Tài liệu hướng dẫn sàng lọc trước sinh PGS TS BS nguyễn viết nhân

SNG LC TRƯỚ C SINH
TI LIU
HƯỚNG DÂ
̃
N
TRƯNG ĐI HC Y DƯC HU
TRUNG TÂM SÀ NG LỌC – CHÂ
̉
N ĐOÁ N TRƯỚ C SINH & SƠ SINH
2010

TRƯỜ NG ĐẠI HỌC Y DƯỢC HUÊ
́

TRUNG TÂM SÀ NG LỌC - CHÂ
̉
N ĐOÁ N TRƯỚ C SINH & SƠ SINH

TI LIU
HƯỚ NG DÂ
̃
N
SNG LC TRƯỚC SINH




Biên soạn

Trươ
̉
ng Bộ Môn Di Truyề n Y Học Đại Học Y Dược Huế

Xin ba
̀
y to
̉
lo
̀
ng biế t ơn đế n:
  , -  




 Ths. Bs. , 









, 




Đ đng gp nhng  kin vô cng qu bu đ gip
hon thnh cun ti liu ny

2010












Li ni đu




 















 - 









 7 
  
, 

.















  

































 

  



 , 






 















.


























  












.

PGS. TS. C



















 









MC LỤC


 1
 3
3.  6

 9
 16
 17

 19
 19
 23
 25
 27
 30

12. Nguyê&  33
 Phiu gửi mẫu huyt thanh sng lọc trước sinh 37
: Phiu gửi mẫu mu khô sng lọc trước sinh 38
: Kt quả sng lọc trong giới hạn bình thường 39
 Kt quả sng lọc tăng nguy cơ mắc
hội chứng Down 40
 Kt quả sng lọc tăng nguy cơ
th ba nhiễm sắc th 18/13 41
 Song thai, kt quả sng lọc trong
giới hạn bình thường ở thai A 42
 Song thai, kt quả sng lọc tăng nguy cơ ở thai B 43
13. o 44











 





& , 








1


ƢU ĐIỂM CỦA VIỆC
SÀNG LỌC TRONG QUÝ I
CỦA THAI KỲ


Sàng lọc dựa trên độ mờ da gáy, xƣơng mũi của thai nhi kết hợp với đánh giá
nồng độ của freeBeta hCG và PAPP-A trong huyết thanh máu mẹ trong quý I
của thai kỳ có những thuận lợi sau:

Cho tỷ lệ phát hiện thai nhi mắc hội chứng Down cao nhất
-đo
độ mờ da gáy
1
 
trên 90%. đánh
giá xƣơng mũi
2
95% 

3

là 2%
hCG và PAPP-5
 thai t 
AFP, uE3 và freeBeta hCG cho phép
6 1.
Cho phép phát hiện thể tam nhiễm să
́
c thê
̉
13 hoặc 18 và các bất thƣờng nhiễm
sắc thể khác cao nhất
Trong quý -
m%  


 i 95
 

 c 

4

, uE3 
 

 18.

1

2

3
Tỷ lệ sàng lọc dƣơng tính (SPR: screen positive rate): 





7 sản phụ), 343 
dƣơng tính sai3 trƣờng hợp âm tinh sai 
4
Thể tam bội (tripoidy
69).







  





& , 








2

Xét nghiệm sớm nhất và an toàn nhất

-

Việc sàng lọc có thể đƣợc thực hiện cho mọi đối tƣợng sản phụ


Thuận tiện trong việc gửi mẫu

 chuyê

 


Tô
̉
chƣ
́
c ACOG (American College of Obstetricians and Gynecologists ), Hoa ky
̀

khuyê
́
n ca
́
o:
 


 freeBeta hCG, PAPP-







 






.
 
 









.
 







 , 



, 





 
 





















  ,








 . 










nên 










.
  
















5












5
inh cho















 





& , 







3



HỘI CHỨNG DOWN &
THỂ TAM NHIỄM SẮC THỂ 18/13
6


HỘI CHỨNG ĐAO (THỂ TAM NHIỄM SẮC THỂ 21)




Down 





    



 Down    
40 - 
Nguyên nhân gây ra hô
̣
i chƣ
́
ng Down?
       

       

       
        
        

        Hô
̣
i
chƣ
́
ng Down xảy ra khi trong tế bào
bị thừa một NST 21

 



 Down 
              
(gọi là dạng khảm).  
 
 NST chuyển đoạn), con
             




 Down
là ngƣời “mang” 



 Down.
THỂ TAM NHIỄM SẮC THỂ 18
dward thừa một nhiễm sắc
thể số 18



 



6


















, 



.
NST chuyn
đoạn c gắn
NST 21
Down 





  





& , 







4

(a) (b)
(a) 

 

Edward  ;
(b) Edward


 


ngón tay 
THỂ TAM NHIỄM SẮC THỂ 13
thừa một nhiễm sắc
thể số 13










(a) (b)
 ;
(b) 





 





& , 







5

        ngón tay
 
13 
vòng vài ngày sau sinh.

NẾU ĐÃ SINH CON MẮC MỘT TRONG CÁC BỆNH TRÊN LIỆU NHỮNG
ĐỨA CON SAU CÓ MẮC BỆNH NHƢ VẬY NỮA KHÔNG?









 
CÓ ĐIỀU TRỊ ĐƢỢC CÁC BỆNH TRÊN KHÔNG?




 


NHỮNG SẢN PHỤ NÀO CÓ NGUY CƠ SINH CON MẮC CÁC BỆNH TRÊN ?
 Tuổi mẹ
 



 

các 




 trên. Cần lƣu ý là hầu hết các trẻ mắc hô
̣
i chƣ
́
ng Down đƣợc sinh ra
bởi các bà mẹ dƣới 35 tuổi vì đây là nhóm tuổi có tỷ lệ sinh cao.
 Bố hoặc mẹ là ngƣời “mang”





 trên.
 Đã từng sinh con mắc các hô
̣
i chƣ
́
ng trên 





  





& , 







6


CÁC DỊ TẬT
CỦA ỐNG THẦN KINH

ÔNG THẦN KINH LÀ GÌ?





nh.




DỊ TẬT HỞ ỐNG THẦN KINH DIỄN RA NHƢ THẾ NÀO?


-màng não. Trung bình trong










(a) (b) (c)
 

THẾ NÀO LÀ TẬT NỨT ĐỐT SỐNG?


 







 





& , 







7


 
 
 
 



THẾ NÀO LÀ QUÁI THAI VÔ NÃO?
ng

THẾ NÀO LÀ THOÁT VỊ NÃO – MÀNG NÃO?
              ra ngoài


NGUYÊN NHÂN NÀO GÂY RA DỊ TẬT CỦA ỐNG THẦN KINH?

 
 
  Acid Fôlic (vitamin B9).
 
NHỮNG PHỤ NỮ NÀO CÓ NGUY CƠ SINH CON BỊ DỊ TẬT CỦA ỐNG
THẦN KINH?


 
 
 
 
 
 - 
CÓ THỂ DỰ PHÕNG DỊ TẬT CỦA ỐNG THẦN KINH KHÔNG ?
 -
ngay từ khi chƣa mang thai.
 










  





& , 







8

CÓ THỂ PHÁT HIỆN SỚM THAI NHI BỊ DỊ TẬT HỞ ỐNG THẦN KINH
KHÔNG?
Có thể. 
 98% 

kinh.
Xét nghiệm nồng độ AFP trong máu mẹ







 
Siêu âm chẩn đoán

nhi 






(a) (b)


TI SAO SẢN PH NÊN XÉT NGHIM MÁU ĐỂ ĐỂ ĐO NỒNG ĐỘ AFP V
SIÊU ÂM THAI TRONG QUÝ II CỦA THAI KỲ?

1. Hoàn toàn an toàn cho bà mẹ và thai nhi.
2. Cho phép đánh giá sức khỏe của thai nhi.
3. Cho phép phát hiện 98% các dị tật hở của ống thần kinh và nhiều loại
dị tật bẩm sinh khác ở thai nhi.





 





& , 







9


SÀNG LỌC SỚM HỘI CHỨNG DOWN,
THỂ TAM NHIỄM SẮC THỂ 18/13 &
CÁC DỊ TẬT CỦA ỐNG THẦN KINH

MỘT SỐ CÂU HỎI THƢỜNG GẶP



          -A (pregnancy asscociated
plasma protein-

 



Sàng lọc trong quý I của thai kỳ là gì?
Quý 



 freeBeta
hCG (freeBeta hCG) và PAPP-A. Sàn




 Down



Trong sàng lọc ở quý I, các bác sĩ phân tích những chất gì trong máu mẹ?
        
prôtêin là freeBeta hCG (freeBeta hCG) và PAPP--A


freeBeta  



 Down 

FreeBeta hCG là chất gì?
FreeBeta hCG là mt thành phn trong cu trúc ca hoocmôn hCG (human chorionic
gonadotropin). hCG c các t bào lá nuôi ca trng sau khi c th
tinh tit ra sau ó s do nhau thai bài tit. hCG có mt trong huyt thanh ca m vào
khong 6 n 8 ngày sau khi trng c th tinh và t ti nng  cao nht sau t 50
n 80 ngày tính t ln kinh cui. hCG c cu thành t hai tiu n v là  (alpha)







  





& , 








10

và  (bêta). Nu thai nhi mc hi chng Down, nng  ca tiu n v freeBeta hCG
gia tng áng k trong quý I và quý II ca thai k.
PAPP-A là chất gì?
PAPP-A (Pregnancy Associated Plasma Protein A) là mt loi glycôprôtêin do nhau
thai bài tit. Trong thai k bình thng, nng  PAPP-A tng dn trong sut thai k.
Trong quý I ca thai k nu thai nhi mc hi chng Down s thy nng  PAPP-A
trong máu m gim, trong khi ó  quý II nng  PAPP-A vn gi  mc bình
thng hoc ch hi gim do ó PAPP-A ch c dùng trong quý I ca thai k 
sàng lc thai nhi mc hi chng Down.
Siêu âm đƣợc dùng để làm gì trong sàng lọc ở quý I của thai kỳ?
 









 Down.
Hội chứng Down, thể tam nhiễm sắc thể 18, 13 là gì?
Down 



Down 
- (Edwards) 
-tau (Patau)
sinh và

Ai là đối tƣợng nên tham gia sàng lọc trƣớc sinh?
Down

 
Độ dày của độ mờ da gáy có tăng trong các trƣờng hợp thai nhi mang bất thƣờng
nhiễm sắc thể do chuyển đoạn không?

nhi.
Siêu âm có đánh giá đúng tuổi thai không?

- 
ày (11  13
+6
).









 






& , 







11

Kết quả sàng lọc trong quý I của thai kỳ có cho phép khẳng định thai nhi mắc hội
chứng Down hoặc thể tam nhiễm sắc thể 18 hoặc 13 không?
Không, Down

Nếu kết quả sàng lọc cho thấy thai nhi tăng nguy cơ, điều này nghĩa là gì?
 Down 


Down 



Nếu kết quả sàng lọc cho thấy thai nhi không bị tăng nguy cơ, điều này nghĩa là
gì?
  Down 



Bác sĩ siêu âm đo độ mờ da gáy có cần phải đƣợc tập huấn không ?

               

 










trang web:
 c online  Sau khi



Tại sao cần phải kết hợp cả siêu âm và phân tích máu mẹ trong sàng lọc ở quý I?
 



7
freeBeta hCG và
PAPP-



Trong trƣờng hợp song thai, có thể tham gia sàng lọc ở quý I của thai kỳ không?

Down 
freeBeta hCG và PAPP- 



7
T
 







  





& , 








12

Sản phụ đã có kết quả sàng lọc sớm trong quý I là thai nhi không có nguy cơ có
nên tiếp tục sàng lọc bất thƣờng nhiễm sắc thể trong quý II không?
Không. 
                  
freeBeta                


 
.
AFP là chất gì ?
AFP (alpha fetoprotein) là mt loi glycôprôtêin có ngun gc bào thai, do túi noãn
hoàng ca phôi tng h và sau ó c gan ca thai nhi tng hp. AFP ca bào thai
i vào máu m bng cách thm qua màng i và có mc i t c tiu ca
thai nhi. S gia tng ca nng  c i và trong máu m liên quan n
nhiu d tt ca c bit là khuyt tt ca ng thn kinh. Trong quý II ca thai
k, s st gim nng  c thy trong khong hp thai nhi mc
hi chng Down.
uE3 là chất gì ?
uE3 (unconjugated estriol: estriôn không kt hp, estriôn t do) là mt loi steroit có
ngun gc t nhau thai. Trong huyt thanh ca m, estriôn c o di dng không


 uE3. Trong thai k bình thng nng  ca estriôn t do và estriôn toàn phn
tng dn trong sut thai kng hp thai nhi mc hi chng Down, nng 
ca uE3 s gim.
Có nên sàng lọc trong quý I của thai kỳ cho mọi sản phụ không hay nên sàng lọc

vào quý II ?

 


Tại sao các sản phụ có kết quả sàng lọc trong quý I trong giới hạn bình thƣờng
cần xét nghiệm nồng độ AFP và siêu âm thai trong quý II?



 



 

Sàng lọc sớm trong quý I của thai kỳ có thuận lợi hơn so với sàng lọc trong quý II
không?

  








 






& , 







13

Nguy cơ thai nhi mắc hội chứng Down và thể tam nhiễm sắc thể 18/13 đƣợc tính
nhƣ thế nào?

(freeBeta hCG và PAPP-






 
 (
































 , 




 50 Euro) 




 tính
 

Sàng lọc sớm trong quý I của thai kỳ với các chỉ số trên có đƣợc coi là tiêu chuẩn
trên thế giới không?
                 
hCG/PAPP-   

Xét nghiệm sàng lọc sớm có thay thế cho các xét nghiệm chẩn đoán thai nhi mắc
hội chứng Down hoặc thể tam nhiễm sắc thể 18/13 không?
Không. Cá
Xét nghiệm sàng lọc chỉ cho phép
tính nguy cơ thai nhi mắc hội chứng Down hoặc thể tam nhiễm sắc thể 18/13


99,9%.
Việc sàng lọc sớm ở quý I có cho phép phát hiện 100% trƣờng hợp thai nhi mắc
hội chứng Down hoặc thể tam nhiễm sắc thể 18/13 không?
Không. -


              




Trong kết quả sàng lọc sớm ở quý I tôi đƣợc trả lời là có nguy cơ thai nhi mắc hội
chứng Down là 1 trong 260 nghĩa là nhƣ thế nào?
-




nh 15).







  





& , 







14

Sự gia tăng chiều dày của độ mờ da gáy có phải là dấu hiệu chắc chắn thai nhi
mắc dị tật bẩm sinh không ?
Không, s
 dài
- mông (CRL: crown- 
 
 
theo dõi 
. 

4,5  6,4 mm  

Thế nào là dị tật hở của ống thần kinh?



 

Sàng lọc trong quý I của thai kỳ có phát hiện thai nhi có nguy cơ cao bị các dị tật
hở của ống thần kinh không?
Không, 
              

 ét
 cho phép 






 





& , 








15


 



Down








  





& , 








16



QUY TRÌNH SÀNG LỌC
VÀ CHẨN ĐOÁN TRƢỚC SINH



8
:

-đo độ
mờ da gáy        g
90%. đánh giá xƣơng mũi
9

95% và  %.


8



siêu âm
9




























 .


Tuổi thai:
11 – 14 tuần

TĂNG NGUY CƠ
TRONG GIỚI HN BÌNH THƯNG
- 
freeBeta hCG và PAPP-A
(CRL: 45 – 84 mm)




Tuổi thai:
15 – 18 tuần





(Tuổi thai: 15
– 18 tuần)

Độ mờ da gáy
 3,5mm
Karyotype


Độ mờ da gáy
< 3,5mm
Karyotype


Siêu âm ở tuần thai
thứ 16 đến 23 và đo nồng độ AFP trong
máu mẹ

kinh

Tất cả sản phụ có độ mờ da gáy  3,5mm và thai nhi không bị bất thường nhiễm sắc thể
cần theo dõi bằng siêu âm ở khoảng tuần thai thứ 20 để phát hiện các dị tật nhất là các dị
tật tim bẩm sinh.

Karyotype
bất thường








 





& , 







17



ĐỘ MỜ DA GÁY

                  



 
-


khoảng 90% sản phụ có độ mờ da gáy của thai nhi dƣới 4,5 mm sẽ
sinh bé khỏe mạnh. Khoảng 80% sản phụ có độ mờ da gáy của thai nhi từ
4,5 – 6,4 mm và 45% sản phụ có độ mờ da gáy của thai nhi  6,5mm sẽ sinh bé
khỏe mạnh.

10

      - mông (CRL: crown-   
45  

Loại khuyết tật
n (%)

43(27%)
Chân khoèo (talipes)
15(9%)

10(6%)

9(6%)


8(5%)
g (exomphalos)
7(4%)

6(4%)

6(4%)
Vô não (anencephaly)
5(3%)
não - màng não (encephalocele)
4(3%)

4(3%)
 (spina bifida)
4(3%)

3(2%)

    Souka AP, Snijders RM, Novakov A, Soares W,
Nicolaides KH. Ultrasound Obstet Gynecol 1998; 11: 391


10










  





& , 







18

TẠI SAO CẦN KẾT HỢP ĐO ĐỘ MỜ DA GÁY VỚI XÉT NGHIỆM CÁC CHỈ
SỐ HUYẾT THANH MÁU MẸ freeBeta hCG, PAPP-A

 T
11
 
%.
 
12
(SDR: screen positive rate) 


 
 

  - 

SÀNG LỌC TRONG TRƢỜNG HỢP SONG THAI VÀ ĐA THAI
Trƣờng hợp song thai: 
tích freeBeta hCG / PAPP-

 -A

 
 -
7,2%
 
-A.
ĐÁNH GIÁ SỰ CÓ MẶT CỦA XƢƠNG MŨI

k- 1
    84mm        
phân tích freebeta hCG/PAPP-A 

lên 97%.






11

Tỷ lệ phát hiện (DR: Detection Rate): 
 

12
Tỷ lệ sàng lọc dƣơng tính (SPR: Screen Positive Rate): 












 





& , 







19


LẤY MÁU PHÂN TÍCH CÁC
CHỈ SỐ SINH HÓA TRONG
SÀNG LỌC Ở QUÝ I
CỦA THAI KỲ

 
ngày         84 mm

 
              

LẤY MẪU MÁU TĨNH MẠCH
1. Chuẩn bị dụng cụ:
 

 
 

 Dây ga rô.
 
2. Chuẩn bị bệnh nhân:
 G
 

3. Tiến hành:
 T 

  tay gác
ngang trên bàn.
 kim tiêm.
 
trên.
 










  





& , 







20



 
  
mL máu.






 R
 





 Tháo kim ra, 

o
, b
       

 

      
thanh là ly tâm 

         
(rcfg.   
      (rcf) sang  
quay tro (rpm) 

 
6
rcf
rpm
1,118 10 r




- rpm
- rcf: 
- r:  






u
Máy ly tâm góc.








 





& , 







21


  s
       vô trùng
 
vàng  phía trên      
(lo      ,
        
 .
(a) (b)

(a) (b) (c)



 Cho  
.




4. Điền phiếu gửi mẫu xét nghiệm:

 
 Ngày sinh
 
 
  



Pi pét
