Bài giảng địa chất đại cương chương 12 uốn nếp

• Nếp uốn là sản phẩm của quá trình biến dạng của đá ở
trangj thái dẻo và là một trong những dạng cấu trúc đượ c quan
tâm nghiên cứu nhiều nhất.
• Nếp uốn là các cấu trúc địi hỏi phải có sự phân tích hình thái
– mạng chiếu lập thể là một trong những cơng cụ phân tích cơ
bản nhất.
•Nếp uốn thườ ng bao gồm hàng loạt các cấy trúc nhỏ nhưng
lại cung cấp cho chúng ta một lượ ng thơng tin rất lớn về hình
thái và độ ng học của sự uốn nếp.


• Các bộ phận khác nhau của một nếp uốn trải qua các tác độ ng
của ứng suất/biến dạng khác nhau đáng kể - sự kéo căng/rút
ngắn, tăng/giảm thể tích, thậm chí khơng bị biến dạng.
• Các cấu trúc nhỏ cho phép ta nhìn nhận nếp uốn như là một tập
hợp của nhiều phần biến dạng đồ ng nhất mà chúng ta có thể
hiểu đượ c cơ chế của sự uốn nếp.
•Sự uốn nếp có thể xảy ra bởi rất nhiều lí do, song thật khó có
thể hiểu đượ c làm thế nào điều đó xảy ra nếu như khơng có
những hiểu biết về mơi trườ ng kiến tạo chung mà ở đó xảy ra
hiện tượ ng uốn nếp.


Nếp uốn – Ý nghĩa đố i với sự tích tụ dầu mỏ và các loại khoáng sản
khác
Tầm quan trọng đầ u tiên
của nếp uốn đố i với con
ngườ i ở chỗ nó đóng vai
trị là các bẫy cấu trúc
chứa dầu khí.

Nếp uốn – Ý nghĩa đố i với sự tích tụ dầu mỏ và các loại khống sản
khác
• Một số mỏ vàng đượ c tìm thấy ở các đị a tầng bị uốn
nếp.
• Trong q trình uốn nếp trượ t cong (các nếp uốn mà ở
đó các lớp đá trượt tương đối so với nhau) các khoảng
mở thườ ng đượ c mở ra ở nhân nếp uốn tạo nên một vị
trí thuận lợi cho quặng hóa và đượ c gọi là các "bẫy
quặng" (saddle reef)
• Các bẫy quặng có thể phát triển trên một đoạn dài
song song với đườ ng cắm của nếp uốn. Do đó việc phân
tích hình thái là rất cần thiết để đả m bảo thăm dò quặng
có hiệu quả.




Các tính chất hình học của nếp uốn
• Một trong các yếu tố cơ
bản nhất của một nếp uốn
là

mặt

nếp

uốn

(fold

surface): là mặt lớp phía
trên và phía dướ i của lớp đá
trầm tích, hoặc một phiến
đá biến chất.

•Thơng thườ ng chúng ta hay nói đế n nếp uốn theo
cách quan sát mặt cắt vng góc khi nhìn xi
theo hướ ng cắm của trục nếp uốn.


• Trên mặt cắt vng góc. mặt nếp uốn
được chia thành cánh (limb) và vòm nếp
uốn (hinge). Vòm là nơi có độ cong cực
đại.
•Tùy theo độ uốn cong tại vịm mà vịm
nếp uốn có thể đượ c gọi là điểm vịm
hoặc đớ i vịm.
• Thơng thườ ng cánh của nếp uốn thườ ng
có dạng cong và có chứa điểm chuyển
tiếp hướ ng cong của cánh – điểm uốn
(inflection point).


• Đường vòm (đường cắm) của nếp uốn là đường nối tất cả các
điểm vòm dọc theo phương kéo dài của một nếp uốn.
• Thế nằm của đườ ng vịm đượ c xác đị nh như thế nằm của một
cấu tạo đườ ng (hướ ng cắm và góc cắm). Đườ ng vịm thườ ng
khơng thẳng nên thế nằm của nó có sự thay đổ i đáng kể trong

khơng gian.


• Để xác định thế
nằm của một nếp
uốn thì cần thiết
phải xác đị nh thế
nằm của đườ ng vòm
và mặt trục (axial
surface/plane)


• Mặt trục của nếp uốn: Bề mặt (thườ ng là mặt cong) nối tất cả
các điểm vòm trên tất cả các lớp đá naèm kề nhau trong m ột nếp
uốn.

• Đường trục: Giao tuyến
giữa mặt trục với mặt
phẳng ngang.




Nếp uốn – Đ
ị nh nghĩa/Phân loại
• Nếp lồi: trung tâm là đá già, hai cánh là đá trẻ. Thế nằm hai cánh
đổ về hai phía.
•Nếp lõm: trung tâm là đá trẻ, hai cánh là đá già. Thế nằm hai cánh
đổ về trung tâm.
• Nếp lõm dạng

lồi: Là nếp lõm
nhưng

hình

thái

giống nếp lồi.
•Nếp

lồi

dạng

lõm: Là nếp lồi
nhưng

hình

giống nếp lõm.

thái



• Nếp uốn đả o: Một cánh bị đả o lộn thế nằm
(quay đi một góc >90O) thế nằm hai cánh cùng đổ
về một phía

• Nếp uốn nằm:
mặt

trục

song

song

mặt

nằm
với

phẳng

ngang.
• Nếp uốn đẳ ng tà:
thế nằm hai cánh
giống nhau


•Phức nếp lồi và phức nếp lõm: các nếp uốn lồi/lõm bậc nh ất có quy mơ
lớn (hàng km) mà trên đó phát triển các n ếp u ốn b ậc 2, 3,.. có quy mơ nh ỏ
hơn.
•Các nếp uốn bậc cao trên
cánh

của

phức

nếp

Phức nếp lồiPhức nếp lõm

uốn

thườ ng có kiểu chữ S hoặc Z.
Hướ ng xoay của nêp uốn kiểu
Z hướ ng về đỉ nh của phức
nếp lồi trong khi hướ ng xoay
của nếp uốn kiểu S hướ ng về
đáy của phức nếp lõm

•Nếp uốn bậc cao trên đỉ nh của phức nếp lồi có hình chữ M trong khi ở đỉ nh c ủa
phức nếp lõm có hình chữ W


Kiể
u
M
Kiể
u
Z

Kiể
u
S

Kiể
u
W


•Sự uốn nếp chồng lấn:
mô tả các nếp uốn bị uốn
nếp nhiều lần, trong đó
các pha uốn nếp sau làm
uốn cong các nếp uốn
thành tạo ở pha trướ c.
•Uốn

n ếp

chồng

lấn

thườ ng tạo lên các nếp
uốn kiểu yên ngựa: nhìn
theo hướ ng này thì là nếp
lồi nhưng nhìn theo hướ ng
khác lại là nếp lõm


Folds - Fleuty Diagram