Bài giảng lấy bệnh phẩm xét nghiệm GV vũ văn tiến

GV. VŨ VĂN TIẾN
Lấy bệnh phẩm
1
LẤY BỆNH PHẨM XÉT NGHIỆM
GV. VŨ VĂN TIẾN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ ĐỒNG NAI
BỘ MÔN ĐIỀU DƯỠNG
GV. VŨ VĂN TIẾN
Lấy bệnh phẩm
2
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong sinh viên có khả năng:
1. Biết được tầm quan trọng của việc lấy bệnh phẩm
xét nghiệm. Nêu được một trường hợp cụ thể để
chứng minh.
2. Phân loại theo mục đích, yêu cầu xét nghiệm các
loại bệnh phẩm
3. Mô tả quy trình điều dưỡng khi lấy bệnh phẩm xét
nghiệm
GV. VŨ VĂN TIẾN
Lấy bệnh phẩm
3
PHÂN LOẠI THEO BỆNH PHẨM
1. Máu: (động mạch, tĩnh mạch, mao mạch)
2. Nước tiểu
3. Phân
4. Đàm
5. Các loại dịch khác trong cơ thể: dịch mủ ở vết
thương, dịch màng bụng, dịch màng phổi, dịch não
tủy, dịch âm đạo…

GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
4
1. Xét nghiệm vật lý
2. Xét nghiệm tế bào
3. Xét nghiệm sinh hóa
4. Xét nghiệm vi sinh
PHÂN LOẠI THEO MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
5
1. Nhận định
2. Lập kế hoạch
3. Thực hành lấy bệnh phẩm
4. Lượng giá
QUY TRÌNH
LẤY BỆNH PHẨM LÀM XÉT NGHIỆM
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
6
1. Trả lời cho được các câu hỏi:
 Bệnh phẩm cần lấy thuộc loại bệnh phẩm gì? (máu,
hay nước tiểu…)
 Bệnh phẩm được lấy dùng vào mục đích xét
nghiệm gì? (Tế bào, sinh hóa…)
 Nên lấy vào thời điểm nào là thích hợp?
 Số lượng lấy là bao nhiêu? Và được chứa vào vật
chứa như thế nào?
 Việc bảo quản và chuyển xuống phòng xét nghiệm
như thế nào?
NHẬN ĐỊNH
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
7

2. Nhận định tình trạng bệnh nhân để chọn phương
pháp lấy thích hợp
3. Có cần thiết phải phối hợp với các cán bộ y tế khác:
Bác sỹ, Kỹ thuật viên…

NHẬN ĐỊNH
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
8
1. Xác định những khó khăn và các biện pháp để khắc
phục
2. Hướng dẫn cụ thể các việc bệnh nhân cần làm để
phối hợp
3. Chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ cần thiết
4. Lên kế hoạch, phân công người có trách nhiệm
thực hiện
5. Có kế hoạch phối hợp với các cán bộ y tế khác nếu
cần
LẬP KẾ HOẠCH
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
9
1. Thực hiện theo kế hoạch đã hoạt định sẵn
2. Ghi chép vào hồ sơ
THỰC HIỆN LẤY BỆNH PHẨM
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
10
• Thực hiện các kỹ thuật lấy máu phải đảm bảo
nguyên tắc vô khuẩn và tuân theo những quy định
về chống nhiễm trùng bệnh viện
• Thường lấy vào buổi sáng khi bệnh chưa ăn, đặc biệt là
các xét nghiệm sinh hóa

• Tìm ký sinh trùng sốt rét: nên lấy máu vào lúc bệnh
nhân sốt
• Tìm ấu trùng giun chỉ: lấy máu vào 12h trưa hoặc 24h
(0h) đêm
• Việc thực hiện cấy máu nên lấy máu khi chưa dùng
kháng sinh và do kỹ thuật viên của khoa vi sinh phụ
trách lấy tại giường
NGUYÊN TẮC CHUNG KHI LẤY MÁU XÉT NGHIỆM
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
11
Thường áp dụng trong các xét nghiệm:
• Tìm ký sinh trùng sốt rét
• Tìm ấu trùng giun chỉ
• Đếm hồng cầu, bạch cầu…
Cách thực hiện: Áp dụng quy trình kỹ thuật phết máu
trên lam kính
LẤY MÁU MAO MẠCH
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
12
• Áp dụng hầu hết trong các XN về máu
• Tùy theo mỗi loại XN mà cần số lượng máu bao nhiêu
và có dùng chất kháng đông hay không?
• Chất kháng đông có 2 dạng: dạng dung dịch, dạng khô
được chuẩn bị sẵn trong các lọ chứa
• Cần lắc trộn đều máu và chất kháng đông đúng kỹ
thuật: Lắc nhẹ, nhịp độ đều và 1 chiều (nên lắc theo
chiều kim đồng hồ)
Cách thực hiện: Áp dụng quy trình kỹ thuật lấy máu tĩnh
mạch
Chú ý: phải tháo dây garo trước khi rút máu trong trường

hợp lấy máu tĩnh mạch làm xét nghiệm sinh hóa
LẤY MÁU TĨNH MẠCH
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
13
Áp dụng trong các trường hợp lấy máu xét nghiệm khí
máu động mạch
• Cần tráng Heparin (chất kháng đông) vào bơm tiêm
trước khi lấy máu
• Đưa ngay bơm tiêm chứa máu xuống phòng xét
nghiệm
Cách thực hiện: Kỹ thuật lấy sẽ được cập nhật khi
thực hành bệnh viện
LẤY MÁU ĐỘNG MẠCH
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
14
 Nước tiểu được lấy theo giờ hoặc 24h cần lưu giữ
phải chứa trong bình có nắp đậy và chứa sẵn dung
dịch xử lý, tránh cho nước tiểu phân hủy,
thối.(Thynol hoặc Phenol: 50 giọt/1l nước tiểu)
 Mẫu nước tiểu cần phải đưa đến phòng xét nghiệm
trong vòng 2h (4
0
C/24h)

NGUYÊN TẮC CHUNG KHI THỰC HIỆN LẤY
NƯỚC TIỂU XÉT NGHIỆM
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
15
 Nếu có thể nên lấy nước tiểu vào buổi sáng khi vừa
thức dậy, đặc biệt đối với các trường hợp cần phân

lập vi nấm, vi trùng lao, virus.
 Lượng nước tiểu cần cho một lần xét nghiệm: 20ml.
Riêng đối với vi nấm, vi trùng lao cần > 20ml
NGUYÊN TẮC CHUNG KHI THỰC HIỆN LẤY
NƯỚC TIỂU XÉT NGHIỆM
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
16
1. Lấy nước tiểu giữa dòng
2. Sử dụng túi hứng vô trùng
3. Lấy nước tiểu qua sonde
4. Chọc dò trên xương mu
BỐN PHƯƠNG PHÁP THƯỜNG DÙNG ĐỂ LẤY
NƯỚC TIỂU XÉT NGHIỆM
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
17
 Đây là phương pháp được ứng dụng nhiều nhất bởi
dễ làm, không đau
 Áp dụng trong các trường hợp xét nghiệm vật lý, tế
bào, sinh hóa.
 Riêng xét nghiệm vi sinh khi không thể áp dụng các
phương pháp khác thì cần ghi chú rõ ràng cách lấy,
giúp thầy thuốc sử dụng kết quả theo tiêu chuẩn
chẩn đoán
Cách thực hiện: Áp dụng quy trình lấy nước tiểu giữa
dòng
LẤY NƯỚC TIỂU GIỮA DÒNG
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
18
 Áp dụng: trẻ nhỏ, trẻ sơ sinh, bệnh tiểu không tự
chủ, phải tốn tiền mua túi

 Áp dụng trong các trường hợp xét nghiệm vật lý, tế
bào, sinh hóa
 Riêng xét nghiệm vi sinh khi không thể áp dụng các
phương pháp khác thì cần ghi chú rõ ràng cách lấy,
giúp thầy thuốc sử dụng kết quả theo tiêu chuẩn
chẩn đoán
 Đối với bé trai có thể sử dụng ống nghiệm vô
khuẩn thay cho túi hứng.
SỬ DỤNG TÚI HỨNG VÔ TRÙNG
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
19
 Đây là phương pháp lấy nước tiểu để xét nghiệm vi
sinh hiệu quả
 Cần tiến hành đặt thông tiểu đảm bảo kỹ thuật vô
trùng
 Hứng nước tiểu giữa hoặc gần cuối dòng
 Đối với trường hợp đang đặt thông tiểu lưu, phải
sát trùng miệng ống thông rồi hút nước tiểu. Tuyệt
đối không lấy nước tiểu trong bịch chứa.
Cách thực hiện: Áp dụng quy trình đặt thông tiểu rồi
lấy nước tiểu qua sonde
LẤY NƯỚC TIỂU QUA SONDE
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
20
 Đây là phương pháp ít được áp dụng trong những
trường hợp thông thường
 Áp dụng trong các trường hợp:
 Tắc nghẽn không thể lấy được đường dưới
 Dùng cho trẻ nhỏ, đặc biệt là sơ sinh
 Chỉ định trong những trường hợp nhiễm trùng nặng cần

xét nghiệm vi sinh.
Cách thực hiện:
• Kỹ thuật do bác sỹ thực hiện
• Dùng kim nhỏ đâm vuông góc, vừa đâm vừa rút (trẻ
em 2 – 3cm) tại đường giữa rốn, cách xương mu 1 –
2 cm
CHỌC DÒ TRÊN XƯƠNG MU
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
21
 Bệnh phẩm nen lấy trước khi sử dụng kháng sinh
nếu được
 Lấy bệnh phẩm phải đảm bảo lấy đúng mẫu đại
diện cần thử nghiệm và hạn chế tối đa khả năng
ngoại nhiễm
 Vật chứa phải đảm bảo tiêu chuẩn vô khuẩn, có
nhãn ghi rõ ràng tránh lẫn lộn.
NGUYÊN TẮC CHUNG KHI LẤY
PHÂN, ĐÀM, MỦ XÉT NGHIỆM
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
22
 Phải lấy đủ lượng bệnh phẩm cần thiết tùy theo thử
nghiệm
 Phải chuyển bệnh phẩm đến phòng xét nghiệm
càng nhanh càng tốt. Sử dụng các phương pháp và
dụng cụ hỗ trợ nếu có sự chậm trễ.
NGUYÊN TẮC CHUNG
KHI LẤY PHÂN, ĐÀM, MỦ XÉT NGHIỆM
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
23
• Áp dụng trong các xét nghiệm vi sinh trong những

bệnh lý về đường hô hấp.
• Nên thực hiện vào buổi sáng mới thức dậy và ngay
sau khi súc miệng
• Trường hợp không có đàm hoặc không thể khạc
được đàm có thể thực hiện phương pháp phết họng
• Trường hợp trẻ nhỏ hoặc người già không biết khạc
đàm lấy dịch dạ dày
KỸ THUẬT LẤY ĐÀM
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
24
• Áp dụng trong các xét nghiệm sinh hóa, vi sinh đối
với những bệnh lý về đường tiêu hóa và các cơ quan
có liên quan như: gan, tụy.
• Số lượng phân cần lấy khoảng 10 – 15g (bằng hạt
ngô to), không được lẫn nước tiểu hoặc máu từ bộ
phận sinh dục nữ trong những ngày có kinh nguyệt
KỸ THUẬT LẤY PHÂN
GV. VŨ VĂN TIẾN Lấy bệnh phẩm
25
• Trường hợp tìm máu trong phân nhắc bệnh nhân
phải kiêng ăn thịt nạc, không uống thuốc có chất sắt,
Bismuth trong vòng 48h trước đó
• Đối với XN tìm amip, vào mùa lạnh cần ủ ấm và
đưa ngay đến phòng XN
• Áp dụng kỹ thuật phết hậu môn, dán băng keo: trong
những trường hợp cần tìm trứng giun, giun kim.
KỸ THUẬT LẤY PHÂN