cuộc sống đã mang lại. Ngày
nay với sự phát triển của xã hội, phụ nữ đang ngày càng tự khẳng định mình bằng
cách họ tham gia rất nhiều vào chính trị. Có rất nhiều doanh nhân thành đạt mà chủ
yếu là phái nữ. Chính vì thế ngay từ nhỏ ông, bà, cha, mẹ nên tạo điều kiện thật tốt
cho sự phát triển vững chắc của con. Cây có tồn tại được lâu trong cuộc sống chính là
nhờ vào bộ rễ. Gia đình phải là nền tảng vững chắc mà ở đó có sự quan tâm chăm sóc
của ông bà, cha, mẹ đối với con cháu. Nghe tôi nói như vậy bà tỏ ra rất hài lịng và
bảo với tôi rằng, “quả thật là cũng do thành kiến cổ hủ vẫn tồn tại cho nên tơi đã có
những cư xử không tốt với mẹ con cháu Sáng. Tôi hứa từ nay sẽ thay đổi cô à!” Tôi
thấy được sự thành khẩn trong ánh mắt bà và chợt nghĩ về Sáng, từ nay mẹ con em đã
bớt được một phần gánh nặng mà lâu nay đã phải vất vả chịu đựng.
Với bố của Sáng, thật là may mắn cho tơi khi tìm đến nhà tơi thấy ơng hồn tồn
tỉnh táo khơng có dấu hiệu của một người vừa mới uống rượu. Đây là điều đáng mừng
vì tơi có thể dễ dàng trao đổi với ông về chuyện của Sáng. Bất ngờ vì sự xuất hiện của
tơi nhưng ơng vẫn mời tơi vào nhà. Tơi bắt đầu cuộc trị chuyện bằng cách kể cho ông
nghe rằng lớp tôi chủ nhiệm có những em hồn cảnh rất khá giả. Chính vì thế cho nên
bố mẹ đầu tư cho các em rất nhiều kể cả vật chất, tinh thần và thời gian học tập cũng
rất đảm bảo. Cịn em Sáng nhiều hơm lên lớp tôi thấy em rất hay hồi hộp, căng thẳng,
lo âu khơng tập trung được vào việc học. Có hôm tôi gạn hỏi nhưng em không trả lời
thế rồi tơi phải tìm đủ mọi cách thì em mới chia sẻ với tôi rằng em rất thương bố mẹ.
Đặc biệt bố đã phải chịu nhiều vất vả vào Nam ra Bắc để kiếm tiền ni chúng em ăn
học. Em nói với tơi là bố có nỗi khổ riêng mà khơng ai hiểu được chính vì thế em
khơng giận bố vì những lần bố quát mắng em. Dù sao đó cũng là bố của em. Em phải
đi bắt nhiều cua để phụ giúp bố mẹ trong chi tiêu gia đình. Tơi nói với ơng sau những
lần bị bố đánh đập, em rất khổ tâm, bên cạnh đó lại sợ các bạn chê cười chính vì thế
em thường khó tập trung trong giờ học, kết quả học tập sút kém. Nghe tôi nói đến đây
trong ánh mắt người bố với khn mặt hao gầy và có nhiều nếp nhăn đã thống lên

nỗi xót xa ân hận. Ơng nói với tơi rằng ơng là một người cha chưa tốt, chưa bao giờ
hiểu được tâm tư tình cảm của con, ơng đã làm khổ con. Tơi cảm thấy dường như
cuộc trị chuyện của tơi đã đánh thức được tình cảm cha con trong ơng. Chính vì thế
nên tơi khun ơng đừng nên tạo áp lực với con cái vì bản thân em đã chịu gánh nặng
của gia đình rồi. Cha mẹ nên tạo điều kiện gần gũi với con hơn bằng cách nói chuyện,
23


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

chia sẻ những khó khăn đối với con. Khích lệ động viên khi con làm được nhiều việc
tốt. Đừng quên nói với con những câu như “bố mẹ thương con nhiều lắm”, “bố mẹ
cảm ơn vì những việc mà con đã làm cho gia đình”. Chỉ một lời như vậy là nguồn
động viên, an ủi kịp thời giúp em có yên tâm hơn trong học tập cũng như trong cuộc
sống.
Trao đổi với bố mẹ của em Phạm Văn Đức, tôi cho họ biết những biểu hiện,
những hành vi thường xuyên chống đối, phá phách, kết quả học tập sa sút của em ở
trường. Nguyên nhân dẫn đến những sai phạm đó của Đức xuất phát một phần từ bố
mẹ. Chính là ở người lớn chưa biết cách làm việc với con cái, chưa biết cách kìm nén
cảm xúc trước mặt con vì thế đã dẫn đến những lời nói, hành động thiếu tích cực ảnh
hưởng đến tâm lí con trẻ. Tơi khun họ nên quan tâm chú ý đến em nhiều hơn chẳng
hạn như một lời hỏi han “hơm nay con học mơn gì?”, “con có mệt lắm khơng?”, “con
có thích cả gia đình chúng ta cùng về thăm ông bà không?”, “hôm nay con muốn ăn
món gì để mẹ làm cho?”, “có gì khó khăn con hãy chia sẻ với bố mẹ để tìm hướng
giải quyết”,... Một lời quan tâm, hỏi han động viên kịp thời như vậy sẽ khiến cho Đức
cảm nhận tình thương của cha mẹ dành cho mình bởi chúng ta giáo dục con cái phải
bằng tình thương chứ khơng phải bằng con đường bạo lực. Nên tạo cuộc sống gia
đình hạnh phúc đầm ấm mà ở đó đầy ắp những tiếng cười.
Với gia đình của em Nguyễn Thị Vân tơi khun họ nên thấu hiểu em đang thực

sự khó khăn lắm với chính q trình phát triển của mình. Vì thế bố mẹ nên tạo cho
con mơi trường vui chơi giải trí tích cực bằng cách chơi các hoạt động thể thao như
đánh cầu lơng, bóng chuyền,... để tạo cơ hội cho em có thể hịa nhập với gia đình,
làng xóm, giúp cho sức khỏe của em được tốt hơn. Bố mẹ nên khuyến khích cho con
tham gia các phong trào văn hóa văn nghệ của xóm, xã, của trường để tâm lí của em
được thư giãn. Bên cạnh đó khơng nên tạo áp lực cho con cái bằng việc gia hạn cho
con năm nay phải lên lớp bằng được mà hãy hướng dẫn cho con trẻ biết lựa chọn cho
mình, nên để cho con tự thể hiện mình một cách tự nhiên. Bố mẹ cần đảm bảo các
nhu cầu tâm lí xã hội cơ bản và chính đáng của con.
Thế mạnh của mỗi giáo viên chủ nhiệm là sau khi đã vận dụng những tri thức,
phương pháp và kĩ thuật tâm lí học trợ giúp cho học sinh bị rối nhiễu tâm lí. Từ đó
các em có thể nhận ra chính mình, thay đổi hành vi thái độ, tự tái lập lại thế cân bằng
tâm lí của bản thân theo hướng tích cực hơn ở trình độ cao hơn. Bên cạnh đó giáo
viên chủ nhiệm cũng cần phải vận dụng thế mạnh này trong việc trao đổi, tư vấn cho
phụ huynh học sinh, phải có được sự kết hợp chặt chẽ giữa phụ huynh và giáo viên
chủ nhiệm thì mới mong q trình hỗ trợ tâm lí cho các em có được thành cơng.
7. Phát huy vai trị của đội ngũ ban cán sự, tập thể lớp trong việc giúp đỡ các học
sinh có khó khăn về tâm lí tham gia tốt các phong trào thi đua của lớp, đội.
24


Giáo viên chủ nhiệm với công tác xây dựng tâm lý tích cực cho học sinh có biểu hiện rối nhiễu
tâm lí bậc Trung học cơ sở

Thơng thường khi được ban lãnh đạo phân công lớp chủ nhiệm, các giáo viên
thường quan tâm nhiều hơn đến vấn đề học sinh lớp ấy có ngoan hay khơng, có tinh
thần đồn kết gắn bó hay khơng mà chưa chú trọng đến vấn đề làm sao để giúp các
em có được tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, yêu thương đùm bọc lẫn nhau.
Thực tế cho thấy một lớp chủ nhiệm có học sinh mắc vấn đề rối nhiễu tâm lí nhưng
trong lớp ấy thiếu đi tinh thần đồn kết, thiếu tình u thương giữa các em học sinh

thì lớp ấy khó có thể tiến bộ được trong học tập cũng như trong mọi phong trào của
lớp. Tôi đã từng thấy điều này ngay khi mới nhận lớp chủ nhiệm. Khi tìm hiểu kĩ
nguyên nhân tôi nhận thấy rằng, một bộ phận học sinh trong lớp thường có thái độ thờ
ơ, thiếu tình thương, sự đồng cảm, sẻ chia đối với những bạn có khó khăn về tâm lí.
Một số em vốn đã khơng giúp gì được cho bạn lại cịn phát ngôn ra những lời gây tổn
thương rất lớn đến tinh thần các bạn, vì thế vơ tình các em đã tạo nên rào cản rất lớn
giữa các học sinh có biểu hiện rối nhiễu tâm lí với các bạn khác trong lớp. Lâu dần
thành quen đã gây nên sự cô lập tách biệt hoàn toàn giữa các bạn, làm cho những học
sinh có khó khăn về tâm lí chỉ biết sống thu mình, ngại giao tiếp, ngại tham gia các
hoạt động xã hội dẫn đến lớp có chiều hướng đi xuống.
Khi phát hiện ra nguyên nhân của vấn đề, tôi đã có biện pháp nhằm giúp học sinh
có biểu hiện rối nhiễu tâm lí có thể hịa đồng với các bạn trong lớp bằng cách phát
huy vai trò của đội ngũ ban cán sự, tập thể lớp trong việc giúp đỡ các bạn có khó khăn
về tâm lí tham gia tốt các phong trào thi đua của lớp, đội.
Nắm rõ được vai trò của đội ngũ cán bộ lớp là những em trợ giúp đắc lực cho giáo
viên chủ nhiệm trong việc quản lí, điều hành lớp, vì thế tơi đã tổ chức cuộc họp giữa
giáo viên chủ nhiệm cùng với ban cán sự lớp trong đó có lớp trưởng, lớp phó học tập,
lớp phó phụ trách văn thể, các tổ trưởng,... Tơi cho các em biết trong lớp có ba bạn
học sinh đang có vấn đề về tâm lí. Tất cả các bạn đều có hồn cảnh rất đáng thương.
Tôi kể cho các em nghe về gia cảnh của từng bạn, nguyên nhân nào dẫn đến các bạn
có biểu hiện rối nhiễu tâm lí như vậy, đó phần lớn là do gia đình nhưng đó cũng thuộc
một phần trách nhiệm của tập thể lớp chúng ta. Do các em – những người làm ban cán
sự lớp chưa thực sự quan tâm đến nỗi đau riêng của các bạn. Ngay lúc này các bạn
đang cần chúng ta hơn bao giờ hết, nếu chúng ta khơng chung tay giúp đỡ thì cơ e
rằng các bạn sẽ khó có thể vượt qua được. “Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ”, chính vì
thế chúng ta phải có tinh thần tương thân tương ái, “lá lành đùm lá rách”, đây cũng
chính là truyền thống tốt đẹp của cha ông ta đời xưa đã răn dạy. Là một thành viên
trong ban cán sự lớp, các em phải phát huy tinh thần trách nhiệm của mình các em
hãy giúp đỡ các bạn bằng những hành động cụ thể, thiết thực với lứa tuổi các em, nên
tạo sự thân thiện với các bạn để làm gương cho các bạn khác trong lớp noi theo. Nghe

25