Bài giảng Những nguyên lý cơ bản Mác - Lênin: Chương 1 - Thạc sĩ. Lại Văn Nam

Phần thứ nhất
THẾ GIỚI QUAN VÀ PHƯƠNG PHÁP LUẬN TRIẾT
HỌC
CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN
Thế giới quan và phương pháp luận triết học là bộ
phận lý luận nền tảng của chủ nghĩa Mác-Lênin:
• chủ nghĩa duy vật biện chứng
• phép biện chứng duy vật
• lý luận nhận thức
• chủ nghĩa duy vật lịch sử
Chương I
CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
1. CHỦ NGHĨA DUY VẬT VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT
BIỆN CHỨNG
1.1. Sự đối lập giữa chủ nghĩa duy vật với chủ nghĩa duy tâm
trong việc giải quyết vấn đề cơ bản của triết học
1.2. Các hình thức phát triển của chủ nghĩa duy vật trong
lịch sử
2. QUAN ĐIỂM DUY VẬT BIỆN CHỨNG VỀ VẬT CHẤT,
Ý THỨC VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý
THỨC
2.1. Vật chất
2.2. Ý thức
2.3. Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức
1.1. Vấn đề cơ bản của triết học và sự đối lập giữa
chủ nghĩa duy vật với chủ nghĩa duy tâm trong việc
giải quyết vấn đề cơ bản của triết học
- Vấn đề cơ bản của triết học: vấn đề quan hệ giữa
tư duy với tồn tại:
• Giải quyết vấn đề cơ bản của triết học xác định
được nền tảng và điểm xuất phát để giải quyết các

vấn đề khác của triết học, là tiêu chuẩn để xác định
lập trường, thế giới quan của các triết gia và học
thuyết của họ
• Vấn đề cơ bản của triết học có hai mặt
Vấn đề cơ bản của triết học (tt)
- MẶT THỨ NHẤT: GiỮA VC VÀ YT
CÁI NÀO CÓ TRƯỚC? CÁI NÀO
QUYẾT ĐỊNH?
• C1: VC1,YT2 ->VC Q.ĐỊNH
• C2: YT2,VC1 ->YT Q.ĐỊNH
• C3: VC,YT TỒN TẠI SONG
- MẶT THỨ HAI: CON NGƯỜI CÓ
THỂ NHẬN THỨC ĐƯỢC THẾ
GiỚI HAY KHÔNG?
• CÓ: KHẢ TRI
• KHÔNG: BẤT KHẢ TRI
• Chủ nghĩa duy vật:
vật chất có trước,
ý thức có sau; vật
chất quyết định ý
thức
• Chủ nghĩa duy tâm:
ý thức có trước,
vật chất có sau, ý
thức quyết định
vật chất.
Sự phát triển của CNDV gắn với sự phát triển của
khoa học cụ thể, đặc biệt khoa học tự nhiên.
Các hình thức lịch sử của CNDV:
• Chủ nghĩa duy vật chất phác thời cổ đại

• Chủ nghĩa duy vật siêu hình thế kỷ 17-18
• Chủ nghĩa duy vật biện chứng do Mác và Ănghen
sáng lập.
Chủ nghĩa duy vật chất phác thời cổ đại
• -
 Chủ nghĩa duy vật biện
chứng do Mác và Ănghen
sáng lập vào những năm
40 của thế kỷ 19.
 Chủ nghĩa duy vật biện
chứng đã thống nhất chủ
nghĩa duy vật với phép
biện chứng. Không chỉ duy
vật trong lĩnh vực tự
nhiên và còn duy vật
trong lĩnh vực xã hội
Chủ nghĩa duy tâm
• Chủ nghĩa duy
tâm chủ quan
• Đại biểu:
BÉCCƠLI
 Chủ nghĩa duy
tâm khách quan
 Đại biểu: Platon,
Hêghen
2. QUAN ĐIỂM DUY VẬT BIỆN CHỨNG VỀ VẬT CHẤT,
Ý THỨC VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý
THỨC
2.1. Vật chất
2.2. Ý thức

2.3. Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức
2.1.1. Phạm trù vật chất
* " về cơ bản vũ trụ được tạo thành bởi một
nguyên tố duy nhất , nguyên tố ấy là
nước." (tr15 sách câu chuyên triết học )
Thalès de Milet (fin 7e s. - début 6e s.)
Heraclitus
Lửa có vẻ như là vật thể
nhưng không là vật thể mà là một tiến
trình , nó không vững chắc mà liên tục
Democritus
Lý thuyết về Nguyên tử của Đemôcrit
Vật chất phải có khối lượng
Vật chất không gian thời gian vận động tách rời nhau
m
Vật chất
Isaac Newton
Phát hiện ra Điện tử - phần tử nhỏ bé bên trong
nguyên tử , cấu tạo nên nguyên tử
Electron - được Thomson phát hiện
ra Năm 1897
Vật chất là nguyên tử - phần tử nhỏ bé nhất
không phân chia được
Vậy điện tử là gì ? Có là vật chất hay không ?
Rơn ghen phát hiện ra tia X
Cuối những năm 1800
nhà vật lí học người

Đức Wilhelm Röntgen,
đã phát hiện ra tia
x
Hiện tượng phóng xạ - nguyên tố phóng xạ sau khi bức xạ ra hạt α trở thành
nguyên tố khác
Marie Cuirie
Giải nobel vật lí năm …
88Ra226 ======> 86Rn222 + 2He4
Chủ nghĩa duy vật thời kỳ này giải thích thế giới vật
chất một cách siêu hình máy móc
2.1.1. Phạm trù vật chất
- Khái quát quan niệm của chủ nghĩa duy vật trước
Mác về vật chất: Thực thể của thế giới là vật
chất, cái tồn tại một cách vĩnh cửu, tạo nên mọi
sự vật và hiện tượng cùng với những thuộc tính
của chúng.
• Thời cổ đại: đồng nhất vật chất nói chung với
những dạng cụ thể của nó như: đất, nước
Nguyên tử.
• Thời kỳ phục hưng đặc biệt là thời kỳ cận đại
thế kỷ XVII – XVIII: vẫn coi nguyên tử là phần
tử nhỏ nhất, không thể phân chia được, tách
rời nguyên tử với vận động, không gian và thời
gian, v.v
- Khái quát quan niệm của chủ nghĩa duy vật trước
Mác về vật chất(tt)
Ưu điểm:
• Tinh thần đấu tranh không khoan nhượng trước
CNDT, TG…
• Góp phần thúc đẩy khoa học phát triển.

Hạn chế:
• Đồng nhất vật chất với vật chất với vật thể
• -> Nguyên nhân dẫn đến sự bế tắc của
những quan điểm trước Mác về vật chất