Nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức hồ chí minh cho thanh niên nghệ an hiên nay qua khảo sát tại tỉnh đoàn nghệ an
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (660.47 KB, 90 trang )
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU ................................................................................................. 4
NỘI DUNG ............................................................................................. 10
CHƢƠNG 1. Giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho thanh niên là
một yêu cầu cần thiết hiện nay ..............................................................
10
1.1. Lý luận chung về Đạo đức .............................................................
10
1.1.1. Khái niệm, nguồn gốc, vai trò và chức năng của đạo đức
10
1.1.2. Vai trò của đạo đức ..................................................................
12
1.1.3. Chức năng của đạo đức ...........................................................
14
1.2 Những nội dung cơ bản của Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức
cho thanh niên ........................................................................................
15
1.2.1. Lý luận đạo đức Hồ Chí Minh .................................................
15
1.2.2. Đánh giá của Hồ Chí Minh về vai trị Thanh niên
19
1.2.3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cho thanh niên
24
1.2.4. Sự cần thiết của việc giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho
thanh niên ..........................................................................................
35
1.3. Thực trạng đạo đức và công tác giáo dục đạo đức Hồ Chí
Minh cho thanh niên Nghệ An hiện nay
38
1.3.1. Sơ lược về lịch sử phát triển Đoàn thanh niên Nghệ An
38
1.3.2. Thực trạng đạo đức thanh niên Nghệ An hiện nay
42
1.3.3. Công tác giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho thanh niên
Nghệ An hiện nay ..............................................................................
46
CHƢƠNG 2. Phƣơng hƣớng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả
giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho thanh niên Nghệ An hiện nay
63
2.1. Một số phƣơng hƣớng giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho
thanh niên Nghệ An hiện nay
63
1
2.1.1. Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho đoàn viên thanh niên
về tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh
63
2.1.2. Xây dựng các nội dung phấn đấu và tổ chức các hoạt động
làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh
65
2.1.3. Xây dựng các chuẩn mực đạo đức theo tấm gương đạo đức
Hồ Chí Minh để thanh niên có tiêu chí phấn đấu
67
2.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức
Hồ Chí Minh cho thanh niên Nghệ An hiện nay
69
2.2.1. Thường xuyên chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng, lối
sống trong sạch, lành mạnh cho thanh niên theo tư tưởng Hồ Chí
Minh...................................................................................................
71
2.2.2. Đẩy mạnh các hình thức hoạt động thực tiễn đa dạng, phong
phú về giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên theo tư tưởng
Hồ Chí Minh ở Tỉnh đồn hiện nay
73
2.2.3. Phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong
việc giáo dục, rèn luyện đạo đức cho thanh niên.
75
2.2.4. Phát huy vai trò tự học tập, tự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức,
lối sống của thanh niên ......................................................................
76
2.2.5. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục ý thức
pháp luật ............................................................................................
77
2.2.6. Đào tạo và hướng nghiệp, tạo công ăn việc làm cho thanh
niên.....................................................................................................
78
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...............................................................
83
1. Kết luận ............................................................................................
83
2. Kiến nghị ..........................................................................................
84
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
85
PHỤ LỤC
89
2
BẢNG QUY ĐỊNH VIẾT CHỮ TẮT
BCHTW
: Ban Chấp hành trung ương
CNXH
: Chủ nghĩa xã hội
CNH,HĐH
: Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
CNH
: Cơng nghiệp hóa
HĐH
: Hiện đại hóa
HLHTN
: Hội liên hiệp thanh niên
KT-XH
: Kinh tế, xã hội
NXB
: Nhà xuất bản
TNNA
: Thanh niên Nghệ An
XHCN
: Xã hội chủ nghĩa
3
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đạo đức là một phạm trù thuộc hình thái ý thức xã hội, có vai trị vơ
cùng quan trọng đối với q trình hình thành nhân cách, lối sống của con
người. Là nhà tư tưởng, nhà lãnh đạo cách mạng kiệt xuất, Hồ Chí Minh đặc
biệt quan tâm nhiều đến vấn đề đạo đức và có nhiều cống hiến trong việc phát
triển những tư tưởng đạo đức mới - đạo đức cách mạng ở nước ta. Có thể
khẳng định rằng nhất quán trong tư tưởng và chính sách của Chủ tịch Hồ Chí
Minh là sự quan tâm đặc biệt đến các "Công việc đối với con người", trong đó
việc giáo dục, bồi dưỡng thế hệ thanh niên chiếm một vị trí quan trọng. Người
ln đánh giá rất cao vai trò của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng, tương
lai của dân tộc, tiền đồ của Tổ quốc "Thanh niên là chủ tương lai của nước
nhà, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh, phần lớn là do thanh niên” [20;
185]. Chính vì vậy, thanh niên bao giờ cũng được đặt ở vị trí trung tâm trong
chiến lược bồi dưỡng, phát huy nguồn lực con người. Chăm lo, phát triển giáo
dục thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là động lực, đảm bảo cho sự ổn định và
phát triển đất nước. Trong di chúc thiêng liêng của mình, một lần nữa Người
đã căn dặn điều này rất rõ: "Đồn viên thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc
đều hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng cần
phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những
người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa "hồng" vừa "chuyên". Bồi
dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là việc rất quan trọng và rất cần thiết"
[27; 510].
Thực hiện lời dạy của Người, Đảng và Nhà nước ta đã thường xuyên
chăm lo giáo dục, bồi dưỡng, đào tạo thế hệ trẻ phát triển toàn diện cả về
4
chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, văn hóa, sức khỏe và nghề nghiệp; đồng
thời tạo mọi điều kiện để thanh niên có việc làm phát huy tài năng, đóng góp
xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tại Nghị quyết Hội
nghị lần thứ tư BCH Trung ương Đảng (khóa VII) về cơng tác thanh niên
trong thời kỳ đổi mới đã khẳng định: “Sự nghiệp đổi mới có thành cơng hay
khơng, cách mạng Việt Nam có vững bước theo con đường xã hội chủ nghĩa
hay không phần lớn tùy thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng,
rèn luyện thế hệ thanh niên; công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân
tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng” [3;
82]. Công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo đã và đang đem
lại những kết quả to lớn trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Những
thành tựu phát triển kinh tế, xã hội đã và đang tạo điều kiện, cơ hội cho thanh
niên được rèn luyện, phấn đấu và tự khẳng định mình cả về chính trị, tư
tưởng, đạo đức, lối sống, trình độ học vấn, khoa học công nghệ. Với tinh thần
dám nghĩ, dám làm, sẵn sàng đi tới những nơi khó khăn gian khổ để rèn
luyện, phấn đấu và trưởng thành. Song bên cạnh những chuyển biến tích cực
đó, vẫn cịn nhiều hạn chế, tiêu cực đó là những mặt trái của kinh tế thị
trường, những thách thức của hội nhập kinh tế thế giới, đặc biệt là những âm
mưu thủ đoạn nham hiểm của các thế lực thù địch đang tác động mạnh mẽ
đến thanh niên, khiến cho một số thanh niên rơi vào chủ nghĩa cá nhân, suy
thoái đạo đức, lối sống, nhạt phai lý tưởng, thiếu chí tiến thủ, chạy theo lối
sống thực dụng, buông thả, sa vào các tệ nạn xã hội, xa rời các giá trị đạo đức
tốt đẹp của dân tộc, có thái độ thờ ơ, bàng quang trước các sự kiện kinh tế,
chính trị của đất nước. Đây thực sự là vấn đề hết sức bức xúc hiện nay, đang
được toàn xã hội quan tâm. Đại hội lần thứ IX của Đảng xác định: "Chăm lo
giáo dục, bồi dưỡng, đào tạo phát triển tồn diện về chính trị, tư tưởng, đạo
đức, lối sống, văn hóa, sức khỏe, nghề nghiệp giải quyết việc làm, phát triển
5
tài năng và sáng tạo, phát huy vai trò xung kích trong sự nghiệp xây dựng bảo
vệ tổ quốc là nhiệm vụ quan trọng mang tính chiến lược thường xuyên và lâu
dài" [4; 126]. Trong tình hình đó, chúng tơi cho rằng cần nâng cao hiệu quả
giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho thanh niên cả nước nói chung,
Nghệ An nói riêng là một việc làm vơ cùng quan trọng và cần thiết nhằm giúp
họ tu dưỡng, rèn luyện đạo đức thực sự trở thành những người vừa "hồng"
vừa "chun", góp phần mình thực hiện thắng lợi CNH, HĐH đất nước.
Với các lý do trên, tôi chọn vấn đề: "Nâng cao hiệu quả giáo dục đạo
đức Hồ Chí Minh cho thanh niên Nghệ An hiện nay" để làm đề tài luận văn
Thạc sỹ khoa học Giáo dục chun nghành LL&PPGD Bộ mơn Chính trị.
Trên cơ sở đó, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao đạo đức cho thế hệ
thanh niên trong giai đoạn hiện nay. Để họ thực sự trở thành chủ nhân tương
lai của đất nước, có đủ đức, đủ tài để kế tục sự nghiệp cách mạng, đúng như
điều mà Bác Hồ hằng mong muốn.
2. Tình hình nghiên cứu
Trong những năm qua, Giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho thanh niên
là một trong những nội dung trọng tâm mà Đảng ta đặc biệt quan tâm. Đã có
các cơng trình nghiên cứu. Trong đó, các văn kiện, Chỉ thị của Đảng và Đồn
thanh niên như: Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư, BCHTW khóa VII "Về cơng
tác thanh niên trong tình hình mới"; Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2, BCHTW
khóa IX; Chỉ thị số 06 - CT/TW của Bộ chính trị "Về tổ chức cuộc vận động
Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh"; Thơng báo số 134 TB/TW của Ban Bí thư về sơ kết thực hiện Chỉ thị 23-CT/TW "Đẩy mạnh
nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh trong giai đoạn
mới"; Chỉ thị số 11 - HD/TTVH, ngày 6/12/2006 của Ban Tư tưởng Văn hóa
Trung ương "Về hướng dẫn thực hiện Chỉ thị số 06-CT/TW của Bộ chính trị";
Hướng dẫn số 12/HD/BCĐ ngày 17/11/2007 của BCĐ TW Đoàn về cuộc vận
6
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
động "Tuổi trẻ Việt Nam học tập và làm theo lời Bác"; Kế hoạch số
201/KH/TĐ ngày 16/4/2008 của Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn về việc tổ chức
cuộc vận động "Tuổi trẻ Nghệ An học tập và làm theo lời Bác"; Lịch sử Đoàn
thanh niên Cộng sản và phong trào Thanh niên Nghệ An... đề cập đến vai trò,
nội dung, phương pháp tuyên truyền giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh
"Chỉ thị về việc đẩy mạnh nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục tư tưởng Hồ
Chí Minh trong giai đoạn mới" [5], "Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối
với thanh niên" [8], "Bàn về thanh niên" [14], "Về giáo dục thanh niên"
[15]...Đây là nguồn tài liệu định hướng mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo
dục đạo đức Hồ Chí Minh cho thanh niên.
Ngồi ra, cịn có một số cơng trình nghiên cứu chun sâu giáo dục
đạo đức Hồ Chí Minh cho thanh niên như: "Tìm hiểu định hướng giá trị của
Thanh niên Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường" đề tài KX-07 Hà
Nội, 1994 của Thái Duy Tuyên; "Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo
dục và đào tạo thanh niên ở nước ta hiện nay", Luận án Tiến sỹ Triết học của
Đoàn Nam Đàn (2004), Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh; "Vận
dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cách mạng cho sinh viên
Trường Đại học Vinh hiện nay", Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ của ThS
Thái Bình Dương, năm 2008... đều có mục tiêu giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ
Chí Minh cho thanh niên, giáo dục tinh cảm thiêng liêng của Người không chỉ
dành cho thanh niên mà cho cả dân tộc Việt Nam.
Những kết quả nghiên cứu của các tác giả này là nguồn tư liệu quý giá
để tôi tham khảo và kế thừa trong quá trình thực hiện đề tài luận văn của
mình.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục đích nghiên cứu
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
7
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn của q trình giáo dục đạo
đức Hồ Chí Minh
Phân tích làm rõ thực trạng giáo dục đạo đức cho thanh niên ở Nghệ
An, từ đó đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm góp phần nâng cao chất
lượng hiệu quả giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho thanh niên ở Nghệ An
trong giai đoạn hiện nay.
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để đạt được mục tiêu trên, đề tài thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Làm rõ tầm quan trọng và sự cần thiết của nội dung giáo dục đạo đức
Hồ Chí Minh cho Thanh niên ở Nghệ An trong giai đoạn hiện nay.
- Tìm hiểu, phân tích thực trạng giáo dục đạo đức cho Thanh niên
Nghệ An hiện nay.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả công
tác giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho Thanh niên ở Nghệ An trong giai đoạn
hiện nay.
4. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu đạo đức Hồ Chí Minh qua các bài viết, bài
nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng như qua các Nghị quyết, chỉ thị của
Đảng, Đồn trong cơng tác giáo dục đạo đức cho thanh niên nói chung và cụ
thể hóa trong phạm vi giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho thanh niên Nghệ
An trong giai đoạn hiện nay.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Dựa trên cơ sở lý luận và phương pháp của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm giáo dục của Đảng về phương
hướng nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh từ
trước tới nay.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
8
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Trong quá trình nghiên cứu, đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu
khoa học như: lo gích với lịch sử, phân tích, tổng hợp, khái qt hố; điều tra,
so sánh và thu thập thông tin... phương pháp chuyên ngành lý luận chính trị
và giáo dục chính trị kết hợp với phương pháp nghiên cứu triển khai.
6. Đóng góp và ý nghĩa khoa học của luận văn
- Trên cơ sở nguồn tư liệu khảo sát điều tra đã thu thập tại tổ chức
HLHTN và Tỉnh Đoàn, để làm rõ thực trạng giáo dục đạo đức Thanh niên
Nghệ An từ đó đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho Thanh niên trong điều kiện hiện nay.
- Luận văn cũng có ý nghĩa thực tiễn trong cơng tác giáo dục đạo đức
cho Thanh niên Nghệ An nói riêng và Thanh niên Việt Nam nói chung trong
điều kiện hiện nay.
7. Kết cấu của luận văn.
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm có 2 chương, cụ thể:
Chương 1: Giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho Thanh niên Nghệ An
là một yêu cầu cần thiết hiện nay.
Chương 2: Phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo
dục đạo đức Hồ Chí Minh cho Thanh niên Nghệ An hiện nay (Qua khảo sát
tại Tỉnh Đoàn).
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
9
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Chƣơng 1
GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH CHO THANH NIÊN NGHỆ AN
LÀ MỘT YÊU CẦU CẦN THIẾT HIỆN NAY
1.1. Lý luận chung về đạo đức
1.1.1. Khái niệm, nguồn gốc, vai trò và bản chất của đạo đức
1.1.1.1. Khái niệm đạo đức
Khái niệm đạo đức được hiểu theo nghĩa chung nhất, là một phạm trù
thuộc hình thái ý thức xã hội, bao gồm những nguyên tắc, qui tắc, chuẩn mực
xã hội, nhằm điều chỉnh cách đánh giá và cách ứng xử của con người trong
quan hệ với nhau và quan hệ với xã hội, chúng được thực hiện bởi niềm tin cá
nhân, bởi sức mạnh của truyền thống và sức mạnh của dư luận xã hội. Đạo
đức là một khái niệm tơn vinh những người có trách nhiệm với công việc, với
tư cách là một công dân, một thành viên trong gia đình và cộng đồng xã hội,
thực hiện tốt trách nhiệm, nghĩa vụ được giao phó, góp phần xây dựng cộng
đồng phát triển kinh tế xã hội, thiết lập quan hệ làng xóm, láng giềng.
Những giá trị đạo đức phản ánh tính nhân văn thể hiện truyền thống
đạo đức của dân tộc, tồn tại lâu dài qua các thời kỳ lịch sử, đến nay vẫn được
coi là mực thước của con người Việt Nam như: sống nhân nghĩa, thủy chung,
khoan dung, độ lượng, tự trọng, trung thực, giữ lời hứa, trọng chữ tín.
Đạo đức xã hội bao gồm ý thức đạo đức, hành vi đạo đức và quan hệ
đạo đức: Ý thức đạo đức là toàn bộ những quan niệm về thiện, ác, tốt, xấu,
lương tâm, trách nhiệm, hạnh phúc, công bằng… và về những quy tắc đánh
giá, điều chỉnh hành vi, ứng xử của cá nhân đối với xã hội, giữa cá nhân với
cá nhân; Hành vi đạo đức là sự biểu hiện ứng trong xử thực tiễn của ý thức
đạo đức mà con người đã nhận thức và lựa chọn; Quan hệ đạo đức là hệ thống
những mối quan hệ giữa người với người trong xã hội, xét về mặt đạo đức.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
10
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Đạo đức là một phạm trù lịch sử, kết quả của q trình phát triển của
xã hội lồi người. Đạo đức thuộc kiến trúc thượng tầng, chịu sự quy định bởi
cơ sở hạ tầng. Sự thay đổi của hạ tầng kinh tế - xã hội làm thay đổi các chuẩn
mực của đạo đức xã hội. Tuy nhiên, nhiều chuẩn mực, giá trị đạo đức như
nhân đạo, dũng cảm, vị tha… có ý nghĩa tồn nhân loại và tồn tại phổ biến
trong các xã hội khác nhau.
Trong tác phẩm “Về sự phát triển toàn diện con người thời kỳ CNH,
HĐH” GS.VS Phạm Minh Hạc đã viết: “Đạo đức theo nghĩa hẹp là luân lý, là
những quy định, những chuẩn mực ứng xử trong quan hệ của con người.
Nhưng trong điều kiện hiện nay chính quan hệ của con người cũng đã mở
rộng và đạo đức bao gồm những quy định, những chuẩn mực ứng xử của con
người với con người, với công việc, với bản thân kể cả với thiên nhiên và môi
trường sống…Theo nghĩa rộng khái niệm đạo đức liên quan chặt chẽ với
phạm trù chính trị, pháp luật, lối sống. Đạo đức là thành phần cơ bản của nhân
cách, phản ánh bộ mặt nhân cách đã được xã hội hoá. Đạo đức được biểu hiện
ở cuộc sống tinh thần lành mạnh, trong sáng ở hành động góp phần giải quyết
hợp lý có hiệu quả những mâu thuẫn của cuộc sống. Khi thừa nhận đạo đức là
một phạm trù thuộc hình thái có ý thức xã hội cũng phản ánh ý thức chính trị
của họ đối với các vấn đề đang tồn tại” [35; 66].
1.1.1.2. Nguồn gốc của đạo đức
Đạo đức ra đời cùng với sự xuất hiện con người và xã hội lồi người
vì đó là phạm trù thuộc hình thái ý thức xã hội. Trước C.Mác và Ph.Ăngghen,
các nhà Triết học đều rơi vào quan niệm duy tâm khi xem xét vấn đề xã hội
và đạo đức. Họ khơng thấy được tính quy định của nhân tố kinh tế đối với sự
vận động xã hội nói chung và đạo đức nói riêng. Khác với các quan niệm trên,
C.Mác và Ph.Ăngghen đã quan niệm đạo đức nảy sinh do nhu cầu của đời
sống xã hội, là kết quả của sự phát triển lịch sử. Với tư cách là sự phản ánh
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
11
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
tồn tại xã hội, đạo đức là những sản phẩm của những điều kiện sinh hoạt vật
chất của xã hội, của cơ sở kinh tế. “Xét cho cùng, mọi học thuyết về đạo đức
đã có từ truớc đến nay đều là sản phẩm của tình hình kinh tế xã hội lúc bấy
giờ” [30; 137].
Như vậy, nguồn gốc để hình thành và phát triển các giá trị đạo đức của
xã hội là nền kinh tế của một xã hội, của một thời kỳ, của một cộng đồng.
Chính phương thức sản xuất của cộng đồng những nguyên tắc tổ chức sản
xuất, kinh tế, hình thức lao động là cơ sở nguồn gốc xác định giá trị đạo đức
của mỗi thời kỳ lịch sử. Và đạo đức chính là sản phẩm tổng hợp các yếu tố
khách quan và chủ quan, là sản phẩm hoạt động thực tiễn và nhận thức của
con người. Những quan hệ người - người, cá nhân - xã hội càng có ý thức, tự
giác, ý nghĩa và hiệu quả của chúng càng có tính chất xã hội rộng lớn thì hoạt
động của con người càng có đạo đức. Đạo đức “đã là một sản phẩm xã hội, và
vẫn là như vậy chừng nào con người còn tồn tại” [28; 43].
1.1.2. Vai trò của đạo đức
Sự tiến bộ và phát triển của xã hội không thể thiếu vai trị của đạo đức.
Và từ khi xã hội lồi người phải chia thành giai cấp, có áp bức có bất công,
chiến đấu cho cái thiện đẩy lùi cái ác đã trở thành mơ ước, khát vọng, đã trở
thành động lực kích thích, cổ vũ nhân loại vượt lên. Đạo đức trở thành mục
tiêu đồng thời cũng là động lực để phát triển xã hội. Tuy nhiên, do mối quan
hệ biện chứng giữa kinh tế với ý thức xã hội, đạo đức có ảnh hưởng ngược lại
đến các yếu tố khác. Vai trị của đạo đức, có thể xem xét qua các vấn đề sau:
Đạo đức với sự phát triển nhân cách: Đặc điểm nổi bật của con
người và cơ sở của sự phát triển nhân cách con người là luôn hướng tới chân,
thiện, mỹ; luôn mơ ước và vươn tới tương lai. Đạo đức góp phần định hướng
mục đích hoạt động của con người. Đó là sự định hướng hoạt động nhận thức
giá trị sống, giá trị đạo đức.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
12
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Việc giáo dục các giá trị đạo đức cho mọi người, đặc biệt cho thế hệ
trẻ là trách nhiệm của toàn xã hội, của mọi cộng đồng mà trước hết thuộc về
nhà trường, gia đình; của các tổ chức đoàn thể trong xã hội. Bởi giáo dục nhà
trường, gia đình và xã hội là giúp cho thế hệ trẻ có cơ sở lựa chọn các giá trị
đạo đức. Để họ nhận thức đầy đủ trách nhiệm từng cá nhân trong một xã hội
hiện đại, quyền lợi của cá nhân, của tập thể nhỏ gắn liền với dân tộc và nhân
loại. Vì vậy, phải lấy các chuẩn mực đạo đức chung của dân tộc và nhân loại
làm định hướng chi phối hoạt động nhận thức, định hướng cho hoạt động giao
lưu, học tập, lao động và hoạt động xã hội của mỗi cá nhân.
Đạo đức góp phần điều chỉnh hành động của con người: trong cuộc
sống không phải lúc nào con người cũng dễ dàng thống nhất giữa nhận thức
và hành động, giữa nói và làm. Những chuẩn mực đạo đức xã hội luôn là
chuẩn mực cho mỗi người nhận biết, xác định vị trí của mình trong mối quan
hệ xã hội. Những chuẩn mực đạo đức xã hội giúp cho con người biết lựa chọn
hợp lý cách giải quyết các mâu thuẫn.
Đạo đức góp phần giữ vững, ổn định chính trị xã hội, qua đó thúc đẩy
phát triển KTXH, xây dựng xã hội “Dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân
chủ, văn minh”. Đạo đức, với chuẩn mực giá trị đúng đắn là một bộ phận
quan trọng của nền tảng tinh thần xã hội. Trong xã hội, sự khủng hoảng của
đạo đức, sự “lệch chuẩn, loạn chuẩn” là một trong những nguyên nhân dẫn
đến khủng hoảng lòng tin rối loạn xã hội. Vì thế, có sự định hướng giáo dục
của Đảng và Nhà nước sẽ làm giảm mâu thuẫn cục bộ của tập thể nhỏ, tạo nên
sự thống nhất hành động của các công dân thực hiện những mục tiêu tốt đẹp
mà xã hội đặt ra. Sự chỉ đạo định hướng giáo dục đạo đức sẽ tạo ra sự thống
nhất giữa đạo đức với chính trị, pháp luật, tạo ra sức mạnh của dư luận xã hội
và các thiết chế xã hội…từ đó vai trị của đạo đức trong sự phát triển nhân
cách, phát triển xã hội ngày càng có ý nghĩa to lớn.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
13
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Đạo đức với sự phát triển xã hội:
Đạo đức là một phạm trù thuộc hình thái ý thức xã hội, nó phản ánh và
ln biến đổi theo sự biến đổi của những điều kiện KTXH. Hệ thống giá trị
đạo đức phản ánh toàn bộ quan hệ của con người trong cuộc sống giao lưu,
ứng xử, trong sản xuất, trong giáo dục, văn hố, chính trị, xã hội. Hệ thống
chuẩn mực đạo đức của một cộng đồng hay một dân tộc đều được thể hiện
qua 5 mối quan hệ của con người với tư cách là chủ thể của quan hệ đạo đức,
đó là:
- Quan hệ với bản thân: đó là những giá trị để hồn thiện bản thân con
người;
- Quan hệ với mọi người: thể hiện trong đời sống hàng ngày của con
người trong quá khứ, hiện tại và tương lai, là mối quan hệ trực tiếp hay gián
tiếp trong cộng đồng;
- Quan hệ với cơng việc: đó là việc thực hiện bổn phận, trách nhiệm
trong công việc khi được giao phó;
- Quan hệ với mơi trường: bao gồm cả việc bảo vệ và giữ gìn mơi
trường sống của con người, gồm môi trường tự nhiên và môi trường văn hoá
xã hội;
- Quan hệ với lý tưởng sống của dân tộc: đây là một yếu tố không thể
tách rời trong phạm trù đạo đức của con người. Đó là sự thể hiện ý thức, đạo
đức, lý tưởng của mỗi cá nhân không thể tách rời khỏi lý tưởng của dân tộc.
Các chuẩn mực đạo đức thể hiện các mối quan hệ trên đây ở mỗi thời
kỳ có khác nhau về mức độ và nội dung giá trị, nhưng về cơ bản nó đều góp
phần giúp mỗi người điều chỉnh lẽ sống và cũng như hoạt động, nhằm vươn
tới cái tốt đẹp và nó sẽ làm cho mỗi con người sống có ý nghĩa hơn.
1.1.3. Chức năng của đạo đức
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
14
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Điều chỉnh hành vi: Sự điều chỉnh hành vi làm cá nhân và xã hội
cùng tồn tại và phát triển, bảo đảm quan hệ lợi ích cá nhân và cộng đồng.
Phương thức điều chỉnh là bằng dư luận xã hội và lương tâm. Những chuẩn
mực đạo đức bao gồm cả chuẩn mực ngăn cấm và chuẩn mực khuyến khích.
Chức năng điều chỉnh hành vi của đạo đức bằng dư luận xã hội và lương tâm
đòi hỏi từ tối thiểu tới tối đa hành vi con người đã trở thành đặc trưng riêng để
phân biệt đạo đức với các hình thái ý thức và các hiện tượng xã hội khác,
cũng như làm thành cái không thể thay thế của đạo đức.
Chức năng điều chỉnh thường được biểu hiện ở hai hình thức chủ yếu
như: Xã hội và tập thể dư luận khen ngợi khuyến khích cái thiện, phê phán
mạnh mẽ cái ác hoặc bản thân chủ thể đạo đức tự giác điều chỉnh hành vi trên
cơ sở những chuẩn mực đạo đức xã hội.
Chức năng giáo dục: chức năng giáo dục của đạo đức cần được hiểu
một mặt "Giáo dục lẫn nhau trong cộng đồng", giữa cá nhân và cá nhân, giữa
cá nhân và cộng đồng; mặt khác là sự "Tự giáo dục" ở cấp độ cá nhân lẫn cấp
độ cộng đồng.
Chức năng nhận thức: Đạo đức có chức năng nhận thức thông qua sự
phản ánh tồn tại xã hội. Sự phản ánh của đạo đức với hiện thực có đặc điểm
riêng khác với các hình thái ý thức khác. Sự nhận thức của đạo đức có đặc
điểm:
- Hành động đạo đức tiếp liền sau nhận thức giá trị đạo đức và đa số
trường hợp có sự hịa quyện ý thức đạo đức với hành động đạo đức
- Nhận thức của đạo đức là quá trình vừa hướng ngoại (hướng ra
ngoài) và hướng nội (tự nhận thức - hướng vào chính mình, chính chủ thể).
1.2. Những nội dung cơ bản của Hồ Chí Minh về Giáo dục đạo
đức cho thanh niên
1.2.1. Lý luận đạo đức Hồ Chí Minh
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
15
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Chủ tịch Hồ Chí Minh là nhà chính trị tài ba, đồng thời là nhà văn hóa
kiệt xuất, Người đã để lại cho chúng ta và thế hệ mai sau một di sản vơ cùng
q báu, đó là tư tưởng của Người, đặc biệt là tấm gương sáng ngời về đạo
đức - Đạo đức mới, đạo đức cách mạng. Có thể nói, đạo đức Hồ Chí Minh
khơng chỉ là sự kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc, tinh hoa
đạo đức nhân loại, quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin mà nó là kết quả
hội tụ của nhiều nguồn, nhiều học thuyết đạo đức cổ, kim, đông, tây của Việt
Nam và Thế giới và được Người nâng lên tầm cao mới, phù hợp với thời đại.
Hồ Chí Minh chính là người đã đặt nền móng và khởi xướng thực hiện triệt để
cuộc cách mạng trên lĩnh vực đạo đức ở Việt Nam. Điều này đã GS.VS
Nguyễn Khánh Toàn khẳng định: "cái gốc, cái cốt tử trong thiên tài của Hồ
Chí Minh là đạo đức cách mạng... tất cả cho cách mạng, tất cả cho độc lập của
dân tộc, cho tự do của nhân dân, cho hạnh phúc của loài người, thiên tài của
Hồ Chí Minh đã được phát huy trên cơ sở những mục tiêu ấy" [32; 14]. Đúng
vậy, suốt cả cuộc đời của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã hy sinh cho sự
nghiệp đấu tranh cách mạng vì độc lập, tự do dân tộc, vì hạnh phúc cho nhân
dân Việt Nam và cho nhân loại. Người đã để lại cho chúng ta một di sản vơ
giá, đó là tư tưởng của Người, đặc biệt là tấm gương sáng ngời về đạo đức
cách mạng. Thống kê trong di sản Hồ Chí Minh để lại có tới gần 50 bài và tác
phẩm bàn về đạo đức. Có thể nói, đạo đức là vấn đề quan tâm hàng đầu của
Hồ Chí Minh trong sự nghiệp cách mạng. Tại Hội thảo Quốc tế về Chủ tịch
Hồ Chí Minh từ ngày 19- 30/3/1990, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã từng
nói: “...Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu tấm gương sáng ngời trước nhân dân Việt
Nam về đạo đức mới... Với tinh thần "cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng, vơ
tư”;... . “Sự nghiệp tư tưởng và đạo đức sáng ngời của Người sống mãi trong
lịng kính u vô hạn của nhân dân Việt Nam" [32; 32-33]. Trong nhiều bài
viết, bài nói của mình, Chủ tịch Hồ Chi Minh đã từng đề cập đến vấn đề đạo
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
16
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
đức mới, đạo đức cách mạng của giai cấp công nhân, đạo đức tiên tiến nhất
của thời đại chúng ta. Theo Người, đạo đức cách mạng trước hết địi hỏi mỗi
chúng ta phải có lịng u nước nồng nàn, tuyệt đối trung thành với tổ quốc,
với giai cấp công nhân; phải căm thù sâu sắc lũ giặc cướp nước và bè lũ phản
động bán nước, phải quyết tâm phấn đấu vì sự nghiệp cách mạng vẻ vang của
Đảng và dân tộc, đặt lợi ích của Đảng, của giai cấp cơng nhân, của dân tộc lên
trên hết. Hồ Chí Minh cho rằng, bản chất của con người luôn hướng tới chân,
thiện, mỹ. Đạo đức định hướng hình thành nhân cách, mục tiêu, động cơ, ý
chí phấn đấu của mỗi người. Đạo đức là nhân tố quyết định giúp người cách
mạng hoàn thành nhiệm vụ được giao, tuyệt đối trung thành với sự nghiệp
cách mạng. Người nói: "Làm cách mạng để cải tạo xã hội cũ thành xã hội mới
là một sự nghiệp rất vẻ vang, nhưng nó cũng là một nhiệm vụ rất nặng nề, một
cuộc đấu tranh rất phức tạp, lâu dài, gian khổ. Sức có mạnh mới gánh được
nặng và đi được xa. Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền
tảng, mới hồn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang" [25; 283].
Nhận thức được sâu sắc về vai trò của đạo đức cách mạng nên bao giờ
Hồ Chí Minh cũng chú trọng đến việc giáo dục đạo đức, đào tạo cán bộ cách
mạng. Từ cuốn "Đường kách mệnh" (1927), Người đã dành trọn trang đầu để
viết về tư cách người cách mệnh. Người u cầu người cách mạng phải biết
hy sinh, ít lịng ham muốn về vật chất, khơng ngại khó khăn gian khổ, thậm
chí phải hy sinh tính mạng của mình cho sự nghiệp chung. Người cách mạng
phải "Cần kiệm. Hòa mà khơng tư. Cả quyết sửa lỗi mình. Cẩn thận mà khơng
nhút nhát... Khơng hiếu danh, khơng kiêu ngạo. Nói thì phải làm. Giữ chủ
nghĩa cho vững. Hy sinh. Ít lịng tham muốn về vật chất... Với từng người thì
khoan thứ. Với đồn thể thì nghiêm... Quyết đốn. Dũng cảm. Phục tùng đoàn
thể" [17; 260]. Cho đến khi ngay cả trong di chúc thiêng liêng của mình, khi
nói với Đảng, Người còn căn dặn: "Đảng phải coi trọng giáo dục, rèn luyện
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
17
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên". Ngồi những chuẩn mực đạo đức
có ý nghĩa phổ biến chung đối với mọi tầng lớp, thì tùy theo đối tượng, từng
thời điểm, nhất là yêu cầu nhiệm vụ của cách mạng, Hồ Chí Minh đã cụ thể
hóa nội dung đạo đức cách mạng một cách phù hợp. Đặc biệt với riêng Thanh
niên, Người nói: "Khơng có việc gì khó. Chỉ sợ lịng khơng bền. Đào núi và
lấp biển. Quyết chí ắt làm nên" [20; 95]. Thanh niên phải luôn luôn rèn luyện
đạo đức, cách mạng, trọn đời trung thành với sự nghiệp cách mạng, với Tổ
quốc, với Đảng, với giai cấp. Bất kỳ ở cương vị nào, đều khơng sợ khổ, một
lịng một dạ phục vụ lợi ích chung của giai cấp, của nhân dân, đều nhằm mục
đích xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đạo đức cách mạng là đạo đức tập thể, nó
phải đánh thắng và tiêu diệt chủ nghĩa cá nhân. Hồ Chí Minh đã khẳng định
đạo đức là cái gốc, là nền tảng của người cách mạng. Nền tảng đó qui định
nhân cách, tư cách của mỗi người. Cũng chính là nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm
nhưng Hồ Chí Minh khơng hề hạ thấp tài năng, kiến thức học vấn mà đạo đức
luôn luôn đi đôi với tài năng. Tài năng phải gắn chặt với đạo đức và đặt vững
trên nền tảng của đạo đức. Người chỉ rõ: "Có tài mà khơng có đức ví như một
anh làm kinh tế tài chính rất giỏi nhưng lại đi đến thụt kén thì chẳng những
khơng làm được gì ích lợi cho xã hội, mà cịn có hại cho xã hội nữa. Nếu có
đức mà khơng có tài ví như ơng Bụt khơng làm hại gì, nhưng cũng khơng có
lợi gì cho lồi người" [24; 178]. Đạo đức và tài năng là hai mặt không thể
thiếu được ở mỗi con người, nhưng giữa hai mặt đó thì cái gốc vẫn là đạo
đức, là điều có trước. Mặt khác, khi xét trong mỗi người thì đạo đức là yếu tố
xuyên suốt cuộc đời, cịn tài năng chỉ là có thể trau dồi, thành đạt trong một
khoảng thời gian nhất định. Do vậy, việc bồi dưỡng, giáo dục, tu dưỡng đạo
đức là công việc thường xuyên của mỗi người để không ngừng tiến bộ. Tóm
lại, đạo đức Hồ Chí Minh là một hệ thống các quan điểm cơ bản và toàn diện
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
18
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
về đạo đức, bao gồm: vị trí, vai trò, nội dung của đạo đức; những phẩm chất
đạo đức cơ bản và những nguyên tắc xây dựng nền đạo đức mới.
1.2.2. Đánh giá của Hồ Chí Minh về vai trị thanh niên
Trong tồn bộ di sản vơ giá của Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại, có một
bộ phận rất quan trọng đó là tư tưởng của Người về vai trị của Đồn Thanh
niên Cộng sản, sự cần thiết tổ chức giáo dục thanh niên. Khác với các bậc tiền
bối và đương thời, Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin, đứng trên
lập trường của giai cấp công nhân, kế thừa và phát triển sáng tạo di sản tư
tưởng tiến bộ của dân tộc và thời đại; với tầm nhìn chiến lược và phương
pháp khoa học, Người đã đánh giá một cách đúng đắn, khách quan, toàn diện
về thanh niên. Hồ Chí Minh cho rằng, thanh niên là một bộ phận quan trọng
của dân tộc, là người chủ nhân tương lai của đất nước.
Những năm hai mươi của thế kỷ XX, đất nước cịn chìm đắm trong
đêm trường nơ lệ, Người đã nhận thấy tính cấp thiết của việc khơi dậy phong
trào cách mạng của thanh niên Việt Nam. Lúc đó, thực dân Pháp đã nặn ra
những chính sách ngu dân bằng thuốc phiện, rượu cồn để ru ngủ thanh niên,
làm cho họ quên đi nỗi nhục mất nước. Bởi vậy, Người kêu gọi muốn hồi sinh
dân tộc trước hết phải hồi sinh thanh niên. Thức tỉnh thanh niên là bước đầu
tiên để thức tỉnh một dân tộc đứng lên đấu tranh dành lại một nền độc lập, xây
dựng một xã hội mới. Trong thư gửi thanh niên An Nam, Người đã viết: “Hỡi
Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất nếu đám thanh niên sớm
già cỗi của Người khơng sớm hồi sinh” [17; 113].
Từ nhìn nhận đó, Hồ Chí Minh đã quyết tâm hồi sinh cho thế hệ trẻ.
Năm 1923, khi từ giã những người bạn trong Hội liên hiệp thuộc địa, Người
đã nói: “Đối với tôi, câu trả lời đã rõ ràng: trở về nước, đi vào quần chúng, thức
tỉnh họ, tổ chức họ, đoàn kết họ, huấn luyện họ, đưa họ ra đấu tranh giành tự do,
độc lập” [16; 192].
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
19
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Người đã nhận thấy thanh niên là một bộ phận ưu tú của dân tộc mà sứ
mệnh của họ là thúc đẩy cách mạng phát triển. Vì thế, khi từ Liên Xô về
Quảng Châu - Trung Quốc (1924), Người đã tìm hiểu tiếp xúc với những
thanh niên yêu nước trong nhóm Tâm Tâm xã và đã tổ chức ra một nhóm
cách mạng đầu tiên. Người đã thành lập Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên
(1925), quy tụ tất cả những thanh niên Việt Nam yêu nước đầy nhiệt huyết
vào trong một tổ chức, nhằm giác ngộ chủ nghĩa Mác - Lênin cho họ, giúp họ
hiểu vì sao phải làm cách mạng và làm cách mạng phải như thế nào. Những
Hội viên của Việt Nam Cách mạng Thanh niên sau khi được đào tạo, huấn
luyện được phái trở về hoạt động trong nước, làm nhiệm vụ truyền bá chủ
nghĩa Mác - Lênin, giác ngộ quần chúng nhân dân, gây dựng phong trào cách
mạng và lãnh đạo quần chúng đấu tranh. Chứng tỏ tầm nhìn chiến lược và
niềm tin lớn lao của Hồ Chí Minh vào thanh niên. Người đã thấy được vị trí,
vai trị quan trọng của thanh niên trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, giành
độc lập, tự do cho Tổ quốc. Điều đó đã trở thành hiện thực, khi những hội
viên của Việt Nam cách mạng thanh niên được huấn luyện, đào tạo trở về
nước làm hạt nhân truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin và gây dựng tổ chức cách
mạng. Công lao to lớn của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên là đưa giai
cấp công nhân nhanh chóng trở thành một lực lượng chính trị độc lập; giác
ngộ nhiều người Việt Nam yêu nước đi theo con đường cách mạng vô sản,
làm phá sản mọi khuynh hướng của chủ nghĩa cải lương tư sản, đẩy lùi tư
tưởng quốc gia dân tộc tư sản. Hội đã giáo dục, rèn luyện, thử thách lựa chọn
ra những chiến sĩ ưu tú nhất để thành lập Đảng cộng sản Việt Nam vào đầu
năm 1930. Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên là tổ chức tiền thân của
Đảng cộng sản Việt Nam, Hội đã làm tròn vai trò, nhiệm vụ thức tỉnh dân tộc
Việt Nam vào những năm hai mươi của thế kỷ XX. Để làm tất cả những gì có
thể trong một hồn cảnh cực kỳ gian khổ, khó khăn, điều đó chứng tỏ Hồ Chí
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
20
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Minh thấy được vị trí, vai trị của thanh niên, rất chú trọng phát huy sức mạnh
và vai trò tổ chức của tuổi trẻ.
Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời nắm quyền lãnh đạo phong trào dân
tộc, thanh niên có lý tưởng cách mạng soi đường đã hăng hái, phấn khởi tham
gia tích cực vào các phong trào đấu tranh cách mạng, sẵn sàng chấp nhận,
vượt qua mọi khó khăn gian khổ, kể cả hy sinh tính mạng đã cùng với Đảng
với dân tộc làm nên thắng lợi Tổng khởi nghĩa cách mạng Tháng Tám 1945.
Trong vòng 15 năm đấu tranh cách mạng (1930 - 1945), đã có hàng ngàn
thanh niên trở thành những cán bộ trung kiên của Đảng, những anh hùng, liệt
sỹ anh dũng hy sinh trong thời kỳ này hầu hết là tuổi trẻ như: Trần Phú, Lý
Tự Trọng, Nguyễn Đức Cảnh, Nguyễn Văn Cừ, Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị
Minh Khai, Phùng Chí Kiên, Hồng Văn Thụ…
Cách mạng tháng Tám thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hoà
ra đời, thù trong, giặc ngoài, cấu kết với nhau hịng tiêu diệt chính quyền non
trẻ, giặc đói, giặc dốt hồnh hành. Trong bối cảnh đó, Hồ Chí Minh khơng
những chỉ ra khả năng to lớn của thanh niên trong cách mạng giải phóng dân
tộc mà cịn chỉ ra vai trò và tiềm năng của tuổi trẻ trong cơng cuộc kiến thiết
xây dựng nước nhà.
Hồ Chí Minh chủ trương diệt giặc dốt rất cấp bách hơn cả giặc ngoại
xâm. Người viết "Nay chúng ta đã giành được độc lập. Một Công việc cần
phải thực hiện cấp tốc trong lúc này là nâng cao dân trí" vì "Nước nhà cần
phải kiến thiết. Kiến thiết cần phải có nhân tài" [19; 36]; " Bây giờ xây dựng
kinh tế, không có cán bộ thì khơng làm được. Khơng có giáo dục, khơng có
cán bộ thì cũng khơng nói gì đến kinh tế văn hóa. Trong việc đào tạo cán bộ,
giáo dục là bước đầu" [19; 451]. Người đã phát động thực hiện phong trào
bình dân học vụ và đã ký sắc lệnh thành lập Trường Đại học nhân dân để giáo
dục thanh niên. Nhân ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
21
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Cộng hoà, tháng 9 năm 1945, Người đã gửi gắm niềm tin vào thế hệ trẻ: “Non
sông Việt Nam có trở nên vẻ vang hay khơng, dân tộc Việt Nam có bước tới
đài vinh quang để sánh vai các cường quốc năm châu được hay khơng, chính
là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em” [19; 32,33].
Khi miền Bắc bước vào thời kỳ xây dựng XHCN, Hồ Chí Minh xác
định thanh niên là lực lượng nịng cốt, xung kích trong xây dựng xã hội mới,
XHCN tươi đẹp. Người chỉ rõ: “Việc gì khó có thanh niên, ở đâu khó có
thanh niên” [25; 448]. Theo Hồ Chí Minh, sự nghiệp cách mạng càng phát
triển thì càng đòi hỏi thanh niên thực hiện tốt hơn vai trò xung kích của mình.
Đánh giá cao vai trị của thế hệ trẻ, Hồ Chí Minh viết: "Một năm khởi đầu từ
mùa xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội, đầy
nhiệt huyết, có sức sống tràn trề và năng lực sáng tạo..., đó là thế mạnh, là vốn
quý của tuổi trẻ" [19; 273]. Với tư cách là lực lượng kế cận hùng hậu của cách
mạng và là người chủ tương lai của nước nhà, thanh niên phải có trách nhiệm
kế tục sự nghiệp cách mạng, thực hiện sứ mệnh lịch sử vẻ vang mà lớp người
đi trước đã chuyển giao vào tay mình. Coi vận mệnh nước nhà thịnh hay suy,
yếu hay mạnh một phần là do thanh niên. Người khẳng định, thanh niên phải
trở thành một lực lượng to lớn, vững chắc, phải "Là người tiếp sức cách mạng
cho thế hệ thanh niên già,... là người xung phong trong công cuộc phát triển
kinh tế và văn hóa, trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội" [25; 488].
Từ đó, lớp lớp thanh niên được đào tạo đã góp phần to lớn, làm nên
thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và xây dựng CNXH.
Hồ Chí Minh đã nhắc nhở cả dân tộc, những người lớn tuổi cần nhận thức
đúng đắn lớp trẻ hôm nay, chăm lo, giáo dục, đào tạo và tạo mọi điều kiện để
họ làm tốt vị trí, vai trị của mình trong thời đại mới.
Trước lúc đi xa, Hồ Chí Minh tiếp tục khẳng định những phẩm chất
tốt đẹp cũng như vị trí, vai trị quan trọng của thanh niên đối với sự trường tồn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
22
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
của dân tộc và sự thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Người mong muốn
Đảng, Nhà nước và mỗi gia đình Việt Nam quan tâm, chú trọng giáo dục
thanh niên.
Từ việc đánh giá vị trí, vai trị của thanh niên, Hồ Chí Minh chỉ rõ sự
cần thiết và tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh
niên nhằm giáo dục đào tạo họ trở thành con người mới xã hội chủ nghĩa, có
đủ đức, đủ tài phục vụ sự nghiệp cách mạng. Kế thừa, phát huy truyền thống
giáo dục, coi trọng nhân tài của dân tộc. Hồ Chí Minh đã coi việc giáo dục
thanh niên là vấn đề chiến lược, là nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng.
Để giáo dục thanh niên rèn luyện ý chí kiên quyết quật cường, một
tâm lý quả cảm xung phong, tin tưởng vào tương lai của Tổ quốc, vào sức
mạnh của nhân dân, hy sinh lợi ích riêng cho lợi ích chung của dân tộc, Hồ
Chí Minh đã nêu ra luận điểm: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là
một việc rất quan trọng và rất cần thiết”. Luận điểm đó chứa đựng thế giới
quan khoa học của một lãnh tụ cách mạng, phản ánh tầm nhìn xa trơng rộng
của một nhà hiền triết, một nhà văn hóa lớn, nó đã trở thành một chân lý của
cách mạng. Người coi đó là một trong những nhiệm vụ quan trọng, có ý nghĩa
chiến lược để bảo đảm thắng lợi cách mạng Việt Nam. Trước lúc đi xa, Người
còn căn dặn: "Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ,
đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng XHCN vừa hồng vừa
chuyên" [27; 510]. Vì lợi ích lâu dài của cách mạng, phải giáo dục, chăm sóc
thanh niên như việc ươm trồng, chăm sóc lồi cây q. Chủ tịch Hồ Chí minh
chỉ rõ: "Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải
trồng người" [24; 222].
Theo Hồ Chí Minh, việc trồng người ngồi nhiệm vụ quan trọng phục
vụ cho lợi ích cách mạng, cịn phải đạt được mục tiêu sâu xa hơn là để mỗi
con người tự hồn thiện mình vươn tới chân - thiện - mỹ. Đó chính là nhân tố
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
23
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
then chốt quyết định sự thành công của cách mạng, sự tiến bộ của xã hội và
tiền đồ của dân tộc.
1.2.3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cho thanh niên
Chủ tịch Hồ chí Minh luôn coi thanh niên là lực lượng rường cốt của
đất nước, là người chủ tương lai của nước nhà. Người ln có niềm tin lớn lao
vào thế hệ thanh niên và thấy được khả năng sáng tạo to lớn của họ đối với sự
nghiệp bảo vệ và xây dựng Tổ quốc. Người nhấn mạnh: " Thanh niên là người
chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, mạnh hay yếu,
phần lớn là do thanh niên” [20; 422]. Xuất phát từ thực tiễn của quá trình
dựng nước và giữ nước, Người khẳng định rằng, "Tuổi trẻ là mùa xuân của xã
hội, là lực lượng quyết định vận mệnh của dân tộc, sự phát triển của đất nước"
[19; 273]. Người nhận thấy thanh niên là lực lượng hùng hậu dũng cảm, có
những ưu thế nổi trội, trẻ khỏe, chiếm số đông trong xã hội. Hơn nữa, "Tuổi
trẻ phải là lực lượng xung kích trên các mặt trận để bảo vệ sự bình an của tổ
quốc, phải giành được chủ quyền của đất nước". Họ phải là những "đầu tàu"
cho mọi hành động, việc làm mà đặc biệt là trong phong trào cách mạng. Hồ
Chí Minh cũng sớm thấy rõ được sức mạnh của tuổi trẻ trong sự nghiệp xây
dựng đất nước. Người chỉ rõ, hạt nhân để tập hợp thanh niên, giáo dục thanh
niên là Đoàn thanh niên Cộng sản, vì thế Người rất quan tâm đến việc thành
lập Đoàn thanh niên cộng sản. Và chỉ một năm sau khi Đảng Cộng sản Việt
Nam ra đời, Đoàn thanh niên Cộng sản đã được thành lập. Bên cạnh đó,
Người cũng nhắc nhở thanh niên: "Nhiệm vụ của thanh niên khơng phải là địi
hỏi nước nhà đã làm gì cho mình? Mà mình phải hỏi mình đã làm gì cho nước
nhà? Mình phải làm thế nào cho lợi ích nước nhà được nhiều hơn? Mình vì
lợi ích nước nhà mà hi sinh phấn đấu chừng nào? Thanh niên cần phải có tinh
thần và gan dạ sáng tạo, cần phải có chí khí hăng hái và tinh thần tiến lên,
vượt mọi khó khăn gian khổ để tiến mãi khơng ngừng" [22; 445]. Người nói:
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
24
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
"Thanh niên muốn làm người chủ trong tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện
tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải ra sức làm việc để
chuẩn bị tương lai đó" [20; 185-186]. Người đặc biệt coi trọng giáo dục đạo
đức và xem đó là nền tảng của người cách mạng. Người chỉ rõ: "Khơng có
đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng khơng lãnh đạo được nhân dân" [20; 252].
Theo Người, thanh niên khơng chỉ có tài năng mà cịn phải có đạo đức, bởi
đạo đức là nguồn gốc, là nền tảng của người cách mạng, là nguồn nuôi dưỡng
và phát triển con người. "Cũng giống như sơng có nguồn thì mới có nước,
khơng có nguồn thì sơng cạn. Cây phải có gốc, khơng có gốc thì cây héo.
Người cách mạng phải có đạo đức, khơng có đạo đức thì tài giỏi mấy cũng
không lãnh đạo được nhân dân"[20; 253].
Đạo đức là vấn đề tiên quyết của việc xây dựng con người mới. Vì vậy
thanh niên phải thấy rõ được tầm quan trọng của việc tu dưỡng đạo đức.
Trong các bài nói, bài viết của Hồ Chí Minh, nội dung giáo dục đạo
đức được Người nêu ra rất rộng, vừa có những chuẩn mực chung cho mọi
người, vừa có những chuẩn mực riêng đối với từng đối tượng cụ thể. Theo Hồ
Chí Minh thì Giáo dục đạo đức cho thanh niên được thể hiện ở các nội dung
chủ yếu sau:
Một là, Giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên, theo Hồ Chí
Minh trước hết phải làm cho thanh niên nắm được vị trí, tầm quan trọng của
đạo đức cách mạng đối với mỗi người. Đạo đức là một trong hai thành phần
cấu trúc của nhân cách con người là đức và tài. Đạo đức giữ vai trò quan
trọng hàng đầu, là cái gốc của mỗi con người mà thanh niên là những chủ
nhân tương lai của đất nước, khơng có đạo đức, khơng có căn bản, thì khơng
làm nổi việc gì. Đạo đức cách mạng của thanh niên được Hồ Chí Minh chỉ rõ:
“Đức là đạo đức cách mạng. Đó là cái gốc rất quan trọng. Nếu khơng có đạo
đức cách mạng thì có tài cũng vơ dụng. Đạo đức cách mạng là triệt để trung
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
25
