Slide bài giảng đại cương về giun sán

Đại c ơng về giun sán
PGS.TS. Nguyễn Văn Đề
Yêu cầu:
1.Trình bày đ ợc định nghĩa giun sán ký sinh và
tình hình giun sán ở Việt Nam.
2. Nêu khái quát bảng phân loại giun sán ký sinh
dùng cho ngành Y ở Việt nam.
Định nghĩa giun sán

Động vật đa bào

Động vật ký sinh hậu sinh

Gồm giun sán ký sinh trên động vật và
thực vật

Chỉ nghiên cứu các đối t ợng giun sán ký
sinh ở ng ời và động vật có thể lây sang ng
ời
giun s¸n
Helminthes
Nhãm Giun
Nemathelminth
(hinh ong cã vá ki tin,
cã xoang th©n)
Nhãm S¸n
Plathelminth
(hinh det, Kh«ng cã vá ki tin,
kh«ng cã xoang th©n)
Líp Giun trßn
Nematoda

(h×nh èng,
®Çu nh½n)
Líp Giun ®Çu gai
Acanthocephala
(h×nh èng,
®Çu cã gai)
Líp S¸n l¸
Trematoda
(h×nh l¸)
Líp S¸n d©y
Cestoda
(h×nh sîi d©y,
nhiÒu ®èt)
Tình hình bệnh giun sán

Trên thế giới:
+ Giun sán phổ biến hầu khắp trên thế giới,
nhất là các n ớc nhiệt đới và á nhiệt đới đặc
biệt tại các n ớc đang phát triển
+ Hàng tỷ ng ời mắc giun đ ờng ruột, 40 triệu ng
ời mắc sán lá truyền qua thức ăn, 200 triệu ng
ời mắc sán máng, 100 triệu ng ời mắc sán dây
và ấu trùng sán lợn

Tại Việt Nam:
Bệnh giun sán phổ biến trên toàn
quốc.
+ Tỷ lệ nhiễm giun đũa cao ở miền
Bắc, có nơi trên 90%.
+ Tỷ lệ nhiễm giun móc cao hầu hết

các vùng trong cả n ớc, có nơi 85%.
+ Tỷ lệ nhiễm giun tóc cao ở miền
Bắc, có nơi 80%.

+ Sán lá gan nhỏ l u hành ít nhất
32 tỉnh, có nơi tỷ lệ nhiễm 40%.
+ Sán lá gan lớn l u hành trên 47
tỉnh, có tỉnh 2000 bệnh nhân.
+ Sán lá phổi l u hành ở 10 tỉnh,
có nơi tỷ lệ nhiễm 15%.
+ Sán lá ruột lớn có ở ít nhất 16
tỉnh, sán lá ruột nhỏ ở ít nhất 15
tỉnh.
+ Sán dây/ấu trùng sán lợn ở ít
nhất trên 50 tỉnh
+ Một số loài giun sán khác đã đ
ợc phát hiện nh giun xoắn, giun
đầu gai, giun đũa chó, sán
nhái
Líp giun trßn Nematoda
Bé Hä Gièng Loµi
Ascaroidae
- MiÖng cã 3-6
m«i
- Thùc quan
hinh trô
- Hai gai sinh
dôc b»ng
nhau
Ascarididae

Kh«ng cã m«i
trung gian
- Ascaris
- Toxocara
- A.lumricoides
- T.cati
- T.felis
Oxyuridae
Thùc quan cã ô
phinh
- Enterobius
- Syphacia
- E.vermicularis
- S.obvelata
Rhabditidae
KÝch th íc nhá
Thùc quan trô tam
gi¸c
Strongyloides S. Stercoralis
Strongyloidae Ancylostomatidae
Cã bao miÖng
Cã bé ph©n b¸m
trong bao miÖng
Ancylostoma
Necator
A.duodenale
N.americanus
Filaroidae
Hinh sợi mỏng
Có 2 môi bên

Có vật chủ trung
gian
Filaridae
Gai sinh dục đực không
bằng nhau
Lỗ sinh dục phí tr ớc thân
Wuchereria
Brugia
W. bancrofti
B. malayi
Trichinelloidae
Cơ thể chia 2
phần, phần đầu
cơ thể nhỏ
Có thể có gai sinh
dục đực
- Trichinellidae
Có gai sinh dục
- Trichuridae
Có bao và 1 gai sinh dục
Trichinella
Trichuris
T.spiralis
T.trichiura
Lớp sán lá Trematoda
Bộ Họ Giống Loài
Fascioloidae
- Có 2 hấp
khẩu
- Thực quan

phân 2
nhánh đơn
hay kép
-Vỏ nhẵn
hay có gai
Fasciolidae
Kích th ớc lớn
TH chia nhánh
BT tr ớc TH
- Fasciola
- Fasciolopsis
- F.hepatica
- F. gigantica
-F. buski
Opisthorchidae
Kích th ớc TB
TH phân nhánh hoặc phân
thuỳ
- Clonorchis
TH phân nhánh
- Opisthorchis
TH phân thuỳ
- C.sinesis
- O.viverrini
Pargonimidae
Thân dày
BT&TH ngang nhau
Paragonimus P. westermani
P. heterotremus
.

Schistomatidae
ơn giới
2 nhánh manh tràng nhập
một
TH hinh túi
Schistosoma S. hematobium
S. mansoni
S.japonicum
S.mekongi
Lớp sán dây Cestoda
Bộ Họ Giống Loài
Cyclophyloidae
- Các hấp khẩu
là bộ phận
bám
Taeniidae
- Có 4 hấp khẩu, có vòng
móc hoặc không.
- Lỗ sinh dục xen kẽ.
- Taenia - T.saginata
- T.solium
- T.asiatica
Hymenolepididae
Lỗ sinh dục nằm về 1 bên
thân.
- Hymenolepis - H.nana
- H.diminuta
Dipylididae
- ầu có mỏm gai
- Lỗ sinh dục ở 2 bên

- Dipylidium - D.caninum
Davaineidae
- ầu có mỏm
- 4 hấp khẩu ở đỉnh
Raillietina - R.formosana
Pseudophylidae
Bộ phận bám là
rãnh ngoạm
Diphyllobothridae Diphyllobothrium - D.latum
- D.mansoni
giun ®òa
Ascaris lumbricoides
PGS.TS. NguyÔn V¨n §Ò
Mục tiêu:
1. Trình bày đ ợc đặc điểm sinh học, chu kỳ
phát triển của giun đũa
2. Trình bày đ ợc đặc điểm dịch tễ học của
giun đũa
3. Mô tả đ ợc đặc điểm bệnh học, chẩn đoán
xét nghiệm và nguyên tắc điều trị bệnh
giun đũa
4. Nêu đ ợc nguyên tắc và biện pháp, phòng
chống bệnh giun đũa
Giun truyÒn
qua ®Êt
Giun ®òa Ascaris
lumbricoides
Giun tãc Trichuris trichiura
Giun mãc Ancylostoma
duodenale/Necator americanus

Giun kim Enterobius
vermicularis
Giun l ¬n Strongyloides
stercoralis
Giun đũa
1. Vị trí phân loại:
Giun đũa thuộc bộ Ascaroidae, họ
Ascarididae, giống Ascaris, loài Ascaris
lumbricoides
2. Hình thể:
Có 3 môi xếp cân đối (1 l ng, 2 bụng)
Con cái dài 20 - 25 cm, lỗ sinh dục ở 1/3 tr ớc
thân.
Con đực dài 15 - 20 cm, đuôi cong, gần đuôi
sát với bụng có lỗ hậu môn là lỗ phóng tinh
có gai sinh dục.
Trứng hình bầu dục KT 45-75 x 35-50 mc

3. Sinh thái:
Giun đũa sống ở phần đầu và phần
giữa của ruột non
Sau khi giao hợp với nhau, con cái
đẻ trứng, trứng theo phân đ ợc bài
xuất ra ngoài. Mỗi ngày 1 con giun
cái đẻ từ 20 - 25 vạn trứng.
Tuổi thọ của giun đũa 13-15 tháng

5. Dịch tễ học giun đũa
5.1. Điều kiện phát triển của trứng giun đũa
Nhiệt độ thích hợp 24-25C/12-25 ngày phát

triển có ấu trùng tuổi nhiễm
Trứng bị chết ở nhiệt độ trên 60C hoặc 12C
hoặc d ới n ớc 2 tháng, khô hoặc ánh nắng mặt
trời
Trứng giun đũa không chết khi rửa formon 6%,
thuốc tím hoặc cresyl
5.2. Giun đũa trên thế giới
-
Bệnh giun đũa rất phổ biến trên thế giới,
đặc biệt ở những n ớc chậm phát triển.
-
Tổ chức Y tế thế giới (WHO, 1998) ớc tính
trên thế giới có 1,4 tỷ ng ời bị nhiễm giun
đũa và 60 nghìn ng ời chết do giun đũa
hàng năm.
5.3. NhiÔm giun ®òa ë VN
MiÒn B¾c: Vïng ®ång b»ng:
80-95%; Vïng trung du: 80-
90%; Vïng nói: 50-70%; Vïng
ven biÓn: 70%
MiÒn Trung: Vïng ®ång b»ng:
70,5%; MiÒn nói: 38,4%; Ven
biÓn: 12,5%; T©y nguyªn: 10-
25%
MiÒn Nam: Vïng ®ång b»ng:
5-60%; vïng ®ång b»ng s«ng
Cöu Long 5-10%
¤ nhiÔm m«i tr êng bëi trøng giun ®òa:

Trøng giun ®òa cã vá rÊt dµy vµ cã líp kitin b¶o

vÖ ®Ó tån t¹i ë m«i tr êng

¤ nhiÔm ®Êt bëi trøng giun ®òa ë miÒn B¾c
1,4-127 trøng/100g ®Êt
0,8 trøng/100g rau
0,2 trøng/lÝt n íc
Bôi trªn bµn thê, chiÕu, mãng tay ®Òu cã
trøng giun ®òa
6. Tác hại của giun đũa:
Tuỳ thuộc số l ợng giun và thời gian nhiễm
cũng nh sức đề kháng của cơ thể.
Chiếm thức ăn: 20 giun đũa chiếm 2,8g
gluxit và 0,7mg protit/ngày
Gây hội chứng Loeffler
Tổn th ơng nơi ký sinh: viêm niêm mạc
ruột, gây chèn ép, tắc ruột, lồng ruột, giun
chui ống mật, giun chui ruột thừa, lạc chỗ.
7. Chẩn đoán:

Chẩn đoán lâm sàng: không đặc hiệu, chủ
yếu các tai biến do giun đũa

Xét nghiệm tìm trứng trong phân là chẩn
đoán xác định

Chẩn đoán miễn dịch ít sử dụng
8. §iÒu trÞ:
8.1. Thuèc cæ ®iÓn:
- Piperazin
-

Santonin
-
Leuvamisole
-
Pyrantel pamoat
-
Mebendazole
-
Albendazole
8. §iÒu trÞ:
8.2. Ph¸c ®å ®iÒu trÞ hiÖn nay:
- NhiÔm giun ®òa ®¬n thuÇn:
•
Albendazole 400mg, liÒu duy nhÊt.
•
Mebendazole 500mg, liÒu duy nhÊt
•
Pyrantel pamoate 10 mg/kg liÒu duy nhÊt
§iÒu trÞ:
- NhiÔm giun ®òa phèi hîp giun tãc hoÆc
giun mãc:
•
Albendazole 400mg, liÒu duy nhÊt hoÆc
400 mg/ngµy x 3 ngµy
•
Mebendazole 500mg, liÒu duy nhÊt hoÆc
500 mg/ngµy x 3 ngµy