0073 v i lê nin toàn tập t6 tháng giêng tháng tám 1902

Vôsảntấtcảcỏcnỳớc,đoànkitlại!

V.I.Lấ-NiN
Toàn
tập6


V.I.Lấ-NiN
TOàN TậP

Tập
6
ThỏngGizng-thỏngTỏm1902

Nhà xuấT bảN chíNh Trị quốc
giaHàNội-2005


NhữngtỏcphẩmcaV.aV.I.LênintrongtậpnàyintheobảndịchcaV.aNhàxuất bảnSựthật,Hà-nội

NhàxuấtbảnTiinbộ,1975


10 102888
- 715 - 74
014(01)75

LờiNhàxuấTbảN
Khẳng định chaV. nghĩa Mỏc - Lênin và tỳ tỳởng Hồ Chí Minh
là nền tảng tỳ tỳởng và kim chỉ nam hành động là vấn đềcó
tính nguyên tắc đối với cỏch mạng Việt Nam; lµ búíc pháttriĨn

vỊ nhËn thøc vµ tú duy lý ln caV.a Đảng ta trong côngcuộc đổi
mới, quyit tâm xây dựng đất nỳớc theo con đỳờng
xÃhộichaV.nghĩa.
Những thành tựu mọi mặt do công cuộc đổi mới đất
nỳớcmang lại trong những năm qua thật đỏng trân trọng và
khíchlệ,
đồng thời đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân phải tiip tục nghiên
cứu,phỏt triển lý luận cỏch mạng khoa học c aV.a chaV. nghĩa Mỏc Lêninđểgiảiquyitnhữngvấnđềthựctiễnđangđặtratrongsựnghiệpcôngnghiệphóa,hiệnđại
hóađấtnỳớctronggiaiđoạnhiện nay.
Với tinh thần đó, việc tìm hiểu, nghiên cứu có hệ thống
vàvận dụng sỏng tạo những tỳ tỳởng, những tinh hoa c aV.a
chaV.nghĩa Mỏc - Lênin là vô cùng quan trọng và cấp thiit đối
vớichúng ta hiện nay.
Đỏp ứng nhu cầu học tập, nghiên cứu lý luận caV.a đông
đảobạn đọc, đặc biệt là caV.a cỏc nhà hoạch định chính sỏch, cỏc
nhàkhoahọc,cỏcnhànghiêncứu,giảngviênvàsinhviêncỏctrỳờngđạih
ọc,nhândịpkỷniệm135nămngàysinhcaV.a VlađimiaIlíchLênin(22-41870-22-4-2005),NhàxuấtbảnChính trị quốc gia xuất bản bộ
sỏch quýV. I. Lznin - Toµn tËpgåm55tËp vµhai tËp tra cøu.


VII

Bộ sỏchV. I. Lênin - Toàn tập ra mắt bạn đọc lần này
đỳợcxuất bản theo đúng nguyên bản c aV.a Bộ V. I. Lênin - Toàn

tập,tiing Việt, do Nhà xuất bản Sự thật, Hà Nội, hợp tỏc với
Nhàxuất bản Tiin bộ, Mỏtxcơva, xuất bảnvào những năm 70-80
thikỷXX.

*

*
*

Tập 6caV.a Bộ sỏchV. I. Lz-nin - Toàn tập bao gồm cỏc
tỏcphẩmcaV.aV.I.Lê-ninviittrongthờigiantừthỏngGiêng-thỏngTỏm1902.
Nộid u n g c h Ý n h c ŭaV. a t ậ p 6 l à n h ữ n g l u Ë n c h ø n g v à p
h ỏ t triinmộtcỏchphùhợpvớihoàncảnhlịchsửmới,nhữngtỳtỳởng caV.a C.Mỏc và
Ph.Ăngghen
về
đảng;
phỏt
triin
nhữngnguyênl ý c ŭaV. a h ä c t h u y i t v ề đ ả n g k i i u m ớ i , đ ả n g c ỏ c h
m ạ n g vôsản;vàcỏctàiliệuđithảocỳơnglnh
nh Đảng công nhân dân Đảngcôngnhândân chaV. - xà hội Nga.
Nội dung những tỏc phẩm chính trong tậpnày đỳợc phân tích
khỏ
toàn
diện
trong
phần Lời
tựain
ở
đầusỏch,doViệnNghiêncứuchaV.nghnh Đảng công nhân dânaMỏc-Lênin(LiênXô)viitcholầnxuấtbảnbằngtiingViệt.
Phần Phụ lục và cỏc Bản chỉ dẫn (với những số trang
tỳơngứng caV.a phần nội dung trong tập) ở cuối sỏch đỳợc trình
bàyhit sức khoa học và chuẩn xỏc; đây là phần tra cứu rất bổ
ích,gúp phần làm sỏng tỏ nhiều vấn đề trong nội dung tỏc
phẩm,giúpbạnđọchiiusâusắchơntỳtỳởngcaV.aV.I.Lê-nin.

Chú thích cuối trang bằng dấu (*) là caV.a V. I. Lê-nin;
Chúthíchbằngch ữ s è A r Ë p ( 1))l µ c ŭaV. a V i Ö n N g h i ê n cứu c h aV. ng
ha
nh Đảng công nhân dân Mỏc - Lê-nin trực thuộc Ban Chấp hành Trung ỳơng Đảng cộngsản Liên
Xô (trỳớc đây).
Hy vọng Bộ sỏch sẽ là tài liệu nghiên cứu và tham khảo
bổíchcho bạn đọc.
Thỏng 7 năm2005
NhàxuấTbảNchíNhTrịquốcgia

LờiTựa
Tập 6 trong Toàn tập V. I. Lê-nin gồm cú cuốn "Làm gì?
Những vấn đề cấp bỏch trong phong trào chúng ta" (mùa
thu1901-thỏngHai1902)vànhữngtỏcphẩmviitvàothỏngGiêngthỏngTỏm1902.
ởnỳớc Nga trong thời gian đú diễn ra cuộc khaV.ng
hoảngcỏch mạng ngày càng sâu sắc và gay gắt; phong trào
cỏch mạngchốngchiđộđịachaV.-chuyênchingàycàngmangtínhchấtquần chúng.
Những cuộc biiu tình và bÃi công c aV.a công nhân ởPê-téc-bua,Ê-ca-tê-rinô-xlỏp, Rô-xtốp trên sông Đôn, Ba-tumvào thỏng Hai - thỏng Ba 1902,
những cuộc biiu tình ngày 1thỏng Năm ở Xa-ra-tốp, Vin-nô,
Ba-cu, Ni-giơ-ni Nốp-gô-rốt vànhững thành phè khác chøng tá
râ r»ng tÝnh tÝch cùc vµ sùtrúëng thành về chính trị c aV.a giai
cấp công nhân - đội tiềnphong trong cuộc đấu tranh c aV.a toàn
dân chống chi độ chuyênchiNgahoàng-tănglên.Nông dâncỏctỉnhKhỏc-cốp,
Pôn-ta-va, Xa-ra-tốp nổi dậy chống lại bọn địa ch aV.; "những cuộc
nổiloạn vì ruộng đất" cũng lan sang nhiều địa phỳơng khỏc,
nhữngcuộcđấutranhcaV.anôngdânGu-ri-a(tỉnhCu-ta-i-xi)đÃtỏrarất ngoan cỳờng
và
cú
tổ
chức.

"Nông
dân
đÃ
quyit
định,vàhọđ Ã q u y i t đ ị n h h o à n t o à n đ ú n g , rằngthàchittrongcuộc
đấutranhvớinhữngkỏpbứccònhơnlàchitđúimàkhông
đấu tranh" (V. I. Lê-nin. Toàn tập, tiing Việt, Nhà xuất bản
Sựthật,xuấtbản lần thứ nhất, 1963, t. 6, tr. 451).


VIII

Lờitựa

Trongtìnhhìnhđú,cuộcđấutranhcúýnghnh Đảng công nhân dânacựckỳtolớnlàcuộcđấu
tranhcaV.abỏo"Tialửa"lê-ni-nítchống"chaV.nghnh Đảng công nhân dânakinh ti" - trở ngại chaV. yiu caV.a
phong trào công nhân và phongtrào dân chaV. - xà hội ở Nga - nhằm đoàn kit vi tỳ tỳởng và
tổchứccỏcphầntửmỏc-xítcỏchmạngtrongphongtràodânchaV.xÃh ộ i N g a , n h » m x © y d ự n g m ộ t đ ả n g k i i u m í i , k h ô n g d u
n g thứchaV.nghnh Đảng công nhân dânacơhội,khôngcúđầuúctiiutổvàkhôngcútínhchất bè phỏi,
một đảng là ngỳời lÃnh đạo chính trị caV.a giai cấpcông nhân, ngỳời tổ chức và
lÃnh
tụ
caV.a
cuộc
đấu
tranh
cỏchmạngchốngchiđộchuyênchivàchốngchaV.nghnh Đảng công nhân dânatỳbản.
Cuốn"Làmgì?"caV.aV.I.Lê-ninxuấtbảnvàothỏngBa1902đÃ
đúngvaitròxuấtsắctrongcuộcđấutranhđithànhlậpmộtđảngcôngnhânm
ỏc-xít.Trongcuốnsỏchđú,LêninđÃluậnchứngvàphỏttriin,mộtcỏchphựhợpvớihoàncảnhlịchsửmới,nh

ữngtỳtỳởngcaV.aC.MỏcvàPh.Ăngghenviđảngnhỳlàmộtlựclỳợngcỏchmạnghúaphongtràocôngnhân,lÃnh
đạovàtổchứcphongtrào đú; Lê-nin đÃphỏttriinnhữngnguyênlýcaV.a
họcthuyitvi
đảngkiiumới,đảngcỏchmạngvôsản.Trongtỏcphẩmxuấtsắc
đúcaV.achaV.nghnh Đảng công nhân dânaMỏccỏchmạng,nhữngngỳờidânchaV.-xÃhộiNga tìm
thấy sự giải đỏpvinhững
vấnđimà
họ
rất
quan
tâm:vấnđiquanhệgiữacỏcyiutốtựgiỏcvàtựphỏttrongphongtràocô
ngnhân,vấnđiđảngvớitínhcỏchlàlÃnhtụchínhtrịcaV.agiaicấpvôsản,
vấnđivai tròcaV.ađảngdânchaV.-xÃhộiNgatrongcuộccỏchmạngdânchaV.-tỳ
sản đang chín muồi, vấnđi vicỏchình thức tổ chức,vicỏch thức và phỳơng
phỏp thành lập đảngcỏchmạngchiinđấucaV.agiaicấpvôsản.
Cuốn "Làm gì?" đà hoàn toàn đập tanvitỳ tỳởng "chaV.nghnh Đảng công nhân dâna
kinhti"là thứ chaV. nghnh Đảng công nhân dâna mà Lê-nin xem nhỳ là một biindạng caV.a
chaV. nghnh Đảng công nhân dâna cơ hội quốcti(chaV. nghnh Đảng công nhân dâna Béc-stanh)ở N g a . L ê n i n đ Ã v ạ c h t r ầ n g è c r Ô c ŭaV. a c h ŭaV. n g h nh Đảng công nhân dân a cơhộitronghàn
gngũphongtràodânchaV.- x à hội:ả n h

Lờitựa

IX

hỳởngcaV.agiaicấptỳsảnvàcaV.ahệtỳtỳởngtỳsảnđốivớigiaicấp công nhân,
sự
sựng
bỏi
tính
tự

phỏt
caV.a
phong
trào
côngnhân,việchạthấpvaitròcaV.aýthứcgiỏcngộxÃhộichaV.nghnh Đảng công nhân dânatrong phong
trào ấy. Lê-nin viit rằng khuynh hỳớng cơ hội chaV.ngha
nh Đảng công nhân dân trongphongtràodânchaV.xÃhộiquốcti-xuhỳớngnàyhìnhthànhvàocuốithikỷXIX-đầuthikỷXXvàmỳutoan
xétlại chaV. nghnh Đảng công nhân dâna Mỏc dỳới chiêu bài "tự do phê bình" - hoàn
toànchỉlàsựcúpnhặtsỏchbỏotỳsảnrồilàmthành"họcthuyit"caV.a mình, rằng cỏi
gọi là "tự do phê bình" chẳng qua chỉ là "tựdo biin đảng dân
chaV. - xà hội thành một đảng dân chaV. cảilỳơng,làtựdo
đỳanhữngt ỳ
tỳởngtỳ
sản
và
những
t h à n h phầntỳsảnvàotrongchaV.nghnh Đảng công nhân dânaxÃhội"(xemtậpnày,tr.11).
Lê-ninchỉrarằnggiữahệtỳtỳởngxÃhộichaV.nghnh Đảng công nhân dânacaV.agiaicấpvôsảnvà
hệ tỳ tỳởng tỳ sản đang diễn ra cuộc đấu tranhliêntụcvàkhôngk h o a n
nhỳợng:
"...
Vấn
đi
đặt
rachỉ
là
n h ỳ thinày:hệtỳtỳởngtỳsảnhoặchệtỳtỳởngxÃhộichaV.nghnh Đảng công nhân dâna.Không
cú hệ tỳ tỳởng trung gian.. Vì vậy, mọisự coi nhẹ hệ tỳtỳởngxà hội
chaV.nghnh Đảng công nhân dâna,mọisựxarờihệtỳtỳởng
xÃhội

chaV.ngha
nh Đảng công nhân dân đ i u c ú n g h nh Đảng công nhân dân a l à t ¨ n g c ú ê n g h Ö t ú t ú ë n g t ú s ¶ n " ( t r . 4 9
-50). Lª-nin gi¶i thÝch r»ng ý thøc giác ngé x· héi chŭaV. ngha
nh Đảng công nhân dân không phải phỏt sinh từ
phong trào tự phỏt caV.a công nhân màlà do đảng mỏc-xít cỏch
mạng đỳa vào phong trào công nhân.Và một nhiệm vụ quan
trọng bậc nhất caV.a đảng vô sản là đấutranh cho sù trong sáng
cŭaV.a hÖ tú túëng x· héi chŭaV. nghĩnh Đảng công nhân dâna,chống ảnh hỳởng tỳ sản trong
giai cấp công nhân, chống bọn cơhộic h aV. n g h nh Đảng công nhân dân a n h ữ n g k ĕ t r u y i n b ỏ v à l à đ ạ i d i ệ n c aV. a h ệ tỳtỳởngtỳ sảntrong
phongtrào côngnhân.
Lê-nin đà vạch rừ vai trò vô cựng to lớn caV.a lý luận vi
chaV.nghnh Đảng công nhân dâna xà hội khoa học đối với phong trào công nhân, đối
vớitoàn bộ hoạt động caV.a đảng mỏc-xít cỏch mạng c aV.a giai
cấpcôngnhân:"... Chỉđảngnàođỳợcmộtlýluậntiinphonghỳ

ớngdẫnthìmớicúkhảnănglàmtrònvaitrò


X

Lờitựa

chiinstiin phong"(tr. 32). Lê-nin chỉ ra rằng lý luận

tiinphonggiữvaitròđặcbiệttolớnđốivớiphongtràodânchaV.xà hội Nga, do những đặc điim lịch sử caV.a sự phỏt triin
caV.anúvàcaV.anhữngnhiệmvụcỏchmạngđặtrachonú.
Trong cuốn "Làm gì?" cũng nhỳ trong nhiiu tỏc phẩm
khỏccaV.a Lª-nin viit trong thêi kú báo "Tia lưa", Ngúêi rÊt chú ý
đinviệc luận chứng vi sỏch lỳợc caV.a giai cấp vô sản Nga và
đảngcaV.anú.LêninviitrằnggiaicấpcôngnhâncầnvàcúthilÃnh

đạophongtràodânchaV.caV.atoàndânchốnglạichiđộđịachaV.chuyênc h i , t r ở t h à n h đ ộ i t i i n p h o n g c ŭaV. a t Ê t c ¶ c á c l ù c l ỳ ợ n
g cỏch mạng và đối lập trong x· héi Nga. V× vËy viƯc tỉ chøc
tècáo chÝnh trị một cỏch toàn diện đối với chi độ chuyên chi
lànhiệmvụquantrọngnhấtcaV.aphongtràodânchaV.-xÃhộiNga,là
một
trong những điiu kiện không thi thiiu đỳợc đi giỏo
dụcchínht r Þ c h o g i a i c ấ p v ô s ả n . Đ ú l µ m é t t r o n g " n h ữ n g v
ấ n đ i cấpbỏch"caV.aphongtràodânchaV.xÃhộiởNga."Phỏikinhti"trongkhitruyinbỏnhữngquanđiimhi
tsứcsailầmvàcúhạivicuộcđấutranhgiaicấpc aV. a giaicấpvôsản
,đÃhạnchicuộc
đấu tranh ấy trong lnh Đảng công nhân dânnh vực kinh ti, nghi nghiệp. Một
đỳờnglốinhỳthi, mộtđỳờnglối theochaV.nghnh Đảng công nhân dânacôngliên,nhấtđịnh
đỳaphongtràoc ô n g n h â n t ớ i c h ỗ p h ụ t h u é c v µ o
hƯ
tú
t ú ë n g tỳsảnvàchínhtrịtỳsản.TrỏivớiđỳờnglốicơhộichaV.ngh nh Đảng công nhân dâna
đú,L ê ninđÃnêulênvàluậnchứngluậnđiimquantrọn
g nhấtcaV.achaV.nghnh Đảng công nhân dânaMỏc-Lê-ninviýnghnh Đảng công nhân dânahàngđầucaV.ađấutranhc h í n h
trị trong sự phỏt triin xà hội và trong
c u é c ® Ê u tranh cŭaV.a giai cấp vô sản cho ch aV. nghnh Đảng công nhân dâna xà hội: "...
Nhữngquyin lợi chaV.yiu, "quyit định" c aV. a c á c g i a i c Ê p ,
n ó i c h u n g , chỉcú thi thỏam à n đ ỳ ợ c b ằ n g n h ữ n g
cuộc
cải
biinchính
t r ị cănb ả n ; c ò n q u y i n l ỵ i k i n h t i t r ä n g y i u c ŭaV. a g i a i c Ê p v
« s ả n , núi riêng, chỉ cú thi thỏa mÃn đỳợc bằng một cuộc cỏch
mạngchínhtrịthaythichuyênchínhcaV.agiaicấptỳ s ả n b ằ n g chuyê
nchínhvôsản"(tr.59).

Lờitựa

XI

Việc "phỏi kinh ti" sựng bỏi tính tự phỏt trong lnh Đảng công nhân dânnh vực
cỏcnhiệm vụ tổ chức caV.a giai cấp vô sản, "lối làm việc th aV.
côngnghiệp" caV.a phỏi ấy trong cỏc vấn đi vi xây dựng đảng đÃ
gâythiệt hại lớn cho phong trào dân chaV. - xà hội ở Nga. Lê-nin
đÃthấynguồngốclốilàmviệcthaV.côngnghiệpcaV.a"phỏikinhti"là ở chỗ
hạ thấp nhiệm vụ caV.a đảng dân chaV. - xà hội
xuốngmứcchaV.nghnh Đảng công nhân dânacôngliên,lẫnlộnhailoạihìnhtổchứccaV.agiaicấp công
nhân:cỏcnghiệpđoànđitổchức cuộcđấutranhkinhti caV.a công nhân, và đảng
chính trị, tức là hình thức cao caV.a tổ chứcgiaicấpcaV.agiaicấpcôngnhân.Lênin coi nhiệm vụ đầutiênvàquantrọngnhấtcaV.anhữngngỳờidânchaV.xÃhộiNgalàthànhlậpmộttổchức tậptrungtoànNgacaV.anhững ngỳờicỏch mạng,
tức là một chính đảng liên hệ chặt chẽ với
quầnchúng,cúkhảnănglÃnhđạocuộcđấutranhcỏchmạngcaV.agiaicấp
công nhân. Làm cỏch nào đi bắt tay vào việc thành lập mộttổ chức kiiu nhỳ vậy,
phải lựa chọn con đỳờng nào, - điiu đúLê-nin đà chỉ ra ngay
trong
bài
"Bắt
đầu
từ
đâu?"
in
vào
thỏngNăm1 9 0 1 t r o n g t ê " T i a l ö a " , s è 4 ( x e m T o µ n t Ë p ,
t i i n g V i ệ t , Nhà xuất bản Tiin bộ, Mỏt-xcơ-va, 1974, t. 5, tr. 1-15), và luậnchứng
mộtcỏch chitiit trongcuốn "Làmgì?".
Việc cuốn sỏch caV.a Lê-nin đỳợc truyin bỏ rộng rÃi ở Nga
đÃgúpphầnlàmchoxuhỳớngcaV.abỏo"Tialửa"lê-ni-nítchiinthắng trong Đảng công

nhân
dân
chaV.
xÃ
hội
Nga.
Cuốn
"Làmgì?"đÃđúngmộtvaitròlớntrongviệcđoànkitnhữngcỏnb
ộ
đảng trên cơ sở chaV. nghnh Đảng công nhân dâna Mỏc, trong việc chuẩn bị Đại hội
IIcaV.a đảng, và trong việc thành lập đảng mỏc-xít cỏch mạng
ởNga. Trong tỏc phẩm đú, V. I. Lê-nin đà giỏng một đòn
mạnhvào bọn xét lại trong cỏc đảng dân ch aV. - xà hội Tây Âu
mà đạidiện là Béc-stanh và những k aV.ng hộ hắn, đà vạch trần
chaV.nghnh Đảng công nhân dâna cơ hội caV.a chúng và sự phản bội đối với quyin lợi
caV.agiai cấp công nhân.


XII

Lờitựa

Bản dự thảo cỳơng lnh Đảng công nhân dânnh caV.a Đảng công nhân dân chaV. - xÃhội
Nga-dobanbiêntập"Tialửa"và"Bìnhminh"thảoratrongnửađầunăm1902vàđỳợcthôngqua
tạiĐạihộiIIĐảngcôngnhândânchaV.-xÃhộiNga(thỏngBảy-thỏngTỏm1903)đÃcúmột ýngha
nh Đảng công nhân dân cực kỳtolớnđốivớisựđoànkit vitỳ tỳởng caV.anhững ngỳời
dân chaV. - xà hội cỏch mạng Nga. "Cỏc tài liệu đithảo cỳơng
lnh Đảng công nhân dânnh Đảng công nhân dân chaV. - xà hội Nga",
introngtậpnày,thihiệnrừràngvaitròcaV.aV.I.Lê-nintrongviệcchuẩn bị
viitdựthảocỳơnglnh

nh Đảng công nhân dân caV.ađảngcaV.aphỏi"Tialửa",trongcuộcđấutranhcútínhchấtnguyêntắc
diễnratrongthờigian cú cuộc thảo luậnvicỏc bản dự thảo khỏc nhau
trong banbiêntập"Tialửa".NhờcúL ê - n i n m µ l u Ë n đ i i m
quan
t r ọ n g nhấtcaV.achaV.nghnh Đảng công nhân dânaMỏcvichuyênchínhvôsảnđÃđỳợctrìnhbày
mộtcỏchrừràngtrongbảndựthảocỳơnglnh;
nh Đảng công nhân dân visau Lê-nin đà viit rằng vấn đi
chuyên chính vô sản đà đỳợc đỳa vàocỳơng l nh Đảng công nhân dânnh Đảng công
nhân dân chaV. - xà hội Nga "chính là do cuộcđấutranhchốngBécstanh,chốngchaV.nghnh Đảng công nhân dânacơhội"(V.I.Lênin,T o à n t ậ p , N h à x u ấ t b ả n S ù t h Ë t , H µ n é i , x u Ê t b ¶ n l Ç n thø nhÊt, 1969, t. 31, tr. 414). Trong cc tranh ln víi Plª-khanèp,m é t n g ú ê i ® · t á r a d a o ® é n g t r o n g m ộ t l o ạ t l u
ận
điimcútínhnguyêntắccaV.achaV.nghnh Đảng công nhân dânaMỏc,nhữngluậnđiimmà bọn Bécstanh tấncông, Lê-ninđà kiêntrìđòighivào bảndự thảo cỳơng lnh Đảng công nhân dânnh luận điim
núi rằng việc nin sản xuất lớnloại trừ nin sản xuất nhỏ là một
quỏ trình cú tính chất quy luậtc aV.a xà hội tỳ bản; theo yêu cầu
caV.a
Ngỳời,
trong
bản
dự
thảocỳơngl nh Đảng công nhân dân nhngỳời tađÃchỉramộtcỏchchínhxỏcvaitròlÃnh
đạocaV.ađảngvớitínhcỏchlàngỳờiđạibiiutựgiỏc c aV. a phong trào cú tính
chất
giai
cấp
caV.a
giai
cấp
vô
sản,
và
trongcỳơngl nh Đảng công nhân dân n h c ũ n g t h i h i Ö n r õ t ú t ú ë n g v i b á q u y i n l · n

h ® ạ o caV.agiaicấpcôngnhân.
Mộttrongn h ữ n g p h ầ n q u a n t r ä n g n h Ê t c ŭaV. a b ¶ n d
ự thảocỳơnglnh Đảng công nhân dânnhĐảngcôngnhândânchaV.-xÃhộiNgacaV.aphỏi

Lờitựa

XIII

"Tialửa"l à p h ầ n r u é n g ® Ê t d o V . I . L ª - n i n
v i i t . S ù c Ç n t h i i t phải cú một cỳơng lnh Đảng công nhân dânnh ruộng đất giữ
vững tính nguyên tắc,càng trở nên cấp bỏch hơn vì những
ngỳời dân chaV. - xà hội đÃphải khẳng định những tỳ tỳởng
mỏc-xít
vi
vấn
đi
ruộng
đấttrongcuộcđấutranhvớichaV.nghnh Đảng công nhân dânadântúylúcđúđangphụchồi, mà
đạibiiulàđảngxÃhộichaV.ngha
nh Đảng công nhân dân -cỏchmạng,mỳu toan đúng vai trò ngỳời đại
biiu và ngỳời bênh vực lợi ích caV.anông dân. Không cú cỳơng
lnh Đảng công nhân dânnh ruộng đất, không xỏc định những nguyên tắc cú tính chất chỉ
đạo caV.a chính sỏch dân chaV. -xà hội trong vấn đi nông dân, thì
Đảng công nhân dân chaV. - xà hộiNgakhôngthinàothựchiệnđỳợcnhiệmvụquan
trọngnhất là caV.ng cố ảnh hỳởng caV.a đảng trong nông dân,
caV.ngcốkhối liên minh công nông đang hình thành vào đầu thi kỷ XX.Trong cỳơng
lnh Đảng công nhân dânnh ruộng đất caV.a đảng dân chaV. - xà hội cỏchmạng Nga ngỳời
ta đà nêu ra yêu sỏch thành lập cỏc aV.y bannông dân nhằm trả
lại cho nông dân những ruộng đất bị cắttrong khi tiin hành thaV.
tiêu chi độ nông nô, bÃi bỏ tiin chuộc,sỳu thui và chi độ liên

đới bảo lnh Đảng công nhân dânnh, v. v., những yêu sỏch đúdo đảng vô sản đỳa ra
nhằm phỏt động nông dân đấu tranhchống tất cả những tàn dỳ
caV.a chi độ nông nô, gúp phần làmcho cuộcđấu tranhgiaicấp
ởnông thônphỏttriin.
Trongbài"Cỳơnglnh Đảng công nhân dânnhruộngđấtcaV.ađảngdânchaV.-xÃhộiNga"LêninđÃgiảithíchnhữngyêusỏchcơbảncaV.acỳơnglnh Đảng công nhân dânnhruộngđất dânchaV. -xÃ
hộivàođêmtrỳớccaV.acuộccỏchmạngdânchaV.-tỳsản,phântíchmộtcỏchsâusắcnộidunggiai
cấpcaV.anhữngyêusỏchấyvàtínhquyđịnhlịchsửcaV.anhữngyêusỏchấy.L
êninchỉrarằngyêusỏchtrảlạinhữngruộngđấtbịcắt"làđiimquantrọngnhất
,trungtâm,làmchocỳơnglnh Đảng công nhân dânnhruộng
đấtcútínhchấtđặcbiệt"(xemtậpnày,tr.401).ĐồngthờiLê-nincho
rằng
"trong một thời điim cỏch mạng nào đú" cú thi đi
rayêusỏchquốchữuhúaruộngđấtthaychoyêusỏchtrảlạinhữngruộngđ
ấ t b ị c ắ t . L u ậ n ® i i m ® ó c ŭaV. a bàibỏođ Ã gâyr a s ự


14

Lờitựa

bất đồng nghiêm trọng trong ban biên tập tờ "Tia lửa": chống
lạiluậnđ i i m ấ y c ú P lê - k h a- nố p, c-xen-rốtvà M ỏ c t ố pl à n h ữ n g
ngỳời chỳa đỏnh giỏ hit khả năng cỏch mạng và ý nghnh Đảng công nhân dâna
caV.aphong trào nông dân. Những sự bất đồng đú phần nào
bỏotrỳớc sự bất đồng sẽ xảy ra giữa những ngỳời bôn-sê-vích
vàmen-sê-vích. Vi sau, trong thời kỳ cỏch mạng Nga lần thứ
nhất1905-1907,trongcaotràomạnhmẽc aV. a nôngdân,LêninđÃ
đặtvấnđixétlạicỳơnglnh Đảng công nhân dânnhruộngđấtcaV.ađảng,thaythiyêusỏch trả
những ruộng đất bị cắt bằng yêu sỏch tịch thu toàn bộruộng đất
caV.a địa chaV. và, trong điiu kiện chính trị nhất định,thì thực

hiệnquốc hữuhúaruộng đất.
"Bỏo cỏo caV.a ban biên tập bỏo "Tia lửa" tại Hội nghị (hội nghị
đại biiu) cỏc Ban chấp hành Đảng công nhân dân ch aV. - xÃhội
Nga" do Lê-nin viit, bức thỳ caV.a Ngỳời "Thỳ gửi "Hội liênhiệp
miin Bắc caV.a Đảng công nhân dân chaV. - xà hội Nga"", cỏc bàitiiu
luận "Trả lời "Bạn đọc"" và "Vi nhúm "Đấu tranh"" điugúp
phầnvàocuộcđấutranhcaV.aphỏi"Tialửa" nhằm đoàn kit
Đảng công nhân dân chaV. - xà hội Nga vi tỳ tỳởng và tổ
chứctrêncơsởcỳơnglnh Đảng công nhân dânnh,sỏchlỳợcvànguyêntắctổchứccaV.achaV.ngha
nh Đảng công nhân dân Mỏ
ccỏchmạng.
Trong"BỏocỏocaV.abanbiêntậpbỏo"Tialửa"...",Lê-ninkịchliệt chống lại
mỳu toan caV.a "phỏi kinh ti" muốn biin hội nghị Bê-lôxtốcd o c h ú n g t r i Ö u t Ë p ( c u è i t h á n g B a 1 9 0 2 ) t h µ n h Đ ạ i h
ội II caV.a đảng; Lê-nin đi ra ki hoạch chuẩn bị một cỏch
toàndiệnvàvữngchắcchoĐạihộiĐảngcôngnhândânchaV.-xÃhộiNga, là
đại hội sẽ thành lập lại đảng và giải quyit những vấn
điquantrọngnhấtcaV.atoànđảng:thôngquacỳơnglnh Đảng công nhân dânnh,thảorasỏchlỳợcđấu
tranhcaV.agiaicấpvôsảnchốnglạichiđộchuyênchivàchaV.nghnh Đảng công nhân dânatỳbảnv.v..L
ê-ninviitrằng"hiệnnaymọingỳờiđangchờđợiởđạihộiĐảngcôngnhândânchaV.
xÃ
hội
Nga
nhữngnghịq u y i t ® á p ø n g m ä i n h i Ư m v ơ c á c h m ¹ n g c ŭaV. a t h
ờiđại";

Lờitựa

XV

rằng "niubây giờchúng ta lựi bỳớc trong lúc thật là gay go

nhỳlúcnày,thìchúngtacúthichônvựitấtcảhyvọngcaV.ađảng dân chaV. - xà hội vi bỏ
quyin lÃnh đạo trong cuộc đấu tranhchính trị" (tr. 367 - 368).
Thỳ caV.a Lê-nin gửi "Hội liên hiệp miin Bắc caV.a Đảng
côngnhân dân chaV. - xà hội Nga" - một trong những tổ chức đầu
tiênaV.ng hộ tờ "Tia lửa" - là kiiu mẫu vi một sự phê bình cú
tínhnguyêntắctrêntìnhđồngchí.KhinhậnxétnhữngthiiusútcaV.a"cỳơng
lnh"
nh Đảng công nhân dân đÃđỳợcthôngquatạiĐạihộicaV.a"HộiliênhiệpmiinBắc"vàothỏngGiêng1902,vàvạchra
rằng cỏc tỏc giả bảncỳơng lnh
nh Đảng công nhân dân đà không hiiu cỏc vấn đi lý luận quan trọng
nhấtcaV.achaV.nghnh Đảng công nhân dânaMỏc,Lê-ninkêugọicỏcnhàhoạtđộngcaV.a"Hộiliên hiệp
miin Bắc" hÃy tham gia tích cực vào sự nghiệp thốngnhấtđảngcaV.ađảngdânchaV.xÃhộicỏchmạngcngnhỳngnhỳvàoviệcthảoracỳơnglnh Đảng công nhân dânnhcaV.ađảng.
Trongt × n h h × n h c á c h m ạ n g ở N g a đ a n g c h Ý n m u å i , d o t ỏ c
độngcaV.aphongtràocỏchmạngngàycàngmạnhmẽcaV.acôngnhân,n ô n
g d © n v µ c ŭaV. a t Ê t c ả n h ữ n g n g ỳ ê i l a o ® é n g , m à c ỏ c
đảng, cỏc trào lỳu cỏch mạng và đối lập đỳợc hình thành vi
tổchức và chính trị. Đảng công nhân dân chaV. - xà hội Nga
phảixỏc định thỏi độ caV.a mình đối với những đảng và trào lỳu
đútựytheochỗcỏcđảngvàcỏctràolỳuđúđạidiệncholợiíchcaV.agiaicấp
vàtầng lớp nào.
Vào cuối năm 1901 - đầu năm 1902 do việc thống nhất
cỏcnhúmvàtiiutổdântúyởNgavàởnỳớcn g o à i m à đ ả n g những
ngỳờixÃhộichaV.ngha
nh Đảng công nhân dân -cỏchmạngđÃrađời.Việcphục hồi "xu hỳớng dân túy
già cỗi" là một nguy cơ nghiêmtrọngđ ố i v ớ i đ ả n g m ỏ c xítcỏchmạng,nênmộtnhiệmvụlại
đặtr a t r ỳ ớ c đ ả n g d â n c h aV. x à h ộ i l à p h ả i ® Ê u t r a n h c h ố n g lạixuhỳớngxÃhộichaV.ngha
nh Đảng công nhân dân tiiutỳsảnđú:
"ChaV.ngha
nh Đảng công nhân dân xÃhội-cỏchmạnglàmộttrongnhữngbiiuhiệncaV.atínhkhôngkiên định vi tỳ
tỳởng caV.a giai cấp tiiu tỳ sản và c aV.a sự

tầmthỳờnghúachaV.ngh nh Đảng công nhân dân a xÃhộitheolốitiiutỳsản,nhữngbiiu


XVI

Lờitựa

hiệnmàđảngdânchaV.-xÃhộiphảiluônluôntiinhànhvàsẽtiinhành đấu tranh
quyit liệt đi chống lại", - V. I. Lê-nin đà viittrongbài"TạisaođảngdânchaV.xÃhộiphảikiênquyitvàquyitliệttuyênchiinvớibọnxÃhộichaV.nghnh Đảng công nhân dânacỏchmạng?"(tr.462).Bài "ChaV. nghnh Đảng công nhân dâna phiêu lỳu cỏch mạng"caV.a Lênin đà kịch liệt phêphỏn cỳơng lnh Đảng công nhân dânnh ruộng đất vàsỏch lỳợc caV.a
đảng xà hội chaV.nghnh Đảng công nhân dâna - cỏch mạng. Trong phần mở đầu cho
tuyên bố caV.a BanchấphànhvựngsôngĐônĐảngcôngnhândânchaV.xÃhộiNga"Gửi những công dân Nga" (lần đầu tiên in trong Toàn tập) Lê-nin cngnhỳng
đÃchỉ ra sựkhỏc nhau cú tínhnguyên tắc vicỏcquan
điimsỏchlỳợccaV.anhữngngỳờidânchaV.xÃhộicỏchmạngvàcaV.anhữngngỳờixÃhộichaV.nghnh Đảng công nhân dâna-cỏchmạng.
Cỏc bài bỏo caV.a V. I. Lê-nin in trong tờ "Tia lửa": "Cổ
độngchínhtrịvà"quanđiimgiaicấp""và"Thỳgửicỏc aV. y viênHộ
i
đồng địa phỳơng" là nhằm luận chứng cho sỏch lỳợc caV.a
đảngdânchaV.-xÃhộiđốivớiphongtràođốilậpcaV.agiaicấptỳsảntựdo chaV.
ngha.
nh Đảng công nhân dân Lê-nincholàcúthivàcầnphảilợidụngphongtràonày,khuyinkhíchnhữngbiiuhiệnbất
mÃn và phản khỏngtronghàng ngngnhỳ những ngỳời tự do chaV. nghnh Đảng công nhân dâna,
đồng
thời
phêphỏntínhchấtnửavờivàsựhènnhỏtcaV.ahọ:"ĐảngcaV.agiaicấpvôsả
nphảibiitnắmlấymọingỳờitựdochaV.nghnh Đảng công nhân dânađúngvàolúcanhtađangch
uẩnbịnhíchlênmộtvéc-sốc1)vàbắtanhtatiinlênmộtỏcsin2).Cònniuhọkhôngchịu,thìchúngtasẽtiinlêntrỳớc,khôngcầnđinhọvàvỳợtquahọ"(tr.338).
Trongc ỏ c b à i " V i d ù t o á n n g © n s á c h c ŭaV. a n h à n
ỳ ớ c " , "Những dấu hiệu caV.a sự phỏ sản", "Trong đời sống kinh ti caV.a nỳớc
Nga", "Dự luật mới vi bÃi công", V. I. Lê-nin
đÃphântíchtìnhhìnhkinhticaV.anỳớcNga,vạchtrầntínhchấtphảnd

ânc aV. a chínhsỏchc aV. achiđộNgahoàng, phỏcrabức
1) - đơnvịđochiiudàicaV.aNga,bằng0,044mét
2) - đơnvịđochiiudàicaV.aNga,bằng0,71mét

Lờitựa

XVII

tranhrừràngvisựtanrÃcaV.achiđộđịachaV.-chuyênchi.
Trong phần "Cỏc tài liệu chuẩn bị" caV.a tập này cú in
bài"Túmtắtdựthảocỳơnglnh Đảng công nhân dânnhthứnhấtcaV.aPlê-kha-nốpkèmtheomột
số
điim
sửa
đổi
dự
thảo
ấy",
"Ki
hoạch
thông
bỏoviquỏtrìnhthảodựthảocỳơnglnh Đảng công nhân dânnh","PhỳơngỏnbanđầucaV.aphầnl
ýluậntrongdựthảocỳơnglnh Đảng công nhân dânnh","Sơthảodànbàidựthảocỳơnglnh Đảng công nhân dânnh","Sơth
ảodựthảocỳơnglnh";
nh Đảng công nhân dân cỏcbàiinlầnđầulà:"Sơthảomộtsốđiimtrongphầnthựct
iễncaV.adựthảocỳơnglnh Đảng công nhân dânnh","BảnghiđoạnIvàIIcaV.adựthảocỳơnglnh Đảng công nhân dânnhthứn
hấtcaV.aPlê-khanốpvàsơthảođoạnItrongphầnlýluậncaV.acỳơnglnh Đảng công nhân dânnh","Phỳơng ỏn ban đầu
caV.aphầnruộngđấtvàkitluậncaV.adựthảo cỳơng lnh Đảng công nhân dânnh", "Bổ sung vào phần
ruộng
đất

và
công
xỳởngtrongdựthảocỳơnglnh Đảng công nhân dânnh".NhữngtàiliệuđúchứngtỏrằngLêninđÃlàmviệcrấtnhiiuđichuẩnbị"Dựthảocỳơnglnh Đảng công nhân dânnhcaV.a
Đảng công nhân dân chaV. - xà hội Nga", làm cho chúng ta
hiiubiit thêm vi vai trò caV.a Lê-nin trong việc thảo ra bản dự
thảochungc aV. a b a n b i ª n t Ë p v i p h Ç n t h ù c t i Ô n t r o n g c ỳ ơ n g
l nh Đảng công nhân dân n h
đảng. Đi làm việc đú, chẳng những Lê-nin đà viit phần núi
viruộngđấttrongcỳơngl nh Đảng công nhân dân nhđảngmà cònviitbảnsơthảolần
đầu caV.a phần kit luận. Phần cngnhỳng đỏng đỳợc chú ý đin nhiiu là
phỳơng ỏn ban đầu caV.a phần lý luận trong dự thảo cỳơngl nh Đảng công nhân dânnh
Đảng công nhân dân chaV. - xà hội Nga do Lê-nin viit, núilên
một trong những cuộc tranh luận gay gắt trong nội bộ banbiên
tập "Tia lửa": tại cuộc hội nghị c aV.a ban biên tập "Tia lửa"
ởMuynkhenv à o t h ỏ n g G i ª n g 1 9 0 2 k h i t h ¶ o l u Ë n b ¶ n d ù t h ¶ o thứ
nhất caV.a Plê-kha-nốp thì cú một "vấn đi vẫn chỳa đỳợc
giảiquyit(3phiiutỏnthànhvà3phiiuchống)làvấnđicúnênbắt
đầu từ việc núi đin nỳớc Nga không" (Văn tập Lê-nin, t.
II,1924, tr.15)nhỳLê-ninđinghị.
Trongp h ầ n " C ỏ c t µ i l i Ư u c h u È n b Þ " c ũngnhú n g c ú i n b à
i " T r ả lờinhữngnhậnxétcaV.aPlê-kha-nốpvàc-xenrốtvibài"Cỳơngl nh Đảng công nhân dân nh ruộngđấtc aV. ađảngdânch ŭaV.x·hé iNg a"" có


XVIII

Lờitựa

1

liên quan đin vụ xung đột giữa Lê-nin và Plê-kha-nốp khi

tranhluậnvềbài bỏonày trongban biêntập"Tia lửa".
Trong phần "Phụ lục" caV.a tập này cú in hai bức thỳ caV.a Lênin gửi giỏm đốc Viện bảo tàng Anh (ngày 21 và 24 thỏng Tỳ1902) đề nghị cho
Ngỳời đỳợc nghiên cứu trong thỳ viện caV.aViện bảo tàng.
ViệnnghiêncứuchnghĩaMỏc-Lê-nintrực
thuộcBanchấphànhtrungỳơng
ĐảngcộngsảnLiên-xô

Làmgì?
nhữngvấnđềcấpbáchtrongphongtràochúngta1
"... Đấu tranh trong đảng đem lại cho
đảngsức mạnh và sinh khí; bằng chứng lớn
nhất vềsự yiu đuối caV.a đảng, đú là ở chỗ đảng
ở
vàotìnhtrạngmơhồvàthiiunhữngranhg i ớ i ph
ân định rừ rệt, đảng mạnh lên bằng cỏchthanh
trừnhữngphầntửxấu..."

(TríchthỳcaV.aLỏtxangửiMỏc,ngày24thỏngSỏu
1852)

Viitv à o m ï a t h u 1 9 0 1
- thỏngHai1902
Inthànhsỏchriêngvàothỏn
gBa1902ởStút-ga

Theo đúng nguyên
văntrong sỏch, cú đối
chiiuvớibảnintrongvănt
ập:
Vl.I-lin."Trong12năm",1907

Bìacuốn"Làmgì?"caV.I.Lê-nin.-1902
ảnhthunhỏ


3

LêitùA
Cuèns á c h c h ó n g t ô i đ ỳ a r a đ â y c h o b ạ n đ ọ c , t h e o ý đ ị n
h ban đầu caV.a ngỳời viit, là nhằm phỏt triin tỉ mỉ những ý đÃ
núitrongbài"Bắtđầutừđâu?"("Tialửa" 2 số4,thỏngNăm1901) 1)
.Trỳớc hit,c h ú n g t ô i p h ả i x i n l ỗ i b ạ n đ ọ c l µ
®·
chËm
thùc
h i Ư n lêih ø a ® · n ó i t r o n g b µ i ấ y ( v à đ Ãt ừ n g đ ỳ ợ c n h ắ c đ i n
h ắ c l ạ i khit r ả l ê i n h i Ị u c © u h á i v µ t h ú r i ª n g ) . M é t t r o
n g n h ÷ n g l ý doc ŭaV. a s ù c h Ë m t r i ấy l à c ô n g c uộ c t h ö t hè n g n
h Ê t t Êt c ¶ c á c tỉc h ø c d © n c h ŭaV. x · h é i ë n g o µ i n ú í c , t i i n h µ n h v µ o t h á n g Sỏunămngoỏi(1
901)3.Lẽtựnhiên,ngỳờitachờđợikitquảcaV.a công cuộc ấy, vì niu
nú
thành
công
thì
cú
lẽ
phải
trình
bàyquanđ i i m c ŭaV. a b á o " T i a l ư a " , v Ị m Ỉ t t æ c h ø c , t h e o m ộ

t k h í a cạnhhơikhỏc;vàbấtluậntrongtrỳờnghợpnào,côngcuộcấythành công cũng
đem lại hy vọng chấm dứt đỳợc rất nhanhchúng tình trạng cú
hai khuynh hỳớng tồn tại trong đảng dânchaV.xÃhộ iNg a.Nhỳ bạnđọ cđÃbiit ,cô ng cu ộ c t hửlàmấy
đà thất bại, và nhỳ dỳới đây chúng tôi sẽ cố gắng chứng
minhrằngc « n g c u é c ® ó k h ô n g t h i đ i đ i n k i t q u ả
nàokhỏcthi
đỳợc,saukhitờ"Sựnghiệpcôngnhân"4,số10,đÃcúmộtchuyin
hỳớng mới theo "chaV. nghĩa kinh ti". ĐÃ đin lúc
hoàntoàncầnthiitphảitiinhànhmộtcuộcđấutranhkiênq u y
it
1)X e m T o µ n t Ë p , t i i n g V i Ö t , N h à x u ấ t b ả n T i i n b é , M á t - x c ¬ v a , t . 5 , tr.1-15.


4

V.I . L ê-nin

chốngkhuynhhỳớngấy,khuynhhỳớngmậpmờvàítdứtkhoỏt,nhỳngvì
thi lại càng dai dẳng và càng cú khả năng sốnglại dỳới nhiiu hình thức khỏc
nhau. Do đú, đi cỳơng ban đầucaV.a cuốn sỏch này đà phải
thayđổivà mở rộng thêm rất nhiiu.
ChaV. đi cuốn sỏch này đỏng lẽ là ba vấn đi đà nêu trong
bài:"Bắtđầutừđâu?".Tứclà:vấnđitínhchấtvànộidungchaV.yiucaV.ac
ổđộngchínhtrịcaV.achúngta;vấnđicỏcnhiệmvụtổchứccaV.achúngta;vấnđi
kihoạchxâydựngmộttổchứcchiinđấutoànNga,tiinhànhcùngmộtlú
cvàởnhiiunơi.Từlâu,tỏcgiả
đà chú ý đin những vấn đi ấy và đà cố gắng nêu lên một
lầntrêntờ"Bỏocôngnhân"5,khiđịnhtụcbảntờbỏoấynhỳngkhônglà
mđỳợc(xemchỳơngV).NhỳngýđịnhbanđầucaV.atôitrongcuốnsỏchnày,
ý

định
chỉ
nhằm
phân
tích
ba
vấn
đi
ấyvàtrìnhbàyquanđiimcaV.atôivớimứccúthilàmđỳợcdỳớimộthìn
hthứctíchcực,khôngdùnghoặcgầnnhỳkhôngdùng
đinbútchiin,thìđÃhoàntoànkhôngthithựchiệnđỳợcvìhailýdo.Một
mặt"chaV.nghĩakinhti"tỏrasốngdaidẳnghơnlàchúng tôi tỳởng
(chúng tôi dùng danh từ "chaV. nghĩa kinh ti" theonghĩarộng,nhỳđÃ
giải thíchtrong bàibỏo đăngở"Tialửa", số 12 (thỏng Chạp 1901), nhan
đi
là:
"Mạn
đàm
với
nhữngngỳờibảovệchaV.nghĩakinhti",bàibỏonàycúthinúilàbảntú
mtắtcaV.acuốnsỏch(màhiệnnaychúngtôiđỳarachobạn
đọc1)).NgỳờitađÃthấyrõrằngnguyênnhânsinh ranhữngýk
iinkhỏcnhauvicỏchgiảiquyitbavấnđitrênđiulàdosự
đốilậpcănbảngiữahaikhuynhhỳớngtrongđảngdânchaV.xÃhộiNga,nhiiuh ơ n l à d o s ù b Ê t ® å n g ý k i i n v i
c h i t i i t . M Ỉ t khác, sù lóng tóng cŭaV.a "phỏi kinh ti" do việc
trình bày cú hệthống những quan điim c aV.a chúng tôi trong bỏo
"Tia
lửa"
gâyra,đÃchothấyrõrằngthỳờngthỳờngchúngtahoàntoàndùng
1)XemToàntập,tiingViệt,NhàxuấtbảnTiinbộ,Mỏt-xcơva,t.5,tr.442- 451.

Làmgì?

5

nhữngngônngữkhỏcnhau;rằngdođú,chúngtasẽ khôngthi
đồng ý với nhau vi bất cứ điiu gì, niu chúng ta không bắt
đầuabovo1);rằngcầnphảithử"giảithích"mộtcỏchcúhệthống,càngđ ạ
i c h ú n g c à n g t è t , c ó d É n c h ø n g r Ê t n h i i u v Ý d ô c ô t h i , chot ấ t
cảnhữngngỳờithuộc"phỏikinhti",vitấtcảnhững
điim căn bản trong sự bất đồng ý kiin giữa chúng ta. Và tôi
đÃquyitt © m t h ư " g i ¶ i t h Ý c h " n h ú t h i , t u y b i i t r â r » n g n h ú t
h i s ẽ làm cho khuôn khổ cuốn sỏch này phình lên rất nhiiu và
cuốnsỏchphảirachậm,nhỳngtôikhôngthấycúcỏchnàokhỏchơn
đigiữl ờ i h ứ a ® · n ª u t r o n g b à i " B ắ t đ ầ u t ừ
đ â u ? " . N g o à i v i ệ c xin lỗi vi sự chậm tri này, tôi cngnhỳng
cú lời xin lỗi thêm là cuốnsỏch này rất thiiu sút vi hình thức
văn chỳơng: tôi đà phải làmviệchit sức gấp rútvà hơn nữa, tôi
luôn luôn phải ngừng lại vìbậnrấtnhiiucông việc khỏc.
Phân tích ba vấnđinúi trên vẫn là chaV.đichính caV.a cuốnsỏch,
nhỳng tôi đà phải bắt đầu bằng hai vấnđikhỏc cú tínhcỏch tổng
quỏt hơn: tạis a o ® è i v í i c h ó n g t a , m é t k h È u
h i ệ u "vôt ộ i " v à " t ù n h i ª n " n h ú k h È u h i Ö u " t ự d o p h ê b
ì n h " l ạ i l à một lời khiêu chiin thực sự? tại sao chúng ta lại không đồng
ývớin h a u đ ỳ ợ c , n g a y c ả v i v ấ n đ i c ă n b ả n l à v ấ n đ i v a
i t r ò caV.ađảngdânchaV.-xÃhộiđốivớiphongtràoquầnchúngtựphỏt? Tiip đú, việc
trình bày cỏc quan điimvitính chất và nộidung caV.a cổ động
chính trị đà chuyin thành việc giải thích sựkhỏc nhau giữa
chính trị công liên chaV. nghĩa với chính trị dânch aV. - xà hội; và
việc

trình
bày
cỏc
quan
điimvinhững
nhiệmvụt ổ c h ứ c t h ì đ Ã c h u y i n t h µ n h v i Ö c g i ¶ i t h Ý c h s ù
k h á c n h a u giữa lối làm việc thaV. công nghiệp, mà "phỏi kinh ti"rất lấy
làmthỏamÃn,vớisựtổchứccaV.anhữngngỳờicỏchmạngmàchúngtôic o i l
à k h ô n g t h i t h i i u ® ú î c . S a u n ÷ a , t ô i nhấnm ạ n h h ơ n nữađ i
n"kihoạch"xâydựngmộttờbỏochínhtrịchotoàn
1) - từ đầu


6

V.I . L ê-nin

7

nỳớc Nga, nhất là vì những ý kiin phản đối ki hoạch ấy
điukhông xỏc đỏng và ngỳời ta ít trả lời đỳợc đúng thực chất
caV.avấnđinêulêntrong bài"Bắtđầutừđâu?", tứclà: làmt hi n
ào
đi chúng ta cú thi tiin hành, cựng một lúc ở mọi nơi, việc
xâydựng cỏi tổ chức cần thiit cho chúng ta. Cuối cựng, trong
phầncuối cuốn sỏch, tôi hy vọng chứng minh đỳợc rằng chúng
tôi đÃlàm hit tất cả những gì mà chúng tôi cú thi làm đỳợc đi
ngừatrỳớcsự đo ạn tuy ệtvớ i "phỏikinh ti",mặcdầusự đoạntu
yệtấyđÃtrởthànhkhôngthitrỏnhkhỏi;rằngtờ"Sựnghiệpcôngnhân" đà cú đỳợc
một nội dung đặc biệt, hay cú nội dung "lịchsử" c ngnhỳng đỳợc, vì

nú diin tả đỳợc đầy đaV. nhất, nổi bật nhất,không phải là "ch aV.
nghĩa kinh ti" triệt đi, mà là tình trạng lộnxộn và dao động, tức
là những đặc trỳng caV.a cả một thời kỳlịchsửcaV.ađảngdânchaV.xÃhộiNga;rằngvìthi,mặcdựcuộcluậnchiinvớitờ"Sựnghiệpcôngnhân"thoạtmới
trông cú vẻnhỳ là mở rộng ra quỏ đỏng, nhỳng nú vẫn cú lý do
caV.a nú, vìniu không thanh toỏn đỳợc dứt khoỏt thời kỳ ấy thì
chúng takhôngthinàotiinlênđỳợc.
ThỏngHai1902

N.Lê-nin

I
Chủ nghĩa giáo điều
và"Tựdophấbình"
a)

"Tựdophấbình"nghĩalàgì?

"Tự do phê bình", không còn nghi ngờ gì nữa, đú là
khẩuhiệu thịnh hành nhất hiện nay, luôn luôn đỳợc núi đin
trongnhững cuộc tranh luận giữa những ngỳời xà hội chaV.
nghĩa vànhững ngỳời dân chaV. ở tất cả cỏc nỳớc. Thoạt tiên,
không
gì
kỳlạhơnlàthấymộttronghaibêntranhluậnlạitrịnhtrọngviện
đin tự do phê bình. Cú thi nào trong cỏc đảng tiin bộ lại
cúnhững ngỳời lên tiing chống lại cỏc luật hiin phỏp, ở phần
lớncỏcnỳớcchâuÂu,đangđảmbảotựdochokhoahọcvàtựdo
nghiêncứu k ho a học,đỳ ợ c chăng ?" ởđâ y , h ẳn cúcỏi gì k hỏc
đây!" - bất cứ ngỳời nào đứng ngoài cuộc, khi nghe thấy
cỏikhẩuhiệuthịnhhànhkiađỳợcnhắcđinhắclạiởkhắpmọingả

đỳờng, mà chỳa nắm đỳợc thực chất caV.a sự bất hòa thì tất nhiên
cngnhỳng điu tự nhaV. nhỳ thi. "Khẩu hiệu ấy rừ ràng là mộttrong
những từ do thỏa thuận với nhau mà đặt ra, những từ nàygiống
nhỳ những biệt hiệu, do quen dựng nên đỳợc thừa nhậnvà trở thành gầnnhỳ
những danh từchung vậy".
Thật thi, ai nấy điu biit rằng trong phong trào dân chaV. xÃhộiquốctingàynay* ,đÃhìnhthànhhaikhuynhhỳớng;
* Nhân tiện xin núi qua rằng đây là một hiện tỳợng gần nhú có
métkh«ngh a i t r o n g l Þ c h s ö c ŭaV. a c h ŭaV. n g h Ü a x · h é i h i ệ n đ ạ i , v à đ ặ c
b i ệ t l à mộth i ệ n t ỳ ợ n g v ô c ù n g a n ŭaV. i l ß n g n g ú ê i ; l Ç n đ ầ u t i ê n , s ù t
ranhchÊp


8

V.I . L ê-nin

giữa hai khuynh hỳớng ấy, cuộc đấu tranh cú lúc bựng lên
sỏngrựcnhỳmộtngọnlửachúilọi,cúlúclạidịuxuốngvàâm ỉ dỳới
đốngtrotàncaV.anhững"nghịquyitngừngchiin" t r a n g nghiêm.Cỏ
ikhuynhhỳớng"mới"nhằm"phêbình"chaV.nghnh Đảng công nhân dânaMỏc "cngnhỳ kỹ, giỏo điiu", đú là
cỏigìthìBéc-stanhđà núi lênvàMin-lơ-răngđÃchỉramộtcỏchkhỏrừrồi.
ĐảngdânchaV.xÃhộiphảibiinđổitừmộtđảngchaV.trỳơngcỏchmạngxÃhộithànhmộtđản
gdânchaV.cảilỳơngxÃhội.Yêucầuchínhtrịnày,Béc-stanhđÃbênhvựcbằngcảmộtloạtlý
lẽvà lý do "mới", khỏ ăn khớp với nhau. Ông ta ph aV. nhận
khảnăng đem lại cho chaV. nghnh Đảng công nhân dâna xà hội một cơ sở khoa học và
khảnăng chứng minh, theo quan điim duy vật lịch sử, rằng
chaV.nghnh Đảng công nhân dânaxÃhộilàtấtyiu,khôngthitrỏnhkhi;i;ôngtaphaV.nhậntìnhtrạngb
ầncựngngàycàngtăng,phaV.nhậnsựvôsảnhúavàtìnhtrạngnhữngmâ
uthuẫntỳbảnc h aV. nghnh Đảng công nhân dânangàycàngtrầmtrọng;ôngtatuyênbốrằngnga
ycảquanniệmvi"mụcđíchcuốicựng"c ng n g khôngvữngchắcgì,vàki

ênquyitbỏcbi;tỳtỳởngchuyênchínhvôsản;ôngtaphaV.nhậnsựđốilậpv
inguyêntắc
giữa nh÷ng khuynh húíng khác nhau trong néi bé chŭaV. nghĩnh Đảng công nhân dâna xà hội
đÃvỳợtr a n g o µ i k h u « n k h ỉ q u è c g i a , t r ë t h µ n h c ó t Ý n h c h Ê t q u è c t i .
Trỳớc
đây,nhữngcuộctranhluậngiữaphỏiLỏt-xanvàphỏiAi-xơnỏch6,giữaphỏiGhe-đơvàphỏikhảnăng7,giữaphỏiPhabiêngvàphỏidânchaV.-xÃhội8,giữaphỏiDâný 9 vàphỏidânchaV.xÃhội,vẫnnằmtrongphạmvithuầntúydântộc,phảnỏnhnhữngđặcđiimthuầnt
úydântộc,cúthinúilàđÃdiinratrênnhữngđịahạtkhỏcnhau.Giờđây(điiunàyhiệnnay đà rừ
ràng), phỏi Pha-biêng ở Anh, phái tham gia néi các ë Pháp,phái BÐcstanh10ë §øc, phỏi phê bình ở Nga, - tất cả cỏc phỏi ấy họp thành một
gia đình duy nhất, tâng bốc lẫn nhau, học h i;i lẫn nhau
vàcựngnhauchốngchaV.nghnh Đảng công nhân dânaMỏc"giỏođiiu".Cú lẽ trong cuộc tranhluận
đầu tiên thật sự cú tính chất quốctinày với chaV. nghnh Đảng công nhân dâna cơ hội
trongphongtràoxÃhộichaV.nghnh Đảng công nhân dâna,thìphỏidânchaV.xÃhộicỏchmạngquốctisẽl ớ n m ạ n h l ê n , đ aV. s ứ c c h ấ m d ứ t đ ỳ ợ c s ự p h ả n
đ ộ n g c h í n h t r ị h o à n h hànhtừlâuởchâuÂuchăng?

Làmgì?

9

giữachaV.nghnh Đảng công nhân dânatựdovàchaV.nghnh Đảng công nhân dânaxÃhội;ôngtaphaV.nhậnlýluận đấu
tranh giai cấp, chol à k h ô n g t h i á p d ô n g đ ỳ ợ c l ý luận
đúvàomộtxÃhộithậtsựdânchaV.,đỳợcquản lýtheoýchícaV.a
đa số, v.v..
Nhỳ vậy là việc đòi hi;i phải cú một bỳớc chuyin cỳơng quyit
từ phong trào dân chaV. - xà hội cỏch mạng sang
phongtràoxÃhộicảilỳơngtỳ sản,l ạ i đ i
đôi
với
một
b ỳ ớ c c h u y i n khác, cũngnhúng kh«ng kÐm phần cỳơng quyit,
sang phê bình theoquan điim tỳ sản tất cả những tỳ tỳởng cơ

bản caV.a chaV. nghnh Đảng công nhân dânaMỏc.Vàvìtừlâu,việcphêbìnhchaV.ngha
nh Đảng công nhân dân MỏcđÃđỳợctiinhành
trên cỏc diin đàn chính trị và trên giảng đỳờng trỳờng đạihọc,
trong rất nhiiu sỏch vở và trong một loạt những trỳớc tỏcuyên
bỏc, vì từ hàng chục năm nay, nú đà đỳợc nhồi nhét mộtcỏch
cú hệ thống vào thi hệ tr caV.a cỏc tầng lớp cú học,
nênkhônglấy gìlàm lạ rằng k huy nh hỳớng "phêbìnhmớ i" tr
ong
đảng dân chaV. - xà hội xuất hiện ra là đà thành hình hẳn
hoingay,giốngnhỳMi-néc-vơxuấthiệntừđầuGiuy-pi-te11vậy.Vi
mặt
nội dung caV.a nú, khuynh hỳớng này không cần gì phải tự phỏt
triin và hình thành nữa: nú đà đỳợc chuyin trực tiip
từsỏchbỏotỳsảnvàosỏchbỏoxÃhộichaV.nghnh Đảng công nhân dânarồi.
Ta bàn tiip. Niu sự phê bình vi mặt lý luận và những
thamvọng chính trị caV.a Béc-stanh vẫn còn chỳa rừ đối với một
sốngỳời, thì đà cú những ngỳời Pháp ra søc chøng minh mét
cáchthùc tiin "phú¬ng pháp míi". Lần này nữa, nỳớc Phỏp đÃ
lạixứngđỏngvớithanhdanhcngnhỳlà"nỳớc,tronglịchsửcaV.amình,cuộc đấu
tranhgiaicấpđỳợctiinhànhmộtcỏchkiênquyitđincựng, hơn ở đâu hit" (Ăngghen,
trích
lời
núi
đầu
trong
cuốn"Der18Brumaire"caV.aMỏc)12.Nhữngn g ỳờix à h ộ i c h aV. ngha
nh Đảng công nhân dân Phỏp
đà bắt đầu, không phải bằng lý luận mà bằng hành động;những điiu
kiện chính trị caV.a nỳớc Phỏp tiin triin hơn vi mặtdân ch aV. đÃ
cho phép họ chuyin đỳợc ngay sang "ch aV. nghnh Đảng công nhân dâna Bécstanhthựctiin",vớitấtcảmọihậuquảcaV.anú,Min-lơ-rănglà

10

V.I . L ê-nin

một ví dụ sỏng ti;vichaV. nghnh Đảng công nhân dâna Béc-stanh thực tiin ấy; không phải
ngẫunhiênmàcảBéc-stanhlẫnPhôn-mađÃhănghỏiđinnhỳ thi trong việc vội vÃ
bênh vực và ngợi khen Min-lơ-răng!Thật vậy, niu đảng dân
chaV.
xÃ
hội
thực
ra
chỉ
là
một
đảng
cảilỳơngv à p h ả i c ú c a n đ ả m c ô n g k h a i n h × n n h Ë n ® i i u
Ê y , t h ì ngỳời xà hội chaV. ngha
nh Đảng công nhân dân không những cú quyin tham
gia,màcònp h ả i l u « n l u « n c è g ¾ n g đ i đ ỳ ợ c t h a m g i a m é t n é i
c ỏ c t ỳ sản.NiudânchaV.,vithựcchất,cúnghnh Đảng công nhân dânalàthaV.tiêusựthốngtrịgiai
cấp,thìviệcgìmàmộtbộtrỳởngxÃhộichaV.ngha
nh Đảng công nhân dân lại không dựng những bài diin
vănvihợp tỏc giai cấpđilàm đeplòng thi giới tỳ sản? Việc gì mà
vị bộ trỳởng đú lại không giữchức vụ caV.a mình, ngay cả sau
khi những vụ cảnh binh tàn sỏtcông nhân đà vạch rừ hàng
trăm,
hàng

nghìn
lần,
thực
chất
caV.asựcộngtỏcdânch aV.giữa cỏcgiaicấp?Việcgìmàvịbộtrỳởng
đú lại không đích thân tham gia chúc mừng Nga hoàng, k
mànhữngngỳờixÃhộichaV.nghnh Đảng công nhân dânaPhỏpđÃkhônggọibằngcỏitênnàokhỏc,mà
gọi là tên treo cổ ngỳời, tên đỏnh ngỳời bằng roidavàtênbắtngỳờiđiđày(knouteur,p e n d e u r e t déportateur)? Và đi đin bự lại cỏi việc làm
cho
chaV.
nghnh Đảng công nhân dâna
xÃhộib ị n h ụ c n h à v à t ự t h ú a m ạ ® i n c ù n g c ù c n h ú t h
i t r ú í c toàn thi giới, đi chuộc lại việc làm bại hoại ý thức xà hội
chaV.nghnh Đảng công nhân dânacaV.aquầnchúngcôngnhân,cơsởduynhấtcúthiđảmbảot hắng lợ i cho ch ón g ta, ng úê i t a đà cung cấp cho chúng ta nhữngdự ỏnrất kêu vi những
cải cỏch nhi; nhặt, nhi; đinnỗi ngỳời ta đà từng buộc đỳợc
những chính phaV. tỳ sản phảilàmnhiiuhơnthinữa!
Aikhôngcốýnhắmmắtl ạ i t h ì k h ô n g t h i k h « n g t h Ê y
r»ng khuynh hỳớng "phê bình" mới trong ch aV. ngh nh Đảng công nhân dâna xÃ
hộichẳngq u a c h ỉ l à m ộ t h ì n h l o ạ i m ớ i c aV. a ch

ngha
cơ
hộimàthôi.Vàniuxétngỳời,khôngcăncứv µ o b é á o h µ o nhoán

gh ä t ù k h o á c c h o h ọ h o ặ c v à o c á i t ª n k h á k ê u h ọ t ự
đặtc h o h ọ , m à c ă n c ứ v à o c á c h h ä h µ n h đ ộ n g , v à o n h ữ
ng

Làmgì?

11

tỳ tỳởng mà họ thựctitruyin bỏ, thì thấy rừ rằng "tự do
phêbình"làtựdocaV.akhuynhhỳớngcơhộichaV.nghnh Đảng công nhân dânatrongđảngdânchaV.xÃhội,làtựdobiinđảngdânchaV.-xÃhộithànhmột
đảng dân chaV. cải lỳơng, là tự do đỳa những tỳ tỳởng tỳ sản
vànhữngthànhphầntỳsảnvàotrongchaV.nghnh Đảng công nhân dânaxÃhội.
Tự do là một danh từ lớn, nhỳng chính dỳới lỏ cờ tự do
côngnghiệpmàcỏccuộcchiintranhcỳớpbúcghêtởmnhấtđÃđỳợctiin hành; chính
dỳới lỏ cờ tự do lao động mà ngỳời ta đà cỳớpbúc những ngỳời
lao động. Mấy tiing "tự do phê bình", đúngnhỳ ngúêi ta ®ang
dùng hiƯn nay, cũngnhúng chøa ®ùng mét sù dốitrỏ nhỳ thi. Những
ngỳời thực sự tự tin là đà đẩy khoa học
tiintới,thìkhôngđòihi;ichonhữngquanniệmmớiđỳợctựdotồntại bên
cạnhnhữngquanniệmcngnhỳ,màđòithaythinhữngquan niệm cngnhỳ bằng những quan
niệm mới. Nhỳng hiện nay, nhữngtiing hô "tự do phê bình
muôn
năm!"
làm
cho
ngỳời
ta
nhớnhiiuđincâuchuyệnngụngônvicỏithựngrỗng1).
Làm ộ t n h ó m c è k i t , c h ó n g t a n ¾ m c h Ỉ t t a y n h a u ® i t h
e o mét con ®úêng hiim trở khú khăn. Tứ phía quanh chúng ta điucú k thự, và
chúng ta hầu nhỳ luôn luôn phải đi dỳới làn đạnc aV.a chúng.
Chúng ta đoàn kit với nhau do một quyit định tựnguyện, chính
là đi đỏnh bại k thự và không sa vào vngnhỳng lầy bêncạnh,mànhững
ngỳời
đang
ở

trong
đú,
ngay
từ
lúc
đầu,
lạitrỏchc h ú n g t a l à đ Ã l ậ p n h ó m r i ª n g v à đ Ã c h ọ n c o n ® ú
êng
®Êut r a n h c h ø k h ô n g p h ả i l µ c o n ® ú ê n g h ò a g i ả i . Th im àm ộ
t sốtrongchúngtađÃbỗnggàolên:tahÃyvàovngnhỳnglầyấyđi!-rồi khi ngỳời ta cố làm
cho họ xấu hổ vi việc đú, thì họ trả lời:cỏc ngỳời thật là lạc hậu!
cỏc
ngỳời
không
cho
chúng
tôi
cúquyintựdomờicỏcn g ỳ ờ i đ i v à o c o n ® ú ê n g t ố t đ e p h
ơ n , thimàkhô ng biitx ấuhổ à! Vâng ,thỳacỏ cngài,cỏ cngàicú
1)NgụngôncaV.aI.A.Crỳ-lốp.


12

V.I . L ê-nin

quyin tự do không những mời chúng tôi mà còn cú quyin tự
domuốn đi đâu thì đi, dầu là nhảy vào v ngnhỳng lầy; chúng tôi
cngnhỳngthấy chính vngnhỳng lầy ấy là chỗ ở chính đỏng c aV.a cỏc ngài,
vàtrong phạm vi khả năng caV.a chúng tôi, chúng tôi sẵn sàng

giúpcỏc ngàidọn nhà đin ở đấy. Nhỳng cỏc ngài hÃy buông
taychúng tôi ra, đừng bỏm lấy chúng tôi và đừng làm nhơ bẩn
cỏidanh từ vnh Đảng công nhân dân đại là tự do, vì chúng tôi c ngnhỳng thi, chúng tôi
cú"quyin tự do" muốn đi đâu thì đi, tự do đấu tranh chống
vngnhỳnglầycngnhỳngnhỳchốngnhữngknhẩyvàovngnhỳnglầy!
b) Những ngời biện hộ mới ời biện hộ mới
cho"Tựdophấbình"

Vàchínhkhẩuhiệunày("tựdophêbình")làkhẩuhiệumới
đâyđÃđỳợctờ"Sựnghiệpcôngnhân"(số10),cơquancaV.a"Hộiliênhiệpn
hữngngỳờidânchaV.xÃhộiNga"ởnỳớcngoài13trịnht r ọ n g
nêu
lên,
không phải nhỳ một định lý lý luận,
m à nhỳmộtyêusỏchchínhtrị,nhỳmộtlờigiảiđỏpvấnđi:"cúthi
đoànkitcỏctổchức dânchaV.-xÃhộihoạtđộngởngoàinỳớc
đỳợc không?" - "Muốn đoàn kit đỳợc vững chắc thì cần phải
cútự do phê bình" (tr. 36).
Từlờituyênbốđú,cúthirútrahai kitluậnrất rừràng:1.Tờ
"Sự
nghiệp
công
nhân"
đảm
nhiệm
việc
bênh
vực
khuynhhỳớngcơhộichaV.nghnh Đảng công nhân dânatrongphongtràodânchaV.xÃhộiquốctin ó i c h u n g ; 2 . t ê " S ù n g h i Ö p c ô n g n h â n " ® ß i t ù
d o c h o c h aV.

nghnh Đảng công nhân dânacơhộitrongđảngdânch aV. -xÃhộiNga.TahÃy xétcỏc
kitluậnấy.
Tờ"Sựnghiệpcôngnhân""đặcbiệt"khônghàilòngvì"bỏo"Ti
alửa"vàtạpchí"Bìnhminh" 14đÃcúxuhỳớngtiênđoỏnsự
đoạntuyệtgiữaphỏiNúi vàphỏiGi-rôngđanh15trongphongtràodânchaV.-xÃhộiquốcti".
__________
*Bàix à l u ậ n b ỏ o " T i a l ö a " , s è 2 ( t h á n g H a i 1 9 0 1 ) , ® e m s o s á n h
haikhuy nh hú íng c ŭaV. a g iai cấpvô sảncỏ ch mạng ( khuy nh h ỳ ớ ng c ỏ c h

Làmgì?

13

"Đối với chúng ta, núi chung, việc núi đin phỏi Núivà phỏiGirông-đanhtrong hàng ngũngnhú d©n chŭaV. - x· héi - chŭaV. bót tê "Sự
nghiệpcôngnhân"làB.Cri-tsép-xkiviitlàmộtsựloạisuylịchsửnôngcạn,lạlựngdỳớingòibútcaV.amộtngỳờimỏc-xít:phỏiNúivà
phỏi
Gi-rôngđanht r ỳ ớ c k i a k h « n g t i ª u b i i u c h o n h ÷ n g t Ý n h k h Ý k h á c n h a u
hoặcnhữngtràolỳu tríthứckhỏcnhau,nhỳ những sửgiatỳtỳởng cúthitỳởng,m à t i ª u b i i u c h o n h ÷ n g g i a i c ấ p
h o ặ c n h ữ n g t Ç n g l í p khác nhau - một bên là giai cấp tỳ sản
bậc trung, còn một bên là giaicấp tiiu thị dân và giai cấp vô sản.
Nhỳng trong phong trào xà hội chaV.ngha
nh Đảng công nhân dân hiệnnay,khôngcúsựxungđộtquyinlợigiai
cấp;tất cả(do B.Cri-tsép-xki viit ngả) cỏc phe phỏi trong phong trào đú,
ki
cả
phỏi
Bécstanhq u y i t l i ệ t n h Ê t , ® i u h o à n t o à n đ ứ n g t r ª n l Ë p t r ú ê n g q u
y i n l ỵ i giaicấpcaV.agiaicấpvôsản,lậptrỳờngđấutranhgiaicấpcaV.agiaicấpvôsả
nđigiảiphúnggiaicấpvôsảnvichínhtrịvàkinhti(tr.32-33).

Thật là một lời khẳng định tỏo bạo! B. Cri-tsép-xki hỏ
khôngbiit cỏi việc mà từ lâu mọi ngỳời đà thấy là: việc tầng
lớp"cỏcviện snh Đảng công nhân dân" tham gia đông đảovào phong trào xà hội chaV.
nghnh Đảng công nhân dânatrongmấynămgầnđâyđÃđảmbảochochaV.nghnh Đảng công nhân dânaBéc-stanh
đỳợc phổ biin nhanh chúng, đú sao? Và điiu chaV. yiu là tỏc
giảcaV.a chúng ta đà căn cứ vào đâu mà tuyên bố rằng chính
"phỏiBéc-stanh quyit liệt nhất" cngnhỳng đứng trên lập trỳờng đấu
tranhgiai cấpđi giảiphúng giaicấpvôsảnvi chínhtrịvà kinhti? Cỏi
đú ta không biit. Cri-tsép-xki đang kiên quyit biện hộ cho
phỏiBéc-stanh quyit liệt nhất nhỳng không cú một lý lẽ nào,
một lýdonàođilàmchứngcớcả.Rừrànglàtỏcgiảchorằngkhiôngta
mạng vàkhuynhhỳớngcơhộichaV.nghnh Đảng công nhân dâna)vớihaikhuynhhỳớng caV.a giai
cấp tỳ sản cỏch mạng hồi thi kỷ XVIII (khuynh hỳớng Gia-cô-banh "phỏiNúi" - và khuynh hỳớng Gi-rông-đanh). Tỏc giả bài ấy là Plê-khanốp.Ngàynaycảbaphỏi:phỏidânchaV.lậphiin,phỏi"Vôđi"16vàphỏimen-sê-víchđiuvẫn
cònrấtthích
núiđin"phỏiGia-cô-banh"trongđảngdânchaV.-xÃhộiNga.NhỳngkhiPlê-khanốpđÃdựngkhỏiniệmấylầnđầutiênđichốngcỏnhhữutrongđảngdânchaV.xÃhội,thìđiiuđúngàynayngỳờitalạithíchlờđihoặc...quênđi.1)
1)ChúthíchcaV.atỏcgiảtrongbảninnăm1907.


14

V.I . L ê-nin

lặpl ạ i đ i i u m µ p h á i B Ð c s t a n h q u y i t l i Ư t n h Ê t n ó i v i b ả n t h â n họ thì lời khẳng định caV.a ông ta
khôngcầncúchứngcớgìcả.Nhỳng còn gì "nông cạn" bằng căn cứ vào lời
những ngỳời đạidiện cho một khuynh hỳớng núi vi bản thân
họ
mà
xét
đoỏn
vitoànbộkhuynhhỳớngấy?

Còngìnôngcạnhơncỏi"triitlý"đÃ
đỳợc rút ra sau đú vi hai kiiu khỏc nhau hoặc hai con
đỳờngkhỏc nhau, thậm chí hoàn toàn đối lập nhau, c aV.a sựphỏt
triincaV.a đảng ("Sự nghiệp công nhân", tr. 34-35)? Những ngỳời
dânchaV. - xà hội Đức, cỏc bạn thấy không, họ thừa nhận sự
hoàntoàntựdophêbình,nhữngngỳờiPhỏplạikhôngthừanhận
điiu đú, và chính tấm gỳơng caV.a họ đà chỉ ra tất cả "sự tai
hạicaV.atính cốchấp".
Chúng ta sẽ trả lời: chính tấm gỳơngcaV.aB. Cri-tsépxkichứngti;rằngđôikhicngnhỳngcúnhữngngỳờitựxỳnglàmỏcxítmàl ạ i x e m x é t lị ch s ử theođ ú n g n h ỳ" k i i u c aV. a I-lô-vaixki"17.
Đigiảithíchsựthốngnhấtc aV. a đảngĐứcvàsựphântỏnc aV. a
đảngxÃhộich aV. ngh nh Đảng công nhân dân aPhỏp thìchẳngcầnphảitìmranhững
đặc điim caV.a lịch sử nỳớc này hay nỳớc kia, chẳng cần phải
đốichiiunhữngđiiukiệncaV.achiđộnửachuyênchiquânsựvới những điiu kiện caV.a
chi độ đại nghị cộng hòa, chẳng cần phảixem xét hậu quả c aV.a
Công
xÃ
Pa-ri
và
caV.a
đạo
luật
ngoại
lệchốngnhữngngỳờixÃhộichaV.ngh nh Đảng công nhân dân a 18,chẳngcầnphảisosỏnhtì
nh hình và sựphỏt triin kinht i , c h ẳ n g c ầ n p h ả i n h ớ
đin
s ự việclà"sựphỏt triinchỳatừngthấycaV.ađảngdânchaV.xÃhội
Đức"đ Ã đ i đ ô i v í i m é t c u é c ® Ê u t r a n h k i ª n q u y i t c h ú a t õ
n g có trong lÞch sư cŭaV.a chaV. ngha
nh Đảng công nhân dân xà hội, không những
chốngnhữngsailầmvilýluận(Muyn-béc-gơ,Đuyrinh*,nhữngngỳời

* Khi Ăng-ghen công kích Đuy-rinh, k đỳợc một số khỏ lớn
nhữngngỳờiđạidiệnđảngdânchaV.xÃhộiĐ ứ c đ ồ n g t ì n h , t h ì c ú n h ữ n g ngỳờiđÃbắtlỗiĂngghenl à g a y g ắ t , c è c h Ê p , t h i i u t ì n h đ ồ n g c h Ý tronglóctranhluËn
,v.v . , t h Ë m c h í b ắ t
lỗi
một
cỏch
công
khai,tại
đ ạ i hộiđảng.Môxtơ, cựng vớicỏc đồng chíc aV. a ông ta,đÃđinghị (vớiĐại

Làmgì?

15

xÃhộichaV.ngh nh Đảng công nhân dân a -giảngđỳờng21 ),màchốngcảnhữngsailầmvi
sỏch lỳợc nữa (Lỏt-xan) v. v. và v. v.. Làm nhỳ thi cngnhỳng bằngthừa
thôi!NhữngngỳờiPhỏpcÃinhauvìhọcốchấp;nhữngngỳờiĐức đoàn kitvì họ là
nhữngđứa tr rấtngoan.
Và xin hÃy chú ý điiu này là ngỳời ta dựng cỏi tỳ tỳởng
sâusắck h ô n g g ì b ì k ị p ấ y l à n h ằ m đ i " k h ú í c t õ " m ộ t s ự v i ệ
cđÃ
đỏnh đổ hoàn toàn những lời biện hộ cho phỏi Béc-stanh.
PhỏiBéc-stanh cúđứngtrên lập trỳờng đấu tranh giai cấp caV.a
giaicấp vô sản không, - vấnđiđú chỉ cú thi giải quyit một
cỏchvnh Đảng công nhân dânnh viin và dứt khoỏt bằng kinh nghiệm lịch sử mà thôi.
Chonên, cỏi cú ý nghnh Đảng công nhân dâna quan trọng nhất ở đây chính là tấm
gỳơngnỳớc Phỏp, nỳớc duy nhất trong đú phỏi Béc-stanh đÃ
thử
tìmcỏchtựlựchànhđộng,vớisựhoannghênhnhiệtliệtcaV.anhữngngỳời
Đứccựngphỏivớihọ(vàmộtphầncaV.anhữngngỳờicơ hội chaV. nghnh Đảng công nhân dâna Nga: xem "Sự

nghiệp công nhân", số 2 - 3, tr. 83 -84). §em sù "cè chÊp" c aV.a
những
ngỳời
Phỏp
ra
mà
dẫn
chứng,thìngoàigiỏtrị"lịchsử"(theokiiuNô-dơđrép 22)c aV. a núra,đúchỉlàtìmcỏchlấpliimnhữngviệchitsứckhúc
h ị u b ằ n g những lời lẽ gay gắtmà thôi.
Vảchăng,c h ú n g t a k h « n g h i c ú ý đ ị n h b i; m ặ c n h ữ
ng
ngỳờiĐứcchoB.C r i - t s Ð p x k i v µ n h i i u n h µ b i Ư n h é k h á c cŭaV.a" t ù d o p h ê b ì n h " .
N i u " p h á i B Ð c - s t a n h q u y i t liệtnhất "
hộinăm187719)khôngđăngnhữngbàic aV. a Ăngghentrênbỏo"Vorwọrts"20,cholà"không cúlợichođạiđasốbạnđọc";V
antich(Vahlteich)t hì t u y ª n b è r » n g v i ệ c đă ng nh ữ ng bài ấ y đà l à m hại lớ n
c ho
đảng,rằngĐuy-rinhcngnhỳngđÃgiúpíchchođảngdânchaV.xÃhội:"chúngtanênsửdụngtấtcảmọingỳờicholợiíchcaV.ađảng,vàniucỏcgiỏosỳtra
nhluận với nhau thì tờ "Vorwọrts" không phải dựng đi làm diin đàn cho
hä"("Vorwärts",s è 6 5 , n g µ y 6 t h á n g S á u 1 8 7 7 ) . N h ú a i
n Ê y ® i u t h Ê y , ® â y l à một ví dụ nữa vi việc biện hộ cho "tự do
phê bình", cỏc nhà phê bình hợpphỏp và những ngỳời cơ hội ch aV. ngh nh Đảng công nhân dâna
bất hợp phỏp caV.a chúng ta vẫnthỳờng hay đem ngỳời Đức ra chứng dẫn,
cần phải lấy ví dụ đú ra mà suynghnh Đảng công nhân dânthìtốthơn!


V.I . L ê-nin

16

còn đỳợc dung túng trong đảng Đức thì đú chỉ là trong

chừngmực họ cònphục tựngnghị quyit Han-nô-vơ là nghị quyit
kiênquyitbỏcbi;những"điimsửađổi"caV.aBécstanh23,vànghịquyitL u bichlànghịquyit(mặcdầutấtcảtínhchấtngoại
giao caV.a nú) vẫn chứa đựng một lời cảnh cỏo thực sự đối với Bécstanh24 .Đứngviphỳơngdiệnlợiíchc aV.a đảngĐức,ngỳờita
cúthikhông thừa nhận tính chất ngoại giao ấy là hợp
thời,ngỳời ta cúthitự hi;i trong hoàn cảnh ấy, phải chăng một
sựhòa giải xấu còn hơn là một cuộc tranh chấp tốt; túm lại,
ngỳờita cúthicú ý kiin khỏc nhau khi đỏnh giỏphỳơng
phỏpnàyhayphỳơng phỏpkhỏcđibỏc bi; chaV. nghnh Đảng công nhân dâna Béc-stanh,
nhỳngngỳời ta khôngthinào không thấy rằng đảng Đức đà hai
lầnbỏc bchaV. nghnh Đảng công nhân dâna Béc-stanh. Cho nên tin rằng cái thÝ
dơvingúêi §øc xác nhËn cái thuyit cho r»ng "phái Béc-stanh
quyitliệtnhấtđứngtrênlậptrỳờngđấutranhgiaicấpcaV.agiaicấpvôsảnđ
igiải phúng giai cấp vô sảnvikinhtivàvichính trị", thìnhỳthilà
hoàn toàn không hiiu gì những điiu đang diin ratrỳớcmắt tất
cảmọingỳời*.
*CầnchúýrằngvichaV.nghnh Đảng công nhân dânaBéc-stanhtrongđảngĐức,tờ"Sựnghiệpcông nhân" luôn
luônchỉthuậtlạimộtcỏchđơnthuầnnhữngsựviệc,màhoàn toàn "không đỳa ra" một nhận
xét nào caV.a mình vi những sự việc đú cả.Vídụ,xemsố23,tr.66,núiviĐạihộiStútga25:tấtcảmọisựbấtđồngýkiinđiuquyvivấnđi"sỏchlỳợc",vàngỳờitac
hỉxỏcnhậnrằngtốiđại
đasốvẫntrungthànhvớisỏchlỳợccỏchmạngđÃđiratrỳớckia.Hoặcsố45 , tr . 2 5 vµ c ác tr a ng t i i pt he o , c hØ t hu Ët l¹ i m é t c á c hđ ơ ng i ả n nhữ ng dii
n văn đọc tại Đại hội Han-nô-vơ, và đăng lại nghị quyit caV.a Bê-ben; còn trìnhbàyvàphêbìnhBécstanhthìlạihoÃnlại(nhỳtrongsố23),hensẽnúitrongmột"bàibỏođặcbiệt".Điiukỳlạlàởtrang33,trongsố45,chúngtalạiđọcthấy:"...nhữngquanđiim,doBê-bent r ì n h b à y ,
đỳợc
đ ạ i đ a s ố trong đại hội aV.ng hộ", và sau đú một chút: "...Đa-vít đà bênh
vực nhữngquan điim caV.a Béc-stanh... Trỳớc hit, Đa-vít đà cố gắng chứng
ti;
rằng...Béc-stanhvàcỏcbạnhữu,tuythi(sic!
1)
),vẫnđứngtrênlậptrỳờngđấutranh
1)đúngthi!

Làmgì?

17

Hơn thi nữa. Nhỳ chúng tôi đà vạch rừ, tờ "Sự nghiệp
côngnhân" phỏt biiu trỳớc đảng dân chaV. - xà hội Ngađi đòi "tự
dophêbình"vàbênhvựcchaV.nghnh Đảng công nhân dânaBéc-stanh.Rừrànglàtạpchíấy đà xỏc
nhận
rằng
chúng
ta
đÃ
xúc
phạm
một
cỏch
khôngchínhđỏngđincỏc"nhàphêbình"vàphỏiBéc-stanhcaV.achúngta.
Nhỳngnhữngaibịxúcphạm?bịaixúcphạm?ởđâu?vàkhinào?tạisaolạikhôngchínhđỏng?Vi
những điim này, tờ "Sựnghiệp công nhân" làm thinh; không lần nào
tạp chí ấy núi đintên một nhà phê bình nào ngỳời Nga, hoặc
tên một ngỳời Ngatheo Béc-stanh! Chúng ta chỉ còn cú việc lựa
chọn một trong haigiả thuyit cú thi cú đỳợc.Hoặclà bên bị xúc phạm
một cỏchkhông chính đỏng không phải ai khỏc mà chỉ là bản
thân tờ "Sựnghiệp công nhân" (điiu này đà đỳợc xỏc nhận bằng
sự việc làhai bài bỏo đăng trong số 10 chỉ độc núi đin những
điiu mà tạpchí "Bình minh" và bỏo "Tia lửa" công kích tờ "Sự
nghiệp
côngnhân"t h ô i ) . M µ n h ú t h i t h × l à m s a o g i ả i t h í c h đỳ ợ c đ i i u
k ỳ l ạ nàyl à : t ờ " S ù n g h i Ö p c ô n g n h â n " đ Ã l u « n l u « n k i ê n
q u y i t t ừ chốimọisựđoànkitvớichaV.nghnh Đảng công nhân dânaBécstanh,màlạichỉcúthitựb i ệ n h ộ c h o m × n h b » n g c á c h n ó i t

ètcho"pháiBÐcs t a n h quyitliệtnhất"vàaV.nghộtựdophêbình?Hoặclànhữngngỳờibị
xúc phạm một cỏch không chính đỏng lại là những
ngỳờingoàicuộc.Thithìvìcớgìmàkhôngnêutênhọra?
Nhỳv ậ y , c h ú n g t a t h Ê y t ê " S ù n g h i Ư p c « n g n h
ân"vẫn
tiiptụcchơicỏitròhút i m m à t ạ p c h Ý Ê y v É n c h ¬ i t ừ k h i m
ớirađời(chúngt ô i s ẽ c h ỉ r ừ ở đ o ạ n s a u ) . V µ s a u n ữ a , x
inchúýđ i n v i Ö c á p d ô n g t h ự c t i i n l ầ n đ Ç u t i ª n c á i
" t ự dop h ê bình" nổ itiingấy!
Thậtra thìsự tựdoấyđà đỳađin
giai cấp...". Những dòng đú viit vào thỏng Chạp 1899 và đin thỏng
Chín1901,tờ"Sựnghiệp côngnhân"cú lẽđÃkhôngtintỳởngrằngnhữnglờinúicaV.a
Bê-benlàđúngnữa,nênđÃlặplạiquanđiimcaV.aĐa-vítcoinhỳcaV.abản thân mình !


18

V.I . L ê-nin

chỗ không những hoàn toàn không cú phê bình gì cả, mà
cònhoàn toàn không cú cả sự nhận xét độc lập nữa. C ngnhỳng tờ
"Sựnghiệp công nhân" ấy đà làm thinh, nhỳ giấu một bệnh
kín(theolờinúirấtchínhxỏccaV.aXta-rôve26),khôngnúigìđinviệc cú một chaV. ngh nh Đảng công nhân dâna Béc-stanh
Nga, lạiđinghị trị bệnh ấybằng cỏchchép lại từng chữcỏi đơn
thuốc Đức mới nhất dànhriêngđiđiiu trị cỏi loại bệnh ấy ở Đức!
Đỏng lẽ là tự do phêbình, thì lại bắt chỳớc một cỏch nô lệ,... tệ
hơn
nữa:
bắt
chỳớcnhỳkhỉ!

Nhữngbiiuhiệnc aV. a chaV.ngh nh Đảng công nhân dân acơhội quốctihiện
đại thay đổi tựy theo đặc điim dân tộc, nhỳng chaV. nghnh Đảng công nhân dâna cơ hội
thì bất cứ ở đâu, cngnhỳng giống hệt nhỳ nhau vi nội dung
xÃhộivàchínhtrị. ởnỳớcnày,nhữngngỳờicơhộich aV. ngh nh Đảng công nhân dân
a
tập hợp nhau lại từ lâu dỳới ngọn cờ riêng biệt; ở núíc kia,
häl¹ic o i t h ú ê n g l ý l u Ë n , v µ t r ª n t h ù c t i i n , t i i n h µ n h c h Ý
n h s á c h cŭaV.a phái x· héi cÊp tiin; ë núíc thø ba, mét sè đảng viên
đảngcỏchmạngnhảysanghàngngngnhỳcơhộichaV.nghnh Đảng công nhân dânavàcốgắng
đạt mục đích caV.a họ, không phải bằng cỏch đấu tranh
côngkhaichonhữngnguyêntắcvàchomộtsỏchl ỳ ợ c m í i , m µ b
»ngc á c h lµ mc ho đả ng họ dầ n d ầ n b ịđ ồ i bạ im ộ t cỏ ch t u ần tự,
khôngthicảmthấyđỳợcvàkhôngthitrừngphạtđ
ỳ ợ c , niu cú thi nói nhú thi; sau hit, ë núíc thø tú, nh÷ng k
đàongngnhỳấ y d ự n g c ngnhỳ n g n h ữ n g p h ỳ ơ n g p h á p n h ú t h i t r o n g
cảnh
đen tối caV.a sự nô dịch chính trị, và với những mối quan
hệhoànt o à n đ ộ c đ ỏ o g i ữ a h o ạ t đ ộ n g " h ợ p p h ỏ p " v à h o ạ t
đ ộ n g "bấthợpphỏp"v.v..LấytựdophêbìnhvàchaV.nghnh Đảng công nhân dânaBécstanhlàmđiiukiệnđoànkitnhữngngỳờidânchaV.-xÃhội Ngamàkhông phân tích
những
biiu
hiện
cụ
thi
và
những
kit
quả
đặcbiệtcaV.achaV.nghnh Đảng công nhân dânaBéc-stanhNga,nhỳthilànúiđikhôngnúigìcả.
Vậy vi phần chúng ta, chúng ta hÃy thử núi lên, dự chỉ

mộtvài lời thôi, điiu mà tờ "Sự nghiệp công nhân" đà không
muốnnúi(hoặc cú lẽ đà không hiiu đỳợc cngnhỳng nên).

Làmgì?

19

c)PhiphấbìnhởNga

Đặcđ i i m c ă n b ả n c ŭaV. a n ú í c N g a v i v ấ n đ i t r ê n l à ở c h
ỗ chínhngaybỳớcđầu,mộtmặtcaV.aphongtràotựphỏtcaV.acôngnhân,
vàmộtmặtkhỏccaV.asựchuyinbiincaV.adỳluậncôngchúng tiên tiin hỳớng theo
chaV. nghnh Đảng công nhân dâna Mỏc, đà đỳợc đỏnh dấu bằngsựtậphợpcaV.anhữngphầntửrừràng
làkhôngthuầnnhất dỳới cựng một ngọn cờ đi đấu tranh chống kĕ
thù
chung(métt h i g i í i q u a n đ Ã l ỗ i t h ờ i v i c h Ý n h t r Þ v µ x · h é i
) . C h ú n g tôi muốn núi đin thời kỳ trăng mật caV.a "chaV. ngha
nh Đảng công nhân dân Mỏc hợp phỏp". Đú
núi chung là một hiện tỳợng hit sức kỳ lạ mà
trongnhữngn ă m 8 0 , h o ặ c t r o n g k h o ¶ n g đ ầ u n h ữ n g n ă m
9 0 , t h ậ m chíkhôngaitinlàsẽcúđỳợc.TrongmộtnỳớcquânchaV.chuy
ênchi,nơimàbỏochíhoàntoànbịnôdịch,vàtrongmộtthời đại phản động chính
trị
điên
cuồng
mà
bất
cứ
một
sự

bấtbìnhhoặcphảnkhỏngchínhtrịhitsứcnhi;nàonhúlênc ngnhỳng
điu bị đàn ỏp, thi mà đột nhiên lý luận caV.a chaV. nghnh Đảng công nhân dâna Mỏc cỏch
mạng lại ln đỳợc vào sỏch bỏo bị kiim duyệt,và lý
luậnấy,tuylàtrìnhbàybằngnhữnglờilẽcaV.aÊ-dốp1),nhỳng"tấtcả
những ai quan tâm đin" điu hiiu đỳợc cả. Chính ph aV. đà quen
chỉ coi lý luận caV.a phỏi Dân ý (cỏch mạng) là nguy hiimmà
không chú ý - điiu này thỳờng xảy ra - đin sự phỏt triin nộitại
caV.a lý luận ấy, và lại vui mừng vi bất cứsự phê bình nàochống
lại lý luận ấy. Cho đin khi chính phaV. tỉnh ngộ, cho đinkhi cỏi
đạo quân nặng ni những nhân viên kiim duyệt và
cảnhbinhkhỏmphỏrakthựmớivàlaothẳngvàonúmàđỏnh,thìthờig
ianđÃtrôiquanhiiurồi( n h i i u ® è i v í i n g ú ê i N g a chóng
ta). Trong thêi gian ấy, cỏc sỏch mỏc-xít đỳợc xuất bản,cuốn nọ
tiip cuốn kia, cỏc tạp chí và bỏo mỏc-xít c ngnhỳng
đỳợcthànhlập;hầuhitmọingỳờiđiutrởthànhmỏc-xít;ngỳờitatỏn
1)Ê - d ố p -nhàthơngụngôncaV.aHy-lạpcổđại