Tiểu luận: Vai trò của đoàn thanh niên trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh (Nghiên cứu trường hợp Trường Trung Học Phổ Thông Sào Báy Kim Bôi Hòa Bình)

1





Tiểu luận

Vai trò của đoàn thanh niên trong việc giáo dục tư tưởng
đạo đức và lối sống cho học sinh ( Nghiên cứu trường hợp
Trường Trung Học Phổ Thông Sào Báy - Kim Bôi – Hòa Bình)










2

Mục lục
1
. Lý do chọn đề tài 4
2. Câu hỏi nghiên cứu 6 .
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn 7
3.1. Ý nghĩa khoa học 7
3.2. Ý nghĩa thực tiễn 7
4. Mục tiêu nghiên cứu 8

5. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu 8

6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 8
7. Giả thuyết nghiên cứu 12
9. Khung lý thuyết 13
Nội dung chính
Chương 1.Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài 14
1. Cơ sở lý luận 14
1.1. Cơ sở triết học 14
1.2. Cơ sở thực tiễn 19
1.2.1. Lý thuyết hành động xã hội của Max Weber 14
1.2.2. Lý thuyết tương tác biểu trưng 17
3. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 19
4. Một số khái niệm công cụ 21

Chương 2: Kết quả nghiên cứu 23
Chương 3: Kết luận và khuyến nghị 30




3

Danh mục tài liệu tham khảo

1. Lê Ngọc Hùng. Lịch sử và lỳ thuyết xã hội học.NXB Đại học quốc gia
Hà Nội 2002.
2. Ckq.edu.vn. Giáo dục thế hệ trẻ học tập và làm theo những chuẩn mực
đạo đức của Hồ Chí Minh.
3. www.baobacgiang.com.vn: “Giáo dục thế hệ trẻ học tập và làm theo

những chuẩn mực đạo đức của Hồ Chí Minh”.
4. www.baohoabinh.com.vn: “Bước chuyển mới để nâng cao dân trí cho
nhân dân”.
5. “Ths. Phan Hồng Dương. Quan hệ giữa giáo dục pháp luật và gióa dục
đạo đức trong công tác giáo dục học sinh, sinh viên”.Tạp chí giáo dục
năm 2001.NXB ĐHQGHN.
6. www.tamly.com.vn








4

Mở đầu
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục đạo đức và lối sống lành mạnh cho học sinh là một trong
những yêu cầu cơ bản, thiết yếu của giáo dục nói chung và giáo dục nhà
trường nói riêng. Đối với thanh niên, trong giai đoạn hiện nay, yêu cầu
đó lại càng trở nên cấp thiết, cần có sự chung tay hành động của gia
đình, nhà trường và nhiều tổ chức chính trị - xã hội, trong đó có Đoàn
thanh niên.
Tổ chức Ðoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh có vị trí, vai trò rất
quan trọng trong định hướng, tổ chức các hoạt động giáo dục đạo đức
cho thanh niên cụ thể là có vai trò rất quan trọng đối với trường Trung
học phổ thông Sào Báy - Kim Bôi - Hòa Bình. Ðoàn là tổ chức chính
trị, là lực lượng giáo dục, đảm bảo quyền lợi làm chủ tập thể của quần

chúng trong mọi hoạt động của thanh niên, làm nhiệm vụ giáo dục thanh
niên và là một thành viên không thể thiếu trong thực hiện nhiệm vụ
chính trị của Đảng. Ðoàn là lực lượng giáo dục trực tiếp, lãnh đạo chính
trị, tư tưởng tập thể đoàn viên thanh niên, là nhân tố cơ bản của quá trình
tự giáo dục trong nhà trường với tư cách là một môi trường xã hội hóa.
Hiện nay, ở vào thời kì hội nhập nhiều học sinh, sinh viên có ý chí
vươn lên trong học tập, có hoài bão khát vọng lớn. Tuy nhiên, cũng dưới
tác động của nền kinh tế thị trường và cơ chế mở cửa và do nhiều
nguyên nhân khác, hành vi lệch chuẩn của thanh thiếu niên có xu hướng
ngày càng tăng. Một số hành vi vi phạm pháp luật của học sinh, sinh
viên khiến gia đình và xã hội lo lắng như: vi phạm giao thông, đua xe
trái phép, bạo lực nhà trường, quay cóp bài, mua điểm, cờ bạc, nghiện
rượu, trong gia đình trẻ em thiếu kính trên nhường dưới, không vâng lời
cha mẹ, người lớn….Một số hành vi lệch chuẩn khác về mặt đạo đức
5

như: sống hưởng thụ, chạy theo đồng tiền, xa hoa, lãng phí, lười lao
động và học tập, thiếu ý thức rèn luyện, không dám đấu tranh với cái sai,
thờ ơ vô cảm, vị kỷ,…cũng ngày càng nhiều hơn ở đối tượng còn ngồi
trên ghế nhà trường.
Những phẩm chất xấu ấy là kết quả sự giáo dục không đồng bộ giữa
gia đình, nhà trường và xã hội. Việc giáo dục đạo đức trong nhà trường
thường chú trọng tới nề nếp kỷ cương với nội quy, những bài học giáo
huấn, không chú ý đến hành vi ứng xử thực tế.
Hiện nay, số lượng học sinh phạm pháp đang gia tăng theo xu hướng
trẻ hóa và mức độ tội lỗi ngày càng nghiêm trọng. Có rất nhiều nguyên
nhân từ phía: Gia đình - nhà trường - xã hội đã xô đẩy các em rơi vào
vòng tội lỗi. Trong đó, tình trạng tổ ấm gia đình bị tan nát, cách nuôi dạy
con phản khoa học và sự thiếu gương mẫu của các bậc cha mẹ là nguyên
nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng thanh thiếu niên phạm tội.

Không chỉ có bạo lực học đường, thậm chí là vi phạm pháp luật ở
thanh, thiếu niên ngày càng gia tăng. Đó là vấn đề nhức nhối của mỗi gia
đình, nhà trường và toàn xã hội.Hơn bao giờ hết, việc giáo dục ý thức
pháp luật, đạo đức nhất là đạo đức truyền thống dân tộc cho thế hệ tương
lai của đất nước trở nên vô cùng quan trọng.
Thời gian gần đây, một bộ phận không nhỏ học sinh, đang nảy sinh
nhiều vấn đề đáng lo ngại như những biểu hiện lệch lạc trong hưởng thụ
văn hóa; lối sống thiếu lành mạnh, xa rời thuần phong mỹ tục dân tộc;
hiện tượng tha hóa, lệch chuẩn mực giá trị đạo đức, căn bệnh thờ ơ, vô
cảm.
Theo số liệu của 38 sở giáo dục - đào tạo từ năm 2003 – 12/2009 có
hơn 8000 học sinh đánh nhau bị xử lí kỷ luật số liệu của tổng cục cảnh
6

sát (bộ công an) về trật tự xã hội trong 5 năm trở lại đây có đến 47000
vụ vi phạm pháp luật do học sinh, sinh viên gây ra. 6 tháng đầu năm
2009 trên cả nước xảy ra 25.508 vụ phạm pháp hình sự trong số đó tỉ lệ
học sinh, sinh viên chiếm 3,6%. Quá đó ta thấy được tình trạng đạo đức,
lối sống của một bộ phận giới trẻ hiện nay có nhiều bất ổn từ thái độ học
tập, ý thức chấp hành nội quy, kỷ luật của nhà trường, sự xâm nhập của
các tệ nạn xã hội vào học đường. “Ths. Phan Hồng Dương. Quan hệ
giữa giáo dục pháp luật và gióa dục đạo đức trong công tác giáo dục
học sinh, sinh viên”.Tạp chí giáo dục năm 2001.NXB ĐHQGHN…
Thực tế này không chỉ gây hoang mang cho dư luận xã hội mà còn
gióng lên hồi chuông cảnh báo về lối sống, đạo đức, nhân cách của thế
hệ trẻ - chủ nhân tương lai của đất nước.
Chính vì những lý do trên mà nhóm tôi đã chọn đề tài nghiên cứu là
vai trò của đoàn thanh niên trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối
sống cho học sinh nghiên cứu trường trung học phổ thông Sào Báy.
2. Câu hỏi nghiên cứu

Đoàn thanh niên có vai trò như thế nào trong việc giáo dục tư tưởng,
đạo đức và lối sống cho học sinh?
Những hoạt động nào của Đoàn thanh niên Trường Trung Học Phổ
Thông Sào Báy nhằm giáo dục tư tưởng, đạo đức và lối sống cho học
sinh?
Những điểm đoàn thanh niên đã làm được và những mặt hạn chế trong
các hoạt động giáo dục tư tưởng đạo đức, lối sống cho học sinh nhà
trường?
3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn
7

3.1. Ý nghĩa khoa học
Nghiên cứu :” Vai trò của Đoàn Thanh Niên trong việc giáo duc tư
tưởng, đạo đức và lối sống cho học sinh” có ý nhĩa khoa học to lớn
.Thông qua đề tài có thể vận dụng một số lý thuyết, khái niệm và
phương pháp nghiên cứu xã hội học vào nghiên cứu một vấn dề cụ thể
của đời sống xã hội dưới góc độ của nghiên cứu xã hội học giáo dục, xã
hội học thanh niên, xã hội học quản lý, …Đề tài cũng nhằm mang lại
những hiểu biết chung nhất về vấn đề mà xã hội học nói chung và xã hội
hoc giáo dục quan tâm tìm hiểu.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Qua nghiên cứu đề tài thấy được vai trò của Đoàn Thanh Niên
Trường Trung Học Phổ Thông Sào Báy trong việc giáo dục tư tưởng đạo
đức, lối sống lành mạnh cho học sinh với tư cách là một môi trường xã
hội hóa.
Những ảnh hưởng, tác động của Đoàn trường đến tính tích cực rèn
luyện đạo đức và lối sống lành mạnh cho học sinh.
Qua nghiên cứu đề tài không những chỉ vận dụng được lý thuyết,
phương pháp, kiến thức vào một vần đề cụ thể của lĩnh vực giáo dục mà
còn góp phần mang lại một vài hiểu biết chung về vai trò của Đoàn

Thanh Niên trong việc giáo dục tư tưởng , đạo đức, lối sống cho học
sinh.
4. Mục tiêu nghiên cứu
Chỉ ra được vai trò của Đoàn Thanh Niên trong việc giáo dục tư
tưởng, đạo đức lối sống của học sinh.
8

Chỉ ra được những hoạt động của Đoàn trong việc giáo dục tư tưởng
đạo đức, lối sống cho học sinh.
Chỉ ra được kết quả đạt được và những mặt hạn chế của đoàn trường
trung học phổ thông Sào Báy trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối
sống cho học sinh.
5. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: : Vai trò của Đoàn thanh niên trong việc giáo
dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh.
Khách thể nghiên cứu: Học sinh và Các cán bộ Đoàn Trường Trung
Học Phổ Thông Sào Báy - Kim Bôi – Hòa Bình
Phạm vi nghiên cứu:
Không gian: Trường Trung Học Phổ Thông sào Báy – Kim Bôi –
Hòa Bình
Thời gian nghiên cứu: Từ ngày 5/10 – 23/10/2012.
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp luận:
Nghiên cứu về Vai trò của Đoàn Thanh Niên trong việc giáo dục
tư tưởng, đạo đức và lối sống cho học sinh Trường Trung Học Phổ
Thông Sào Báy – Kim Bôi – Hòa Bình chúng tôi lựa chọn cách tiếp cận
vấn đề dưới góc độ xã hội học giáo dục là chủ yếu ngoài ra còn dưới góc
độ của xã hội học thanh niên và xã hội học quản lý. Vận dụng phép duy
vật biện chứng, phép duy vật lịch sử là những định hướng chủ yếu đóng
vai trò chủ đạo xuyên suốt trong quá trình nghiên cứu.

9

Nghiên cứu này được thực hiện trên cơ sở nghuyên tắc của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, luôn xem xét sự
vật hiện tượng trong quá trình phát triển và những mối liên hệ phổ
biến.Một sự vật hiện tượng khi thay đổi tát yếu dẫn đến sự thay đổi của
các sự vật hiện tượng khác. Cũng như vậy, hiệu quả của việc giáo dục
đạo đức, tư tưởng và lối sống cho học sinh như thế nào sẽ được thể hiện
qua những thauy đổi của nó.
6.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong đề tài nghiên cứu này chúng tôi đã sử dụng các phương pháp
nghiên cứu xã hội học như: phương pháp phân tích tài liệu, phương pháp
điều tra bằng bảng hỏi với mẫu là 60, phương pháp phỏng vấn sâu, quan
sát.
Phương pháp phân tích tài liệu: Là phương pháp thu thập thông tin
thông qua những tài liệu sơ cấp và thứ cấp. Đây là phương pháp đầu tiên
chúng tôi sử dụng trong nghiên cứu, nhằm nắm bắt được những thông
tin liên quan đến vấn đề và từ đó thấy được tính cấp thiết của đề tài.
Nguồn tài liệu chủ yếu là sách, báo, tạp chí, mạng internet…. Trên cơ sở
những thông tin thu được chúng tôi tiến hành phân tích và xử lý để đưa
ra kết quả phù hợp với đề tài.
Phương pháp phỏng vấn sâu:
Đây là phương pháp thu thập thông tin định tính. Thông qua cuộc
phỏng vấn sâu có thể thấy một cách rõ ràng hơn, tập trung hơn, sâu sắc
hơn vào những khía cạnh chưa đầy đủ thông tin hoặc cần khai thác kỹ
hơn về mảng thông tin đó bổ sung vấn đề nghiên cứu đã vạch ra cho đề
tài.
10

Qua phỏng vấn sâu, có khả năng khẳng định hoặc đánh giá về

thông tin thông qua việc quan sát thái độ và cách trả lời phỏng vấn của
người được phỏng vấn.
Nhóm đã tiến hành phỏng vấn sâu 6 người trong đó có 2 thầy cô
nằm trong ban chấp hành chi đoàn và 4 học sinh( trong đó 2 học sinh
chưa được kết nạp Đoàn và 2 học sinh đã là Đoàn viên).
Phương pháp phỏng vấn bằng bảng hỏi: Để thu thập thông tin cho
đề tài nghiên cứu, nhóm đã tiến hành xây dựng bảng với mẫu là 60 trong
đó: nam 30 (10 lớp 10,10 lớp 11, 10 lớp 12 ), nữ 30 (10 lớp 10,10 lớp
11, 10 lớps 12).
Qua tỉ lệ này để nhóm xem xét xem giữa các học sinh trong mẫu có
sự khác nhau như thế nào khi đánh giá vai trò của đoàn trường trong
việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh.
Bảng hỏi ( trích ở phần cuối).
7. Giả thuyết nghiên cứu:
Đoàn thanh niên có vai trò quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng đạo
đức và lối sống cho học sinh.
Đoàn trường đã tổ chức nhiều hoạt động nhằm giáo dục tư tưởng
đạo đức, lối sống cho học sinh.
Những hoạt động của Đoàn trường đã góp phần giáo dục tư tưởng
đạo đức và lối sống lành mạnh cho học sinh.Tuy nhiên vẫn còn tồn tại
những hạn chế.


11

8. Khung lý thuyết

Điều kiện kinh tế- xã hội
Chính sách của giáo dục
Chính sách của nhà trường
Vai trò của Đoàn thanh niên

Học sinh
Kết quả
Giải pháp tăng cường vai trò của
đoàn thanh niên
12


Nội dung chính
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài
1. Cơ sở lý luận

1.1. Cơ sở triết học:
Lấy quan điểm Mácxít về chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ
nghĩa duy vật lịch sử để xem xét, phân tích, nghiên cứu. Chủ nghĩa duy
vật biện chứng luôn xem xét các sự vật hiện tượng trong mối quan hệ
biện chứng, luôn có mối quan hệ ràng buộc tương tác có quy luật nhân
quả, những quy luật vận động và phát triển của xã hôi phải được xem xét
một cách khách quan như nó đang tồn tại, khi nghiên cứu về vai trò của
Đoàn thanh niên trong việc giáo duc tư tưởng, đạo đức và lối sống cho
học sinh ta phải đặt nó trong phạm trù nhân quả, trong quy luật vận động
của nó luôn có chiều hướng thay đổi cùng với việc thay đổi của xã hội.
Điều đó có nghĩa là khi xem xét một vấn đề phải đặt nó trong một hoàn
cảnh cụ thể và trong mối quan hệ tương tác với môi trường xung quanh.
1.2. Cơ sở thực tiễn:
Đề tài được nghiên cứu thông qua cách tiếp cận xã hội học.Đó là
công cụ nhận thức mà nhờ đó đối tượng của đề tài được tiếp cận một
cách khách quan và khoa học. Ở đề tài này đã vận dụng một số lý thuyết
của xã hội học đại cương, các môn khoa học chuyên ngành như xã hội
học giáo dục, xã hội học thanh niên, xã hội học quản lý,… và các lý
thuyết xã hội học hiện đại như:
Lý thuyết hành động xã hội của Max Weber:
13

Max Weber nói rằng xã hội học chỉ xem xét hành động chừng nào
chủ thể cấp một ý nghĩa xác định vào những hành động của mình.Như
vậy khái niệm hành động xã hội xác lập bằng ý nghĩa. Hành vi được gọi
là hành động chừng nào chủ thể hành động gắn cho nó một ý nghĩa chủ
quan. Hành động xã hội là một trong những phạm trù phương pháp luận
trung tâm của xã hộ học M. Weber. Hành động cái ý nghĩa mà các tác
nhân ám chỉ có quan hệ với hành động của những người khác và diễn ra
theo sự định hướng của hành động này. Như vậy hành động xã hội đòi

hỏi có động cơ chủ quan của cá nhân hay nhóm và sự định hướng đến
người khác. Đấy là hai điều kiện mà thiếu nó thì không thể nói đến hành
động xã hội.
Weber dã phác thảo hướng tiếp cận của mình từ góc độ hiểu” tính
đơn nhất đặc thù” của thực tiễn mà chúng ta hoạt động trong đó vô vàn
những sự kiện lần lượt hay đồng thời xuất giện và biến mất. Cái gọi là
những quy luật khách quan hay các mối quan hệ giữa vô vàn yếu tố bên
ngoài cấu thành một hệ thống xã hội, bản thân nó không sản sinh ý
nghĩa. Weber nhấn mạnh rằng phạm trù ý nghĩa chỉ được sản sinh thông
qua hành động xã hội khi chủ thể hành động gắn một ý nghĩa chủ quan
cho hành vi của mình.
Chúng ta hiểu hành động xã hội là cái do tác nhân tiến hành có liên
hệ với những thái độ của người khác nhằm định hướng cho sự phát triển.
Khái niệm hành động xã hội giả định hành vi có chủ ý bao hàm những
động cơ và cảm xúc do đó xã hội học với tư cách là một khoa học văn
hóa gắn với hành động có ý nghĩa chứ không phải hành vi cơ học hoặc
phản ứng thuần túy. Xã hội học được định nghĩa là một khoa học cố
gắng nhận thức hành động xã hội nhằm đạt đến một giải thích nhân quả
về chiều hướng và các hệ quả nó. Giải thích là tìm cách hiểu ý nghĩa
14

của chủ thể hành động bằng sự cảm thấu và giải thích cũng có nghĩa là
xác lập quan hệ nhân quả bằng liên hệ hành động đó với phương tiện và
mục đích.
Như vậy theo Max Weber nói tới hành động là nói tới việc chủ thể
gắn với hành vi của mình một ỹ nghĩa chủ quan nào đó. Hành động, kể
cả hành động thụ động và không hành động cũng được gọi là hành động
xã hội khi ý nghĩ chủ quan của nó có tính đến hành vi của người khác
trong quá khứ, hiện tại và tương lai, ý nghĩa chủ quan đó sẽ định hướng
hành động. Tóm lại, hành động xã hội là hành động được nhấn mạnh tới

việc chủ thể gắn cho nó một ý nghĩa chủ quan nào đó và có tính tới sự
tác động đối với người khác.
Max Weber phân loại hành động xã hội thành 4 dạng:
Hành động duy lý công cụ: là hành động được thực hiện bởi sự cân
nhắc, tính toán, lựa chọn công cụ, phương tiện, mục đích sao cho có hiệu
quả cao nhất.
Hành động duy lý giá trị: là hành động được thực hiện tuân thủ
những giá trị đã được hình thành trong nhân cách.
Hành động duy cảm: là hành động do trạng thái xúc cảm gây ra có
tính bột phát, không có sự cân nhắc, xem xét mối quan hệ công cụ,
phương tiện và mục đích của hành động.
Hành động duy lý truyền thống: là loại hành đông tuân thủ theo
những thói quen, nghi lễ, phong tục, tập quán được truyền lại từ đời này
sang đời khác.
Ứng dụng vào nghiên cứu:
15

Hành động xã hội được thể hiện trong các hoạt động của Đoàn
trường và quá trình tích cực tham gia các phong trào do Đoàn thanh niên
tổ chức của học sinh trong nhà trường. Trong trường hợp nghiên cứu vai
trò của đoàn thanh niên trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức, lối sống
cho học sinh có thể thấy được các hoạt động mà đoàn trường đã tổ chức
cho học sinh được tham gia vào các hoạt động như: văn nghệ, thể dục
thể thao, các cuộc thi viết… nhằm thu hút sự tham gia của học sinh
trong trường, đồng thời thông qua đó học sinh sẽ học hỏi được nhiều
điều bổ ích, lí thú, có ý thức trong các hoạt động của tập thể, nâng cao
tính chủ đông, sáng tạo và tư duy tốt cho học sinh
Nghiên cứu vai trò của đoàn trường trong việc giáo dục tư tưởng đạo
đức và lối sống cho học sinh trước hết phải nghiên cứu điều kiện kinh tế
xã hội của trường học cũng như là tình hình phát triển của địa phương.

Lý thuyết hành động xã hội của M. Weber dung để giải thích những khía
cạnh này.
Ðoàn là tổ chức chính trị, là lực lượng giáo dục, đảm bảo quyền lợi
làm chủ tập thể của quần chúng trong mọi hoạt động của thanh niên, làm
nhiệm vụ giáo dục thanh niên và là một thành viên không thể thiếu trong
thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng. Những hoạt động của đoàn
không những chỉ là xây dựng đát nước mà còn hướng tới giáo dục những
thế hệ trẻ về đạo đức cũng như lối sống lành mạnh cho đoàn viên.
Lý thuyết tương tác biểu trưng
Theo từ điển xã hội học, tương tác là đơn vị cơ bản của sự kiện xã
hội mà tại đó con người định hướng hành vi của họ vào nhau dù là ho
theo đuổi các kỳ vọng lẫn nhau hay chống đối nhau.
16

Một trong những luận điểm trung tâm của lý thuyết cho rằng các cá
nhân trong quá trình tương tác qua lại với nhau không phản ứng đối với
các hoạt động trực tiếp của người khác mà đọc và lý giải chúng.Chúng ta
luôn tìm ý nghĩa được gắn cho mỗi hoạt động, cử chỉ đó là các biểu
trưng. Để có thể hiểu được ý nghĩa của các hoạt động, cử chỉ đó, chúng
ta phải nhập vào vai trò của những người đó hay đặt vào vị trí của người
đó.
Trong cuộc sống, hành vi của con người sẽ tương tự hành vi của con
vật nếu thiếu đi biểu trưng của xã hội. Ở cả cấp độ vi mô và vĩ mô,
tương tác biểu trưng được hiểu theo nghĩa rộng: tương tác không phải là
hoạt động và phản ứng. Đó chính là một hình thức thông tin và giao tiếp
xã hội của ít nhất hai chủ thể hành động.
Luận điểm gốc của thuyết tương tác biểu trưng cho rằng xã hội được
tạo thành từ vô số các tương tác của cá nhân, bất kỳ một hành vi và cử
chỉ nào của con người không chỉ phụ thuộc mà còn thay đổi cùng với
các ý nghĩa biểu trưng.

Biểu trưng có một ý nghĩa trong giao tiếp ở chỗ các chủ thể có
chung một biểu trưng có thể thực hiện một cuộc giap tiếp thực sự, ngược
lại sẽ không có giao tiếp thực sự. Biểu trưng được hình thành trong
tương tác xã hội, nó biến thành mô hình hoặc giá trị chuẩn mực, điều
chỉnh hành vi của chủ thể tương tác. Nếu không có biểu trưng con người
khó có thể hiểu được đối tác của mình trong giao tiếp.
Có các loại tương tác xã hội: Tương tác nhóm - xã hội, tương tác cá
nhân – xã hội, tương tác liên cá nhân, tương tác giữa cá nhân với tư cách
là đại diện nhóm.
17

Giải thích cấu trúc hành động của học sinh khi tham gia vào các
hoạt động của đoàn trường, hành động tham gia vào các hoạt động cũng
trải qua bốn giai đoạn bắt đầu từ nhu cầu, động cơ, rồi thao tác và cuối
cùng là thực hiện hành động, diễn ra từ trong ý thức tới việc tham gia
các hoạt động do đoàn trường tổ chức, nhằm rèn luyện và tu dưỡng đạo
đức thật tốt để xứng đáng là con ngoan, trò giỏi của cha mẹ và thầy cô.
Thông qua các hoạt động mà đoàn trường tổ chức như: văn nghệ, thể
dục, thể thao, các cuộc thi viết theo các chủ đề …sẽ giúp cho học sinh
tích cực tham gia và học được nhiều điều bổ ích, lý thú và học tập hiệu
quả hơn.
Đoàn trường có vai trò quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng và
đạo đức, lối sống cho học sinh, học sinh tham gia vào các hoạt động do
đoàn trường tổ chức tốt từ đó sẽ hình thành thói quen và mô hình hợp lý
nhằm giúp các em có nhận thức tốt và tích cực học tập, tu dưỡng để trở
thành những công dân có ích cho xã hội. Đoàn trường chính là nơi để
giúp các em hoàn thiện nhân cách, phẩm chất, đồng thời khơi dậy những
khả năng tiềm ẩn của chính các em học sinh như khả năng văn nghệ, thể
thao hoặc chính là khả năng tham gia các hoạt động tập thể có ích cho xã
hội…Như vậy, đoàn thanh niên đã góp phần cùng với nhà trường giáo

dục phát triển nhân cách và đạo đức, lối sống cho học sinh - những chủ
nhân tương lai của đất nước.
Sử dụng tương tác biểu trưng trong nghiên cứu còn để xem xét
những giá trị và mục đích trong những hoạt động của đoàn trường và vai
trò của đoàn trường trong việc giáo dục và định hướng những lối sống
lành mạnh cho học sinh trung học phổ thông như thế nào?Những hoạt
động đó của đoàn trường đã đạt được kết quả ra sao?
2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
18

Năm học 2009-2010 là một mốc son đánh dấu sự ra đời của
Trường THPT Sào Báy, huyện Kim Bôi. Mốc son đó đã mang niềm vui,
niềm tự hào đến cho Đảng bộ, chính quyền và nhân xã Sào Báy nói
riêng và các xã vùng lân cận nói chung, bởi từ nay con em họ đã có điều
kiện để học hành tốt hơn và đó cũng là điểm khởi đầu cho bước đường
nâng cao dân trí.
Trường THPT Sào Báy, tiền thân là một chi của Trường THPT
Kim Bôi. Năm học 2006-2007 chi trường mới có 1 khối gồm 4 lớp 10.
Để học lên cao hơn con em của các xã Nuông Dăm, Cuối Hạ, Nam
Thượng, Sào Báy,Mị Hoà hàng ngày phải đạp xe vượt qua chặng đường
tới hơn 10km để đến Trường THPT Kim Bôi tại xã Kim Bình hoặc
Trường THPT Cù Chính Lan ở thị trấn Thanh Hà, thậm chí có em ở xóm
vùng sâu xa phải trải qua đoạn đường hơn 20 km. Chặng đường dài đó
đã làm cho không ít học sinh và cả các bậc phụ huynh nản chí dẫn đến
hàng năm có tới hàng chục em bỏ học giữa chừng. Để khắc phục tình
trạng đó Trường THPT Kim Bôi đã tranh thủ nguồn hỗ trợ của ngành
giáo dục và của huyện để xây dựng củng cố chi trường vững chắc và
phát triển hơn về mọi mặt. Đến năm học 2007-2008 chi trường đã đảm
bảo cho việc giảng dạy cho 366 học sinh thuộc 2 khối lớp 10 và 11 với 9
lớp học. Năm học 2008-2009, số lớp học được tăng lên thành 13 lớp với

536 học sinh.
Vượt lên những khó khăn đó thầy và trò nhà trường vẫn quyết tâm
thực hiện tốt các nội dung: Tăng cường xây dựng trật tự, kỷ cương, nề
nếp trong và ngoài trường học, xây dựng khung cảnh sư phạm trong nhà
trường đảm bảo xanh, sạch, đẹp, đẩy mạnh các hoạt động toàn diện để
phòng chống và ngăn chặn các tệ nạn xã hội xâm nhập học đường, đẩy
mạnh phong trào thi đua dạy tốt, học tốt và tích cực đổi mới phương
19

pháp dạy học theo hướng hiện đại, sát đối tượng, thực hiện cuộc vận
động “ 2 không” và triển khai phong trào thi đua “xây dựng trường học
thân thiện, học sinh tích cực” với sự góp sức mạnh mẽ của tổ chức
Đoàn thanh niên trong nhà trường.
Trong nhiều năm qua, cùng với tuổi trẻ trong toàn tỉnh, tuổi trẻ
trường học đã nỗ lực vượt qua nhiều khó khăn thử thách tạo được sự
chuyển biến tích cực về mọi mặt, nhất là công tác giáo dục chính trị tư
tưởng, đạo đức truyền thống cách mạng cho đoàn viên thanh niên học
sinh. Hơn bao giờ hết Đoàn viên thanh niên trong trường trung học phổ
thông cần nhận thức rõ lý tưởng của mình chính là lý tưởng cách mạng
của toàn dân tộc: Độc lập dân tộc gắn liền với CNXH vì dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Mỗi Đoàn viên thanh niên
cần phải được định hướng, rèn luyện để hình thành những tố chất về
chính trị như tính kiên định, kiên trì những nguyên tắc cơ bản trong cuộc
sống cũng như trong công việc, nêu cao tinh thần tập thể, hợp tác với
mọi người, tôn trọng và tuân thủ theo kỷ cương pháp luật; trung thành
với lý tưởng đã chọn. Bên cạnh đó, trong xu thế hội nhập, toàn cầu hóa
như hiện nay, năng lực hoạt động thực tiển của thanh niên còn non kém,
dễ bị chi phối bởi lối sống ích kỉ, lười lao động, sống vội, sống hưởng
thụ, họ coi thường giá trị đạo đức, những truyền thống tốt đẹp của ông
cha để lại.

4. Một số khái niệm công cụ
4.1. Vai tròxã hội:
Vai trò xã hội của cá nhân xuất phát từ vị thế xã hội của bản than
cá nhân đó.Trước hết, vị thế xã hội chính là một vị trí xã hội gắn với
trách nhiệm và quyền lợi kèm theo. Vai trò xã hội là những mong đợi
20

đòi hỏi của xã hội đặt ra cho một vị thế. Những đòi hỏi này được xác
định căn cứ vào các chuẩn mực xã hội.
Vai trò cho biết người ta phải làm gì ở vị trí đó.Một vai trò như
một động lực đưa địa vị vào cuộc sống.
Để thực hiện vai trò, mỗi cá nhân phải thực hiện những hành động
nhất định. Tức là tương ứng với một vị thế sẽ có một mô hình hành
viđược xã hội mong đợi chính là vai trò tương ứng với vị thế xã hội của
người đó.
Vậy vai trò xã hội là một mô hình hành vi được xác lập một cách
khách quan căn cứ vào đòi hỏi của xã hội đối với từng vị thế nhất định.
Vai trò của đoàn trường trong nghiên cứu này là việc giáo dục tư
tưởng đạo đức và lối sống lành mạnh cho học sinh thông qua kế hoạch
và các hành động cụ thể.
4.2. Đoàn thanh niên:
Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị - xã
hội của thanh niên Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch
Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện. Đoàn bao gồm những
thanh niên tiên tiến, tự nguyện phấn đấu vì sự nghiệp xây dựng nước
Việt Nam độc lập, dân chủ, giàu mạnh, công bằng và văn minh theo định
hướng xã hội chủ nghĩa.
Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của
Đảng Cộng sản Việt Nam, là đội quân xung kích cách mạng, là trường
học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, đại diện, chăm lo và bảo vệ quyền

lợi hợp pháp của tuổi trẻ, phụ trách Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí
21

Minh, là lực lượng nòng cốt chính trị trong phong trào thanh niên và
trong các tổ chức thanh niên Việt Nam.
Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh là thành viên của hệ
thống chính trị, hoạt động trong khuôn khổ hiến pháp và pháp luật của
nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đoàn phối hợp với các cơ
quan Nhà nước, các đoàn thể và tổ chức xã hội, các tập thể lao động và
gia đình chăm lo giáo dục, đào tạo và bảo vệ thanh thiếu nhi, tổ chức
cho đoàn viên, thanh niên tích cực tham gia vào việc quản lý Nhà nước
và xã hội.
4.4. Tư tưởng:
Là quan điểm ý nghĩ của con người với hiện thực khách quan. Tư
tưởng thuộc phạm trù ý thức, là sản phẩm chủ quan của con người.Giáo
dục đạo đức, lối sống, pháp luật cho học sinh, sinh viên trong nhà
trường.
4.5. Đạo đức:
Là toàn bộ những qui tắc, chuẩn mực nhằm điều chỉnh và đánh
giá cách ứng xử của con người với nhau trong quan hệ xã hội và quan hệ
với tự nhiên.
4.6. Lối sống :
Là một thói quen có định hướng, có chất lượng lý tưởng. Lối sống
là phương cách thể hiện tổng hợp tất cả các cấu trúc, nền văn hóa, đặc
trưng văn hóa của một con người hay một cộng đồng


22

Chương 2: Ảnh hưởng từ những hoạt động của đoàn trường

tới việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống lành mạnh cho học
sinh
Chứng minh giả thuyết 1:
Đoàn thanh niên có vai trò quan trọng trong việc giáo dục tư
tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh. Kết quả điều tra bằng bảng hỏi
cho thấy đa số các bạn học sinh cho rằng đoàn trường có vai trò quan
trọng trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh.
Bảng cơ cấu của mẫu :
Vào đoàn Chưa vào
đoàn
Tổng
Số
lượng
37 23 60
% 61,6 38,4 100







23

Bảng : Đánh giá của học sinh về vai trò của đoàn trường trong
việc giáo dục học sinh về tư tưởng đạo đức và lối sống.
Mức độ Rất
quan
trọng
Quan

trọng
Bình
thường
Không
quan
trọng
Tổng
Đã vào
đoàn
Số lượng 1 33 3 0 37
% 2.7 89 8.3 0 100
Chưa
vào đoàn
Số lượng 2 19 2 0 23
% 8.52 82.6 8.52 0 100

Như vậy, theo kết quả trên cho thấy đa phần các bạn học sinh đều cho
rằng vai trò của Đoàn trường có vai trò rất quan trọng trong việc giáo
dục tư tưởng đạo đức lối sống cho học sinh. Cả những bạn vào đoàn và
chưa vào đoàn đều cho rằng đoàn có vai trò quan trọng trong việc giáo
dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh.
Chứng minh giả thuyết 2:
Để hiểu thêm về những hoạt động của đoàn trường trong việc giáo dục
tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh, nhóm đã tiến hành phỏng vấn
sâu theo cơ cấu đã nêu ở trên:
Câu hỏi : “ Thưa thầy, với cương vị là bí thư đoàn trường thầy cho biết
những hoạt động gần đây mà đoàn trường đã tổ chức nhằm giáo dục tư
tưởng đạo đức và lối sống lành mạnh cho học sinh ?”
“ Nhận thức vai trò quan trọng của tổ chức Đoàn trong việc giáo
dục, rèn luyện thanh thiếu niên , cuộc vận động của Đoàn thành các hoạt

24

động cụ thể, phù hợp với môi trường sư phạm và điều kiện của nhà
trường. Với mục đích vừa dạy chữ vừa rèn người. Các hoạt động của
Đoàn phải là cơ hội để đoàn viên thanh niên được thể hiện mình đồng
thời là dịp giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh toàn trường. Do đó,
các hoạt động tình nguyện vì mục đích nhân đạo, từ thiện như: quyên
góp ủng hộ người nghèo, đồng bào bị bão lũ… thường xuyên được Đoàn
trường tổ chức, được đoàn viên, học sinh nhà trường nhiệt tình hưởng
ứng, tham gia. Bên cạnh đó học sinh nhà trường cũng tích cực tham gia
các hoạt động “uống nước nhớ nguồn”, “đền ơn đáp nghĩa. giáo dục
truyền thống thông qua các hoạt động thực tế luôn đạt được hiệu ứng
giáo dục tích cực, do dó Đoàn trường còn tổ chức cho đoàn viên thanh
niên, học sinh nhà trường đi thăm quan và dọn dẹp các di tích lịch sử,
danh thắng trên địa bàn.Trường thường xuyên tổ chức các hoạt động
giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản cho học sinh. Thông qua các hoạt
động cụ thể và ý nghĩa đó, đã phát huy được tinh thần tình nguyện của
đoàn viên thanh niên, học sinh nhà trường, góp phần giáo dục và nâng
cao ý thức vì cộng đồng cho thế hệ trẻ. Đoàn trường chú trọng triển
khai, tạo thành phong trào thường xuyên thu hút đông đảo đoàn viên,
học sinh nhà trường nhiệt tình tham gia ”.( thầy giáo Nguyễn Văn Tài,
Bí thư đoàn trường THPT Sào Báy).

Nhóm đã tiến hành phỏng vấn 4 học sinh trong trường:
Câu hỏi : “ Đoàn trường bạn thường tổ chức những hoạt động gì?
Những hoạt động đó có ý nghĩa như thế nào đối với bạn ?”.
“ Đoàn trường em đã tổ chức rất nhiều các hoạt động bổ ích cho học
sinh như : chào cờ vào đầu tuần, tổ chức các hoạt động thể dục thể thao,
chương trình văn nghệ,cắm trại nhân dịp các ngày lễ lớn…Đặc biệt để kỉ
25

niệm ngày Thương binh liệt sĩ 27 – 7 Đoàn trường đã tổ chức đi viếng
thăm mộ các anh hung liệt sĩ tại nghĩa trang liệt sĩ xã Sào Báy. Đối với
em những hoạt động này giúp em trau dồi đạo đức, đồng thời giúp em
năng động , nâng cao tầm hiểu biết của mình.” ( N. V. A, đoàn viên, chi
đoàn 12A).
“ Trường thường xuyên tổ chức các hoạt động thi đua giữa các lớp với
nhau trong việc thực hiện những nội quy của trường tổ chức các hoạt
động giữ gìn vệ sinh môi trường, ăn quả nhớ người trồng cây, tri ân các
gia đình liệt sĩ và gia đình có công với cách mạng, tổ chức các hoạt động
tình nguyện. Những hoạt động này rất bổ ích đối với em. Nó không
những nâng cao hiểu biết của em mà còn giúp em có thêm nhiều kỹ năng
trong cuộc sống, rèn luyện đạo đức cũng như có tinh thần trách nhiệm
hơn với gia đình và xã hội”. ( B. T.T, đoàn viên chi đoàn 11A4).
Như vậy,những hoạt động của Đoàn trường giúp học sinh nhận thức
được trách nhiệm và nghĩa vụ của mình, tích cực rèn luyện đạo đức và
lối sống lành mạnh trong học đường.