Nghiên cứu dự báo phân bổ nhu cầu đi lại theo phương thức vận tải trong các đô thị việt nam

BỘGIÁODỤCVÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNGĐẠI HỌCGIAOTHƠNGVẬNTẢI

PHANNGUYỄNHỒINAM

NGHIÊN CỨU DỰ BÁO PHÂN BỔ NHU
CẦUĐILẠITHEOPHƯƠNG THỨCVẬNTẢI
TRONGCÁCĐÔTHỊVIỆT NAM

HÀNỘI,2021


PHANNGUYỄNHỒINAM

NGHIÊN CỨU DỰ BÁO PHÂN BỔ NHU
CẦUĐILẠITHEOPHƯƠNG THỨCVẬNTẢI
TRONGCÁCĐƠTHỊVIỆT NAM
NGÀNH

: Tổ chức và quản lý vận

tảiMÃSỐ

: 9.84.01.03

LUẬNÁNTIẾNSĨKINHTẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪNKHOAHỌC
1. TS.NguyễnXuânHoàn
2. PGS.TS.Trần ThịLanHương

HÀNỘI,2021

1
LỜI CAMĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi, các số
liệu,kếtquảliên quan trongluận ánlàtrungthực,có nguồn gốc rõ ràng.
Tác giảluậnán

PhanNguyễn Hoài Nam


MỤCLỤC
LỜI CAMĐOAN..................................................................................................i
MỤCLỤC.............................................................................................................ii
DANHMỤC CHỮ VIẾTTẮT............................................................................vi
DANHMỤC BẢNGBIỂU.................................................................................vii
DANHMỤC HÌNHVẼ.......................................................................................ix
PHẦNMỞĐẦU....................................................................................................1
1.

TÍNHCẤPTHIẾTCỦAĐỀ TÀI NGHIÊNCỨU........................................1
2. MỤCĐÍCHNGHIÊNCỨU..............................................................................2

3.

ĐỐI TƯỢNG VÀPHẠMVI NGHIÊNCỨU..............................................3
4. PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU.....................................................................3
5. NỘI DUNGNGHIÊNCỨU..............................................................................4
CHƯƠNG1 TỔNGQUANVỀVẤNĐỀNGHIÊNCỨU......................................5

1.1 Cáccơng trìnhnghiêncứutrênthếgiới............................................................5
1.1.1 Chươngtrình“NghiêncứugiaothơngkhuvựcPittsburgh”.................................5
1.1.2 ChươngtrìnhnghiêncứunhucầuđilạithànhphốWashingtonD.C......................6
1.1.3 Nghiêncứuvềđường caotốccủahội đồngnghiên cứuquốcgiaMỹ.....................9
1.1.4 Cơngt r ì n h n g h i ê n c ứ u v ề s ự l ự a c h ọ n p h ư ơ n g t h ứ c v ậ n t ả i đ ố i v ớ i c
á c chuyếnđihai chiềucủacơngtyvậntải Riga-Daugavpils..........................................10
1.1.5 Nghiêncứusosánhcácmơhìnhphânchiaphươngthứcvậntải...........................10
1.1.6 NghiêncứuvềquyhoạchgiaothơngđơthịcủaMichaelD.MeyervàEricJ.Mille
r

11

1.1.7 Nghiêncứunhucầuđi lạitạithànhphố Dhaka,Bangladesh..............................12
1.1.8 Nghiêncứu ướctínhgiátrị thời gianđilạichochuyến đi làmviệc....................12
1.1.9 Nghiên cứuvềgiaothơngvà thiếtkếcaotốc.....................................................12
1.1.10 Nghiênc ứ u v ề q u y ế t đ ị n h l ự a c h ọ n p h ư ơ n g t i ệ n t ạ i N a m K i n h , T r u
n g Quốc.................................................................................................................13
1.1.11 NghiêncứukhunglýthuyếtchomơhìnhLogit...............................................13


1.1.12 Nghiêncứuquyếtđịnhlựachọnphươngthứcđilạicủangườilaođộngởthànhphố
Chennai................................................................................................................13
1.1.13 Chươngtrìnhhợptácnghiêncứugiaothơngquốcgia,Mỹ................................13
1.1.14 Nghiênc ứ u v ề p h â n c h i a p h ư ơ n g t h ứ c v ậ n t ả i c ủ a M i n a l v à C h . R
a v i Sekhar...............................................................................................................
14
1.1.15 Nghiênc ứ u v ề g i a o t h ô n g v ậ n t ả i v à t ă n g t r ư ở n g v ù n g c ủ a
đ ạ i h ọ c Minnesota..................................................................................................14
1.2 Cáccơngtrìnhnghiêncứutrongnước............................................................15
1.2.1 Đềtài“Quyhoạchtổngthể

pháttriểngiaothơngvậntảithànhphốHồChíMinhđếnnăm2020”.............................16
1.2.2 Dự án “Quy hoạch tổng thể và Nghiên cứu khả thi về giao thông vận tải
đơthịkhu vựcthành phốHồ ChíMinh”....................................................................17
1.2.3 Dựánnghiên cứukhảthihai tuyếnmetroưutiênTP.HồChíMinh.....................18
1.2.4 Chươngtrìnhpháttriểnđơthịtổng thểtạithủđơ HàNội....................................20
1.2.5 Dựánnghiên cứukhảthiđườngsắtđôthịHàNội...............................................20
1.2.6 DựánMetro HàNội–tuyến số3.....................................................................21
1.3 Khoảngtrốngtrongnghiêncứuvàđềxuấthướngnghiêncứucủađềtài23
1.3.1 Đánhgiáchung.............................................................................................23
1.3.2 Khoảngtrốngtrongnghiêncứu......................................................................24
1.3.3 Hướngnghiên cứucủađềtài..........................................................................25
Kếtluận chương1................................................................................................26
CHƯƠNG 2CƠ SỞLÝLUẬNVỀDỰBÁOPHÂNBỔNHU
CẦUĐILẠICHOCÁCPHƯƠNG THỨCVẬNTẢITRONG ĐÔTHỊ.................28
2.1 Hànhvicủa ngườithựchiệnchuyếnđi...........................................................28
2.1.1 Hànhvi củangười thựchiện chuyến đitrên quanđiểmtâmlýhọc....................28
2.1.2 Hànhvingườithựchiệnchuyếnđitrênquanđiểmmarketing.............................30
2.1.3 Hànhvingườithựchiện chuyếnđitrênquanđiểmkinhtế..................................33
2.2 Lýthuyếtvềdựbáo nhucầuđi lại...................................................................37


2.2.1 Nhucầuđi lại vàvận tải hành kháchđơthị.....................................................37
2.2.2 Phântích vàdựbáo phân bổ nhu cầuđilạiđơ thị..............................................49
Kếtluận chương2................................................................................................61
CHƯƠNG3 PHƯƠNGPHÁPTIẾPCẬN.........................................................63
3.1 Nghiêncứucácnhântốảnhhưởngbằngphươngphápphântíchnhântố
khámphá...............................................................................................................63
3.1.1 Khái qt vềphươngphápphântíchnhântốkhámphá.....................................63
3.1.2 Quytrìnhnghiên cứu.....................................................................................66
3.1.3 Tổchứcđiềutravàthuthậpsốliệuphụcvụcơngtácnghiêncứudựbáophân

bổnhu cầuđilại cho cácphương thứcvận tải trong cácđơthị...................................68
3.1.4 Mơtảkếtquả cuộc điềutra.............................................................................74
3.1.5 Xácđịnhnhântốảnhhưởngtớiquyếtđịnhlựachọnphươngthứcvậntảicủan
gườithựchiệnchuyếnđi.........................................................................................76
3.2 Số liệuphụcvụdựbáo phânbổnhucầuđilại..................................................87
3.3 Lựachọnmơ hìnhdựbáo...............................................................................94
3.3.1 Đánhgiávàlựachọndạngmơhìnhdựbáophânbổnhucầuđilạichocácphươngthứ
cvậntảitrongđơthị.................................................................................................94
3.3.2 Mơhìnhlogitđathứctrongdựbáophânbổnhucầuđilạichocácphươngthứcvận
tải(dựbáo lựachọnphương thứcvận tải).................................................................97
Kếtluận chương3..............................................................................................117
CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU DỰ BÁO PHÂN BỔ NHU CẦU
ĐILẠICHOCÁCPHƯƠNGTHỨCVẬNTẢIỨNGDỤNGTẠITHÀNHPHỐHỒCHÍ MINH
...............................................................................................................................119
4.1 Giớithiệuvềkhuvựcnghiêncứu.................................................................119
4.1.1 Tìnhhìnhpháttriểnkinhtế-xãhội thànhphốHồ ChíMinh..............................119
4.1.2 Cácvấnđềgiaothơngvậntải.........................................................................121
4.2 Xây dựng mơ hình dự báo xác suất lựa chọn phương thức vận tải
tạithànhphố HồChíMinh.................................................................................126


4.2.1 Dạngmơ hình dựbáo.................................................................................127
4.2.2 Cáchtiếpcận mơhìnhdựbáo.......................................................................127
4.2.3.Xâydựng mơhình dựbáo............................................................................129
4.3 Bànluậnvềkết quả......................................................................................141
4.3.1 Tầmquantrọngcủa cácnhântố ảnhhưởng...................................................141
4.3.2 Ảnhhưởng củacácnhân tố.........................................................................142
4.3.3 Tácđ ộ n g c ủ a c ơ h ộ i s ử d ụ n g x e m á y t ớ i l ự a c h ọ n p h ư ơ n g t h ứ c v ậ n t ả
i cơngcộng............................................................................................................146
4.4 Mộtsốkiếnnghị............................................................................................148

Kếtluận chương4..............................................................................................148
KẾTLUẬN.......................................................................................................150
CÁCCƠNG TRÌNH KHOAHỌCĐÃCƠNG BỐ..........................................152
TÀILIỆUTHAMKHẢO..................................................................................153
Tàiliệu tiếng Việt..............................................................................................153
PHỤLỤC


DANHMỤCCHỮ VIẾTTẮT
EFA

: Phântíchnhântốkhámphá

GTVT

: Giaothơngvận tải

LMP

: Mơhìnhxácsuấttuyến tính

OLS

: Phươngphápbìnhphươngtốithiểu

STT

: Số thứtự

SUD

: Côngtycổphầnpháttriểnđôthịbềnvững

VTHKCC : Vậntảihànhkháchcôngcộng


DANHMỤCBẢNG BIỂU
Bảng2.1 Phân loại nhu cầuđilại theobốntiêu thức.................................................39
Bảng3.1 Cácthang đotrongnghiên cứu.................................................................70
Bảng 3.2Cơcấu lấymẫu........................................................................................72
Bảng 3.3Cơcấu mẫuđiều tratheogiớitính.............................................................74
Bảng 3.4Cơcấu mẫu điềutratheođộtuổi................................................................74
Bảng 3.5Cơcấu mẫuđiều tratheothunhập.............................................................75
Bảng3.6 Cơcấu mẫu điềutratheophương tiệnđi lại hàngngày...............................75
Bảng 3.7 Cơcấu mẫu điều tratheonghềnghiệp......................................................76
Bảng 3.8 Kếtquảđánhgiá độ tin cậycủathang đo...................................................77
Bảng 3.9Kết quảkiểmđịnh KMO.........................................................................78
Bảng3.10 Tríchbảng tổngphương sai....................................................................78
Bảng 3.11Matrậnxoaynhân tố..............................................................................79
Bảng 3.12 Tên cácnhân tố ảnh hưởng...................................................................80
Bảng 3.13 Kýhiệu cácnhântố ảnh hưởng.............................................................80
Bảng3.14 Kết quảướclượngthamsốmô hình.........................................................81
Bảng 3.15Tómlược kếtquả mơhình......................................................................82
Bảng 3.16Kếtquả kiểmđịnhF...............................................................................83
Bảng 3.17Kếtquả kiểmđịnhphươngsaicủasaisốthayđổi.......................................85
Bảng3.18 Kếtquảướclượngmơhìnhsaisốchuẩn mạnh...........................................86
Bảng3.19 Cơcấu chuyếnđitheophươngthứcvận tải...............................................87
Bảng3.20 Cơcấu chuyến đitheophươngthức–mụcđích (đơnvị:chuyến)...............88
Bảng3.21Tỷlệtrongcơcấuchuyếnđitheophươngthức-mụcđích(đơnvị:
%).88Bảng3.22Cơcấuchuyếnđitheophươngthức–giớitính(đơnvị:chuyến)

.............................................................................................................................
89
Bảng3.23Tỷlệtrongcơcấuchuyếnđitheophươngthức–giớitính(đơnvị:%)89
Bảng3.24Cơcấuchuyếnđitheophươngthức–thunhập(đơnvị:chuyến).......................89
Bảng3.25Tỷlệtrongcơcấuchuyếnđitheophươngthức–thunhập(đơnvị:
%).90Bảng3.26Cơcấuchuyến đitheophươngthức–thờigian (đơnvị:chuyến)..........91
Bảng3.27Tỷlệtrongcơcấuchuyếnđitheophươngthức-thờigian(đơnvị:%)91
Bảng3.28Thờigianchuyến đibìnhqn (đơnvị:phút)............................................92
Bảng3.29Cơcấu chuyếnđitheokhoảngcách(đơnvị: chuyến).................................92


Bảng3.30Tỷlệtrong cơcấu chuyếnđi theokhoảng cách(đơnvị:%)........................93
Bảng3.31Khoảng cáchchuyếnđibìnhquân(đơnvị:km)..........................................94
Bảng 3.32Thứtựảnhhưởngcủacác nhântố..........................................................107
Bảng 4.1 Cácchỉtiêu vềnănglựccung ứng củahệ thốnggiaothông.......................121
Bảng 4.2 Tốcđộtăngtrưởng phươngtiệncơgiớicá nhân.......................................123
Bảng4.3 Cơcấuchuyến đi theo phươngthứcvận tải............................................125
Bảng 4.4 Hệsốđilạitheo giới tính.......................................................................126
Bảng 4.5Hệsốđilạitheo nhómthu nhập...............................................................126
Bảng4.6 Hệsốtương quan cặp giữacácbiến........................................................128
Bảng 4.7 Kết quảướclượng mơ hình MH0......................................................... 129
Bảng 4.8 Kết quảướclượng mơ hình MH1......................................................... 130
Bảng 4.9Kết quảkiểmđịnhLR-TESTchomơ hìnhMH0và MH1..........................131
Bảng4.10 Kết quảướclượng mơ hìnhMH2..........................................................132
Bảng 4.11Kết quả kiểmđịnh LR-TESTchomơ hìnhMH1vàMH2........................133
Bảng4.12 Kết quảướclượng mơ hìnhMH3......................................................... 133
Bảng 4.13C h ỉ số AIC,BIC trong mơhìnhMH2và MH3.....................................133
Bảng4.14Kếtquảướclượngmơhình MH 3bằng mơhìnhlogitcóđi ều kiệnriê
ngtheophương thứcvậntải (MơhìnhMH3A)..........................................................134
Bảng4.15 Kết quảướclượng mơ hìnhMH4......................................................... 135

Bảng 4.16 KếtquảkiểmđịnhLR-TESTchomơ hìnhMH4vàMH3A........................136
Bảng4.17 Kết quảướclượng mơ hìnhMH5......................................................... 137
Bảng 4.18Kết quả kiểmđịnh LR-TESTchomơ hìnhMH4vàMH5........................138
Bảng4.19 Kết quảướclượng mơ hìnhMHMETRO...................................................140
Bảng 4.20 Kết quảmơ hình MHMETROquychuẩn..................................................141
Bảng4.21Kếtquảphântíchbiếnđộngcậnbiêncủathờigiantrênphươngtiện142Bảng4. 22
K ết quảphânt íchbi ến đ ộn g cận bi ên của thờigi an n g o à i ph ư ơ ng tiện......143
Bảng 4.23 Kết quảphân tíchbiếnđộng cận biên củachi phí chuyến đi144
Bảng4.24Kếtquảphântíchbiếnđộngcậnbiêncủatỷlệchiphítrênthunhập144Bảng4.25
Kết quảphân tíchbiếnđộng cậnbiên củathunhập.................................................145
Bảng4. 26 K ế t q u ả phânt í c h bi ến độngcậnbi êncủa c ơ hội sửd ụn g phư ơngti
ệncánhân..............................................................................................................145
Bảng4.27 Kết quảmơ hình MHMETRO-Base-XEMAY....................................................147


DANHMỤCHÌNHVẼ
Hình2.1Qtrìnhquyết địnhlựachọn phươngtiệnđilại...........................................30
Hình2.2Cácyếutốđiều chỉnh quyếtđịnhlựachọn...................................................31
Hình2.3Đườngbàng quan.....................................................................................35
Hình2.4Cácđườngđồngmứcthỏadụngđốivớinhữngngườidichuyểnnhạycảmv
ớithờigianvàchiphí...............................................................................................37
Hình 2. 5Mơhìnhdựbáo4 bước.............................................................................61
Hình3.1Quytrình nghiên cứu................................................................................67
Hình 3.2 Đồ thịphầndư........................................................................................84
Hình3.3Dạng chữScủaxácsuất lựachọn củaphương án đixe máy......................108
Hình3.4Sựướclượngcủađộdốccủađườngđồngmứcthỏadụngvớidữliệuchọnqu
ansátđược...........................................................................................................111
Hình4.1Hiệntrạng vàdựbáodân sốthành phốHồ ChíMinh..................................119
Hình4.2HiệntrạngvàdựbáoGRDPbìnhqnđầungườithànhphốHồChíMinh
...........................................................................................................................120

Hình4.3Thốngkêsố lượngphương tiệnđăngký....................................................122
Hình 4.4Đánh giámứcđộ chiếmdụngđường củaphươngtiệncơgiới.....................123


1

PHẦNMỞĐẦU
1. TÍNHCẤPTHIẾTCỦAĐỀTÀINGHIÊNCỨU
Trong những năm gần đây, đi đơi với sự phát triển của nền kinh tế
quốcdânl à t ố c đ ộ đ ơ t h ị h ó a n g à y c à n g c a o , k é o t h e o n h u c ầ u v ề p h á t t r i ể
n g i a o thông vận tải ngày càng gia tăng. Điều này dẫn tới hậu quả là trong các đô
thịpháttriển,nạnùntắcgiaothôngngàycàngnghiêmtrọng,tainạngiaothôngvàô
nhiễmmôitrườngngàycànggiatăng.Đểgiảiquyếtvấnđềvừanêutrên,cácđô thị cần phát triển theo một quy
hoạch hợp lý. Tuy nhiên, quy hoạch giaothông đô thị được xây dựng trước hết
phải dựa trên dự báo nhu cầu giao thơngvận tải nói chung và dự báo nhu cầu đi
lại nói riêng. Xác định đúng nhu cầu giaothôngvậntảitạođiềukiệnthuậnlợichoviệcxâydựng,pháttriển
cơsởhạtầngvà xác định quỹ đất cho giao thông vận tải trong một thời kỳ dài, đảm
bảo giảiquyết có hiệu quả các vấn đề về giao thông đô thị. Kết quả và độ chính
xác củadự báo nhu cầu đi lại sẽ quyết định sự thành cơng trong q trình phát
triển giaothôngđôthịtrongtươnglai.
Các đô thị lớn ở Việt Nam, đặc biệt là Thủ đơ Hà Nội và Thành phố
HồChí Minh, đang đứng trước tình trạng ách tắc giao thơng, tai nạn giao thơng
và ơnhiễmmơitrườngnghiêmtrọng.Dođó,việcxâydựngkếhoạchpháttriểnhệthống giao thơng vận tải
đảm

bảo

đáp

ứng

các

nhu

cầu

ngày

càng

gia

tăng

là

hếtsứccầnthiết.Cơngtácdựbáonhucầugiaothơngvậntảinóichungvànhucầuđilạinóiriêng
chínhlàcơsởkhoahọcchoviệcquyhoạchpháttriểngiaothơngvậntảinày.
Dựb á o p h â n b ổ n h u c ầ u đ i l ạ i c h o c á c p h ư ơ n g t h ứ c v ậ n t ả i v ề
b ả n chấtc h í n h l à b ư ớ c t h ứ b a t r o n g m ơ h ì n h d ự b á o nhuc ầ u đ i l ạ i b
ố n b ư ớ c nhằmxácđịnhtỷlệlựachọnphươngthứcv ậ n t ả i c ủ a n g ư ờ i t h ự c h i
ệ n chuyếnđ i . M ặ t k h á c , v i ệ c d ự b á o n h u c ầ u đ i l ạ i t h ư ờ n g g ắ n l i ề n v ớ i
n h ữ n g dựá n q u y ho ạc h g i a o t h ô n g đ ô t hị v à c h ỉ l à m ộ t b ộ p h ậ n n h ỏ c ủ a d ự á
nnên


dựbáophânbổnhucầuđilạic h o cácphươngthứcvậntảichưathậtsựđượccoi
trọng.
Cácmơhìnhdựbáophânbổnhucầuđilạichocácphươngthứcvậntảiởcácđơthị

ViệtNamtrongthờigiangầnđâyđềukếthừacácmơhìnhsẵncótrên thế giới và có điều chỉnh cho phù
hợp với điều kiện ở nước ta. Tuy nhiên,với sự tăng trưởng nhanh chóng về kinh
tế và dân số dẫn tới điều kiện sống củacư dân có nhiều thay đổi, các mơ hình cũ
trở nên khơng cịn phù hợp. Theo đánhgiátrongbáocáo“ĐiềuchỉnhChiếnlượcpháttriểnGTVTViệt
Namđếnnăm2020 và tầm nhìn đến năm 2030” [2], bên cạnh “tiến độ triển khai xây
dựng

cáccơngtrìnhg i a o thơngchậm,đặcbiệtlàxâydựngđườngsắtđơthị,đườngsắtnội-

ngoạiơ,hiệntạithủđơHàNộivàthànhphốHồChíMinhmớikhởicơngxâydựng2-3 tuyến, tỷ lệ
đảmnhậnvậntảihànhkháchcôngcộngnhữngnămgầnđâychỉđạt 10-12%, ùn tắc giao thông đô thị tại
các thành phố Hà Nội và TP Hồ ChíMinh xảy ra thường xuyên; kết cấu hạ tầng
chật hẹp, phát triển thiếu quy hoạchtrong khi vận tải bánh sắt khối lượng lớn
triển

khai

chậm;

vận

tải

cơng

cộng

chủyếubằngxebtkhơngđápứngnhucầuđilại,phươngtiệncánhânpháttriểnt
ựdochưakiểmsốtđược,...”
Vì vậy, cần thiết phải có những nghiên cứu hồn thiện hơn công tác

dựbáo nhằm khắc phục những vấn đề này. Trên cơ sở đó, nghiên cứu sinh chọn
đềtài “ Nghiên cứu dự báo phân bổ nhu cầu đi lại theo phương thức vận tải
trongcác đô thị Việt Nam” để thực hiện luậnán tiến sĩ củamình.
2. MỤCĐÍCHNGHIÊNCỨU
Phân tích các nhân tố ảnh hưởng tới nhu cầu đi lại như đặc thù về kinh
tếxãh ộ i , c u n g ứ n g v ậ n t ả i , c ơ s ở h ạ t ầ n g g i a o t h ô n g đ ô t h ị , h à n h v i c ủ a n g ư
ờ i tham gia giao thông… Xác định các nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến việc lựachọn phương tiện vận tải
nhằm xây dựng mơ hình dự báo phân bổ nhu cầu đi lạicho các phương thức vận
tải trong các đô thị ở Việt Nam trên cơ sở kế thừa, bổsungvà có
điềuchỉnhcácmơhìnhhiện đạiđã cótrênthếgiới.


3. ĐỐI TƯỢNGVÀPHẠMVI NGHIÊNCỨU
- Đối tượng nghiên cứu : Nghiên cứu các mơ hình dự báo phân bổ
nhucầuđilạivà các nhântố ảnhhưởngtớinhucầu đilại.
- Phạm vi nghiên cứu : Đặc điểm của đô thị ảnh hưởng tới sự cần
thiếttrongviệcnghiêncứunhucầuđilại.Đốivớinhữngđôthịnhỏ,cơsởhạtầnggiaothông vẫn
đápứngđượcnhucầuđilạicủangườidân,ùntắcvàônhiễmmôitrường chưa nghiêm trọng thì nghiên
cứu

nhu

cầu

đi

lại

cũng

như

quy

hoạch

lạigiaothơngđơthịchưamangtínhcấpbách.Tuynhiên,vớinhữngđơthịlớn,lượngngười tham gia
giaothơngnhiều,cơsởhạtầnggiaothơngvậntảikhơngcịnđápứngđượcnhucầuđilại,tìnhtrạngùntắcgiaothơngvàơnhiễmmơi
trườngnghiêmtrọngđãvàđangdiễnrahàngngàythìvấnđềdựbáonhucầuđilạivàquyhoạch lại giao
thơng

đơ

thị

trở

nên

cấp

thiết

hơn

bao

giờ

hết.

Bên

cạnh

đó,

vớinhữngđặcđiểmkhácnhaucủacácđơthịnêncácnhântốảnhhưởngtớinhucầuđilạicũn
gkhácnhau,vìthếkhơngthểnghiêncứubaoqtđượchếttấtcảcácđơthị.ThànhphốHồChíMin
hlàthànhphốlớnnhấtcảnướcvớitốcđộgiatăngdânsốcao,dẫntớinạnùntắcgiaothơngvàơ
nhiễmmơitrườngnghiêmtrọngnênthựcsựphảicầncócácnghiêncứuđểgiảiquyếttìnhtrạngnày.Dovậyluận
ánđisâunghiên cứu nhu cầu đi lại tại thành phố Hồ Chí Minh, sử dụng nguồn số
liệu thuthập từ các khảo sát thực tế tại thành phố Hồ Chí Minh để xây dựng và
lựa

chọnmơhìnhdựbáophânbổnhucầuđilạichocácphươngthứcvậntải

(cụthểlà

mơhìnhdựbáoxácsuấtlựachọnphươngthứcvậntảicủa
ngườithựchiệnchuyếnđitạithànhphốHồChíMinhđốivớichuyếnđicơbảntừnhà)phùhợp.
4. PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU
Dựa trên thành tựu nghiên cứu của các nước tiên tiến, kết hợp một
cáchkhoa học lý thuyết hệ thống, lý thuyết kinh tế học, lý thuyết kinh tế lượng,
lýthuyết quy hoạch giao thông vận tải, luận án sử dụng kết hợp phương
phápnghiên cứu định tính và định lượng làm cơ sở xây dựng và lựa chọn mơ
hình dựbáo phânbổnhucầuđilạichotừngphương thức vậntải.


5. NỘIDUNGNGHIÊNCỨU

Nộidungchínhtrongnghiên cứucủaluận ángồm4chương:
- Chương1:Tổngquan vềvấnđềnghiêncứu
- Chương2 : C ơ s ở l ý l u ậ n v ề d ự b á o p h â n b ổ n h u c ầ u đ i l ạ i c h o c á c p
hươngthứcvậntảitrongđôthị
- Chương3 : Phươngpháptiếpcận
- Chương4:Kếtquảnghiêncứudựbáophânbổnhucầuđilạichocácphương
thứcvậntải ứngdụng tại thànhphốHồ ChíMinh


CHƯƠNG1 TỔNGQUANVỀVẤN ĐỀNGHIÊNCỨU
Trong dự báo phân bổ nhu cầu đi lại cho các phương thức vận tải
trongđơ thị, có nhiều dạng mơ hình được sử dụng để phân tích và dự báo. Theo
cáchtiếp cận chung hay riêng biệt, chúng có thể được phân chia làm hai loại:
mơ hìnhtồnbộvàmơhìnhcụcbộ.Nhómmơhìnhtồnbộbaogồmmơhìnhlựachọnphương thức vận tải
một chiều hay hai chiều. Trong nhóm này thường sử dụngmơ hình hồi quy
tuyến tính đa nhân tố. Nhóm mơ hình cục bộ được sử dụng choviệc lựa chọn
từng phương thức vận tải đơn lẻ và dựa trên lý thuyết về độ thỏadụng của
phương thức vận tải đối vớin g ư ờ i t h ự c h i ệ n c h u y ế n đ i . M ơ
h ì n h c ụ c bộ thường được biết đến là mơ hình Probit và mơ hình Logit và
được xếp vàonhómmơhìnhrờirạc.
Trongp h ầ n t ổ n g q u a n t á c g i ả p h â n t í c h v à đ á n h g i á c á c c ơ n
g t r ì n h nghiêncứuđãthựchiệntrongnướcvàtrênthếgiới,chútrọngvàodạngmơhìnhtốnhọcđượcápdụngtrongcác
nghiên cứu đó để thấy được những ưu nhượcđiểm của từng dạng mơ hình, những vấn để đã
được giải quyết trên thực tế vànhữngkhoảngtrốngcịn tồntạitrongnghiên cứu.
1.1 Cáccơngtrìnhnghiêncứutrênthế giới
1.1.1 Chươngtrình“NghiêncứugiaothơngkhuvựcPittsburgh”
Chương trình “Nghiên cứu giao thông khu vực Pittsburgh”, một
thànhphố thuộc tiểu bang Pennsylvania, Mỹ vào năm 1980, đã áp dụng mơ hình
lựachọn phương thức vận tải một chiều và đạt được những thành cơng nhất
định.Trong mơ hình này, điểm đầu và điểm cuối của tất cả các chuyến đi được

phânchia lần lượt cho các phương thức vận tải trước khi phân bố các chuyến đi.
Sốlượngcácchuyếnđibằng các phương thức vậnt ả i k h á c n h a u đ ư ợ c
t í n h t o á n theo mơ hình hồi quy đa nhân tố hoặc biến thể của mơ hình này.
Các chuyến điđược phân loại theo mục đích như đi làm, đi học, đi mua sắm …
và các nhân tốảnh hưởng chính được sử dụng là số ơ tơ thuộc sở hữu, mật độ
dân

cư

và

hìnhnàpdụng

khoảngcáchtừnơiởđếncáctrung

tâmthươngmại.Thơngthườngmơ


khi lựa chọn giữa hai phương thức vận tải là phương thức vận tải cá nhân
vàphương thức vậntảicôngcộng.
Một vấn đề quan trọng trong lý thuyết lựa chọn phương thức vận tải đầucuốilà người thực hiện chuyến đi có thể sẽ khơng chọn phương thức vận tải
chođếnkhihọbiếtđượcđiểmđến,dođóđểkhắcphụcvấnđềnày,ngườitađãđưavào mơhìnhcácđặctínhcủa
mạnglưới vậntải.
Trong chương trình nghiên cứu này, việc lựa chọn được thực hiện
giữaphươngthứcvậntảicơngcộngvàơtơriêng.Mơhìnhhồiquytuyếntínhđược
sửdụngcódạng:
𝑌=𝛽 1+ 𝛽2X+𝛽3X2

(1. 1)

Trongđó:
- Y:Cácchuyếnđi sửdụngphươngthứcvận tảicơng cộng
- X: Mậtđộdâncưrịng
Kết quả theo mơ hình này được tính cho 3 nhóm hộ gia đình theo sở
hữ tơ riêng, bao gồm: nhóm khơng có ô tô riêng, nhóm có 1 ô tô riêng và
nhóm cótừ2 ơtơriêngtrởlên[36].
1.1.2 ChươngtrìnhnghiêncứunhucầuđilạithànhphốWashingtonD.C
Trongnghiêncứunày, việclựachọngiữa2phư ơngthứcvậntảiđược
thểhiệntrongmơhìnhthơngquamộthàmnhiềubiếnchothấyrõsựđadạngcủa
cácphươngthứcvậntảivàđặcđiểmcủangườithựchiệnchuyếnđi.Cácbiếnthườngđượcđưa vàomơ hìnhlà:
- Thờigianđilạitươngđối
- Chiphíđilạitươngđối
- Tìnhhìnhtàichínhcủangườithựchiệnchuyếnđi
- Chấtlượngphụcvụ tương đối
Các biến số khác như chiều dài tuyến, mật độ dân số… cũng được
sửdụng để làm mơ hình có thể đạt được mức độ chính xác tối đa. Nhưng
nhữngbiến này có tương quan chặt với 4 biến nêu trên cho nên ảnh hưởng của
các biếnnàythực chấtđã được tính đếnthơngqua4biếnđó.


Mơ hình lựachọnphương thức vận tải 2chiềuđượcáp dụngt r o n g nghiên
cứu nhu cầu đi lại của thành phố Washington D.C,các biến ở trên đượcxác định
như sau (trong trường hợp lựa chọn giữa phương tiện vận tải công
cộngvàphươngtiệnvậntảicánhân):
- Thời gian đi lại tương đối (TG) : Biểu thị tỉ số giữa thời gian đi lại
bằngphươngtiệncôngcộngchiachothờigianđilạibằngphươngtiệncánhân,xácđịnh theocôngthức sau:
𝑇𝐺= 𝑥1+ 𝑥2+ 𝑥 3+ 𝑥4+ 𝑥5
(1. 2)
𝑥+ 𝑥+𝑥
6

7

8

Trong đó :
x1:Thờigianđitrênphươngtiệnvậntảicơngcộng(phút).
x2: Thời gian trung chuyển giữa hai phương thức công cộng
(phút).x3: Thờigian đợiphươngtiệnvậntải cơng cộng(phút).
x4:Thờigianđibộtừnơixuấtphátđếnga(trạm)đầutiêncủaphươngtiệnvậntả
icơngcộng(phút).
x5: Thời gianđi bộ từga(bến )cuốiđếnđiểmđích củachuyếnđi (phút).x6:
Thờigian chuyếnđibằngphươngtiện cánhân(phút).
x7: Thời giangởixeởbãi đỗ gầnđiểmđích chuyến đi (phút).
x8: Thời gian đi bộtừbãigửi xeđến điểmđích củachuyến đi (phút).
-

Chiphíđilạitươngđối(CF) :Tỉsố giữachiphíđilạibằngphương tiện

cơngcộng chia cho chiphíđibằngphươngtiệncánhân.
𝑥9
𝐶𝐹=(𝑥
+𝑥 +0,5𝑥 )/𝑥
10

11

12

13

Trong đó :
x9: Giá vé đi bằng phương tiện vận tải cơng cộng
(đồng/lượt).x10: Chiphínhiênliệu(đồng/km).
x11:Chiphídầunhớt(đồng/km).
x12: Chi phí đỗ xe ở gần điểm đến
(đồng).x13:Cường độsửdụng xe(km/ngày).

(1. 3)


Mục đích của việc đưa x13và 0,5 x12vào biểu thức trên nhằm tính chi
phíđilạibằngphươngtiệncánhântrêncùngmộtmặtbằngsosánhvớichiphíđilại
bằngphươngtiệnvậntảicơngcộng.Ngồiracóthểđưathêmmộtsốchiphíkhác để tính tốn chi phí sử dụng
phương tiện cá nhân như chi phí săm lốp, chiphí bảohiểm, chiphíbảo
dưỡngsửachữa,chiphí muaphươngtiện.
- Tình hình tài chính của người thực hiện chuyến đi (TC) : Biểu thị
bởichỉ tiêu thu nhập bình quân hằng năm của mỗi người dân ở vùng phát
sinhchuyến đi.
- Chất lượng phục vụ (CL) : Rất khó xác định do chịu ảnh hưởng
bởinhiềun h â n t ố n h ư k h ô n g k h í t r o n g x e b u ý t , m ứ c đ ộ t i ệ n n g h i t h o ả i m á
i , k h ả năng thuận tiện khi trung chuyển, độ êm của xe, số ghế sẵn có. Tuy vậy người tađãlượng hóa một
cáchtươngđốichất lượngphụcvụ nhưsau:
𝑥2+ 𝑥3+ 𝑥 4+ 𝑥 5
(1. 4)
𝐶𝐿=
7
8
𝑥+ 𝑥
Cácnhàphân t í c ht hư ờn gs ử dụng p h ư ơ n g ph áp ph ân t í ch t ư ơn gq u

a n hồiquyđanhântốđểthiếtlậpcácmốiquanhệgiữacácbiếnđộclậpvàcácbiếnphụthuộc.Đểđơngiảnhóabằngđồthịthìcác
biến

chi

phí

đi

lại

(CF),

tình

hìnhtàic h í n h c ủ a n g ư ờ i t h ự c h i ệ n c h u y ế n đ i ( T C ) , c h ấ t l ư ợ n g p h ụ c v ụ t ư ơ
n g đ ố i (CL)đượcphântheotừngnhómriêngbiệt,mỗinhómứngvớimộtkhoảng
giátrịcácbiếnnhấtđịnh.
Khi nghiên cứu ở một số đơ thị, các nhà quy hoạch đã thiết lập các
giảthiết sauđâyđể tiếnhànhdựbáo:
- Thời gian và khoảng cách đi lại bằng phương tiện cá nhân và
phươngtiệnvậntảicơng cộng đượctính tốn choqng đường ngắn nhất.
- Thời gian trung chuyển qua phương tiện vận tải công cộng khác
đượclấybằng1/2giãn cách giữahai lầnđến củaphương tiệnvận tảicông cộng.
- Thời gian đi bộ tới các điểm đỗ của phương tiện vận tải cơng
cộngđược tính trên cơ sở phân bố các điểm đỗ phương tiện vận tải cơng cộng
trongvùng vàtốc độđibộbìnhqn.


- Thời gian chờ đợi phương tiện vận tảicông cộng tính bằng 1/2

thờigiangiãncáchgiữahailầnđếnliêntiếp củaphương tiện vận tảicơng cộng.
- Thời gian tìm điểm đỗ xe, nói chung lấy theo khảo sát thực tế (giả
thiếtcho là1phút).
- Thời gian đi bộ từ điểm đỗ xe đến điểm đích lấy theo khảo sát thực
tế(giảthiếtcholà1phút).
- Chi phí đỗ xe giả thiết bằng 1,6 lần chi phí đỗ xe bình qn của tất
cảcácđiểmđỗxe trongvùngtạithờiđiểmhiện tại.
- Giả thiết thu nhập bình qn của một cơng nhân mỗi vùng khơng
tăng,nếu trong cùng thời gian chi phí đi lại bằng phương tiện cá nhân tăng lên
tươngứng giá vé đi lại bằng phương tiện vận tải công cộng cũng tăng lên. Vì thế
sự giatăngtương đối của cácnhântốchiphínàysẽ triệt tiêu lẫnnhau[36].
1.1.3 Nghiêncứuvềđườngcao tốccủa hộiđồng nghiêncứuquốcgia Mỹ
Trong báocáocủa HighwayResearchBoardnăm1969, Peter R. Stopher
[45]thuộctrườngđạihọcNorthwesternbangIllinoisđãcơngbốnghiêncứuvềmơ
hìnhxácxuấtlựachọnphươngthứcvậntải đối với chuyến đi làm.
Trongn g h i ê n c ứ u n à y , m ô h ì n h x á c s u ấ t t u y ế n t í n h đ ư ợ c s ử d ụ n g c
ó
dạng:
𝑝=𝑎(𝐶2− 𝐶1)+𝑏(𝑇2− 𝑇1)+𝑑

(1. 5)

Trongđó:
- d: đại diện cho xác suất sử dụng xe khi chi phí và thời gian
bằngphương tiện giao thông công cộng và xe hơi là như nhau. Nếu sự lựa chọn
chỉphụ thuộc vàochiphíthì d=0,5.
- C:chiphí chochuyến đi
- T:thờigianchochuyến đi
- Các chỉ số 1 thể hiện chuyến đi bằng ô tô và 2 thể hiện chuyến đi
bằngphương thức vậntảicôngcộng.