thực trạng áp dụng hải quan điện tử ở Tp. HCM

Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
LỜI MỞ ĐẦU
Việt Nam đang trong giai đoạn hội nhập và phát triển mạnh mẽ về kinh tế, mang
lại rất nhiều cơ hội cũng như thách thức cho doanh nghiệp (DN). Hoạt động xuất nhập
khẩu của Việt Nam ngày một gia tăng rất nhanh, đặc biệt là xuất khẩu. Để đáp yêu cầu
quản lý lượng hàng hóa xuất nhập khẩu lớn, trong môi trường kinh tế hội nhập như thế,
Hải quan (HQ) Việt Nam đang đứng trước yêu cầu phải ngày càng hiện đại hoá thủ tục
để đáp ứng nhu cầu thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu của DN. Và việc triển khai áp
dụng thủ tục hải quan điện tử để quản lý, thông quan nhanh chóng hàng hóa xuất nhập
khẩu, tạo thuận lợi cho DN là một nhu cầu tất yếu.
Thủ tục hải quan điện tử sẽ tạo cho DN lợi thế cạnh tranh tốt để vươn ra thị
trường quốc tế. Việc triển khai và thực hiện thủ tục hải quan điện tử là bước phát triển
tất yếu nhằm tạo thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu hàng hóa trong bối cảnh thương mại
hóa toàn cầu và hội nhập kinh tế quốc tế. Thực hiện hải quan điện tử không chỉ nhằm
tạo thuận lợi cho cộng đồng DN, mà còn là giải pháp hữu hiệu để ngành hải quan nâng
cao năng lực xử lý công việc của mình.
Chính vì thế, năm 2005, Tổng cục Hải quan đã triển khai thí điểm thủ tục hải
quan điện tử tại Cục Hải quan TP.HCM và Cục Hải quan Hải Phòng theo Quyết định số
149/2005/QĐ-TTg ngày 20-6-2005 của Thủ tướng Chính phủ. Vậy hiện nay, hải quan
điện tử ở Việt Nam, mà cụ thể là ở Tp. HCM hoạt động ra sao? nó mang lại lợi ích hay
khó khăn gì cho DN cũng như cho cục hải quan?... Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, nhóm
chúng tôi đã chọn đề tài “thực trạng áp dụng hải quan điện tử ở Tp. HCM” là đề tài
nghiên cứu cho môn học này.
Vì thời gian nghiên cứu đề tài có hạn, nên nhóm chỉ đi sâu nghiên cứu về thực
trạng hải quan điện tử ở Tp. HCM. Với với kiến thức mà nhóm đã học hỏi được cũng
như đã tìm hiểu, hy vọng sẽ có thể phân tích và nhìn nhận một cách cụ thể và khách
quan nhất đối với đề tài này.
Nhóm TH: Princesses 1
Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HẢI QUAN ĐIỆN TỬ
1.1. Khái niệm nghiệp vụ hải quan điện tử

Nghiệp vụ hải quan điện tử là nghiệp vụ dành cho các DN xuất nhập khẩu và các
cơ quan hữu quan thực hiện bằng khai báo hải quan từ xa, thông qua đường truyền
Internet giúp tiết kiệm tối đa thời gian và chi phí giao dịch trong quá trình khai báo hải
quan cũng như thông quan so với cách thức truyền thống.
1.2. Quy trình khai báo hải quan điện tử
Khai báo hải quan điện tử được thực hiện theo cách: DN ngồi tại nhà khai báo
hàng hóa xuất nhập khẩu (XNK) theo mẫu xong, thì gởi tờ khai này qua internet đến chi
cục hải quan cần XNK, để nhân viên hải quan kiểm tra trước. Kế tiếp, DN phải cầm hồ
sơ xuất nhập khẩu gốc đến hải quan cửa khẩu để nhân viên hải quan kiểm tra… sau đó
nhân viên hải quan sẽ ra hình thức thông quan. Với quy trình này, rõ ràng DN phải mất
thời gian lên xuống cửa khẩu và luôn mang bên mình hồ sơ XNK…
Hiện có 3 phương thức để DN khai báo:
- Khai qua website của hải quan;
- Khai qua phần mềm do Tổng cục Hải quan cung cấp miễn phí trên website tại địa
chỉ , DN tự tải về cài đặt;
- DN tự xây dựng phần mềm khai báo kết nối với cơ quan hải quan, dựa theo
chuẩn giao tiếp điện tử XML do Tổng cục Hải quan công bố trên website.
Những phương thức trên đều có những ưu và nhược điểm riêng. Về phần DN
cung cấp phần mềm thì mỗi DN có chính sách riêng của mình. Công ty có thể liên hệ
với DN cung cấp phần mềm để lựa chọn.
1.3. Lợi ích của hải quan điện tử đối với DN
So với thủ tục hải quan truyền thống, việc áp dụng hải quan điện tử mang lại
nhiều lợi ích cho cả cơ quan hải quan và cộng đồng các DN. Cụ thể, DN sẽ được những
lợi ích sau:
- Không phải chờ đợi cán bộ hải quan nhập liệu, lãnh đạo công ty kiểm soát được
thời gian nhân viên đi làm thủ tục hải quan do có thông tin phản hồi
- Giảm thiểu số lượng giấy tờ phải nộp hoặc xuất trình
- Thời gian thông quan hàng hoá trung bình được rút ngắn, giảm chi phí không cần
thiết cho việc đi lại
Nhóm TH: Princesses 2

Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
- DN và cơ quan hải quan có khả năng kiểm soát toàn bộ quá trình luân chuyển
của bộ hồ sơ cũng như việc thực hiện thủ tục hải quan của nhân viên cấp dưới. Thông
tin khai hải quan cũng trở nên nhất quán, chuẩn hóa cả từ phía DN và Hải quan, tạo
thuận lợi cho công tác quản lý tại khâu thông quan và các khâu sau.
- Hạn chế việc gây phiền hà, sách nhiễu của công chức hải quan với DN do giảm
tiếp xúc trực tiếp giữa công chức hải quan và người khai hải quan
- Giảm tỷ lệ kiểm tra thực tế hàng hoá theo chủ quan của công chức hải quan
- Lệ phí hải quan được thu, nộp định kỳ hàng tháng và những thủ tục hải quan
được minh bạch hoá.
Bên cạnh đó DN còn có một số ưu đãi sau:
- Được tiếp nhận và đăng ký ngay khi DN đã truyền và mang hồ sơ đến.
- Cho phép điều chỉnh nếu có sai sót trong chứng từ điện tử.
- Hỗ trợ kịp thời để khắc phục những vướng mắc, sự cố kỹ thuật tại DN
- Ưu tiên đào tạo, bồi dưỡng miễn phí các chương trình mới nhất của Tổng cục
Hải quan.
 Thời gian thông quan trung bình được rút ngắn, chi phí thông quan hàng hóa
giảm, đặc biệt với hàng kinh doanh xuất khẩu, thủ tục hải quan điện tử đã thể hiện tính
thuận lợi so với thủ tục hải quan truyền thống.
1.4. So sánh hải quan điện tử và hải quan truyền thống
Nội dung Quy trình thủ tục HQ điện tử
Quy trình thủ tục HQ
truyền thống
Đăng ký
tờ khai
hải quan
Hồ sơ
Hồ sơ điện tử. Riêng luồng
vàng và luồng đỏ DN phải nộp,
xuất trình thêm hồ sơ giấy ngoài

hồ sơ điện tử đã gửi qua hệ
thống.
Hồ sơ giấy
Cách
thức
khai báo
Thực hiện tại cơ quan DN, DN
tạo thông tin trên máy tính và
gửi đến cơ quan hải quan thông
qua mạng Internet.
DN mang bộ hồ sơ giấy đến
chi cục hải quan cửa khẩu
nộp trực tiếp cho cơ quan hải
quan khi đăng ký tờ khai.
Nhập
thông tin
Hệ thống lưu trữ thông tin do
DN tạo và gửi đến.
Công chức đăng ký tiếp nhận
hồ sơ nhập dữ liệu trực tiếp
Nhóm TH: Princesses 3
Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
vào
hệ thống
hoặc nhập từ đĩa mềm do DN
cung cấp vào hệ thống, hoặc
khai báo qua mạng
Phân
luồng
tờ khai

Công chức tiếp nhận đề xuất
phân luồng và lãnh đạo đội
thông quan hoặc chi cục duyệt
phân luồng trên hệ thống.
Lãnh đạo đội thủ tục phân
luồng tờ khai và quyết định tỉ
lệ kiểm. Công chức tiếp nhận
in lệnh hình thức, mức độ
kiểm tra từ hệ thống và lãnh
đạo chi cục quyết định hình
thức, mức độ tỉ lệ kiểm tra.
Kiểm tra
hảng hoá
Trách
nhiệm
kiểm tra
hàng
hoá.
Chi cục hải quan điện tử không
kiểm tra như các chi cục hải
quan cửa khẩu khác.
Việc kiểm tra hàng hoá do
đội thủ tục tại chi cục hải
quan cửa khầu( nơi có hàng
hoá xuất nhập) thực hiện.
Ghi
kết quả
kiểm tra
Kết quả kiểm tra được công
chức kiểm tra nhập vào hệ

thống và in ra từ hệ thống phiếu
ghi kết quả kiểm tra hàng hoá.
Kết quả kiểm tra được công
chức kiểm tra ghi trực tiếp
vào tờ khai.
Duyệt
thông
quan
hàng hoá
Sau khi hàng hoá đã được kiểm
tra và đã qua khâu kiểm tra hồ
sơ sau kiểm hoá, lãnh đạo chi
cục hải quan duyệt thông quan
trên hệ thống.
Đội trưởng đội thủ tục ký
duyệt thông quan trên tờ khai
giấy.
Kiểm
Kiểm tra,
xác định
giá
Đội kiểm tra sau thông quan
thực hiện kiểm tra, xác định giá
tính thuế sau khi hàng hoá được
thông quan. Theo quy trình xác
định giá mới: hàng luồng vàng,
luồng đỏ thực hiện trước khi
hàng thông quan và luồng xanh
được thực hiện sau khi hàng hoá
được thông quan.

Đội thủ tục hàng hoá thực
hiện sau khi hàng đã được
kiểm tra.
Kiểm tra DN tự khai, tự chịu trách nhiệm Tờ khai phải qua khâu kiểm
Nhóm TH: Princesses 4
Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
tra, xác
định giá
và tính
thuế
tính thuế về thông tin khai báo. Hệ thống
tự kiểm tra tính thuế.
tra tính thuế.
Thông
báo thuế
Thông báo thuế được gửi kèm
theo thông tin phản hồi cho DN
khi duyệt phân luồng tờ khai.
Công chức hải quan ra thông
báo thuế, quyết định điều
chỉnh thuế khi DN đăng ký tờ
khai, tính thuế.
Nộp thuế
và các
khoản
phải thu
khác
Nộp
lệ phí
Nộp định kỳ hàng tháng từ ngày

5 đến ngày 10 tại kho bạc nhà
nước theo thông báo lệ phí của
cơ quan hải quan gửi qua mạng
Internet.
Nộp bằng tiền mặt hoặc
chuyển khoản theo từng tờ
khai, nộp tại nơi làm thủ tục,
trước khi thông quan hàng
hoá. Công chức hải quan phải
viết biên lai nộp lệ phí cho
từng tờ khai.
Nộp thuế
và các
khoản
phải thu
khác
Nộp qua kho bạc hoặc bảo lãnh
của ngân hàng trên nguyên tắc
người khai hải quan được tự
khai, tự nộp.
Nộp qua kho bạc hoặc nộp
trực tiếp tại chi cục hải quan
cửa khẩu, hoặc bảo lãnh của
ngân hàng.
Phúc
tập,
lưu trữ
hồ sơ
Phúc tập
Do đội kiểm tra sau thông quan

thực hiện sau khi hàng hoá được
thông quan.
Do đội kế toán thuế và phúc
tập hồ sơ thực hiện sau khi
hàng hoá được thông quan.
Lưu trữ
hồ sơ
Cơ quan hải quan chỉ lưu bộ hồ
sơ kèm theo tờ khai đối với
hàng luồng vàng và luồng đỏ.
Đối với hàng luồng xanh: cơ
quan hải quan chỉ lưu một tờ
khai, DN lưu một tờ khai kèm
bộ hồ sơ và hỉ xuất trình khi cơ
quan hải quan yêu cầu. Hồ sơ
do hải quan sau thông quan lưu.
Bộ hồ sơ (bản sao) khi làm
thủ tục xong, cơ quan hải
quan lưu toàn bộ, chỉ trả lại
DN một tờ khai, bộ hồ sơ bản
chính DN giữ. Hồ sơ do đội
kế toán thuế và phúc tập hồ
sơ lưu.
Nhóm TH: Princesses 5
Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG ÁP DỤNG HẢI QUAN ĐIỆN TỬ TẠI TP.HCM
2.1. Quá trình áp dụng
2.1.1. Quá trình áp dụng thí điểm
Vào ngày 29-7-2005, Chi cục Hải quan điện tử TPHCM được ra mắt và đến sáng
04/10/2005 thì đã chính thức tiến hành khai hải quan qua mạng, gần 20 DN đã thực hiện

thành công thông quan điện tử. Khi đó, các DN được thông quan điện tử mừng ra mặt.
Thời điểm này, ông Nguyễn Tài Trung, Phó Giám đốc Công ty Thuốc lá Bến Thành,
một trong những công ty đầu tiên được thông quan điện tử cho biết, đây là việc làm hết
sức ý nghĩa, giúp ích rất lớn cho DN cũng như góp phần cho tiến trình hội nhập sau này.
Đó là chưa kể thông quan điện tử mang lại nhiều lợi ích như, giải phóng hàng nhanh,
giảm chi phí lưu kho bãi cho DN và góp phần tránh tình trạnh DN và hải quan “phiền
hà” với nhau…
Năm DN đầu tiên được khai hải quan điện tử là Công ty sữa Vinamilk, May Việt
Tiến, Cty Cổ Phần Dược liệu Trung ương 2, Công ty sản xuất kinh doanh xuất nhập
khẩu giấy in và bao bì Liksin và Cty thuốc lá Bến Thành.
Vinamilk được thực hiện đầu tiên và chỉ trong thời gian 1-5 phút đã hoàn thành 2
tờ khai nhập khẩu, sau đó Công ty này tiếp tục mở hai tờ khai khác và cũng được giải
quyết với thời gian tương tự.
Việc giải quyết và chấp nhận tờ khai được hoàn thành với tốc độ rất nhanh, từ 1
đến 5 phút/tờ khai. Và, chỉ trong vòng 58 phút đầu tiên tiến hành khai hải quan điện tử,
27 tờ khai của những DN kể trên được hoàn thành. Trong đó có 25 tờ khai cửa xanh,
riêng 2 tờ khai cửa vàng cũng được cơ quan hải quan phối hợp với DN xử lý và nhanh
chóng chuyển sang cửa xanh.
Ông Đỗ Đình Thực - Phó Cục trưởng Cục hải quan Tp. HCM kiêm Chi cục
trưởng hải quan điện tử cho biết, khi qua cửa xanh sẽ không phải kiểm tra thực tế hàng
hóa xuất nhập khẩu.
Khi tờ khai điện tử đã được cơ quan hải quan chấp nhận, DN chỉ cần in ra một bộ
và đem đến cửa khẩu nơi mình nhập hàng để đối chiếu rồi nhận hàng.
Tuy nhiên, đối với loại hàng hóa xuất nhập khẩu có điều kiện thì DN phải trực
tiếp xuất trình cho cơ quan hải quan giấy phép của cơ quan có thẩm quyền trước khi cho
thông quan.
Nhóm TH: Princesses 6
Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
Cũng ông Thực cho biết, kể từ ngày 10/10/2005, việc khai hải quan điện tử sẽ
được mở rộng ra cho những DN còn lại.

Sau hơn một tháng thực hiện thí điểm thông quan điện tử tại TP.HCM, đã đạt
được nhiều kết quả, thế nhưng để bước hiện đại hóa này đạt được những mong muốn
như tiêu chí đề ra thì còn rất nhiều vấn đề phải giải quyết.
Theo Cục Hải quan TP.HCM, triển khai thủ tục hải quan điện tử là nhiệm vụ
trọng tâm của kế hoạch hiện đại hóa ngành hải quan trong giai đoạn trước mắt cũng như
lâu dài. Trên tinh thần đó, qua một tháng (từ ngày 4-10 đến 4-11) thực hiện thí điểm
thông quan điện tử tại TP.HCM, Chi cục Hải quan Điện tử TP.HCM đã xử lý 576 tờ
khai, gồm 509 tờ khai nhập khẩu và 67 tờ khai xuất khẩu.
Cụ thể: xuất khẩu có 67 tờ khai luồng xanh; nhập khẩu có 216 tờ khai luồng
xanh, 269 tờ khai luồng vàng và 24 tờ khai luồng đỏ. Tờ khai luồng vàng gồm hàng
thuộc diện kiểm định, hàng bắt buộc có giấy phép, hàng phải đăng ký kiểm tra chất
lượng nhà nước, DN có nợ thuế, hàng nộp thuế ngay… và phân luồng đỏ gồm hàng
thuộc diện phải dán tem, hàng có nghi ngờ về thuế suất.
Được biết, thời gian làm thủ tục và thông quan hàng hóa của luồng xanh 3-10
phút, luồng vàng 20-30 phút, luồng đỏ 1-3 tiếng đồng hồ. Việc nhận hàng, xuất hàng để
hải quan xác nhận hàng đã thực nhập, đã thực xuất tùy thuộc vào việc chuẩn bị hồ sơ
giao nhận hàng, phương tiện vận tải và các hoạt động nghiệp vụ khác của các cơ quan
hữu quan…
Theo ông Nguyễn Thành Long, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Điện tử
TP.HCM, tổng số DN được cấp giấy công nhận tham gia thủ tục hải quan điện tử là 25
DN, song mới có 20 DN tham gia làm thủ tục hải quan. Từ 20 DN này, tổng kim ngạch
xuất nhập khẩu đã đạt 51,29 triệu USD, trong đó xuất khẩu đạt 16 triệu USD, nhập khẩu
đạt 35,29 triệu USD. Từ đây cũng tính được tổng số thuế phải thu là 102 tỷ đồng, số
thuế đã thu được 23,4 tỷ đồng.
 Hải quan điện tử ra đời nhằm tiến đến mục đích đơn giản hoá thủ tục xuất nhập
khẩu, qua đó tạo điều kiện tốt hơn cho DN cũng như góp phần cải cách thủ tục hành
chính hải quan, tạo thuận lợi cho thương mại và thúc đẩy kinh tế phát triển. Với chương
trình phát triển hải quan điện tử Tp. HCM giai đoạn 2008 - 2010 đã được đưa ra, nổi bật
là hàng loạt dịch vụ hải quan sẽ ra đời. Nó hoạt động ra sao, có giúp DN tham gia xuất
Nhóm TH: Princesses 7

Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
nhập khẩu tiết kiệm thời gian, bớt thủ tục, tránh được nhũng nhiễu… hay không là câu
hỏi được đặt ra.
2.1.2. Thực trạng áp dụng
Sau hơn 2 năm triển khai thủ tục hải quan điện tử, tổng số tờ khai xuất nhập khẩu
là 67.538 tờ, bao gồm 14.714 tờ khai xuất khẩu và 52.824 tờ khai nhập khẩu với trung
bình 130 tờ khai/ngày… Với thông quan điện tử, hồ sơ hải quan được phân làm 3 luồng
(xanh, vàng và đỏ) tương ứng với cấp độ thông quan. Luồng xanh gồm những hàng hóa
không thuộc danh mục hàng cấm, hàng xuất nhập khẩu có điều kiện, được miễn kiểm
tra và thông quan ngay, DN không phải xuất trình bộ hồ sơ hải quan bằng văn bản để
đăng ký tờ khai mà chỉ cần sử dụng tờ khai hải quan đã được chấp nhận thông quan qua
mạng để làm thủ tục tại cửa khẩu. Nếu là hàng hóa trong luồng vàng, luồng bắt buộc
kiểm tra hồ sơ trước khi thông quan, hải quan sẽ kiểm tra hồ sơ hải quan điện tử hoặc hồ
sơ giấy. Còn đối với luồng đỏ, phải qua kiểm tra cả hồ sơ và hàng hóa. Chi cục Hải
quan điện tử TP.HCM cho biết, sau hơn 2 năm thực hiện thông quan điện tử (từ tháng
10-2005), thời gian làm thủ tục trung bình đối với luồng xanh là 10 - 20 phút, luồng
vàng 30 - 40 phút, luồng đỏ 1 - 2 giờ. Tổng số thuế thu được là 5.967 tỷ đồng. Riêng
năm 2007 thu được 2.553 tỷ đồng (vượt chỉ tiêu thu thuế hơn 840 tỷ đồng)... Một kết
quả được đánh giá là có nhiều tiến bộ trong phát triển hải quan điện tử. Chính vì thế vào
hôm 08/8/2007, Hải quan TPHCM tiếp tục phát triển hải quan điện tử giai đoạn 2008 -
2010.
Nếu so sánh trong toàn Cục Hải quan TP.HCM, thủ tục hải quan điện tử chỉ
chiếm khoảng 1% tổng số tờ khai và số lượng DN hoạt động XNK, với số thuế thu, kim
ngạch XNK chiếm khoảng 7% tổng số thu, tổng số kim ngạch XNK trong toàn cục. Số
lượng DN tham gia khai báo hải quan điện tử không lớn, đến nay chỉ có gần 350 DN
mạnh tham gia thông quan điện tử quá ít ỏi so với số lượng hàng chục ngàn DN tham
gia xuất nhập khẩu tại TP.HCM, và tính từ đầu năm 2009 đến ngày 20-7-2009, Chi cục
Hải quan điện tử TPHCM đã giải quyết 20.000 tờ khai xuất nhập khẩu với tổng kim
ngạch trên 2,5 tỷ USD và thu được 1.800 tỷ đồng tiền thuế… Lãnh đạo UBND
TP.HCM, Cục Hải quan TP.HCM và đại diện một số DN đều đánh giá cao loại hình thủ

tục hải quan điện tử nhờ tiết kiệm thời gian đi lại, ít sử dụng giấy tờ, hàng hoá được
thông quan nhanh chóng, tăng doanh thu cho DN...
Nhóm TH: Princesses 8
Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
Thực hiện thủ tục hải quan điện tử là một trong những chiến lược cải cách và
hiện đại hóa của ngành Hải quan. Sau gần 4 năm triển khai thí điểm theo tinh thần
Quyết định số 149/2005/QĐ-TTg ngày 20/6/2005 của Thủ tướng Chính phủ về việc
thực hiện thí điểm thủ tục hải quan điện tử, đến nay thủ tục hải quan điện tử đã được dư
luận xã hội, đặc biệt là cộng đồng DN quan tâm, bước đầu tạo động lực cho triển khai
thủ tục hải quan điện tử. Hiện nay, ngoài Cục Hải quan Hải Phòng và Thành phố Hồ Chí
Minh đang triển khai thực hiện thủ tục hải quan điện tử, 5 Cục Hải quan địa phương
khác gồm Đồng Nai, Bình Dương, Hà Nội, Lạng Sơn và Đà Nẵng cũng đang ráo riết
chuẩn bị để thực hiện phương án mở rộng thủ tục hải quan điện tử của Tổng cục Hải
quan đề ra.
Vào tháng 5/2009, Cục Hải quan TP.HCM tổ chức tập huấn cho các chi cục hải
quan trực thuộc và các DN về Khai báo hải quan điện tử. Đến nay, 11 chi cục trực thuộc
Cục Hải quan TP.HCM với hơn 90% DN tham gia xuất nhập khẩu thực hiện Khai báo
hải quan điện tử.
2.2. Những lợi ích và hạn chế của hải quan điện tử Tp. HCM
2.2.1. Những lợi ích
Hải quan điện tử được xây dựng dựa trên công nghệ thông tin và quy trình
nghiệp vụ đơn giản, hài hòa, thống nhất và phù hợp với chuẩn mực và thông lệ quốc tế.
Thủ tục hải quan điện tử có những ưu điểm mà thủ tục hải quan thông thường không có
được. Do vậy khi thực hiện thông quan điện tử sẽ đem lại rất nhiều lợi ích cho DN đồng
thời đảm bảo nguồn thu cho Nhà nước. Điều này rất quan trọng khi hội nhập kinh tế
quốc tế ngày càng sâu rộng.
Với hình thức thông quan điện tử, DN chỉ cần sử dụng máy tính có nối mạng trực
tiếp với cơ quan hải quan hoặc thông qua một DN trung gian để thực hiện khai báo và
truyền thẳng thông tin khai báo về hàng hoá xuất nhập khẩu tới hải quan. DN có thể gửi
tờ khai trong bất cứ thời điểm nào trong ngày cho hải quan chứ không bó buộc trong giờ

hành chính.. Sau đó, hải quan sẽ phân luồng hàng hóa và quyết định hình thức kiểm tra
thông qua hệ thống xử lý dữ liệu điện tử tự động trên cơ sở phân tích, xử lý thông tin về
hàng hoá. Với kết quả xử lý dữ liệu của hệ thống mạng nội bộ và các phần mềm chuyên
ngành cung cấp, hải quan sẽ quyết định thông quan hay không với lô hàng.
 Đối với ngành Hải quan, thực hiện thủ tục hải quan điện tử mang lại
nhiều điểm tích cực:
Nhóm TH: Princesses 9
Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
- Một là, quy trình thủ tục hải quan điện tử đơn giản, hài hòa, thống nhất và phù
hợp với chuẩn mực quốc tế, giúp cơ quan hải quan chuyển từ kiểm tra, kiểm soát từng
lô hàng sang quản lý toàn bộ thông tin về quá trình hoạt động xuất nhập khẩu của DN,
tăng cường chống buôn lậu, gian lận thương mại và hạn chế thất thu thuế. Đây là yếu tố
rất quan trọng góp phần giảm thời gian thông quan, chi phí và thủ tục hành chính, giấy
tờ cho DN, đồng thời tăng sức cạnh tranh và tạo lập môi trường đầu tư thông thoáng,
thống nhất và hấp dẫn cho DN.
- Hai là, thủ tục hải quan điện tử đòi hỏi cán bộ, công chức hải quan phải có trình
độ chuyên môn, trình độ giao tiếp ứng xử ở mức cao… vì vậy khi thực hiện quy trình
này sẽ giúp nâng cao chất lượng cán bộ hải quan với trình độ chuyên môn, nghiệp vụ
cao và tinh thần phục vụ DN văn minh, lịch sự, có kỷ cương, kỷ luật và trung thực,
v.v… Quy trình này sẽ hạn chế đến mức bằng không, sự "tiếp xúc, trình bày, ngoại
giao" giữa DN và cán bộ hải quan, giảm tiêu cực, phiền hà, giảm thời gian đi lại. Đây
được xem là bước đột phá quan trọng nhất trong tiến trình hiện đại hóa công tác hải
quan, đáp ứng xu thế kinh tế hội nhập toàn cầu.
- Ba là, nhờ thực hiện thủ tục hải quan hiện đại, trong thời gian tới, DN Việt Nam
sẽ dễ dàng tiếp cận và thuận lợi hơn trong việc thực hiện thông lệ, chuẩn mực quốc tế.
Đây là một yếu tố rất quan trọng khi DN có quan hệ hợp tác làm ăn với nước ngoài và
mở rộng thị trường quốc tế. Điều này đặc biệt cần thiết trong bối cảnh kinh tế trong
nước và quốc tế có nhiều khó khăn như hiện nay.
 Đối với DN, thực hiện thủ tục hải quan điện tử mang lại những lợi ích
thiết thực, cụ thể:

- Một là, quy trình thủ tục đơn giản, rõ ràng, dễ thực hiện do DN chỉ cần khai
thông tin tờ khai điện tử và gửi đến cơ quan Hải quan cửa khẩu để làm thủ tục đăng ký
tờ khai hải quan (khai báo hải quan); Việc khai báo hải quan điện tử ít sử dụng giấy tờ
mẫu biểu hơn, việc lưu trữ số liệu, hồ sơ dễ dàng, thuận tiện... Vì vậy, DN tiết kiệm
được thời gian, chi phí, nhân lực, tạo được sự chủ động và cắt giảm chi phí hạ giá thành
sản phẩm. Nếu hàng hóa thuộc luồng xanh (hàng hóa miễn kiểm tra thực tế) thì DN chỉ
cần tiếp xúc với cơ quan hải quan ở khâu đóng dấu hoàn thành thủ tục hải quan và thông
quan hàng hóa xuất nhập khẩu. Đối với hàng hóa thuộc luồng vàng và đỏ thì thụ tục
cũng không quá phức tạp. Việc này giúp DN tiết kiệm chi phí và thời gian đi lại làm thủ
tục, thông qua đó tăng cường khả năng cạnh tranh của DN.
Nhóm TH: Princesses 10
Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
- Hai là, các quy định, chính sách liên quan được công bố trên website Hải quan.
Việc này giúp cho DN chủ động trong các hoạt động xuất nhập khẩu của mình, trong đó
có việc làm thủ tục hải quan. Năng lực về quản lý dữ liệu khai báo hải quan của DN
được nâng cao, đặc biệt là những DN sử dụng dịch vụ Đại lý thủ tục hải quan dễ dàng
theo dõi được số liệu, kiểm soát được quá trình thông quan hàng hóa…
- Ba là, các chuẩn mực khai hải quan điện tử phù hợp với thông lệ quốc tế nên các
DN trong nước làm việc với các DN nước ngoài sẽ thuận tiện hơn. DN có thể biết trước
được những thông tin mà cơ quan hải quan ra quyết định như xuất nhập hàng gì, với lô
hàng như thế này sẽ được lãi bao nhiêu, qua đó các DN sẽ phán đoán được tình hình.
- Bốn là, đối với những DN là thượng nhân ưu tiên đặc biệt còn được hưởng
những lợi ích như được sử dụng tờ khai hải quan tạm để giải phóng hàng; được hoàn
thành thủ tục thông quan trên cơ sở sử dụng tờ khai điện tử một lần/1 tháng cho tất cả
hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu thường xuyên với cùng một đối tác, cùng một loại hình
xuất khẩu, nhập khẩu, đã được giải phóng hàng theo các tờ khai tạm; được kiểm tra hồ
sơ hoặc kiểm tra thực tế hàng hóa tại trụ sở của thương nhân ưu tiên đặc biệt hoặc tại
địa điểm khác do thượng nhân ưu tiên đặc biệt đăng ký, được cơ quan hải quan chấp
nhận; được thực hiện thủ tục hải quan điện tử trong thời gian 24 giờ trong ngày và 7
ngày trong tuần.

 Tóm lại, với những lợi ích và thành công bước đầu khi thực hiện thủ tục hải quan
điện tử đã tạo động lực để các cơ quan hành chính Nhà nước thực hiện cải cách hiện đại
hoá, góp phần cải cách nền hành chính quốc gia và làm tiền đề thực hiện các chương
trình tạo thuận lợi thương mại quốc gia và quốc tế. Việc mở rộng hải quan điện tử sẽ
giảm thiểu được các giấy tờ, rút bớt thời gian làm thủ tục cho DN cũng như ngành Hải
quan. Tuy nhiên, điều quan trọng đó là hải quan điện tử giúp công khai minh bạch trong
các khâu làm thủ tục. Việc lưu giữ hồ sơ, dữ liệu của DN cũng như công chức hải quan
sẽ đầy đủ và có hệ thống, nên việc theo dõi ý thức tuân thủ pháp luật cũng sẽ đầy đủ
hơn, từ đó làm giảm bớt các điều kiện phát sinh tiêu cực. Theo lộ trình, đến năm 2012-
1013 có thể triển khai hải quan điện tử trên toàn quốc.
Nhóm TH: Princesses 11
Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
2.2.2. Những hạn chế
Bước đầu tổng hợp tình hình thực hiện dự án thí điểm thủ tục hải quan điện tử,
bên cạnh những lợi ích thiết thực, cục Hải quan Tp.HCM cũng đã mắc phải những hạn
chế lớn:
- Thực hiện thực hiện thủ tục hải quan điện tử là một nội dung mới và khó. Trong
khi đó, đại bộ phận cán bộ hải quan hiện nay đang quen với phương pháp quản lý thủ
công, ngại thay đổi. Do đó, một bộ phận nhỏ cán bộ công chức hải quan có những biểu
hiện tiệu cực, vụ lợi và chưa có quyết tâm trong thực hiện thủ tục hải quan điện tử.
- Hệ thống pháp luật hải quan quy định về vấn đề này còn chưa hoàn thiện, thiếu
đồng bộ hoặc còn chồng chéo. Do luật lệ ràng buộc, nên sau khi khai điện tử, DN vẫn
phải đến nộp hồ sơ giấy để nhân viên hải quan kiểm tra, đối chiếu và thông quan theo
phương pháp thủ công. Điều này cũng giống như DN phải làm thủ tục hải quan hai lần.
- Sự phối hợp giữa các đơn vị, giữa các địa phương với hải quan, giữa ngành Hải
quan với các đơn vị khác trong và ngoài ngành Tài chính chưa thật tốt. Điều này ít nhiều
gây khó khăn cho việc triển khai thủ tục hải quan điện tử trong thời gian qua.
- Cơ sở hạ tầng, phương tiện làm việc chưa được trang bị đầy đủ và phù hợp với
yêu cầu cải cách hiện đại hóa. Hệ thống thông tin hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu
quản lý công việc theo phương pháp hiện đại. Hệ thống mạng, tốc độ đường truyền,

chưa đáp ứng được yêu cầu thường xuyên bị nghẽn, bị ngắt, do vậy một số trường hợp
phải chuyển sang làm thủ công..., ảnh hưởng đến việc triển khai mở rộng đối với các
loại hình và đối tượng DN.
- Hệ thống phần mềm dùng trong ngành hải quan vẫn chưa được đa tích hợp, sử
dụng chưa tiện lợi, cho nên, có tình trạng một nhân viên hải quan phải sử dụng cùng lúc
nhiều chương trình phần mềm trong quá trình giải quyết thủ tục hải quan, Cục Hải quan
Tp.HCM đưa ra ví dụ, hệ thống chưa tích hợp với hệ thống kế toán KT559, Riskman
nên thông tin cưỡng chế thuế, thông tin vi phạm không được cập nhật tự động vào hệ
thống quản lý rủi ro để phân luồng mà phải thực hiện bằng thủ công. Phần mềm của hải
quan đôi khi chưa đáp ứng được nhu cầu cần khai báo bổ sung của DN, khiến nhiều DN
lúng túng không biết phải xử lý thế nào cho một số chi tiết phát sinh trong quá trình khai
báo. Hơn nữa, hầu hết các phần mềm lại được thiết kế dựa trên quy trình nghiệp vụ thủ
công, nên áp dụng trong giải quyết các thủ tục hải quan hiện đại là không phù hợp.
Nhóm TH: Princesses 12
Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
- Chương trình chưa thiết kế các nội dung khai báo lý do đề nghị chỉnh sửa tờ khai
của DN, thông báo tự động trạng thái tờ khai đề nghị chỉnh sửa của DN và trình tự các
bước thủ tục chỉnh sửa tờ khai thiết kế trên chương trình chưa hợp lý, cho nên những
trường hợp tờ khai có chỉnh sửa thường được xử lý chậm. Do đó cơ quan hải quan phải
thường xuyên kiểm tra danh mục tờ khai yêu cầu sửa của DN và phải liên lạc với DN
qua điện thoại để biết các nội dung cần chỉnh sửa mới có thể chấp nhận.
- Chi cục hải quan điện tử TP.HCM cũng thừa nhận, mô hình áp dụng cho hải
quan điện tử không đầy đủ, vẫn còn dùng hình thức truyền thống là DN khai báo, làm
thủ tục trực tiếp với cơ quan hải quan. Hệ thống vẫn chưa kết nối được với các tổ chức
thương mại, các cơ quan quản lý nhà nước như thuế, ngân hàng, các bộ ngành, các tổ
chức dịch vụ khác… để thu thập, xử lý thông tin phục vụ cho thông quan hàng hoá và
quản lý hải quan.
- Ý thức tuân thủ pháp luật liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa còn
thấp, một bộ phận các DN chưa nghiên cứu sâu, đầy đủ và hệ thống các quy định mới
của pháp luật hải quan, một số DN lợi dụng sự thông thoáng và tạo điều kiện thuận lợi

cho hoạt động xuất nhập khẩu để buôn lậu, gian lận thương mại, gây nhiều khó khăn
cho công tác cải cách, hiện đại hóa hải quan.
- Bên cạnh đó, việc xuất hiện một số điểm chưa đồng bộ giữa hai hình thức làm
thủ tục hải quan khiến DN có thể lợi dụng khi áp dụng song song cả thủ tục hải quan
điện tử và thủ tục hải quan truyền thống. Do đó, DN chưa thật sự thấy bức xúc khi
không tham gia thủ tục hải quan điện tử.
- Hiện tại, chưa có quy định về xác định giá tính thuế, kiểm tra sau thông quan, thu
thập xử lý thông tin, quản lý rủi ro và kiểm soát hải quan áp dụng cho thủ tục hải quan
điện tử, toàn bộ đang thực hiện theo quy trình thủ công, không phù hợp đối với thủ tục
hải quan điện tử. Việc phải xử lý thủ công càng cụ thể hơn theo như quy định tại quyết
định 50/2005/QĐ-BTC: DN tự kê khai và tự chịu trách nhiệm trong việc tính thuế, khi
DN khai điện tử thì thông qua hệ thống cơ quan hải quan kiểm tra việc tính thuế. Thế
nhưng chương trình chưa tự động thực hiện được, Chi cục Hải quan Điện tử phải sử
dụng chương trình tính thuế tự xây dựng riêng để kiểm tra việc tính thuế. Bên cạnh đó,
phần lớn các chính sách mặt hàng của các bộ ngành biểu thuế tiêu thụ đặc biệt chưa
được mã hóa; biểu thuế xuất nhập khẩu, biểu thuế ưu đãi theo từng khối nước, từng
Nhóm TH: Princesses 13
Tiểu luận: Thương Mại Điện Tử GVHD: Th.S Đoàn Ngọc Duy Linh
nước không được tập hợp đầy đủ nên việc phân luồng hoàn toàn thực hiện bằng thủ
công.
- Mẫu tờ khai hải quan điện tử HQ/2005-TKĐT được qui định chung cho tờ khai
nhập khẩu và tờ khai xuất khẩu. Đối với tờ khai xuất khẩu thì việc xác định nước nhập
khẩu hàng là rất quan trọng trong việc cấp C/O (giấy xác nhận nguồn gốc hàng hóa).
Tuy nhiên mẫu tờ khai hiện nay không có tiêu chí nước nhập khẩu mà chỉ có tiêu chí
nước xuất khẩu cho nên DN khó khăn trong việc cấp C/O và thanh toán…
- Ở khâu giám sát hải quan, hệ thống giám sát tại các chi cục hải quan cửa khẩu
hiện nay quá nhiều cổng, nhiều luồng, không thể áp dụng tin học tại cổng cảng, vì vậy
không thể áp dụng phương thức giám sát điện tử để thông quan nhanh hàng hoá. Hàng
hoá luồng xanh có khả năng bị chậm do hệ thống giám sát thủ công làm giảm tác dụng
của hải quan điện tử, làm giảm tính tiện ích để DN tham gia. Khâu kiểm hoá cũng có

nhiều vấn đề “phát sinh”. Nếu hàng hoá của DN bị phân luồng vàng hoặc đỏ buộc DN
phải mang hồ sơ lên cho hải quan đối chiếu và mất thời gian chẳng kém gì đi làm thủ
công tại các cửa khẩu.
- Hạn chế về nguồn nhân lực: Thứ nhất là ý chí của lãnh đạo “phải có sự chỉ đạo
quyết liệt của các cấp liên quan”. Trình độ tin học còn nhiều hạn chế. Số cán bộ liên
quan đến nghiệp vụ của ngành hải quan điện tử hiện nay “vừa thiếu lại vừa yếu, cán bộ
chuyên sâu về mạng, hệ thống,… có rất ít”. Đội ngũ cán bộ công nhân viên chưa đáp
ứng kịp yêu cầu về mặt tin học, thao tác xử lý và công nghệ thông tin còn yếu. Cộng với
việc cán bộ doanh nghiệp nhiều người còn nhiều trình độ hạn chế, lại ngại học hỏi, giấu
điểm yếu, không chịu thay đổi cách làm việc.
 Sau nhiều năm triển khai, việc khai báo bằng thủ tục hải quan điện tử vẫn còn
quá nhiều trục trặc, vẫn phải dùng kỹ thuật thủ công để chỉnh sửa. Và như vậy, rắc rối
vẫn còn, phiền hà vẫn lắm và thời gian không tiết kiệm cho DN.
Thực tế cho thấy vẫn còn nhiều vấn đề đặt ra cần khẩn trương hoàn thiện mới
mong “cải tiến mang tính đột phá” này có thể áp dụng rộng rãi...
Theo nhận xét của một nhân viên công ty giao nhận, hải quan điện tử đến giờ
phút này thực chất chỉ là chuyển đổi công việc nhập dữ liệu vào máy tính từ nhân viên
hải quan sang phía DN.
Giám đốc một công ty giao nhận than: “Chỉ thêm việc cho DN chứ cải tiến gì
đâu”. Theo vị giám đốc này, gọi là hải quan điện tử nhưng thực chất vẫn rất thủ công, vì
Nhóm TH: Princesses 14