(Luận văn) yếu tố con người trong lực lượng sản xuất với việc xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao ở thành phố đà nẵng hiện nay

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

NGUYỄN THỊ PHƢƠNG THẢO

lu
an
va

YẾU TỐ CON NGƢỜI TRONG LỰC LƢỢNG SẢN

n

XUẤT VỚI VIỆC XÂY DỰNG NGUỒN NHÂN LỰC

ie

gh

tn

to

CHẤT LƢỢNG CAO Ở THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

p

HIỆN NAY

d

oa

nl

w

do
nf
va

an

lu
lm
ul

LUẬN VĂN THẠC SĨ

z
at
nh
oi

KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

z
m

co

l.
ai

gm

@
an
Lu

Đà Nẵng, 2015

n

va
ac
th
si


BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

NGUYỄN THỊ PHƢƠNG THẢO

lu

YẾU TỐ CON NGƢỜI TRONG LỰC LƢỢNG SẢN

an
n

va

XUẤT VỚI VIỆC XÂY DỰNG NGUỒN NHÂN LỰC
HIỆN NAY

p

ie

gh

tn

to

CHẤT LƢỢNG CAO Ở THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

nl

w

do
d

oa

Chuyên ngành: TRIẾT HỌC

nf

va

an

lu

Mã số: 60.22.80

lm
ul

LUẬN VĂN THẠC SĨ

z
at
nh
oi

KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

z

m

co

l.
ai

gm

@

Ngƣời hƣớng dẫn: TS. DƢƠNG ANH HOÀNG

an
Lu

Đà Nẵng, 2015

n

va
ac
th
si


LỜI CAM ĐOAN

Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng
được ai công bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Đà Nẵng, tháng … năm 2015
Tác giả luận văn

lu
an
n

va
p

ie

gh

tn

to

Nguyễn Thị Phƣơng Thảo

d

oa

nl

w

do
nf
va

an

lu
z
at

nh
oi

lm
ul
z
m

co

l.
ai

gm

@
an
Lu
n

va
ac
th
si


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................... 1
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu .................................................... 2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .................................................... 2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................. 2
5. Bố cục đề tài .................................................................................... 3

lu

6. Tổng quan về tài liệu nghiên cứu ...................................................... 3

an

CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ YẾU TỐ CON NGƢỜI TRONG

va
n

LỰC LƢỢNG SẢN XUẤT .......................................................................... 5

gh

tn

to

1.1. LÝ LUẬN LỰC LƢỢNG SẢN XUẤT TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT
1.1.1. Khái niệm về lực lƣợng sản xuất ................................................ 5

p

ie

TRIỂN XÃ HỘI ............................................................................................. 5

do

nl

w

1.1.2. Các yếu tố cơ bản của lực lƣợng sản xuất ................................... 5

d

oa

1.2. NGUỒN LỰC CON NGƢỜI TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN XÃ

an

lu

HỘI ................................................................................................................ 6

nf
va

1.2.1. Khái niệm về nguồn lực con ngƣời ............................................. 6

lm
ul

1.2.2. Các nhân tố ảnh hƣởng đến nguồn nhân lực chất lƣợng cao ..... 19

z
at
nh
oi

1.3 VAI TRÒ NGUỒN NHÂN LỰC CHẤT LƢỢNG CAO TRONG PHÁT
TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI HIỆN NAY .................................................... 26
1.3.1 Khái niệm về nguồn nhân lực chất lƣợng cao ............................ 26

z

1.3.2. Vai trò của nguồn nhân lực chất lƣợng cao ............................... 26

@

l.
ai

gm

1.3.3. Chiến lƣợc phát triển giáo dục - đào tạo và nguồn nhân lực nƣớc

co

ta .................................................................................................................. 30

m

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ............................................................................. 36

an
Lu
n

va
ac
th
si


CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NGUỒN LỰC CHẤT
LƢỢNG CAO CỦA THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ........................................ 38
2.1 ĐẶC ĐIỂM VỀ VỊ TRÍ ĐỊA LÝ, ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ KINH TẾ
-XÃ HỘI ẢNH HƢỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC
CHẤT LƢỢNG CAO Ở THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG .................................... 38
2.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên của thành phố Đà Nẵng ........... 38
2.1.2. Đặc điểm về kinh tế xã hội thành phố Đà Nẵng ........................ 52
2.2. THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NGUỒN NHÂN LỰC CHẤT LƢỢNG

lu

CAO CỦA THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN

an

KINH TẾ - XÃ HỘI ..................................................................................... 54

va

n

2.2.1. Về kinh tế - xã hội ................................................................... 54

to

2.2.3. Thực trạng đào tạo nguồn nhân lực chất lƣợng cao ................... 57
2.2.4. Những vấn đề đặt ra trong công tác phát triển nguồn nhân lực

p

ie

gh

tn

2.2.2 Nguồn nhân lực thành phố Đà Nẵng .......................................... 56

do

nl

w

chất lƣợng cao ở thành phố Đà Nẵng ............................................................ 59

d

oa

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ............................................................................. 64

an

lu

CHƢƠNG 3. ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGUỒN

nf
va

NHÂN LỰC CHẤT LƢỢNG CAO CỦA THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ...... 66

lm
ul

3.1 ĐẶC THÙ CỦA THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ........................................... 66

z
at
nh
oi

3.1.1 Những thế mạnh của Thành Phố Đà Nẵng ................................. 66
3.1.2 Những hạn chế của Thành Phố Đà Nẵng ................................... 68
3.2 ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC

z

CHẤT LƢỢNG CAO CỦA THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG THỜI KỲ ĐẾN NĂM

gm

@

2020 ............................................................................................................. 69

l.
ai

co

3.2.1. Những quan điểm chủ yếu về tạo lập nguồn nhân lực chất lƣợng

m

cao qua giáo dục và đào tạo để phát triển kinh tế - xã hội ở thành phố Đà

an
Lu

Nẵng đến 2020 ............................................................................................. 69

n

va
ac
th
si

3.2.2 Các chính sách về thu hút nhân tài, bố trí cơng việc và mơi trƣờng
làm việc hợp lý. Đồng thời tôn trọng và tạo cơ hội phát triển ... để xây dựng
nguồn nhân lực chất lƣợng cao của thành phố Đà Nẵng hiện nay ................... 73
3.3. NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG
NGUỒN NHÂN LỰC CHẤT LƢỢNG CAO CỦA THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
..................................................................................................................... 77
3.3.1. Đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội dựa trên thế mạnh vốn có
của Đà Nẵng ................................................................................................. 78

lu

3.3.2. Xây dựng mơi trƣờng xã hội thuận lợi, phục vụ cho việc khai

an

thác, sử dụng và nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực .................................. 84

va
n

3.3.3. Tập trung các nguồn lực để nâng cao chất lƣợng giáo dục đào tạo ... 85

gh

tn

to

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ............................................................................. 94

ie

KẾT LUẬN ................................................................................................. 96

p

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

do

d

oa

nl

w

QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN

nf
va

an

lu
z
at

nh
oi

lm
ul
z
m

co

l.
ai

gm

@
an
Lu
n

va
ac
th
si


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu

Tên bảng

bảng

Trang

1.1

Dự báo nhu cầu đào tạo

28

2.1

Tốc độ tăng GDP của Đà Nẵng giai đoạn 1997 – 2012

55

GDP Đà Nẵng giai đoạn 1997 – 2011 (theo GCĐ

2.2

55

1994)
Cơ cấu GDP theo ngành của Đà Nẵng

2.3

56

lu

Biến đổi cơ cấu dân số, lao động và việc làm Thành

an

2.4

58

n

va

phố Đà Nẵng

p

ie

gh

tn

to
d

oa

nl

w

do
nf
va

an

lu
z
at
nh
oi

lm
ul
z
m

co

l.
ai

gm

@
an
Lu

n

va
ac
th
si


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thành phố Đà Nẵng là một trong những đô thị lớn của đất nƣớc, có vị
trí quan trọng trong chiến lƣợc phát triển vùng kinh tế trọng điểm miền Trung
và cả nƣớc. Trong những năm đổi mới, Đà Nẵng đã đạt đƣợc những thành tựu
quan trọng và tƣơng đối toàn diện trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Tuy nhiên, sự phát triển đó chƣa xứng với tiềm năng, thế mạnh của Thành
phố và chƣa đảm bảo vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tƣơng lai.

lu

Tình trạng này do nhiều nguyên nhân, song nguyên nhân chủ yếu là: Nguồn

an
va

nhân lực của Đà Nẵng đang nhiều về số lƣợng, thấp về chất lƣợng và hiệu quả

n

sử dụng chƣa cao. Do đó chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu phát triển kinh tế - xã
Vì vậy, hơn bất cứ địa phƣơng nào trong khu vực, Thành phố Đà Nẵng

p

ie

gh

tn

to

hội của thành phố nói riêng và các tỉnh miền Trung nói chung.

do

cần phải có nguồn nhân lực chất lƣợng cao là những con ngƣời có đức, có tài,

oa

nl

w

ham học hỏi, thơng minh sáng tạo, đƣợc chuẩn bị tốt về kiến thức văn hóa,

d

đƣợc đào tạo thành thạo về kỹ năng nghề nghiệp, về năng lực sản xuất kinh

an

lu

doanh, về điều hành vĩ mơ nền kinh tế và tồn xã hội, có trình độ khoa học -

nf
va

kỹ thuật cao. Đó phải là nguồn nhân lực của một nền văn hóa cơng nghiệp

lm
ul

hiện đại. Hơn nữa, trong xu hƣớng phát triển nền kinh tế tri thức và tồn cầu

z
at
nh
oi

hóa nền kinh tế thế giới, nguồn nhân lực có chất lƣợng cao đƣợc coi là điều
kiện để rút ngắn khoảng cách tụt hậu và tăng trƣởng nhanh.
Chính vì lẽ đó phát triển nguồn nhân lực chất lƣợng cao đáp ứng yêu

z

thành nhiệm vụ cấp thiết.

l.
ai

gm

@

cầu của sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa của Thành phố Đà Nẵng trở

co

Với ý nghĩa trên, tác giả chọn đề tài “ Yếu tố con ngƣời trong lực lƣợng

m

sản xuất với việc xây dựng nguồn nhân lực chất lƣợng cao ở thành phố Đà

an
Lu

Nẵng hiện nay ” làm đề tài nghiên cứu của mình.

n

va
ac
th
si

2
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục tiêu:
+ Làm sáng tỏ yếu tố con ngƣời trong lực lƣợng sản xuất với việc xây
dựng nguồn nhân lực chất lƣợng cao ở Thành phố Đà Nẵng hiện nay.
+ Đề xuất các giải pháp để đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất
lƣợng cao nhằm đáp ứng phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố Đà Nẵng.
- Nhiệm vụ :
+ Làm rõ những vấn đề lý luận về nguồn nhân lực, chất lƣợng nguồn

lu

nhân lực và nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực.

an

+ Khảo sát, nghiên cứu thực trạng chất lƣợng nguồn nhân lực ở

va
n

Thành phố Đà Nẵng, làm rõ những điểm mạnh, chỉ ra điểm yếu của chất

gh

tn

to

lƣợng nguồn nhân lực, đƣa ra những giải pháp khả thi nhằm khắc phục những

ie

hạn chế về mặt chất lƣợng nguồn nhân lực, đề xuất một số phƣơng hƣớng,

p

giải pháp đào tạo nguồn nhân lực chất lƣợng cao cho sự phát triển kinh tế,

do

nl

w

xã hội ở Thành phố Đà Nẵng.

d

oa

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

an

lu

Luận văn nghiên cứu những vấn đề của yếu tố con ngƣời trong lực

nf

va

lƣợng sản xuất, lý luận nguồn nhân lực, chất lƣợng nguồn nhân lực Việt Nam

lm
ul

nói chung và Thành phố Đà Nẵng nói riêng.

z
at
nh
oi

Tập trung nghiên cứu làm rõ thực trạng số lƣợng, chất lƣợng nguồn
nhân lực, yêu cầu nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực để từ đó tìm ra các
phƣơng hƣớng và giải pháp cơ bản để phát triển nguồn nhân lực chất lƣợng

z

cao, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội ở Thành phố Đà Nẵng.

l.
ai

gm

@

4. Phƣơng pháp nghiên cứu

co

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ

m

nghĩa duy vật lịch sử, cùng các quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc ta, các quan

an
Lu

điểm khoa học hiện đại về nguồn nhân lực.

n

va
ac
th
si


3
Luận văn sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu:
+ Phƣơng pháp logic – lịch sử.
+ Phƣơng pháp thống kê, điều tra, khảo sát thực tiễn.
+ Phƣơng pháp phân tích, so sánh, đánh giá.
+ Phƣơng pháp kế thừa, nghiên cứu các tƣ liệu, tài liệu và kết quả của
các cơng trình khoa học.
5. Bố cục đề tài

Ngoài phần mở đầu, nội dung, kết luận và danh mục tham khảo, luận

lu

văn gồm 3 chƣơng và 9 tiết.

an

6. Tổng quan về tài liệu nghiên cứu

va
n

Trong giai đoạn hiện nay, cả nƣớc đang đẩy mạnh thực hiện sự nghiệp

gh

tn

to

cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa thì vấn đề nguồn nhân lực chất lƣợng cao đã và

ie

đang đƣợc nhiều tác giả quan tâm và nghiên cứu. Cho đến nay đã có nhiều

p

cơng trình đƣợc cơng bố với những mức độ thể hiện khác nhau trong đó có

do

nl

w

những cơng trình có liên quan trực tiếp đến đề tài nhƣ: “Phát triển nguồn

d

oa

nhân lực phục vụ cơng nghiệp hố, hiện đại hoá ở thành phố Đà Nẵng” của

an

lu

TS. Dƣơng Anh Hồng (Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2012);“Vấn đề xây

nf
va

dựng con người và phát triển nguồn nhân lực trong sự phát triển kinh tế - xã

lm
ul

hội ở Việt Nam” (TS. Hà Văn Ánh, Tạp chí Phát triển nhân lực, số (1) - 2007);

z
at
nh
oi

“Sử dụng nguồn nhân lực trong q trình cơng nghiệp hóa, hiên đại hóa ở
nước ta” của Trần Kim Hải (Luận án Tiến sĩ kinh tế, Học viện Chính trị quốc
gia Hồ Chí Minh, 1999); “Nguồn lực con người trong q trình cơng nghiệp

z

hố, hiện đại hố ở Việt Nam” (Đồn Văn Khái, luận án tiến sĩ triết học, bảo

@

l.
ai

gm

vệ năm 2000); “Phát triển nguồn nhân lực đáp ứng u cầu cơng nghiệp hố,

co

hiện đại hố về hội nhập quốc tế” tại Hội thảo khoa học - thực tiễn đăng trên

m

Tạp chí Cộng sản số (9) 2012). “Đầu tư phát triển nguồn nhân lực phục vụ

an
Lu

công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên địa bàn tỉnh quảng Nam” (Nguyễn Văn Sỹ,

n

va
ac
th
si


4
tạp chí cộng sản số (10) 2011 ); “Xây dựng và phát triển nguồn nhân lực khoa
học và công nghệ tỉnh Thừa Thiên Huế trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện
nay” của PGS, TS Trần Ngọc Nam (Học viện Chính trị - Hành chính khu vực
III, Đà Nẵng, 2012)“Vai trị của nhân tố chủ quan trong q trình cơng nghiệp
hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam hiện nay” (Nguyễn Thị Bích Thuỷ, luận án tiến
sĩ triết học, bảo vệ năm 2006) “Lại bàn về phát triển nhân lực” (Lê Bách, Tạp
chí phát triển nhân lực, số (2) - 2007); “Nguồn lực và động lực cho phát triển
phát triển nhanh và bền vững nền kinh tế Việt Nam giai đoạn 2011-2020” của

lu

PGS. TS, Ngơ Dỗn Vịnh chủ biên, (Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011).

an

“Đào tạo, bồi dưỡng và tái bồi dưỡng cán bộ, công chức là một công cụ phát

va
n

triển nhân lực” (Nguyễn Thanh Bình, Tạp chí Phát triển nhân lực, số (6) -

gh

tn

to

2008; “Khai thác và phát triển tài nguyên nhân lực Việt Nam” của Bộ kế

ie

hoạch và đầu tƣ, trung tâm thông tin và dự báo kinh tế - xã hội quốc gia,

p

PGS.TS.Nguyễn Văn Phúc, Th.S Mai Thị Thu đồng chủ biên (Nxb Chính trị

do

nl

w

quốc gia, Hà Nội, 2012) và các cơng trình khác. Các luận án nói trên đã đi sâu

d

oa

phân tích đặc điểm cơng nghiệp hoá, hiện đại hoá trên địa bàn vùng (hoặc tỉnh,

an

lu

thành); làm rõ thực trạng nguồn nhân lực ở các địa phƣơng; và trên cơ sở đó đề

nf
va

xuất các giải pháp xây dựng và phát triển nguồn nhân lực chất lƣợng cao phục

lm
ul

vụ cơng nghiệp hố, hiện đại hố ở các địa phƣơng đó.

z
at
nh
oi

Tuy nhiên, để kế thừa và vận dụng sáng tạo những thành tựu của các
cơng trình khoa học đã nêu trên, tác giả mong muốn đóng góp một phần cơng

sức của mình cho sự phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố Đà Nẵng trong

z

thời kỳ hiện nay. Trên cơ sở đó, làm sáng tỏ thực trạng nguồn nhân lực và phát

@

l.
ai

gm

triển nguồn nhân lực chất lƣợng cao ở Đà Nẵng trong những năm qua. Từ đó

m

chất lƣợng cao ở thành phố Đà Nẵng hiện nay.

co

đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm xây dựng và phát triển nguồn nhân lực

an
Lu
n

va
ac
th

si


5

CHƢƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ YẾU TỐ CON NGƢỜI
TRONG LỰC LƢỢNG SẢN XUẤT
1.1. LÝ LUẬN LỰC LƢỢNG SẢN XUẤT TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT
TRIỂN XÃ HỘI
1.1.1. Khái niệm về lực lƣợng sản xuất
Lực lƣợng sản xuất là mối quan hệ giữa con ngƣời với tự nhiên đƣợc

lu

hình thành trong quá trình sản xuất. Trình độ của lực lƣợng sản xuất thể hiện

an

trình độ chinh phục của con ngƣời với tự nhiên. Lực lƣợng sản xuất là thể

va
n

thống nhất hữu cơ giữa con ngƣời lao động với tƣ liệu sản xuất, trƣớc hết là

tn

to

cơng cụ lao động. Ngồi cơng cụ lao động, trong tƣ liệu sản xuất cịn có đối
1.1.2. Các yếu tố cơ bản của lực lƣợng sản xuất

p

ie

gh

tƣợng sản xuất.

do

nl

w

Lực lƣợng sản xuất đƣợc cấu thành bởi hai yếu tố cơ bản đó là sức lao

d

oa

động và tƣ liệu sản xuất. Trong đó:

an

lu

- Sức lao động là chủ thể, là lực lƣợng sản xuất cơ bản, quyết định của

lm
ul

điều kiện sau:

nf
va

xã hội, song để trở thành lực lƣợng sản xuất thì ngƣời lao động phải có những
+ Khả năng lao động: có thể lao động chân tay hoặc trí óc

z
at
nh
oi

+ Nhu cầu lao động: chủ thể đó phải có nhu cầu lao động, lao động một
cách tự nguyện

z

+ Phải tham gia trực tiếp vào quá trình lao động: chủ thể đó phải là

@

co

l.
ai

kỷ luật cao

gm

ngƣời trực tiếp tham gia vào quá trình lao động với một tinh thần trách nhiệm

m

- Tƣ liệu sản xuất: trong đó bao gồm tƣ liệu lao động và đối tƣợng lao

an
Lu

động

n

va
ac
th
si


6
+ Tƣ liệu lao động là một vật hay một hệ thống những vật làm nhiệm
vụ truyền dẫn sự tác động của con ngƣời vào đối tƣợng lao động nhằm cải
biến đối tƣợng lao động theo mục đích của mình
+ Đối tƣợng lao động: là một bộ phận của giới tự nhiên mà lao động
của con ngƣời tác động vào nhằm biến hình thái tự nhiên của nó phù hợp với

mục đích của con ngƣời. đối tƣợng lao động gồm có hai loại: loại có sẵn trong
tự nhiên và loại đã trải qua lao động của con ngƣời
1.2. NGUỒN LỰC CON NGƢỜI TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN

lu

XÃ HỘI

an

1.2.1. Khái niệm về nguồn lực con ngƣời

va
n

Theo ý kiến của nhiều nhà khoa học, „„nguồn lực‟‟ là tổng hợp toàn

gh

tn

to

bộ các yếu tố, các quá trình vật chất và tinh thần đang và sẽ tạo ra năng

ie

lực, sức mạnh thúc đẩy quá trình cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa. Khái

p

niệm “nguồn lực” chỉ ra khởi nguyên, cội nguồn sản sinh, nuôi dƣỡng các

do

nl

w

yếu tố, quá trình vật chất và tinh thần để tạo ra năng lực, sức mạnh của sự

d

oa

phát triển. Nó khơng những bao gồm năng lực, sức mạnh hiện có thực tế,

an

lu

mà còn cả năng lực, sức mạnh dƣới dạng khả năng (tiềm năng) và khi có

nf
va

điều kiện nhất định sẽ trở thành hiện thực. Chẳng hạn, khi nói „„nguồn

lm
ul

vốn‟‟ cho cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, chúng ta hiểu bao gồm cả nguồn

z
at
nh
oi

vốn trong nƣớc (tiền mặt, tài sản có giá trị của quốc gia và của dân chúng)
và nguồn vốn từ nƣớc ngoài ( ODA, FDI và các nguồn vốn khác). Đồng
thời, các nguồn vốn này không phải là cố định, mà luôn đƣợc tăng lên

z

theo quy luật phát triển của kinh tế thị trƣờng và tự do thƣơng mại nhờ có

@

l.
ai

gm

yếu tố trí tuệ và lao động sáng tạo của con ngƣời.

co

Theo lơgíc khoa học của cách tiếp cận trên, nguồn nhân lực đƣợc

m

hiểu là nguồn lực con ngƣời của một quốc gia hay một vùng lãnh thổ, một

an
Lu

địa phƣơng nhất định đang và có khả năng tham gia vào quá trình phát

n

va
ac
th
si


7
triển kinh tế - xã hội. Theo tổ chức Liên hợp quốc, nguồn nhân lực là trình
độ lành nghề, kiến thức và năng lực hiện có thực tế và dƣới dạng tiềm
năng của con ngƣời (lực lƣợng lao động) để phát triển kinh tế - xã hội
trong một cộng đồng.
Trong giáo trình kinh tế lao động thì nguồn nhân lực đƣợc hiểu là
nguồn lực con ngƣời, đây là nguồn lực quan trọng nhất của sự phát triển
kinh tế - xã hội. nguồn nhân lực khác với các nguồn lực khác (nguồn lực
tài ngun, nguồn lực tài chính, cơng nghệ…) thể hiện ở chỗ trong quá

lu

trình vận động, nguồn nhân lực bị tác động của nhiều yếu tố nhƣ tỷ lệ

an

sinh, tử; việc làm, mơi trƣờng, điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội…Chính

va
n

vì vậy, nguồn nhân lực đã đƣợc các nhà nghiên cứu dƣới nhiều góc đ ộ

gh

tn

to

khác nhau. Nguồn nhân lực đƣợc hiểu nhƣ là nơi sinh sản, nuôi dƣỡng và

ie

cung cấp nguồn lực con ngƣời cho phát triển. Mặt khác, nguồn nhân lực

p

còn đƣợc hiểu nhƣ một yếu tố tham gia trực tiếp vào quá trình phát triển

do

nl

w

kinh tế xã hội, là tổng thể những con ngƣời cụ thể tham gia vào quá trình

d

oa

lao động; tức là bao gồm những ngƣời có khả năng lao động, là một bộ

an

lu

phận chủ yếu và quan trọng nhất trong nguồn nhân lực.

nf
va

Trong lý luận về tăng trƣởng kinh tế, nhân tố con ngƣời đƣợc đề

lm
ul

cập với tƣ cách là lực lƣợng sản xuất chủ yếu, là phƣơng tiện để sản xuất

z
at
nh
oi

ra của cải. Ở đây, con ngƣời đƣợc xem xét từ góc độ là những lực lƣợng
lao động cơ bản nhất trong xã hội. Việc cung cấp đầy đủ và kịp thời lực
lƣợng lao động theo nhu cầu của nền kinh tế, là vấn đề quan trọng nhất,

z

bảo đảm tốc độ tăng trƣởng kinh tế - xã hội.

@

l.
ai

gm

Liên Hợp Quốc đƣa ra khái niệm nguồn lực con ngƣời: là tất cả

co

những kiến thức, kỹ năng và năng lực của con ngƣời có quan hệ tới sự

m

phát triển của đất nƣớc. đây đƣợc coi là một yếu tố quan trọng bậc nhất

an
Lu

trong kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội. Quan niệm về nguồn lực con ngƣời

n

va
ac
th
si


8
theo hƣớng tiếp cận này có phần thiên về chất lƣợng nguồn lực con ngƣời.
Theo Ngân hàng thế giới cho rằng: nguồn nhân lực là toàn bộ "vốn
ngƣời" (thể lực, trí lực, kỹ năng nghề nghiệp...) mà mỗi cá nhân sở hữu. Ở
đây, nguồn lực con ngƣời đƣợc coi nhƣ một nguồn vốn bên cạnh các loại
vốn vật chất khác nhƣ tiền, công nghệ, tài nguyên, thiên nhiên... Đầu tƣ
cho con ngƣời giữ vị trí trung tâm trong các loại đầu tƣ và đƣợc coi là cơ
sở chắc chắn cho sự phát triển bền vững.
Theo GS.TS. Phạm Minh Hạc: “Nguồn nhân lực cần đƣợc hiểu là số

lu

dân và trí tuệ, năng lực, phẩm chất và đạo đức của ngƣời lao động. Nó là

an

tổng thể nguồn nhân lực hiện có thực tế và tiềm năng đƣợc chuẩn bị sẵn

va
n

sàng để tham gia phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia hay một địa

ie

gh

tn

to

phƣơng nào đó”. [17, tr.17].
Theo TS. Dƣơng Anh Hoàng: “nguồn nhân lực (nguồn lực con

p

ngƣời) là tổng hợp những phẩm chất, năng lực và sức mạnh của lực lƣợng

do

nl

w

ngƣời đang và sẽ tham gia trực tiếp vào quá trình phát triển kinh tế - xã

d

oa

hội của đất nƣớc. đó trƣớc hết là những ngƣời lao động có sức khoẻ, trí

an

lu

tuệ, đạo đức, trình độ chun mơn, tay nghề, kỹ năng, kinh nghiệm, quyết

lm
ul

minh”. [18, tr.24].

nf
va

tâm phấn đấu vì mục tiêu dân giàu, nƣớc mạnh, dân chủ, cơng bằng, văn

z
at
nh
oi

Từ những trình bày ở trên, có thể thấy rằng, nguồn lực con ngƣời
không chỉ đơn thuần là lực lƣợng lao động đã có và sẽ có, mà còn là một
tập hợp đa phức gồm nhiều yếu tố nhƣ trí tuệ, sức lực, kỹ năng làm việc...

z
@

của con ngƣời.

l.
ai

gm

Quan điểm toàn diện, quan điểm lịch sử cụ thể và quan điểm phát

co

triển của phép biện chứng duy vật yêu cầu phải xem xét cả mặt số lƣợng

m

và chất lƣợng của nguồn nhân lực trong mối liên hệ, tác động lẫn nhau

an
Lu

giữa chúng. Đồng thời, phải phân tích vị trí vai trị, tác dụng của những

n

va
ac
th
si


9
yếu tố quy định và làm nên chất lƣợng nguồn nhân lực (thể lực, trí tuệ,

đạo đức, năng lực, thẩm mỹ…) trong mối tƣơng quan tác động, thúc đẩy
nhau cùng phát triển.
Nhƣ vậy, tuy có những định nghĩa khác nhau tùy theo góc độ tiếp
cận, nhƣng các định nghĩa về nguồn nhân lực (nguồn lực con ngƣời) đều
đề cập đến các đặc trƣng chung nhƣ sau: Một là, số lƣợng nguồn nhân lực
là chỉ quy mô, cơ cấu tuổi, giới tính; hai là, chất lƣợng nguồn nhân lực là
khả năng tổng hợp về thể lực, trí lực, kỹ năng, phong cách, đặc điểm lối

lu

sống, tinh thần và đặc biệt là khả năng nghiên cứu, sáng tạo, tiếp thu tiến

an

bộ khoa học - kỹ thuật, công nghệ mới phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

va
n

Lịch sử phát triển sản xuất của loài ngƣời là lịch sử phát triển của

gh

tn

to

các nền kinh tế nối tiếp nhau : kinh tế săn bắt và hái lƣợm, kinh tế nông

ie

nghiệp, kinh tế công nghiệp và kinh tế tri thức. Trong các nền kinh tế săn

p

bắt và hái lƣợm, kinh tế nông nghiệp, vấn đề phát triển nguồn nhân lực

do

nl

w

chƣa đƣợc con ngƣời đặt ra một cách trực tiếp. Bỡi lẻ, ở thời đó lực lƣợng

d

oa

sản xuất cịn thấp kém nên sản xuất hồn toàn phụ thuộc vào các lực

an

lu

lƣợng tự nhiên.

nf
va

Cuối thế kỷ XVIII, bắt đầu cuộc cách mạng công nghiệp và cùng

lm
ul

với nó ra đời những hệ thống sản xuất hiện đại; đồng thời xuất hiện những

z
at
nh
oi

nhóm ngƣời lao động cùng hồn thành một sản phẩm hoặc có liên quan
với nhau. Việc xuất hiện nhiều sản phẩm mới tạo nên mối quan hệ chặt
chẽ trong công việc, nhƣng đồng thời cũng làm xuất hiện xu hƣớng không

z

một ngƣời lao động nào đủ năng lực đáp ứng nhu cầu của các giai đoạn

@

l.
ai

gm

chuyển giao công nghệ mới. Lúc này đào tạo trở thành nhu cầu bức thiết

co

trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Nói cách khác, vấn đề phát triển

m

nguồn nhân lực đƣợc đặt ra một yêu cầu tất yếu và bức thiết trong nền

an
Lu

kinh tế công nghiệp và phát triển mạnh mẽ trong nền kinh tế tri thức, trí

n

va
ac
th
si


10
tuệ chi phối hầu hết quá trình sản xuất và giá trị sản phẩm.
Khái niệm „„phát triển nguồn nhân lực‟‟ (phát triển nguồn lực con
ngƣời hay phát triển tài nguyên con ngƣời) đƣợc hình thành và phát triển
một khái niệm khoa học từ thập niên 70 đến thế kỷ XX dựa trên quan
niệm về vị trí, vai trị và giá trị con ngƣời trong phát triển.
Tuy nhiên, cho đến nay, cách hiểu về phát triển nguồn nhân lực
cũng còn khác nhau trong các sách báo và trên phƣơng tiện thông tin đại
chúng. Cụ thể là, theo quan điểm con ngƣời là nguồn vốn - vốn con

lu

ngƣời, thì phát triển nguồn nhân lực là phát triển nguồn vốn nhân lực; tức

an

là phát triển các yếu tố, học vấn, kinh nghiệm, sức khỏe… Bởi lẽ, những

va
n

yếu tố này có vai trị quyết định năng suất lao động của cá nhân, là điều

ie

gh

tn

to

kiện quan trọng giúp cá nhân thốt cảnh nghèo đói và tăng thu nhập.
Chƣơng trình phát triễn Liên hợp quốc (UNDP) cho rằng, phát triển

p

nguồn nhân lực chịu sự tác động, chi phối của năm nhân tố: giáo dục -

do

nl

w

đào tạo, sức khỏe và dinh dƣỡng, môi trƣờng, việc làm và sự giải phóng

d

oa

con ngƣời. Trong q trình tác động đến sự phát triển nguồn nhân lực,

an

lu

những nhân tố này gắn bó, phụ thuộc và hỗ trợ lẫn nhau ; trong đó giáo

nf
va

dục - đào tạo là nhân tố nền tảng, là cơ sở của các nhân tố khác. Những

lm
ul

nhân tố sức khỏe và dinh dƣỡng, môi trƣờng, việc làm và giải phóng con

z
at

nh
oi

ngƣời là thiết yếu để duy trì và đáp ứng sự phát triển bền vững của nguồn
nhân lực. UNDP nhấn mạnh rằng : „„các thị trƣờng chỉ là phƣơng tiện. Sự
phát triển của con ngƣời là mục đích‟‟.

z

Trong tài liệu Hiểu để hành động (xuất bản năm 1977 tại Paris), tổ

@

l.
ai

gm

chức khoa học, văn hóa giáo dục của liên hợp quốc (UNESCO) đƣa ra

co

luận điểm : „„Con ngƣời đứng sau trung tâm của sự phát triển‟‟, điều đó

m

có nghĩa là „„Con ngƣời vừa là mục đích, vừa là nhân tố của sự phát

an
Lu

triển‟‟. Luận điểm này đƣợc nhiều quốc gia tán đồng và phát triển ngày

n

va
ac
th
si


11
càng phong phú về lí luận và thể hiện sinh động trong thực tiễn. Về sự
phát triển của con ngƣời, UNESCO đã cụ thể hóa luận điểm trên thành
những nội dung chủ yếu sau : Phát triển con ngƣời toàn diện, trong đó
phải quán triệt bản chất và ý nghĩa của những giá trị nhân văn, nhân đạo,
và nguyên tắc nhân văn, nhân đạo phải chỉ đạo các con đƣờng phát triển.
Trong tác phẩm Vấn đề con người trong sự nghiệp cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa, GS. Phạm Minh Hạc đã chỉ rõ rằng: “Phát triển nguồn nhân
lực đƣợc hiểu về cơ bản là tăng giá trị cho con ngƣời, trên các mặt nhƣ

lu

đạo đức, trí tuệ, kỹ năng, tâm hồn, thể lực…, làm cho con ngƣời trở thành

an

những ngƣời lao động có những năng lực và phẩm chất mới và cao, đáp

va

n

ứng đƣợc những yêu cầu to lớn của sự phát triển kinh tế - xã hội của sự

ie

gh

tn

to

nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc”. [17, tr.285].
Những quan điểm trên về cơ bản đã chỉ ra những khía cạnh khác

p

nhau của sự phát triển nguồn nhân lực. Tuy nhiên, ở đây còn sự lẫn lộn

do

nl

w

giữa sự phát triển nguồn nhân lực và sự phát triển con ngƣời. Trên thực

d

oa

tế, phát triển con ngƣời là khái niệm rộng: Từ phát triển thể chất, tâm lý,

an

lu

tình cảm, nhu cầu đến ý thức, năng lực, trí tuệ, kỹ năng…, tức là phát

nf
va

triển tồn diện con ngƣời với tính cách là chủ thể của tự nhiên và xã hội.

lm
ul

Vì vậy, UNESCO nêu ra luận điểm: „„Con ngƣời đứng ở trung tâm của sự

z
at
nh
oi

phát triển‟‟. Đảng ta thì khẳng định: Con ngƣời vừa là mục tiêu vừa là
động lực phát triển kinh tế - xã hội.

Khái niệm phát triển nguồn nhân lực hẹp hơn so với khái niệm phát

z

triển con ngƣời. Phát triển nguồn nhân lực, xét về tổng thể đó là quá trình

@

l.
ai

gm

phát triển nguồn lực con ngƣời từ dạng tiềm năng thành vốn con ngƣời -

co

vốn nhân lực và chuyển vốn này vào hoạt động kinh tế - xã hội. Xét ở

m

mức độ cá nhân con ngƣời, thì phát triển nguồn nhân lực chính là việc

an
Lu

nâng cao sức khỏe, tri thức, trình độ chun mơn, lành nghề, kỹ năng thực

n

va
ac
th

si


12
hành để tăng năng suất lao động, tăng thu nhập và cải thiện cuộc sống.
Khi bàn đến nguồn nhân lực, Simon Kuzents (ngƣời đoạt giải Nobel Kinh
tế) chỉ rõ rằng, sức mạnh của các nƣớc tiên tiến không phải là sử dụng
những yếu tố vật chất sẵn có, mà đƣợc thể hiện ở chỗ „„con ngƣời với
những kiến thức đƣợc thu nhập từ những tìm kiếm đã đƣợc kiểm nghiệm,
những tìm tịi của khoa học thực tiễn và khả năng cũng nhƣ sự đào tạo của
ngƣời dân của nƣớc đó sử dụng những kiến thức này một cách có hiệu
quả‟‟. Chủ tịch hãng Sony Akio Noorrita (chuyên gia kinh tế hàng đầu

lu

của Nhật Bản) nhận xét: Sự phồn vinh của một đất nƣớc nằm trong óc

an

sáng tạo, nền văn hóa, giáo dục và khả năng ứng dụng công nghệ mới với

va
n

một đội ngũ cơng nhân lành nghề.

to
gh

tn

Từ những phân tích ở trên, chúng ta có thể rút ra kết luận: Phát

ie

triển nguồn nhân lực về thực chất là nâng cao giá trị nguồn lực con ngƣời

p

chủ yếu trên các phƣơng diện thể lực, trí tuệ, đạo đức, năng lực, kỹ năng

do

nl

w

thẩm mỹ… nhằm đạt hiệu quả tối đa hoạt động. Để nâng cao giá trị nguồn

d

oa

lực con ngƣời, phát triển nguồn nhân lực cần phải và nhất thiết phải đƣợc

an

lu

tiến hành với ba nội dung cơ bản: Phát triển nguồn nhân lực về số lƣợng,

lm
ul

nguồn nhân lực.

nf
va

phát triển nguồn nhân lực về chất lƣợng và nâng cao hiệu quả sử dụng

z
at
nh
oi

- Phát triển nguồn nhân lực về số lượng
Số lƣợng nguồn nhân lực đƣợc quy định bởi quy mô dân số (số
lƣợng dân, mật độ dân số, tốc độ tăng dân số) và lực lƣợng lao động (cơ

z

cấu tuổi tác, giới tính, phân bố lao động theo lảnh thổ và theo lĩnh vực

@

l.
ai

gm

ngành nghề). Vì vậy, phát triển nguồn nhân lực về số lƣợng là nâng cao số

co

lƣợng dân số và lực lƣợng lao động với quy mô và cơ cấu hợp lý nhằm

m

bảo đảm lực lƣợng lao động dồi dào với cơ cấu trẻ. Để năng cao đƣợc

an
Lu

điều này cần chú ý đến một số yếu tố quan trọng: Đảm bảo tỉ lệ sinh hợp

n

va
ac
th
si


13
lý tƣơng ứng với quy mô và tốc độ phát triển, tăng trƣởng kinh tế, bảo
đảm cơ cấu về giới tính và độ tuổi cân đối, thích hợp với từng giai đoạn
phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc. một quốc gia có một quy mơ dân
số hợp lý với lực lƣợng lao động dồi dào và cơ cấu khá trẻ đó là điều kiện
để phát triển nguồn nhân lực về chất lƣợng.

- Phát triển nguồn nhân lực về chất lượng
Chất lƣợng là nguồn nhân lực là tổng hợp những phẩm chất, năng
lực và sức mạnh của con ngƣời dƣới dạng có thực tế và tiềm năng đang và

lu

sẽ tham gia vào q trình cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nó bao gồm

an

những yếu tố cơ bản nhƣ : Thể lực, trí tuệ, đạo đức, kỹ năng, thẩm mỹ…

va
n

Vì vậy, phát triển chất lƣợng nguồn nhân lực là phát triển những phẩm

gh

tn

to

chất, nâng cao thể lực, trí tuệ, đạo đức, kỹ năng, năng lực và thẩm mỹ… ,
Nâng cao thể lực chính là nâng cao sức khỏe - một trong những

p

ie

tức là nâng cao giá trị nguồn lực con ngƣời.

do

nl

w

phƣơng tiện để phát triển trí tuệ và hiện thực hóa sức mạnh của trí tuệ

d

oa

trong thực tiễn. Đối với mỗi cá nhân con ngƣời thì sức khỏe là vốn quý, là

an

lu

cội nguồn của niềm vui và hạnh phúc. Một cơ thể yếu về cơ bắp, kém về

nf
va

các khí quan, thiếu sự dẻo dai, linh hoạt của hệ thống thần kinh thì sẽ gặp

lm
ul

nhiều khó khăn trong hoạt động thực tiễn. Trái lại, một cơ thể mạnh về cơ

z
at
nh
oi

bắp; có sự nhạy bén của các khí quan; khỏe mạnh, linh hoạt của hệ thống
thần kinh đó là điều kiện vật chất kích thích, thúc đẩy nă ng lực sáng tạo
của trí tuệ và khả năng thích ứng với hồn cảnh.

z

Nâng cao trí tuệ, trƣớc hết là nâng cao năng lực tƣ duy sáng tạo và

@

l.
ai

gm

khả năng thích ứng để nhận thức và cải tạo thế giới; đó cịn là việc nâng

m

nghiệp vụ, tay nghề…

co

cao trình độ học vấn, văn hóa, khoa học kỹ thuật, trình độ chun mơn

an
Lu

Nâng cao đạo đức và năng lực chính là phát triển những giá trị đạo

n

va
ac
th
si


14
đức nhân văn gắn với năng lực hoạt động của con ngƣời. Trong đó, xây
dựng và phát triển mối quan hệ biện chứng giữa „„đức và tài‟‟, „„hồng và
chuyên‟‟ một cách cân đối, hài hòa. Đồng thời, nâng cao khiếu thẩm mỹ,
khả năng cảm thụ thƣởng thức cái đẹp.
- Nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực
Việc phát triển nguồn nhân lực cả về số lƣợng và chất lƣợng chỉ đạt
đƣợc hiệu quả mỗi khi gắn nó với việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn
nhân lực. Nói cách khác, hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực và yếu tố cấu

lu

thành của quá trình phát triển nguồn nhân lực, vừa là một trong những

an

tiêu chí chủ yếu để đánh giá kết quả của việc sử dụng nguồn nhân lực

va
n

trong cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Về vấn đề này,

gh

tn

to

Chủ tịch hồ Chí Minh đã chỉ ra bài học „„dụng nhân nhƣ dụng mọc‟‟ (Gỗ

ie

dù có cong nhƣng đƣa vào tay ngƣời thợ mộc có tâm và khéo tay sẽ làm

p

ra những vật dụng hữu ích cho mọi ngƣời).

do

nl

w

Nhƣ vậy, việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực là xây

d

oa

dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách, phƣơng pháp, nghệ thuật dùng

an

lu

ngƣời. Việc dùng ngƣời yêu cầu không chỉ „„đặt đúng ngƣời, đúng việc”,

nf
va

mà còn phải bồi dƣỡng, tạo điều kiện tối ƣu để con ngƣời có thể phát huy

z
at
nh
oi

cơng việc đã giao.

lm
ul

đƣợc năng lực sáng tạo và sở trƣờng của mình để hồn thành tốt nhất

Trong q trình đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội
nhập kinh tế quốc tế ở nƣớc ta, vấn đề huy động và sử dụng hiệu quả các

z

nguồn lực, nhất là nguồn lực có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Nó quyết

@

l.
ai

gm

định năng suất, chất lƣợng hiệu quả của nền kinh tế ; và do đó, góp phần

m

trƣờng trong nƣớc và quốc tế.

co

nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam trên thị

an
Lu

Để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực, cần phải giải quyết

n

va
ac
th
si


15
ba vấn đề quan trọng là:
- Thúc đẩy sự phát triển và tăng trƣởng kinh tế một cách ổn định và
bền vững, khơng có lạm phát, mà nếu có thì phải kìm hãm lạm phát trong
vịng một con số.
- Gắn tăng trƣởng kinh tế với xóa đói giảm nghèo và giải quyết việc làm.
- Tạo ra nhiều việc làm mới có chất lƣợng đảm bảo quyền và các lợi
ích chính đáng của ngƣời lao động và không ngừng cải thiện đời sống vật
chất và tinh thần của các tầng lớp dân cƣ.

lu

Việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực thƣờng chịu ảnh

an

hƣởng trực tiếp của quy luật cung cầu lao động trên thị trƣờng, chất lƣợng

va
n

nguồn nhân lực và các chính sách lao động, việc làm… đặc biệt là môi

ie

gh

tn

to

trƣờng làm việc, chế độ đãi ngộ với ngƣời lao động.
Tóm lại, việc xây dựng và phát triển nguồn nhân lực đông về số

p

lƣợng, mạnh về chất lƣợng, đồng bộ về cơ cấu ngành nghề và đặc biệt có

do

nl

w

khả năng sử dụng tốt nguồn nhân lực là yêu cầu cấp thiết đối với mọi

d

oa

quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế gới. Đối với Việt Nam, đây là vấn đề

an

lu

cịn khá mới mẻ, chƣa có kinh nghiệm. Do vậy, sự nghiệp phát triển tồn

nf
va

diện đất nƣớc, đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc

lm
ul

tế hiện nay yêu cầu chúng ta phải tham khảo học hỏi kinh nghiệm của
tƣơng đồng với Việt Nam.

z
at
nh
oi

nhiều nƣớc đi trƣớc, nhất là những nƣớc ở khu vực Châu Á những nét
Ngồi ra, cũng có thể hiểu đầy đủ hơn về nguồn lực con ngƣời

z

thông qua khái niệm “phát triển nguồn nhân lực”. Nếu dịch từ cụm từ

gm

@

tiếng Anh thì phát triển nguồn nhân lực hay phát triển nguồn lực con

l.
ai

co

ngƣời là Human Resouce Development (HRD), cịn phát triển con ngƣời

m

nói chung là Human Development (HD). Trong khái niệm về phát triển

an
Lu

con ngƣời (HD), nguồn lực con ngƣời đƣợc đề cập đến nhƣ một mục tiêu

n

va
ac
th
si


16
của sự phát triển kinh tế - xã hội, nhƣ là chỉ tiêu về thành tựu kinh tế của

dân tộc. Ngƣợc lại, phát triển nguồn lực con ngƣời (HRD) có xu hƣớng
tập trung vào các hoạt động, nhằm nâng cao khả năng thực hiện các vai
trò sản xuất của con ngƣời nhƣ trí tuệ, kỹ năng làm việc, khả năng tổ chức
lãnh đạo và quản lý... Ở đây có sự khác biệt, nội hàm khái niệm phát triển
nguồn lực con ngƣời sâu hơn, hẹp hơn nội hàm khái niệm phát triển con
ngƣời.
Phát triển con ngƣời - là quan điểm về phát triển bền vững, trong đó

lu

lấy con ngƣời làm trung tâm. Đó là sự phát triển của con ngƣời, vì con

an

ngƣời và do con ngƣời.

va
n

Phát triển con ngƣời có nghĩa là đầu tƣ vào phát triển tiềm năng của

gh

tn

to

con ngƣời nhƣ giáo dục, y tế, kỹ năng... để con ngƣời có thể làm việc một

ie

cách sáng tạo và có năng suất cao nhất. Phát triển vì con ngƣời là bảo đảm

p

sự tăng trƣởng kinh tế, mà con ngƣời tạo ra phải đƣợc phân phối rộng rãi

do

nl

w

và công bằng. Phát triển do con ngƣời là hƣớng vào việc tạo ra cho con

d

oa

ngƣời có cơ hội tham gia mọi hoạt động của đời sống xã hội (kinh tế,

an

lu

chính trị, văn hóa, xã hội)

nf
va

Lịch sử loài ngƣời từ trƣớc đến nay là lịch sử của sự phát triển con

lm
ul

ngƣời. Nói cách khác, sự phát triển của các xã hội, sự thay thế của các

z
at
nh
oi

hình thái kinh tế - xã hội là lịch sử đấu tranh, phát triển và giải phóng con
ngƣời. Con ngƣời đóng vai trị chủ thể sáng tạo lịch sử thơng qua hoạt
động thực tiễn cải tạo thế giới. Qua các cuộc đấu tranh đó, con ngƣời sáng

z

tạo ra lịch sử, xã hội và sáng tạo ra chính mình. Do vậy, con ngƣời đạt tới

@

co

xã hội.

l.
ai

gm

giá trị tổng hòa cao nhất, có ý nghĩa thúc đẩy sự vận động, phát triển của

m

Với tƣ cách là chủ thể xã hội, con ngƣời tham gia phát triển sản

an
Lu

xuất vật chất. Và chính sản xuất vật chất lại tái sản xuất con ngƣời - nhân

n

va
ac
th
si


17
tố quyết định sự tồn tại, phát triển của xã hội. Xã hội càng phát triển, con
ngƣời ngày càng hoàn thiện mọi mặt, càng có nhu cầu tham gia tổ chức,
quản lý xã hội và sự phát triển của bản thân mình. Con ngƣời, một khi
đƣợc thỏa mãn những nhu cầu đó, sẽ đóng góp to lớn, trở thành động lực
mạnh mẽ để thúc đẩy sự phát triển xã hội. Muốn vậy, con ngƣời phải hoàn
thiện mọi mặt, đƣợc đặt vào vị trí trung tâm. Mọi chiến lƣợc phát triển
đều hƣớng vào con ngƣời nhƣng muốn phát triển, phải dựa vào con ngƣời.
Đích cuối cùng của chiến lƣợc phát triển là vì con ngƣời, phục vụ

lu

con ngƣời, tạo ra sự phát triển với mức sống vật chất cao, đời sống tinh

an

thần phong phú và văn minh hơn. Mục tiêu đó có thể đạt đƣợc nếu chiến

va
n

lƣợc phát triển kinh tế - xã hội phù hợp và gắn liền với sự phát triển con

gh

tn

to

ngƣời, kết hợp hài hòa giữa tăng trƣởng và cơng bằng xã hội. Thực hiện

ie

đồng bộ điều đó, con ngƣời mới phát huy đƣợc mọi mặt, khơi dậy đƣợc

p

tiềm năng và sức sáng tạo. Thể hiện đầy đủ vai trị quyết định của mình

do

nl

w

đối với xã hội. Nhƣ vậy, con ngƣời vừa là chủ thể vừa là khách thể của

d

oa

quá trình phát triển xã hội.

an

lu

Trong các thập niên qua, nhiều quốc gia trên thế giới thực hiện

nf
va

chiến lƣợc quốc gia, nhằm phát triển con ngƣời và đã đạt nhiều thành tựu

lm
ul

quan trọng. Nhân loại sắp bƣớc vào thế kỷ mới nhƣng ở một số quốc gia,

z

at
nh
oi

khu vực, vẫn cịn số lớn ngƣời dân nghèo đói, lạc hậu. Nam Á chiếm 2/5
số ngƣời nghèo đói (515 triệu/ 1,3 tỷ ngƣời). Châu Phi đang đối mặt với
đại dịch AIDS, nghèo đói, mơi trƣờng xuống cấp. Bất bình đẳng về thu

z

nhập giữa các quốc gia, khu vực và trên thế giới vẫn là vấn đề lớn của

l.
ai

gm

@

nhân loại.

co

Từ sự nhận thức về vị trí, vai trị quan trọng của con ngƣời là mục

m

tiêu và động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc, Đại hội

an

Lu

XI của Đảng nhấn mạnh một trong ba khâu đột phá để thực hiện thành

n

va
ac
th
si


18
công Chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020 là: “Nâng cao chất
lƣợng nguồn nhân lực đáp ứng u cầu của cơng cuộc cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa, hội nhập quốc tế của đất nƣớc” những chiến lƣợc về phát
triển kinh tế - xã hội này đã góp phần quan trọng vào sự phát triển con
ngƣời ở Việt Nam trong thời gian qua, thúc đẩy sự đi lên của đất nƣớc.
Theo quan niệm của các tác giả Việt Nam thì phát triển nguồn lực
con ngƣời đƣợc hiểu là quá trình làm "gia tăng giá trị cho con ngƣời trên
các mặt đạo đức, trí tuệ, kỹ năng, tâm hồn, thể lực... làm cho con ngƣời

lu

trở thành những ngƣời lao động có năng lực mới đáp ứng yêu cầu to lớn

an

của sự phát triển kinh tế - xã hội".

va
n

Để khơi dậy và phát huy những tiềm năng ngƣời nói chung, việc sử

gh

tn

to

dụng và phát huy nguồn nhân lực phải đƣợc tiến hành đồng bộ từ vấn đề

ie

giáo dục, đào tạo và phổ cập nghề. Chuẩn bị cho ngƣời lao động bƣớc vào

p

cuộc sống lao động đến vấn đề tự do lao động và đƣợc hƣởng thụ xứng

do

nl

w

đáng giá trị mà lao động sáng tạo ra. Nói cách khác, chính sách sử dụng

d

oa

và phát huy nguồn lực con ngƣời phải đƣợc lồng ghép với các vấn đề giáo

an

lu

dục và đào tạo, sử dụng lực lƣợng lao động, tạo môi trƣờng làm việc và

nf
va

đãi ngộ thỏa đáng cho con ngƣời... trong đó, giáo dục và đào tạo nhằm

z
at
nh
oi

con ngƣời có hiệu quả.

lm
ul

nâng cao chất lƣợng nguồn lực con ngƣời, là cơ sở để sử dụng và phát huy
Từ những vấn đề nêu trên có thể thấy rằng, nguồn lực con ngƣời là
khái niệm tổng hợp bao gồm các yếu tố về số lƣợng và chất lƣợng của

z

ngƣời lao động nói chung cả ở hiện tại cũng nhƣ trong tƣơng lai tiềm

@

l.
ai

gm

năng của mỗi tổ chức, mỗi địa phƣơng, mỗi quốc gia, khu vực và thế giới.

co

Ở đây, nhân tố con ngƣời đƣợc xem xét với một tƣ cách là một yếu tố cơ

m

bản của quá trình sản xuất, một nguồn lực chủ yếu để phát triển kinh tế -

an
Lu

xã hội.

n

va
ac

th
si