Ý thức xã hội lạc hậu hơn tồn tại xã hội

A. MỞĐẦU
Những thành tựu và phát triển trong công cuộc đổi mới của nước ta
trong thời gian qua đã tạo ra thế và lực mới cả bên trong và bên ngoài để
chúng ta bước vào một thời kỳ phát triển mới.Nhiều tiền đề cần thiết cho sự
phát triển mang đặc trưng của dân tộc đãđược tạo ra, để giới thiệu và quảng
bá cho các dân tộc khác trên thế giới. Và do đó mối quan hệ của nước ta
với các nước khác trên thế giới được mở rộng hơn bao giờ hết. Khả năng
giữ vững độc lập tự chủ và hội nhập với cộng đồng thế giới tăng thêm.
Cùng với sự phát triển nhanh của cách mạng khoa học và công nghệ với
trình độ ngày càng cao thìsự phát triển về nhận thức sẽ làm cho nước ta
không bị tụt hậu so vơí thế giới bên ngoài. Vàđiều đó khiến cho chúng ta có
cơ hội phát triển hơn.Tuy nhiên không thể phủ nhận tụt hậu của các nước
chậm phát triển so với các nước phát triển, mà nguyên nhân sâu xa của nó
chính làý thức xã hội của dân tộc đó.Điều đó dẫn đến nguy cơ tụt hậu xa
hơn với kinh tế so với nhiều nước trong khu vực vẫn là thử thách to lớn và
gay gắt do điểm xuất phát của chúng ta quá thấp, lại đi lên trong một môi
trường cạnh tranh khốc liệt.
Trước tình hình đó cùng với xu thế phát triển của thời đại Đảng và
Nhà nước ta cần liên tục tiến hành vàđẩy mạnh công cuộc đổi mới và toàn
diệnđất nước, trong đóđổi mới xã hội chính trịđóng vai trò then chốt và
chủđạo mang tính cấp bách bởi đất nước phát triển thì cần phải có một nền
chính trị và xã hội ổn định thì công cuộc đó mới có khả năng thành công.
Nhưng đểđổi mới xã hội thì việc quan trọng là phải nâng cao tầng nhận
thức của người dân.Chính vì vậy tìm hiểu mối quan hệ giữa tồn tại xã hội
vàý thức xã hội sẽ cho phép ta vận dụng vào thực tiễn của xã hội đất nước
ta để cho công cuộc đổi mới của đất nước ta thành công.
Với nghĩa đó sau một thời gian nghiên cứu và học tập cùng với sự
hướng dẫn nhiệt tình của các thầy cô giáo em đã quyết định chọn đề tài: "Ý
thức xã hội lạc hậu hơn tồn tại xã hội". Do thời gian có hạn và kiến thức
bản thân em còn nhiều hạn chế do đó bài viết sẽ không tránh khoỉ thiếu sót.
Vậy em kính mong sự chân thành góp ý của các thầy cô giáo và các bạn

đọc.
B. MỐIQUANHỆGIỮATỒNTẠIXÃHỘI
VÀÝTHỨCXÃHỘI
I. Tồn tại xã hội
1. Định nghĩa tồn tại xã hội
Tồn tại xãhội là cái hiện dùng để chỉđời sống vật chất và những
điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội.
Khái niệm tồn tại xã hội bao quát lĩnh vực hoạt động vật chất, nó
vạch rõ những quan hệ vật chất cùng với những điều kiện vật chât khác tạo
nên hoàn cảnh xã hội trong hoạt động của con người.
Như thế có thể nói "tồn tại xã hội là một phạm trù triết học".Và với
khái niệm về tồn tại xã hội thì ta có thể nhận thấy tồn tại xã hội là một khái
niệm rất rộng.Nói tồn tại xã hội là một phạm trù triết học tức là ta muốn
phân biệt tồn tại xã hội với tư cách là một phạm trù triết học, là kết quả của
sự khái qúat và trừu tượng, với những quan hệ vật chất cụ thể, với những
hạt nhỏ cảm tính. Tồn tại xã hội bao gồm các yếu tố cơ bản:
PTSX vật chất.
Điều kiện tự nhiên: (hoàn cảnh địa lý)
Điều kiện dân cư: (dân số và mật độ dân số)
Trong đó yếu tố PTSX vật chất đóng vai trò quan trọng nhất chi phối
các yếu tố còn lại.Tồn tại xã hội không đứng một mình mà xong hành với
nó làý thức xã hội, và tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội.Tuy nhiên
giữa các trường phái khác nhau thì sựđánh giá về mối quan hệ giữa tồn tại
xã hội vàý thức xã hội khác nhau. Trong đótheo các nhà chủ nghĩa duy tâm
thì cho rằng tinh thần tư tưởng là ngọn nguồn của mọi hiện tượng xã hội,
quyết định sự phát triển của xã hội. Nghĩa làý thức xã hội quyết định tồn tại
xã hội. Còn theo các nhà chủ nghĩa duy vật thì ngược lại bởi theo lập luận
của họ thì cho rằng tồn tại xã hội là tính thứ nhất, còn ý thức xã hội là tính
thứ hai tuy nhiên họ cũng cho rằng sau khi ý thức xã hội đã gia đời thì nó
có tác động trở lại với tồn tại xã hội. Ta hãy lấy tôn giáo làm ví dụ ta sẽ

thấy rằng: Một số những tư tưởng và quan điểm gia đời từ thời cổ vẫn có
thể tiếp tục tồn tại hàng nghìn năm sau khi những điều kiện đẻ ra nóđã mất
đi. Như thế có nghĩa là ta không nên cứng nhắc phải nói tồn tại xã hội hay
ý thức xã hội là cái có trước mà nên hiểu theo từng hoàn cảnh sự vật, vật
chất cụ thể mới có thể tránh được những sai lầm trong đánh giá khách
quan.
2. Yếu tố cơ bản của tồn tại xã hội
Tồn tại xã hội là một phạm trù triết học rộng lớn nó bao gồm tất cả
những lĩnh vực của hoạt động vật chất vàđược thể hiện qua 3 yếu tố cơ bản.
* Phương thức sản xuất vật chất:
Lênin cho rằng vật chất vốn tự nó có không do ai sinh ra, và không
thể tiêu diệt được, nó tồn tại bên ngoài và không lệ thuộc vào cảm giác, ý
thức của con người. Vật chất là một thực tại khách quan.Tuy nhiên trong
giáo trình triết học lại có phạm trù phương thức sản xuất vật chất vậy
phương thức sản xuất vật chất là gì.
Phương thức sản xuất vật chất là những phương cách, dụng cụ, công
nghệ… để tạo ra của cải vật chất phục vụđời sống văn hoá tinh thần của
chính bản thân con người.Điều này cũng có nghĩa là phương thức sản xuất
chính là yếu tốđóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với tồn tại xã hội. Mặt
khác nếu không có phương thức sản xuất thì rõ ràng sẽ không thể tồn tại xã
hội. Và như thế cũng có nghĩa phương thức sản xuất sẽ chi phối các yếu tố
còn lại của tồn tại xã hội.
* Điều kiện tự nhiên:
Đây là một yếu tố cần vàđủđể hình thành tồn tại xã hội.Vàđể tồn tại
xã hội phát triển ngày càng cao thì yếu tốđiều kiện tự nhiên này rất quan
trọng.Nó phải phù hợp và tạo điều kiện thuận lợi cho tồn tại xã hội vàđể
cóđiều kiện thuận lợi phát triển thì tồn tại xã hội cần phải có yếu tố thứ ba
là.
* Điều kiện dân cư:
Cũng có vai trò giống nhưđiều kiện tự nhiên, nó cũng cóảnh hưởng

đến sự phát triển của tồn tại xã hội.Và nếu cóđược một điều kiện tự nhiên,
dân số thuận lợi cộng với một phương thức sản xuất vật chất hợp lý thì sẽ
tạo ra một xã hội tốt đẹp với mặt tích cực mà nóđang và sẽ cần phải đạt
đến.
II. Ý thức xã hội.
1. Khái niệm ý thức xã hội.
Ý thức xã hội là sự phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn
phát triển khác nhau bao gồm tình cảm, tập quán, truyền thống tư tưởng lý
luận …
Nói theo nghĩa rộng thìý thức xã hội bao gồm những quan điểm
chính trị, pháp quyền, đạo đức, tôn giáo, nghệ thuật, triết học… của xã hội ,
bao gồm tri thức khoa học (kể cả khoa học tự nhiên ) vàđặc điểm dân tộc
về bản chất tâm lý của các giai cấp xã hội. Nói theo nghĩa tương đối hẹp
thìkhái niệm ý thức xã hội chỉ là tư tưởng, quan điểm và thuyết xã hội phản
ánh tồn tại xã hội và chếđộ xã hội.
Duy vật lịch sử dạy chúng ta rằng ý thức xã hội là phản ánh tồn tại
xã hội của điều kiện sinh hoạt vật chất xã hội. Tồn tại xãhội của người ta
thế nào, sinh hoạt vật chất của người ta như thế nào thìý thức xã hội của
người ta cũng như thế.
Ý thức xã hội là một hiện tượng tinh thần, một lĩnh vực của đời sống
xã hội. Nó tồn tại và phát triển cùng với sự phát triển của xã hội trong lĩnh
vực sản xuất vật chất. Ở thời kỳ cộng sản nguyên thuỷ thìý thức xã hội còn
ở trìnhđộ thấp, nghèo nàn về nội dung và hình thức phản ánh. Nhưng càng
về sau thì trình độ kinh tế - xã hội phát triển cả về quy mô, tốc độ và chiều
sâu nên ý thức xã hội với tính cách là phản ánh tồn tại xã hội cũng trở nên
phong phú và phức tạp.
2. Kết cấu của ý thức xã hội.
Ý thức xã hội là một hiện tượng phức tạp, tuỳtheo mục đích, trình độ
phản ánh mà người ta chia ra thành các cấp độ, các bộ phận khác nhau.
* Ý thức thông thường vàý thức lý luận.

- Ý thức thông thường phản ánh cái đời sống vật chất tự nhiên hàng
ngày của chúng ta hình thành trực tiếp trong đời sống xã hội. Nó chưa có
tính hệ thống, tính hợp lý nhưng nó cóđầy đủ chi tiết của cảm giác sống.
Ý thức lý luận là toàn bộ những tư tưởng phản ánh bản chất, tính quy
luật của sự vật và hiện tượng, quan điểm xã hội được hệ thống hoá thành
các hệ thống cụ thể như: Triết học, đạo đức, nghệ thuật…ý thức lý luận có
tính hệ thống, tính hợp lý, tính trừu tượng khái quát.
* Tâm lý xã hội và hệ tư tưởng.
- Tâm lý xã hội là một bộ phận ở cấp độý thức thông thường bao
gồm: Tình cảm, tâm trạng, tập quán, thói quen của con người được hình
thành một cách tự phát dưới tác động trực tiếp của những điều kiện sống
hàng ngày của họ. Tâm lý xã hội phản ánh bề mặt của tồn tại xã hội, chưa
có khả năng vạch ra bản chất các mối quan hệ vật chất xã hội, nguyên nhân
sinh ra các mối quan hệđócũng như khuynh hướng biến đổi của chúng. ở
tâm lý xã hội những yếu tố trí tuệ thường đan xen với những yếu tố tình
cảm.
Hệ tư tưởng là một bộ phận ở một cấp độý thức lý luận. Đây là
những quan điểm tư tưởng đãđược hệ thống hoá, khái quát hoá thành các
học thuyết phản ánh lợi ích của một giai cấp nhất định. Với tính cách là cái
phản ánh tồn tại xã hội, hệ tư tưởng thể hiện được đánh giá, phân tích các
hiện tượng xã hội, các quan hệ xã hội … Vềthực chất nó phản ánh mục
đích, nguyện vọng của giai cấp, vai trò, xứ mệnh của giai cấp trong quan hệ
với các giai cấp khác, với toàn xã hội.
Với tính cách là hệ thống lý luận về xã hội, hệ tư tưởng có vai trò
chỉđạo thực tiễn, cải tạo xã hội của giai cấp. Hệ tư tưởng là cái phản ánh
tồn tại xã hội thông qua quan điểm của một giai cấp nên trong thực tế có
hệ tư tưởng là khoa học, có hệ tư tưởng là không khoa học.
Tâm lý xã hội là hệ tư tưởng cóchung nguồn gốc nhưng khác nhau
về chất trong trình độ phản ánh. Tuy vậy, giữa chúng có tác động qua lại
vàảnh hưởng lẫn nhau.

* Ý thức xã hội vàý thức cá nhân.
Ý thức xã hội làý thức của con người, tồn tại và phát triển thông qua
ý thức của các cá nhân. Nhưng mỗi con người đều sống trong một xã hội
nhất định nên ý thức cá nhân của mỗi người đều mang những nội dung nhất