0077 v i lê nin toàn tập t2 1895 1897

V

ôs ảnt ấtc ảc ỏcn ớc,đ oànk ếtl ại!

V.I. Lấ-NiN
TOàNTậP
2


V.I.Lấ-NiN
TOàNTậP
TậP
2
1895-1897

NhàxuấTbảNChíNhTrịquốcgia
HàNội -2005


lờinhàxuztbản
NhữngtỏcphẩmcaaV.I.LênintrongtậpnàyintheobảndịchcaaNhàxuấtbảnSựth
ật,Hà-nội

C

NhàxuấtbảnTiinbộ,1974
10102227
014 (01) 74

71174

KhẳngđịnhchanghĩaMỏcLêninvàtỳtỳởngHồChíMinhlànint ả n g t ỳ t ỳ ở n g v à k i m
chỉ
nam
hành
động
là
vấn
đi
c ú tínhn g u y ê n t ắ c đ ố i v í i c á c h m ¹ n g V i Ö t N a m ; l µ b
ú í c p h á t triĨn vi nhận thức và tỳ duy lý luận caa Đảng ta trong
côngcuộcđ ổ i m ớ i , q u y i t t © m x © y d ù n g ® Ê t n ú í c t h e o c o
n ® ú ê n g xÃhộichanghĩa.
Những thành tựu mọi mặt do công cuộc đổi mới đất
nỳớcmang lại trong những năm qua thật đỏng trân trọng và
khíchlệ,
đồngthờiđòihitoànitoànĐảng,toàndânphảitiiptụcnghiêncứu,phỏttriểnl
ýluậncỏchmạngkhoahọccaachanghĩaM ỏ c - Lêninđểgiảiquyitnhữngvấnđi
thực tiễn đang đặt ra trong sựnghiệp công nghiệp hoỏ, hiện đại hoỏ đất
nỳớc trong giai đoạnhiện nay.
Với tinh thần đú, việc tìm hiểu, nghiên cứu cú hệ thống
vàvận dụng sỏng tạo những tỳ tỳởng, những tinh hoa c aa
changhĩa Mỏc - Lênin là vô cùng quan trọng và cấp thiit đối
vớichúng ta hiện nay.
Đỏp ứng nhu cầu học tập, nghiên cứu lý luận caa đông
đảobạn đọc, đặc biệt là caa cỏc nhà hoạch định chính sỏch, cỏc
nhàkhoahọc,cỏcnhànghiêncứu,giảngviênvàsinhviêncỏctrỳờngđạih
ọc,nhândịpkỷniệm135nămngàysinhcaa VlađimiaIlíchLênin(22-4187022-4-2005),NhàxuấtbảnChính trị quốc gia xuất bản Bộ
sỏch quýV. I. Lênin - Toàn tậpgồm55 tậpvà2 tậpTra cứu.
Bộ sỏchV. I. Lênin - Toàn tập ra mắt bạn đọc lần này
đỳợcxuấtbảntheođúngnguyênbảncaa Bộ V.I.Lênin-Toàntập,

VII

VI

tiing Việt, do Nhà xuất bản Sự thật, Hà Nội, hợp tỏc với
Nhàxuất bản Tiin bộ, Mỏtxcơva, xuất bản vào những năm 7080 thikỷXX.
*

*
*

Tập 2caa Bộ sỏchV. I. Lznin - Toàn tậpbao gồm cỏc
tỏcphẩm đỳợc V. I. Lênin viit trong giai đoạn những năm 1895
-1897.
Nộid u n g c h Ý n h c ŭa a t Ë p 2 l µ t á c p h È m t r ì n h b à y c
ỏ c t ỳ tỳởngchayiucaachanghĩaMỏc;nhữngtỏcphẩmnghiên cứu nhiệm vụ caa
những ngỳời mỏcxít Nga; những tác phÈmvỊ kinh ti; vµm é t
sè tác phÈm viit cho độc giả là công
n h â n . Nội dung những tỏc phẩm chính trong tập này đỳợc
phân
tíchkhỏtoàndiệntrongphầnLờitựainởđầusỏch,doV i ệ n Nghiên
cứu cha nghĩa Mỏc - Lênin (Liên Xô) viit cho lần
xuấtbảnbằngtiingViệt.
Phần Phụ lục và cỏc Bản chỉ dẫn (với những số trang
tỳơngứng caa phần nội dung trong tập) ở cuối sỏch đỳợc trình
bàyhit sức khoa học và chuẩn xỏc; đây là phần tra cứu rất bổ
ích,gúp phần làm sỏng tỏ nhiều vấn đề trong nội dung tỏc
phẩm,giúpbạnđọchiiusâusắchơntỳtỳởngcaaV.I.Lênin.

Chú thích cuối trang bằng dấu (*) là caa V. I. Lênin;
Chúthíchbằngch ÷ s è A r Ë p ( 1))l µ c ŭa a V i Ö n N g h i ª n cøu c h ŭa n
ghÜaMác - Lªnin trực thuộc Ban Chấp hành Trung ỳơng Đảng
cộngsản Liên Xô (trỳớc đây).
Hy vọng Bộ sỏch sẽ là tài liệu nghiên cứu và tham khảo
bổíchcho bạn đọc.
Thỏng3 - 2005
nhàxuấtbảnchínhtrịquốcgiA

LờitựA
Tậph a i t r o n g T o µ n t Ë p c ŭa a V . I . Lªningåmn h ữ n g tỏcphẩmdoV.I.Lê-ninviittrong
nhữngnăm1 8 9 5 - 1897.
Nửa sau caa những năm 90 đỳợc đỏnh dấu bằng sự
phỏttriin nhanh chóng cŭaa chŭa nghÜa tú b¶n ë Nga, sè lỳợng
giaicấp công nhân tăng lên và phong trào bÃi công lớn mạnh.
Thờikỳ thứ hai này trong lịch sử phỏi dân ch a - xà hội Nga đÃ
đỳợcLê-ningọilàthờikỳ"thơấuvàniênthiiu",khimàphỏidâncha - xà hội bắt đầu
mở rộng hoạt động thực tiễn và chuyin từviệc tuyên truyền
cha nghĩa Mỏc trong một nhúm nhỏ côngnhân tiên tiin sang
việc cổ động chính trị cú tính chất quầnchúng. "Hội liên hiệp
đấu tranh đi giải phúng giai cấp côngnhân" Pê-téc-bua do Lênin tổ chức vào mùa thu 1895, bao gồmnhững tiiu tổ công nhân
mỏc-xít, đà thiit lập đỳợc mối liên hệvới phong trào công nhân
rộng lớn và bắt đầu thùc hiƯn viƯcthèng nhÊt ch ŭa nghÜa x· héi
víi phong trào công nhân. "Hộiliên hiệp đấu tranh" là mầm
mống đầu tiên caa một đảng vôsản cỏch mạng ở Nga, nú đÃ
phỏt huy ảnh hỳởng caa mìnhvỳợt xa ra ngoài địa phận Pêtéc-bua. Những hội liên hiệp vànhững nhúm dân ch a - xà hội
nhỳ
thi
đÃ
đỳợc

thành
lập
cả
ởcỏcthànhphốvàđịaphỳơngkhỏccaanỳớcNga:Mỏt-xcơ-va,I-va-nô-vôVô-dơ-nê-xen-xcơ,Ki-ép,Xa-ma-ra,Xi-bi-ri,v.v..Nhiệm vụ trỳớc mắt là
phải hợp nhất cỏc tổ chức mỏc-xít thànhmột đảng thống nhất, cú cơ quan
trung ỳơng thống nhất và cúcỳơng lĩnh mỏc-xít.


VIII

Lờitựa

Cỏc tỏc phẩm caa V. I. Lê-nin viit trong những năm 1895 1897 đà đúng một vai trò to lớn trong viƯc thùc hiƯn nhiƯm
vơÊy. Các tác phÈm ®ó ®· chỉ ra những mục tiêu trỳớc mắt
vànhững mục tiêu cuối cùng c aa cuộc đấu tranh c aa giai cấp
vôsản,đirachonhữngngỳờidâncha-xÃhộiNganhữngnhiệmvụcụthểvàlàvũkhílýluận
trong
cuộc
đấu
tranh
chống
lạiphỏidântúy:vàothờikỳđúphỏinàycònlàmộttrởlựcnghiêmtrọngvim
ặttỳtỳởngtrênconđỳờngcaaphongtràodâncha-xÃhội.
Mộtsốlớncỏctỏcphẩmintrongtậpnàychuyênnghiêncứucỏcnhiệ
mvụcaanhữngngỳờimỏc-xítNgavimặtcỳơnglnh,sỏch lỳợc và tổ
chức. Trong số những tỏc phẩm đú cú: "Dự
thảovàthuyitminhcỳơnglnhcaađảngdâncha-xÃhội","Nhiệmvụ
caa những ngỳời dân cha - xà hội Nga", "Chúng ta từ
bitoàndisảnnào?".
PhầnđỏngkểtrongtậpnàygồmnhữngtỏcphẩmmàLê-ninviitchođộc

giảlàquầnchúngcôngnhân:cỏccuốnsỏchnhitoàn"Giải thích luật phạt tiin công
nhân cỏc công xỳởng và nhàmỏy" và "Luật công xỳởng mới",
cỏc tờ truyin đơn "Gửi anh chịemcôngnhâncôngxỳởngToúc-nơ-tôn","Gửi
chínhphaNgahoàng",bàibỏo"Cỏcbộtrỳởngnhàtanghgì?".
Cỏc tỏc phẩm kinhticaa Lê-nin chiim địa vị trung
tâmtrongtậpnày,đúlà:"BànviđặcđiểmcaachanghalÃngmạnkinhti(
Xi-xmônđivàmônđồc a aông ởnỳớcta)", "Điiutra vinghithacôngởtỉn
hPéc-mơnăm1894-1895vànhữngvấn
đichungvicôngnghiệp" t h a c « n g " " , " N h ÷ n g đ i i u c h â
u ngọc trong ki hoạch không tỳởng c aa phỏi dân túy",
"Nôngtrang - trung học và trỳờng trung học cải tạo" và "Bàn vi
mộtbàibỏongắn".Trongcỏctỏcphẩmnày,LêninđÃbỏcbitoàncỏclýluậndântúytiểutỳ sản,làthứlýluậnphanhậnkhảnăngphỏt
triển caa cha ngha tỳ bản ở Nga, đồng thời căn
cứvàomộts ố l ớ n n h ữ n g t µ i l i Ư u t h ù c t i , N g ú ê i
chỉ
ra
r ằ n g nỳớcNgađangởtrênconđỳờngphỏttriểntỳbảnchangha.

Lờitựa

IX

Tập này mở đầu bằng bài bỏo điiu tang "Phri-đrích Ăngghen",v i i t v à o m ï a t h u 1 8 9 5 . B à i b ỏ o đ Ã ® á n h g i á m é t c ỏ c
h sâu sắc và toàn diện Ph. Ăng-ghen, đỳợc coi là ngỳời thầy lỗilạcnhấtsau
CỏcMỏccaa giai cấpvôsản,mà toànbộcuộc
đời đà gắn liin mật thiit với cuộc đấu tranh c aa giai cấp
côngnhân. Khi túm tắt thân thi và sự nghiệp c aa Ph. Ăngghen, Lê-ninđ Ã n h ấ n m ¹ n h ý n g h ĩ a c á c t á c p h È m c a a Ă n g ghenvà
đỏnhgiỏtìnhbạnvđạigiữaMỏcvàĂngghen.TrìnhbàycỏctỳtỳởngchayiucaachanghaMỏc,Lêninc hỉrừrằngMỏcvà Ăng-ghen, những lÃnh tụ caa giai cấp vô
sản,
đÃ

đồng
tìnhvớicuộcđấutranhanhdũngcaacỏcnhàcỏchmạngNga;MỏcvàĂ
ng-ghenchorằngnhiệmvụtrựctiipvàh i t s ứ c q u a n trọng caa phỏi
dâncha-xÃhộiNgalàgiànhlấytựdochính trị; hai ông thấy trỳớc rằng nỳớc
Ngacỏch
mạngvàt ự d o s ẽ cúmộtýnghavôcùngtolớnđốivớicỏcthắnglợicaa
phongtràocôngnhânởphỳơngTây.
Vận dụng và phỏttriển một cỏch sỏng tạo cha ngha Mỏc, Lênin nghiên cứu những nhiệm vụ caa những ngỳời dân cha xÃhộiNgavimặtcỳơnglnh.Vàocuốinăm1895,khicònởtrongtù,Lêninviit"Dựthảocỳơnglnh"đầutiêncaađảngdân cha - xà hội, mùa
hạ
1896,
Ngỳời
viit
"Thuyit
minh
cỳơnglnh"nhằmgiảithíchtỳtỳởngvàýnghacaacỏcđiểmchayiutr
ongcỳơnglnh.Haitrỳớctỏcnàyđỳợcintrongtậpnàythànhmộtt ỏ c p h
ẩ m d ỳ ớ i đ ầ u ® i " D ù t h ¶ o v µ t h u y i t m i n h c ỳ ơ n g lnh
c
aađảngdâncha-xÃhội".Trongtỏcphẩmnày,Lê-nin
đÃphântíchsựphỏttriểncaachanghatỳbảnởNgavàđiranhững
mục đích cơ bản và những nhiệm vụ c aa cuộc đấu tranh giai
cấp caa giai cấp vô sản. Ngay trong dự thảo cỳơng lnh đầu
tiên, Lê-nin đà nêu lên mục đích cuối cùng c aa giai
cấpvôs ả n l à g i µ n h c h Ý n h q u y i n , x ó a b ŏitoµn c h i đ ộ t ỳ h ữ u v i t ỳ l iệ
u sảnxuấtvàxâydựngxÃhộixÃhộichangha."Dựthảocỳơnglnh"
cònchứ
ađựngcảcỏcyêusỏchthực tiễnca aphỏidâncha-


X

Lờitựa

xà hội: cỏc yêu sỏch chung cho cả nỳớc, cỏc yêu sỏch c aa
giaicấpcôngnhânvàcaanôngdân.
Trongcuốnsỏchnhitoàn"Nhiệmvụcaanhữngngỳờidâncha-xà hội Nga"
viit vào cuối năm 1897, khi còn bị đày ở Xi-bi-ri,LêninđÃtổngkitkinhnghiệmcôngtỏccaa"Hộiliênhiệpđấutranh đi giải
phúng
giai
cấp
công
nhân"
Pê-téc-bua
và
luậnchứngcỳơnglnhchínhtrịvàsỏchlỳợccaanhữngngỳờidânchaxÃhộiNga.Nêulênmốiliênhệkhăngkhítgiữahoạt
độngxÃhộichanghacaanhữngngỳờidâncha-xÃhộiNga(tuyên truyin
cha
ngha

xÃ
hội
khoa
học
và
đấu
tranh
nhằmxâydựngxÃhộixÃhộichangha)vớihoạtđộngdâncha(tuyên
truyin cỏc tỳ tỳởng dân cha và đấu tranh chống chi độ Nga hoàng), Lê-nin
cũng chỉ ra cả sự khỏc nhau căn bản giữahaihoạtđộngđú.
VạchtrầnsỏchlỳợcchatrỳơngâmmỳucaaphỏiDâný,Lê-nin chỉ ra

rằng tiin hành đấu tranh chống chi độ chuyên chi
thìkhôngphảilànhữngngỳờichatrỳơngâmmỳu,màphảilàmột
đảng mỏc-xít cỏch mạng dựa vào phong trào công nhân.
Trongcuốnsỏchnhitoàn"NhiệmvụcaanhữngngỳờidânchaxÃhộiNga",Lêninnhấnmạnhýnghatolớncaalýluậncỏchmạng trongcuộc
đấutranhgiảiphúngcaagiaicấpvôsảnvàlầnđầutiênnêulênluậnđiimn
ổitiingcaamình:"Khôngcúlýluậncỏchmạngthìcũngkhôngthicúph
ongtràocỏchmạng"(xemtậpnày,tr.575),luậnđiimnàyvisauđÃđỳợc
phỏttriinthêmtrongcuốn"Làmgì?".Cuốnsỏchnhitoànnàykitthúcbằn
glờiLêninkêugọicỏccôngnhântiêntiin,kêugọitấtcảcỏctiiutổvàcỏcnhúmdânc
ha-xÃhộihÃyhợpnhấtthànhmộtđảngmỏc-xítthốngnhất.
Trongtậpnày,cuốnsỏchnhitoàn"Nhiệmvụcaanhữngngỳờidâncha-xÃ
hội
Nga"
in
kèm
theo
hai
lời
tựa
caa
Lê-nin
viitnăm1902và1905cho bảninlầnthứ haivà th ứ bacuốnsỏch
đú. Trong cỏc lời tựa, Lê-nin nhấn mạnh rằng cuốn sỏch
nhitoànchỉ trình bày khỏi quỏt cỏc nhiệm vụ c aa những ngỳời
dâncha-xÃhộiNga.Nhậnxétvisựphỏttriincaaphỏidâncha-xÃ

11
hội, Lê-nin chỉ rừ những nhiệm vụ cụ thi caa phỏi đà thay
đổinhỳthi nào.
Cỏc cuốn sỏch nhitoàn và cỏc tờ truyin đơn do Lê-nin viit,

introng tập này, là mẫu mực caa sỏch bỏo cổ động mỏc-xít và
dễhiiu đối với những độc giả bình thỳờng nhất. Lê-nin lúc
nàocũngviitchocôngnhânmộtcỏchthíchthúvànhiệtt ì n h . Ngỳời
núi:"Tôikhôngmongmuốngìhơn,khôngỳớcmơgìhơn là cú khả năng viit cho
công
nhân"
(Toàn
tập,
tiing
Nga,xuấtbảnlầnthứ5,t.46,tr.12).Ngỳờigắnliincỏcsựkiện
cụthitrongđờisốngởcỏccôngxỳởngvớitoànbộchiđộxÃhộiởNga,dođúmàthứctỉnhýthức
chínhtrịcaagiaicấpcôngnhân. Trong cỏc tỏc phẩm đú, Lê-nin đà chỉ ra
tình trạng giaicấp vô sản không cú quyin, tình hình bọn tỳ bản
búc
lột
hit
sứctànkhốcgiaicấpvôsản,sựbầncùngvàcảnhquầnchúnglao
độngbịỏpbứcởnỳớcNgaNgahoàng,vàvạchraconđỳờng
đấu tranh caa giai cấp công nhân nhằm tự giải phúng.
Cuốnsỏchnhitoàn "Giải thíchluậtphạttiin",rađờivàocuốinăm1895
,
đà dạy cho công nhân thấy cần phải đấu tranh chống bọn
chaxỳởng nhỳ thinào vàkêu gọicông nhân hÃy đoànk i t l ạ i
đ i tiinh à n h c u ộ c đấ u t r a n h cỏchm ạ n g c h è n g bä n t ỳ b ả n v à
chi
độ chuyên chi Nga hoàng. Truyin đơn "Gửi anh chị em
côngnhân công xỳởng Toúc-nơ-tôn", viit vào thỏng Mỳời một
1895nhâncuộcbÃicôngcaacỏcthợdệttạicôngxỳởngToúc-nơ-tôn,
đÃg i ả i t h í c h c h o c « n g n h © n t h Ê y r » n g h ä c h Ø c ó t h i c ả i t h i ệ n
đỳợc tình cảnh caa mình "thông qua sự đồng tâm nhất trí

nỗlựcchung"(xemtậpnày,tr.81).
ThỏngMỳời m é t 1 89 6, ë t r o n g t ù , Lê-n in đ Ã v i i t t ê t r u y i n
đơn "Gửi chính pha Nga hoàng",trong đú Lê-nin
đỏnhg i ỏ cỏccuộcđìnhcôngở N g a t r o n g n h ữ n g n ă m 1 8
9 5 v µ 1 8 9 6 vµt h á i ® é c ŭa a c h Ý n h p h ŭa N g a h o µ n g đối v ớ i c ỏ
ccuộcđình
côngđ ú . ở t r o n g t ï , L ª nincũngđÃviit"Thôngbỏothay
mặt" n h ú m g i à " g ö i c á c h é i v i ª n " H é i l i ª n h i ệ p đ ấ
utranh
đigiảiph ún g giai cấpcôngnhân"Pê-técbua", thông bỏonày


đỳợc đăng lần đầu tiên trong tập này. Mục đích c aa
"Thôngbỏo" là bỏo cho cỏc hội viên "Hội liên hiệp đấu tranh"
đang cònhoạtđộngtựdobiitvitênkhiêukhíchN.Mi-khai-lốplàkẻđÃtố giỏc khiin
cho Lê-nin và "nhúm già"cỏc hội viên caa
"Hộiliênhiệpđấutranh"Pê-téc-buab ị bắtvàothỏngChạp1895.
Trongsốcỏc tỏc phẩmkinh tiin trongtập này,cuốn"Bànvi
đặcđiimcaachanghalÃngmạnkinhti",viitvàomựaxuân1897 khi Lê-nin
còn
bị
đày
ở
Xi-bi-ri,
là
tỏc
phẩm
quan
trọngnhất.Tỏcphẩmn à ynhằmchốnglạinhàkinhtiThụy-sXi-xmônđivàcỏcmônđồcaaôngtaởNga,tứclàcỏcnhàdântúyV.V.(Vô-rôntxốpV.P.),Ni-cô-laiôn(Đa-ni-en-xônN.Ph.),v.v..TrongkhinêulêncốnghiincaaXixmôn-đi
là

đÃ
chỉ
ra
sựtồntạicaacỏcmâuthuẫntrongxÃhộitỳbảnchangha,Lêninvạchtrầnchanghakhôngtỳởngvàtínhchấtphảnđộngcaacỏcqu
anđiimc a a Xi-xmôn-đi;NgỳờichỉrarằngXi-xmôn-đi
đà đứng trên quan điim tiiu tỳ sản đi phê phỏn ch a ngh a
tỳbản, đà lý tỳởng húa tổ chức phỳờng hội lỗi thời trong
côngnghiệp và lý tỳởng húa nin kinh ti nông dân kiiu gia
trỳởng.Lê-ningiảithíchrằngcỏctỳtỳởngcaaXi-xmônđiđÃđỳợccỏcnhàd â n t ú y N g a s ư d ơ n g ® i c h ø n g m i n h c h o " t
ínhchấtđộc
đỏo"caasựphỏttriinkinhtiởNga.Đặcbiệtcỏcnhàdântúy
đÃmỳợnluậnđiimkhôngđúngcaaXi-xmôn-đichorằngdỳớicha ngha

tỳbảnthịtrỳờngtrongnỳớcsẽbịthuhẹplạivìnhững ngỳời tiiu sản xuất bị phỏ
sản.
Đối
chiiu
cỏc
quan
điimcaa Xi-xmônđivớicỏcquanđiimcaaphỏidântúy,Lê-ninđi
đinkitluậnrằng"họcthuyitkinhticaacỏcnhàdântúychỉlàmột biin dạng ở

Nga
caa
cha
ngha
a lÃng mạn toàn châu
lÃng
mạn
toàn

châu
Âumàthôi"(tr.300).Ngỳờivạchtrầnmỳutoancaa cỏcnhàdântúy

định che ®Ëy thùc chÊt tiiu tú s¶n trong các quan ®iim caa mình
bằng những
lời thừa nhận suông
học thuyit
kinhticaaMỏcvàNgỳờiphântíchmộtcỏchkhoahọccỏcmâuthuẫnth
ựcticaachanghatỳbản.

Trongmộttỏcphẩm kinhtikhỏc"ĐiiutravinghithacôngởtỉnhPécmơnăm1894-1895vànhữngvấnđichungvicôngnghiệp "tha công"" viit
vào thỏng Tỏm - thỏng Chín 1897, Lê-nin đà phân tích một
cỏch cú phê phỏn cỏc tài liệu điiu travitha công nghiệp
trong năm 1894 - 1895, do cỏc nhà dân túy ởPéc-mơ nêu ra
trong
cuốn
"Lỳợc
khảo
tình
hình
công
nghiệpthacôngởtỉnhPéc-mơ".SởdLê-ninphântíchcuốnsỏchnàylà vì
tình hình công nghiệp tha công ở tỉnh Péc-mơ cũng tiêubiiu cho tình hình công
nghiệp
tha
công
trong
toàn
nỳớc
Nga. Lêninphêphỏncỏchxemxétchaquancaacỏcnhàdântúyđốivới những tài

liệuđiiutra:Ngỳờivạchtrầnmỳutoancaaphỏidântúyđịnhdựngcỏigọilàcỏcsốliệubình
quânđihòngxuyêntạcthựctivàchứngminhrằngtuồngnhỳchanghat
ỳbảnkhôngthâmnhậpvàocôngnghiệpthacông,rằngcông nghiệp tha côngkhỏc
với nin công nghiệp tỳ bản cha ngha.Căncứvàotàiliệucụthi,Lêninvạchramộtcỏchrừrệtsựxâmnhập caa cha ngha
tỳ bản vào công nghiệp tha
công vàsựphân húa giai cấp do sự xâm nhập đú gây ra trong những
thợthacông.CỏctàiliệutrongtỏcphẩmđúđÃđỳợcV.I.Lêninsửdụngvàocuốn"Sựphỏttriincaachanghatỳbả nở N ga" làquyi
n sỏch đà hoàn thành việc đập tan cha ngh a dân
túyvimặttỳtỳởng.
Trong cỏc bài "Nông trang - trung học và trỳờng trung
họccải tạo" và "Những điiu châu ngọc trong ki hoạch không
tỳởngcaa phỏi dân túy", Lê-nin đà phê phỏn sâu sắc và toàn
diện dựỏndo mộtngỳờidâ n túytựdochanghalàX.N. I-u-gia-cốp
đỳa raviviệc xà hội húa nin sản xuất, dự ỏn mà dựa vào đú
thìnỳớcNgatuồngnhỳcúthibitoànquaconđỳờngphỏttriintỳbảnchangha.Lê-ninchỉ
rừtínhchấtkhôngtỳởngvàphảnđộngtrongdựỏncaaI-u-gia-cốp,kẻđinghịthực
hiện
nin
giỏo
dụctrunghọcbắtbuộctrongcỏctrỳờngtrunghọcnôngnghiệpvới
điiukiệnlàcỏchọcsinh nghèophảilaođộngđitrảtiin ănhọc.


XIV

XV

Lờitựa

Trong bài "Bànvimột bài bỏo ngắn" viit hồi thỏng Chín

1897,Lê-nin cũng đà vạch trần nhữngkihoạch kinhtikhông
tỳởngcaamộtphầntửdântúytựdochanghalàN.V.Lê-vítxkinúivimộtchiđộ bảo hiim tính mệnh cú tính chất cỳỡng bỏch
vàtỳơngtrợcho toànthidâncỳnôngthôn.
Tập hai kit thúc bằng bài "Chúng ta từ bitoàn di sản nào?",
viitvào cuối năm 1897. Trong bài bỏo đú, Lê-nin xỏc định thỏi
độcaa đảng vô sản đối với cỏc truyin thống cỏch mạng ở
trongnỳớc mình. Phỏi dân túy tự cho mình là những ngỳời
thừa ki disảncaa những năm 60, đà quả quyit rằng tuồng nhỳ những ngỳờimỏcxítđÃcắtđứtvớicỏctruyinthốngtốtđep,từbitoàn"disản"tỳtỳởngcaabộphậntiên
tiin
caa
xÃ
hội
Nga.
Đối
chiiuquanđiimcaacỏcnhàkhaisỏngNgatrongnhữngnăm60,caaphỏi dân
túy và caa những ngỳời dân cha - xà hội, Lêninchứngminhrằngthựcrachínhnhữngngỳờimỏc-xítchứkhôngphải
những ngỳời dân túy là ngỳời bảo tồn một cỏch triệt
đinhấtdisảncaacỏcnhàkhaisỏngcỏchmạngNga,màngỳờiđạidiệntiêub
iiunhấtc a ahọlà N.G.Tséc-nỳ-sép-xki,Lê-nincoi
đảng mỏc-xít là ngỳời ki thừa chính đỏng tất cả cỏc thành
quảtiin bộ và cỏc truyin thống dân cha - cỏch mạng c aa cỏc
dântộc trong nỳớc Nga. Tuy thi, Lê-nin chỉ rừ rằng gìn giữ di
sảnkhôngcún ghalàchỉtựgiớihạntrongnhữngdisảnđÃthừahỳởng
đỳợc,màcầnphảitiiptụctiinlên,phảiđộclậpxỏc
địnhchođỳợcconđỳờngvàbiệnphỏpđấutranhcỏchmạng.
Trong phần "Tài liệu chuẩn bị " ở trong tập này cú "Sơ
thảolời tựa cho lần xuất bản thứ hai cuốn "Nhiệm vụ c aa
nhữngngỳờidâncha-xÃhộiNga""và"Bảndựthảochỳaxongcaalờitựa
cho lần xuất bản thứ hai cuốn "Nhiệm vụ caa những ngỳờidân chaxÃhộiNga"",inlầnđầutiên.
Viện nghiên cứucha ngha lÃng mạn toàn châua Mỏc - LênintrựcthuộcBanchấphànht r u n g ỳơng

ĐảngcộngsảnLiên-xô

V.I . L ê nin

1897


XVI

XV

Lờitựa

Phri-đríchĂng-ghen1

Viit xongvàomựathu 1895
Inlầnđầuvàonăm1896trongvăntập"
Ngỳờilaođộng"số1-2

Theođúngbảnintrongvăntập"Ng
ỳờilaođộng"


XVI

Lờitựa

XVII

Bìatrongcaavăntập"Ngỳờilaođộng",trongđúđÃinlầnđầubài

bỏođiiutang"Phri-đríchĂng-ghen"caa
V.I . L ê - n i n . 1896


3

BúđuốcsỏngngờibiitbaocaatrítuệđÃtắt,Trỏitim
vđạibiitbaođÃngừngđập!2

Ngày5thỏngTỏmlịchmới(24thỏngBảy)1895,Phri-đrích
Ăng-ghen từ trần ở Luân-đôn. Sau bạn ông là Cỏc Mỏc
(mấtnăm 1883), Ăng-ghen là nhà bỏc học và ngỳời thầy lỗi lạc
nhấtcaa giai cấp vô sản hiện đại trong toàn thigiới văn minh.
Từngày mà vận mệnh đà gắn liin Cỏc Mỏc với Phri-đrích Ăngghen thì sự nghiệp suốt đời caa hai ngỳời bạn ấy trở thành
sựnghiệp chung caa họ. Cho nên muốn hiiu Phri-đrích Ăngghen đà làm gì cho giai cấp vô sản thì phải nhận rừ ý
nghacaahọcthuyitvàhoạtđộngcaaMỏcđốivớisựphỏttriincaaphong
trào công nhân hiện đại. Mỏc và Ăng-ghen là nhữngngỳời đầu tiên đà chỉ ra
rằng
giai
cấp
công
nhân,
với
nhữngyêusỏchc a a họ,làsảnphẩmtấtyiuc a achiđộkinhtihiệ
n
đạil à c ỏ i c h i ® é , c ù n g v í i v i Ư c t ¹ o r a v µ t ỉ c h ø c g i a i c Ê p t
ú s¶n, đang không trỏnh khitoàni tạo ra và tổ chức giai cấp vô
sản;haiô n g đ Ã c h ỉ r a r » n g k h « n g p h ả i n h ữ n g m ú u t o a n t
h i Ö n ý caanhữngcỏnhânhàohiệp,màchínhlàcuộcđấutranhgiai cấp caa giai cấp
vô sản cú tổ chức, sẽ giải phúng loài ngỳờikh itoàni những tai họa

hiện
đang
đè
lên
họ.
Mỏc
và
Ăng-ghen
lànhữngngỳờiđầutiênđÃgiảithíchtrongcỏctỏcphẩmkhoahọccaamì
nhrằngchanghaxÃhộikhôngphảilàmộtđiiubịađặtcaanhữngkmộ
ngtỳởng,màlàmụcđíchcuốicựngvàlàkitquảtấtyiucaasựphỏttriinlựclỳợng
sản
xuất
trong
xÃ
hộihiệnđại.Toànbộlịchsửthànhvăntừtrỳớcđinnaylàlịchsử


4

V.I . L ê-nin

đấu tranh giai cấp, là sự thay thi nhau caa những nin thống
trịvànhữngcuộcchiinthắngcaanhữnggiaicấpxÃhộinàyđối với những giai cấp
xà hội khỏc. Và tình trạng ấy sẽ còn kéo dàimÃi, chừng nào mà
những cơ sở caa đấu tranh giai cấp và caa sựthốngtrịgiaicấptức là
chi độ tỳ hữu và sự sản xuất xà hộivôtổchứcvẫn chỳa mất đi.
Lợi
ích
caa

giai
cấp
vô
sản
đòihitoàniphảitiêudiệtnhữngcơsởấy,vàdođúcuộcđấutranhgiaicấp tự
giỏccaanhữngcôngnhâncútổchứcphảinhằmchốnglại những cơ sở ấy. Mà bất
cứ
cuộc
đấu
tranh
giai
cấp
nào
cũnglàmộtcuộcđấutranhchínhtrị.
Ngàyn a y , t o à n t h i g i a i c Ê p v ô s ả n đ a n g đ Ê u t r a n h ® i
t ù giảiphúng điutiipthunhững quanđiim ấycaaMỏcvàĂng-ghen, nhỳng vào
khoảng
những
năm
40,
khi
hai
ngỳời
bạn
ấythamgiaviitsỏchbỏoxÃhộichanghavàcỏcphongtràoxÃhộihồib
ấygiờthìnhữngquanđiimấylàhoàntoànmới.Lúc
đú, cú nhiiu ngỳời, cú tài và vô tài, lỳơng thiện và bất
lỳơng,saysỳađấutranhchotựdo chínhtrị,đấutranhchốnglạ
ichi
độc h u y ª n c h i c ŭa a b ä n v u a

c h ó a , c ả n h s ỏ t v à t h ầ y t u , đ Ã khôngnhìnthấysựđốilậpgiữalợiích
caa giai cấp tỳ sản vớilợi ích caa giai cấp vô sản. Những ngỳời ấy
không
thừa
nhậnngaycả điný nghchorằngcôngnhâncúthihoạtđộngvớitỳ
cỏch là một lực lỳợng xà hội độc lập. Mặt khỏc, cú
nhiiungỳờim ộ n g t ỳ ở n g , đ ô i k h i l ạ i l à n h ữ n g t h iê n t à i , ng h
r ằ n g chỉ cần thuyit phục cho những nhà cầm quyin và cỏc giai cấpthống trị thấy
đỳợc tính chất bất công c aa chi độ xà hội hiệnhành là cũng đ a
đi dễ dàng kiin tạo trên trỏi đất một nin hòabình và một nin
thịnh vỳợng chung. Họ mơ tỳởng cú ch angh a xà hội mà
không cần đấu tranh. Cuối cựng, hầu hitnhững ngỳời xà hội
cha
ngha
lúc
đú
và
núi
chung,
nhữngngỳờibạncaag i a i c Ê p c « n g n h © n c h Ø t h Ê y r » n g
g i a i c Ê p vôs ả n l à m ộ t ung nhọt,họk h i i p
sợthấy
ungnhọt
ấy
l ớ n lêncựngvớisựphỏttriincaacôngnghiệp.Chonêntấtcảbọn

Phri-đríchĂng-ghen

5

họđiutìmcỏchchặnsựphỏttriincaacôngnghiệpvàcaagiaicấpvôsảnlạ
i,chặn"bỏnhxelịchsử"lại.NgỳợclạivớitâmlýsợhÃichungtrỳớcsựphỏttriincaa
giai cấp vô sản, Mỏc và Ăng-ghen đặt tất cả hy vọng caa mình vào sự lớn lên không
ngừngcaagiaicấpvôsản.Càngcúnhiiungỳờivôsảnbaonhiêuthìlựclỳ
ợngcaahọ,vớitỳcỏchlàgiaicấpcỏchmạng,cànglớnlênbấynhiêu,thìch
anghaxÃhộicàngtớigầnvàcàngcúkhảnăng
đỳợc thực hiện bấy nhiêu. Cú thi vắn tắt nêu công lao c aa
MỏcvàĂngghenđốivớigiaicấpcôngnhânnhỳsau:haiôngđÃdạychocôngnhântựnh
ậnthứcđỳợcmìnhvàcúýthứcvimình,và
đÃđemkhoahọcthaythichomộngtỳởng.
Chính vì vậy, mỗi công nhân phải biit tên tuổi và cuộc
đờicaa Ăng-ghen, chính vì vậy trong văn tập c aa chúng tôi
màmục đích, cũng nhỳ tất cả những xuất bản phẩm khỏc
caachúng tôi, là thức tỉnh ý thức giai cấp c aa công nhân
Nga,chúngtôiphảithuậtlạicuộcđờivàhoạtđộngc a aPhriđrích
Ăng-ghen,mộttronghaingỳờithầyvđạicaagiaicấpvôsảnhiệnđại.
Ăng-ghen sinh năm 1820 ở thành phố Bỏc-mên, thuộc
tỉnhRê-na-ni caa vỳơng quốc Phổ. Cha ông là một ch a
xỳởng.Năm1838,vìhoàncảnhgiađình,Ăngghenc h ỳ a h ọ c h i t trung học đà phải vào làm thỳ ký trong
một hÃng buôn ởBrê-mơ. Công việc buônb ỏ n k h ô n g c ả n
t r ở đ ỳ î c ¡ n g - g h e n trau dồi kiin thức khoa học và
chính
trị.
Ngay
từ
khi
còn
họctrungh ọ c , ô n g đ Ã c ă m g h Ð t c h i ® é c h u y ê n c h i
vàsựđộc
đoỏnc a a b ọ n q u a n l ¹ i . V i Ư c n g h i ª n c ø u t r i i t h ä c d

ẫ n ô n g tiinxahơn. Hồiấyhọct h u y i t c ŭa a H ª - g h e n ® a n g
c h i p h ố i triithọc Đ ứ c , v à Ă n g g h e n t r ë t h à n h m ô n đ ồ c ŭa a h ä c t h u y i t
đú.TuybảnthânHêghenlàn g ỳ ờ i h â m m ộ n h à n ỳ ớ c chuyên chi Phổ mà ông
đà phục vụ với tỳ cỏch là giỏo sỳTrỳờngđạihọctổnghợpBéclanh,nhỳnghọcthuyitcaaHê-ghencútínhchấtcỏchmạng.LòngtincaaHê-ghen
vàolýtínhcaaconngỳờivàvàoquyinlợicaaconngỳời,vànguyênlý


6

V.I . L ê-nin

cơ bản caa triit học Hê-ghen cho rằng trong thi giới luôn diin ra
một quỏ trình liên tiip biin húa và phỏt triin, đà dẫn nhữnghọc
trò caa nhà triit học ở Béc-lanh, không muốn điiu hòa vớihiện
trạng, ®in ý nghĩ cho r»ng ngay c¶ cuéc ®Êu tranh chống hiện
trạng,cuộc đấutranhchống bấtcôngđangtồntạivàchống điiu ỏc đang hoành
hành, cng bắtng bắtritừ quy luật phổbiin là sự phỏt triin không
ngừng.Niumọi
cỏi
điu
phỏt
triin,niunhữngthichinàybịnhữngthichikhỏcthaythi,vậythìtạisa
ochiđộ chuyênchicaa vuaPhỉ hay cŭaa Nga hoµng, viƯc métthiiusè
rÊt nhŏitoµn lµm giµu trên lỳng tuyệt đại đa số, sự thống
trịcaagiaicấptỳsảnđốivớinhândânlạicứtồntạimÃiđỳợc?
TriithọcHêghenbànvisựphỏttriincaatinhthầnvàcaatỳtỳởng;núlàduytâm.N
úcăncứtừsựphỏttriincaatinhthầnmàsuydiinrasựphỏttriincaatựnhiê
n,caaconngỳờivàcaanhữngquanhệxÃhộigiữangỳờivớingỳời.MỏcvàĂ
ng-ghengiữlạitỳtỳởngcaaHêghenviquỏtrìnhphỏttriinkhôngngừngvàvứtbitoànquanđiimduytâmc
hanghacốchấp;nhìnvàocuộcsống,hai ông thấy rằng khôngthilấy sự

phỏt triin caa tinh thầnđigiải thích sự phỏt triin c aa tự
nhiên đỳợc mà trỏi lại, phải lấytựnhiên,lấy vật chấtđigiải
thícht i n h t h ầ n . . . T r á i v í i H ê - ghen và những ngỳời
khỏc
thuộc
phỏi
Hê-ghen,
Mỏc
và
Ăngghenlànhữngnhàduyvậtchangha.Xemxétthigiớivàloàingỳời
một cỏch duy vật, hai ông nhận thấy rằng c ng bắtng nhỳ
mọihiệnt ỳ ợ n g t r o n g g i í i t ự n h i ê n đ i u c ó n g u y ª n n h © n v Ë t
c h Ê t , sựphỏttriincaaxÃhộiloàingỳờilàdosựphỏttriincaanhững lực lỳợng vật
chất,
sản
xuất
quyit
định.
Quan
hệ
giữangỳờivớinhautrongviệcsảnxuấtnhữngvậtphẩmcầnthiitđi
MỏcvàĂng-ghen đÃnh iiu lầnchỉrằngs ựphỏttriin trítuệc a a cỏc
ôngmộtphầnlớnlànhờcỏcnhàtriithọclớnởĐức,nhấtlànhờHê-ghen.
Ăng-ghen núi: "Không cú triit học Đức thì đà chẳng cú cha ngh a xÃ
hộikhoahọc"3.

Phri-đríchĂng-ghen

7

thitoàna mÃn nhu cầu caa con ngỳời là do sự phỏt triin c aa
lựclỳợng sản xuất quyit định. Và chính những quan hệ ấy
giảithích tất cả những hiện tỳợng c aa đời sống xà hội,
nhữngnguyện vọng, tỳ tỳởng và luật phỏp c aa con ngỳời. Sự
phỏttriincaalựclỳợngsảnxuấtđÃtạoranhữngquanhệxÃhộidựatrên chi
độ tỳ hữu,
nhỳng
ngày nay,
chúng
ta
thấy cng bắtng
sựphỏttriinấycaalựclỳợngsảnxuấtlạitỳớcmấtsởhữucaađasốvàtậpt
rungsởhữuđúvàotaymộtthiiusốrấtnhitoàn.Núxúabitoàncỏichiđộsởhữul
àmcơsởchotrậttựxÃhộihiệnđại,nútựhỳớngtớichínhcỏimụcđíchmà
nhữngngỳờixÃhộichangha
đà tựđira cho mình. Những ngỳời xà hội cha ngha chỉ
còncầnnhậnrừđỳợclựclỳợngxÃhộinàodođịavịcaanútrongxÃhộihiện
naymàquantâmđinviệcthựchiệnchanghaxÃhội,và làm cho lực
lỳợng ấy giỏc ngộvilợi ích và sứ mệnh lịch sửcaa nú. Lực lỳợng
đú
là
giai
cấp
vô
sản.
Ăng-ghen
đÃ
tìm
hiiugiaicấpvôsảnkhiôngởAnh,ở trungtâmcôngnghiệpca
a

Anhl à M a n - s e x t ơ , n ơ i m à n ă m 1 8 4 2 , ô n g đ i n l à m c ô n g c h o một hÃng buôn
trong
đú
cha
ông
cú
cổ
phần.ởđây,
Ăngghenkhôngphảichỉlàmviệcởphòng giấyc a a xỳởng,ôngcòn
đi
thăm cỏc khu phố bẩn thỉu là nơi công nhân sống chen
chúc,thấy tận mắt những sự cựng khốn và những nỗi đau khổ
caahọ. Nhỳng ông không thitoàna mÃn với những nhận xét cỏ
nhâncaa mình, ông còn đọc tất cả những điiu mà ngỳời ta đÃ
viittrỳớcôngvitìnhcảnhcaagiaicấpcôngnhânAnh; ô n g nghiên
cứu tỉ mỉ tất cả những tài liệu chính thức mà ông cú
thitracứuđỳợc.Quyin"TìnhcảnhgiaicấpcôngnhânởAnh"4x
uất
bản
năm
1845
là
kit
quả
caa
những
sự
nghiên
cứu
vànhữngnhận xét ấy. Trên kia, chúng tađ Ã n ú i đ i n

c ô n g l a o cha yiu caa Ăng-ghen, với tỳ cỏch là tỏc giả
quyin "Tình cảnhgiaicấpcôngnhânởAnh".TrỳớcĂng-ghen,đÃcúrấtnhiiungỳời
mô tả những nỗi đau khổ caa giai cấp vô sản và chỉ
rarằngcầnphảigiúpđỡ giai cấpấy.Ăng-ghenlàngỳờiđầutiên


8

V.I . L ê-nin

đà núi rằng giai cấp vô sảnkhông phải chỉlà giai cấp đau
khổ,rằngchínhđịavịkinhtinhụcnhÃcaagiaicấpvôsảnthúcđẩy,mộtc ỏ c
h k h ô n g gì n g ă n c ả n n ỉ i , n ó t i i n l ê n v à b u ộ c n ú p h ả i
đấu tranh cho sự giải phúng cuối cựng caa nú. Và giai cấp
vôsản đấu tranhsẽ tự mình giúp bản thân mình. Phong trào
chínhtrị caa giai cấp công nhân nhất định sẽ dẫn công nhân đin
chỗhiiu rằng đối với họ, không cú lối thoỏt nào khỏc hơn là
changha xà hội. Mặt khỏc, cha ngha xà hội chỉ sẽ là một
sứcmạnh,khinúđÃtrởthànhmụctiêuđấutranhchínhtrịcaagiaicấpcôn
gnhân.Đúlànhữngtỳtỳởngchachốttrongcuốnsỏchcaa Ăng-ghen viit vi
tìnhcảnhcaagiaicấpcôngnhânởAnh,nhữngtỳtỳởngmàhiệnnay,toànthigiaicấpvôsảncú
suynghvàđangđấutranh,đÃtiipthu,nhỳnglúcđúthìcònhoàntoàn
mới.NhữngtỳtỳởngấyđÃđỳợctrìnhbàytrongcuốn
sỏchbằngmộtgiọngvănhấpdẫn,môtảrấtnhiiucảnhcựngkhốn xỏc thực nhất và
ghê
sợ
nhất
caa
giai
cấp

vô
sản
Anh.Cuốnsỏchấylàmộtlờibuộctộighêgớmchanghatỳbảnvàgiaic ấ p
tỳsản.Cuốnsỏchấygâymộtấntỳợngrấtlớn.Đâu
đâungỳờitacng bắtngdẫnchứngcuốnsỏchcaaĂngghen,coinúlàmộtbứctranhmiêutảđúngnhấttìnhcảnhcaagiaicấ
pvôsảnhiệnđại.Thậtthi,trỳớchaysaunăm1845cng bắtngvậy,chỳahit
hấycúmộtcuốnsỏchnàomiêutảđỳợcnhữngcảnhcựngkhốncaa
giai cấp công nhânmột cỏchxuất sắcvà chân thực
đinnhỳthi.
ChỉởAnh,ĂngghenmớitrởthànhngỳờixÃhộichangha.
ởMan-sextơ,ôngliênhệvớinhữngngỳờihoạt
độngt r o n g p h o n g t r à o c ô n g n h © n A n h l ó c b ấ y
giờ và bắt
đầuviittrongcỏcxuấtbảnphẩmxÃhộichanghaAnh.Năm1 8 4 4 , t
rênđỳờngtrởviĐức,khiđiquaPar i , ô n g g ặ p MỏcmàtrỳớcđúôngđÃcúliênlạcbằngthỳtừ.ởP
a-ri,chịu
ảnh hỳởng caa những nhà xà hội cha ngha Phỏp và caa đờisống
Phỏp,
Mỏc
cng bắtng
đÃ
trở
thành
một
ngỳời
xÃ
hội
changha.ởđú,haingỳờibạnấyđÃviitchungcuốn"Giađìnhthần

Phri-đríchĂng-ghen

9

thỏnh,haylàphêphỏnsựphêphỏncútínhchấtphêphỏn"5.Cuốns ỏ
chđúxuấtbảnmộtnămtrỳớccuốn"Tìnhcảnh
giaicấpcôngn hâ n ởAnh"và là do Mỏcviitmộtphần lớn
đÃđặtcơsởchochanghaxÃhộiduyvậtcỏchmạngmàtrênkiac h ú n g
t ô i đ Ã t r ì n h b à y n h ữ n g t ú t ú ë n g c h ŭa y i u . " G i a
đình thần thỏnh" là một cỏi tên gọi chi giiu những nhà
triithọc, anh em Bau-ơ cựng những môn đồ c aa họ. Cỏc
ngài ấytuyêntruyinmộtsựphêphỏnđứngtrênmọihiệnthực,trêncỏcđảngphỏivà
chính
trị,
một
sự
phê
phỏn
pha
nhận
mọihoạtđộngthựctivàchỉđứngnhìn,"vớitinhthầnphêphỏn", thi
giới chung quanh và những biin diin trongthigiới đú. Cỏc ngài Bau-ơ
khinh thỳờng giai cấp vô sản, coi họlàmộtđỏmquầnchúngkhôngcú
úcphêphỏn.MỏcvàĂng-ghen kiên quyit chống lại xu hỳớng vô lý
và cú hại ấy. Vìcon ngỳời thực sự,con ngỳời công nhân bị
những giai cấpthống trị và nhà nỳớc ỏp bức,hai ông đòi hitoàni phải
đấutranhchomộtkitcấuxÃhộitốtđephơn,chứkhôngphảilà
đứngnhìn.Dnhiên,haiôngcoigiaicấpcôngnhânlàlựclỳợngv ừ a c
ú k h ả n ă n g t i i n h µ n h c u é c ® Ê u t r a n h Ê y l ¹ i v õ a quant ©
m ® i n cué c® Ê u t r a n h Ê y . T r ú í c k h i x u Ê t b ¶ n c u ố n "
Giađìnhthầnthỏnh",ĂngghenđÃđăngt r o n g t ờ " N i ê n giỏmPhỏpĐức"6caaMỏcvàRughêmộtbài"Tiiuluậnphêphỏnchínhtrịkinhtihọc"7,trongbàiđú

ôngđÃđứngtrên
quanđiimxÃhộichanghamàxemxétnhữnghiệntỳợngcăn
bản
caa chi độ kinh tihiện đại, coi đú là những hậu quảtất nhiên
caa sự thống trị caa chiđộ tỳ hữu. Rừ ràng là
mốiquanh Ö v í i ¡ n g g h e n ® · t h ó c ® È y M á c b ¾ t t a y v µ o n g h i ª n cøu chÝnh trị
kinhtihọc,
là
khoahọc
trong
đún h ữ n g
t ỏ c phẩmcaaMỏcđÃgâyracảmộtcuộccỏchmạng.
Từnăm1 8 4 5 đ i n n ă m 1 8 4 7 ,
¡ng-ghensèng
ë B r u y - x e n và
Pa-ri,v ừ a
nghiêncứu
khoahọc
vừa
h o ạ t đ ộ n g t h ự c titronggiớicôngnhânĐứcởhaithành
phốđú.ở
đấy,M ỏ c v à Ă n g - g h e n ® · l i ª n h Ư v í i t ỉ c h ø c b Ý m Ë t § ø c l µ


10

V.I . L ê-nin

"Đồngminhcaanhữngngỳờicộngsản"8,tổchứcnàygiaochohaiô
ngtrìnhbàynhữngnguyênlýcơbảncaachanghaxÃhộimà hai ông đà xây

dựnglên.Dođúmàcúquyin"Tuyênngôncaa Đảng cộng sản" nổi tiing c aa
Mỏc và Ăng-ghen xuất bảnnăm1848.Cuốn sỏchnhitoànấycúgiỏ
trịbằnghàngbộsỏch:tinhthần caa nú, đin bây giờ, vẫn cổ vng bắt và thúc đẩy toàn thi
giaicấpvôsảncútổchứcvàđangchiinđấucaathigiớivănminh.
Cỏch mạng 1848 nổ ra trỳớc tiên ở Phỏp, sau lan sang
cỏcnỳớc khỏc ở Tây Âu, khiin Mỏc và Ăng-ghen trở vi
nỳớc.ởtrongnỳớc,tại vựngRê-naninỳớcP hổ , hai ôngđứ ng đầ ut ờ
"BỏoRê-na-nimới"9,mộttờbỏodânchaxuấtbảnởCô-lô-nhơ.Hai
ngỳời bạn đú là linh hồn caa mọi xu hỳớng dân ch a cỏch mạngở
vựng Rê-na-ni nỳớc Phổ. Hai ông tận lực bảo vệ lợi
íchcaanhândânvàc a atự do,chốnglạinhữnglựclỳợngphản
động. Nhỳ mọi ngỳời điu biit, những lực lỳợng phản động
đÃthắng. Tờ "Bỏo Rê-na-ni mới" bị cấm; Mỏc, vì đà mất quốc
tịchPhổtrong thờigian dicỳranỳớcngoài,nênbịtrụcxuất;c
òn
Ăng-ghenthìthamgiacuộckhởinghavng bắttrangc a a nhândân,
đà dự ba trận chiin đấu cho tự do và sau khi những ngỳời
khởinghathấtbại,ônglỏnhquaThụy-ssangLuân-đôn.
Mỏcc ng bắt n g đ Ã s a n g t r ó n g ơ ë L u â n đôn.Khôngbaolâu,
Ăng-ghen lại trở thành thỳ ký, rồi cổ ®«ng trong chÝnh
ngayh·ngb u « n M a n - s e xtơmàtrỳớckia,trongnhữngnăm40,
ông đà làm ở đú. Cho đin năm 1870, ông sống ở Man-sextơ,cònM ỏ c t h ì s ố n g ở L u â n đ « n , n h ú n g ® i i u đ ú v ẫ n k h ô n g c ả n trởhaiôngliênhệhitsứcm
ậ t t h i i t v í i n h a u v i t ỳ t ỳ ở n g : hầunhỳngàynào,haiôngc
ng bắtngđiubiênt h ỳ c h o n h a u . Trongthútõqual¹inhúthi,h a i n
g ú ê i b ¹ n ® · t r a o ® ỉ i ý kiinvànhững điiuhiiu biit cho nhau,
vàtiip
tụcc ự n g n h a u x©yd ù n g c h ŭa n g h ĩ a x · h é i k h o a h ọ c . N ă m
1870Ăng-ghen
đinởLuânđôn,vàhaiôngtiiptụcs ố n g c h u n g m ộ t c u ộ c sốngtinhthầnđầ
ylaođộngkhẩntrỳơngmÃichođinnăm1883,

Phri-đríchĂng-ghen

11

tức là cho đin khi Mỏc mất. Kit quả caa lao động đú thì vi phần
Mỏc, là bộ "Tỳ bản", một tỏc phẩm chính trị kinhtihọcv đại
nhất caa thi kỷ chúng ta;viphần Ăng-ghen, là cả
mộtloạtnhữngtỏcphẩmlớnnhitoàn.Mỏcchuyênchúphântích nhữnghi
ệntỳợngphứctạpcaaninkinhtitỳbảnchangha.
Ăng-ghen, trong những tỏc phẩm viit một cỏch hit sứcdihiiu
và thỳờng là cú tính chất luận chiin, đà làm sỏng t itoànnhững
vấn đi khoa học chung nhất và những hiện tỳợng khỏcnhau
caa quỏ khứ và hiện tạitheo tinh thần quan niệm
duyvậtlịchsửvàlýluậnkinhticaaMỏc.Trongsốcỏctỏcphẩmấy caa
Ăng-ghen,chúngtôixinnêura:tỏcphẩmluậnchiinchốngĐuy-rinh(trongđúôngphân
tích những vấnđiquantrọng nhất caa triit học, caa khoa học tự nhiên và khoa học
xÃhội), "Nguồn gốc caa gia đình, caa chi độ tỳ hữu và c aa
nhànỳớc"12(bảndịchratiingNga,xuấtbảnởXanhPê-técbua,inlầnthứ3,1895),"Lút-víchPhơbỏch"13(bảndịchratiingNgacú chú thích caa G. Plê-kha-nốp,
Giơ-ne-vơ,
1892),
một
bài
núivichínhsỏchđốingoạicaachínhphaNga(bảndịchratiingNga
đÃđăngtrêntờ"NgỳờidânchaxÃhội"14số1 vàsố2,xuấtbảnởGiơ-nevơ),nhữngbàiđặcsắcvivấnđinhàở15,sau cựng là hai bài
ngắn nhúng rÊt q nóivisù phát triinkinhticŭaa núíc Nga
("Phri-®rÝch ¡ng-ghen nóivinúícNga", bản dịch ra tiing
Nga
caa
V.

I.
Da-xu-lích,
Giơ-nevơ,1894)16.Mỏcmấtđichỳak ịphoànc hỉnhtỏcphẩmvđạicaa
ôngvitỳbản.Tuynhiênbảnthảocng bắtngđÃhoànthànhvàthilàĂngghen,saukhibạnmìnhtừtrần,đÃđảmđỳơngnhiệmvụn ặ n g n i l µ
c h Ø n h l ý v µ c h o x u Ê t b ¶ n q u y i n I I v à q u y i n IIIcaabộ
"Tỳbản".Ôngxuất bản quyinII,năm1885vàquyin
Đúlàmộtcuốnsỏchcúnộidungđặcbiệtphongphúvàbổích10.Tiicrằng
mới chỉ cú một phần nhitoàn đỳợc dịch ra tiing Nga, phần sơ lỳợc lịch
sửphỏttriincaachanghaxÃhội("SựphỏttriincaachanghaxÃhộikhoahọc"11,x
uấtbảnlầnthứ2,Giơ-ne-vơ,1892).


12

V.I . L ê-nin

III,n ă m 1894(ôngkhôngkịpchỉnhlýquyinIV17).Haiquyinnày
đòihitoàniôngphảibitoànrarấtnhiiucôngsức.át-lơ,mộtđảngviên dân cha - xÃ
hộiáo đà nhận xét rất đúng rằng khi xuấtbản quyin II và III caa
bộ
"Tỳ
bản",
Ăng-ghen
đÃ
dựng
chongỳờibạnthiêntàicaaôngmộtđàikỷniệmtrangnghiêmtrên
đúĂngghencng bắtngkhôngngờlàđÃkhắcluôncảtênmìnhbằngnhữngchữ k h ô n g
bao giờp hai mờ đ ỳợc .T hậ tvậy ,ha i quyin
đúcaabộ"Tỳbản"làtỏcphẩmchungcaacảhaingỳời:Mỏcvà
Ăng-ghen. Những chuyện cổ tích thỳờng ki lại những

tấmgỳơng cảm động vi tình bạn. Giai cấp vô sản châu Âu
cú thinúi rằng khoa học c aa mình là tỏc phẩm sỏng tạo c aa
hai nhàbỏchọckiêmchiinsmàtìnhbạnđÃvỳợtxatấtcảnhữnggìlàcảm
độngnhấttrongnhữngtruyinthuyitcaađờixỳakivitình bạn caa con ngỳời.
Ăng-ghen
vẫn
luôn
luônmà
núichungnhỳthilàhoàntoànđúngtựđặtmìnhsauMỏc.Ông
đà viit cho một ngỳời bạn lâu năm caa ông nhỳ sau: "Tôi
luônluônlàmộtcâyvcầmthứhai,bêncạnhMỏc"18.Mốitìnhthâny
êuc a aông đốivớiMỏclúccònsốngvàlòngkínhminc a a
ôngđốivớiMỏclúcđÃmất,thậtlàvôhạn.Ngỳờichiinskhắckhổ và nhà tỳ
tỳởngnghiêmnghịấycúmộttấmlòngyêuthỳơngthậtlàsâusắc.
Saup h o n g t r µ o 1 8 4 8 - 1 8 4 9 , M á c v µ ¡ n g g h e n , k h i s ố n g ởnỳớcngoài,khôngphảichỉnghiêncứuk h o a
h ọ c k h ô n g thôi. Năm 1864, Mỏc đà sỏng lập ra "Hội liên hiệp lao
độngquốcti"19vàlÃnhđạohộiđúsuốttrong10năm.Ăngghencng bắtngđ Ã t h a m g i a t Ý c h c ù c v µ o c « n g t á c c ŭa a h ộ i đ
ú.Hoạt
độngc a a " H ộ i l i ª n h i Ư p q u è c t i " , ― h é i , t h e o M á c , ® · đ o
à n kitđ ỳ ợ c v ô s ¶ n ë t Ê t c ¶ c á c n ú í c ― c ó m é t t á c d ô n g t o l
ớn
đốivớisựphỏttriincaap h o n g t r à o c « n g n h © n . N g a y c ả
saukhi
"Hộiliênhiệpq u ố c t i " g i ả i t ỏ n v à o
những
n ă m 7 0 , tỏc dụng đoàn kit caa Mỏc và Ăng-ghen c ng bắtng vẫn
khôngchấmd ứ t . N g ỳ ợ c l ạ i , n g ú ê i t a c ó t h i n ó i v a
i t r ß c ŭa a hai« n g , v í i t ỳ c ỏ c h l à n h ữ n g n g ú ê i l · n h đ ạ
o t i n h t h ầ n c a a

Phri-đríchĂng-ghen

13

phongtràocôngnhân,khôngngừnglớnlênmÃi,vìchínhphong trào
côngnhâncng bắtngphỏttriinkhôngngừng.SaukhiMỏc mất, Ăng-ghen vẫn một
mình
tiip
tục
làm
ngỳời
cố
vấn
vàchỉđạochonhữngngỳờixÃhộichanghaởchâuÂu.Đinxin
ông cho ý kiin và chỉ dẫn thì cú cả những ngỳời xà hội
changha Đức, là những ngỳời mà lực lỳợng c aa họ, tuy bị
chínhphatruybứcnhỳngvẫnkhôngngừnglớnlênnhanhchúng,vàcả
nhữngđạibiiucaacỏcnỳớclạchậu,chẳnghạnngỳờiTây-ban-nha,ngỳờiRu-ma-ni,
ngỳờiNga,
lànhữngngỳờiđ a n g phảisuynghvàđắnđotrongbỳớcđiđầutiênc
aahọ.TấtcảhọđiunhờđinkhotàngtrithứcvàkinhnghiệmphongphúcaacụĂngghen.
Mỏcv à Ă n g ghen,cảhaingỳờiđiubiittiingNgavà
đọc sỏch Nga,điu quan tâm nhiiu đin núíc Nga, theo
dõiphongt r µ o c á c h m ¹ n g N g a m é t c á c h c ó c ¶ m t ì n h v à l i ê
n h ệ vớinhữngngỳờicỏchmạngNga.Haiôngđ i u t ừ n h ữ n g ng
ỳờidânchat rởthànhngỳờixÃhộichangha,vàtìnhcảmdân chacăm
ghétcaa
hai
ông
đối

với
chi
độ
chuyên
quyinchínhtrị t hậ tlàhitsứcmÃnhliệt. Tì nh cảmchính trịtr ự
c tiip
đú,cộngthêmsựhiiubiitlýluậnsâusắcviquanhệgiữa chi
độchuyên quyinchínhtrịvà sựỏp bứckinht i , cng bắtngn h ỳ kinh
nghiệm sống dồi dào, đà khiin cho Mỏc và Ăng-ghenhitsức
nhạy cảm chính làvimặtchính trị.Cho nêncuộcđ ấ u tranh
anh hựng caa một nhúm rất nhitoàn những ngỳời cỏchmạng Nga
chống lại chính pha Nga hoàng hựng mạnh đỳợchai nhà cỏch
mạng lÃo luyện đú hỳởng ứng với thỏi độ đồngtình nhất. Trỏi
lại,
mọi
manh
tâm
tin
vào
những
lợi
ích
kinhtihỳả o đ i rờ i b itoàn n h i Ư m v ơ t r ù c t i i p n h Ê t v µ q u a n t r ä n
g n h Ê t caanhữngngỳờixÃhộic hanghaNga,t ứclàviệcg iànhlấytự
dochínhtrị,thìdnhiênlàbịhaiôngcoilàđỏngnghi;thậmchíhaiô n g
còn
coi
đúchính
làmộtthỏiđộphản
b ộ i sựnghiệpvđạic aacỏchmạngxÃhội."Việcgiảip húnggiaicấpv

ôsảnphảilàsựnghiệpc a a bảnthângiaicấpvôsản",


14

V.I . L ê-nin

MỏcvàĂng-ghenluônluôndạynhỳthi20.Màmuốnđấutranh
đi tự giải phúng vi mặt kinh ti thì giai cấp vô sản phải
giànhchođỳợcmộtsốquyinchínhtrịnhấtđịnh.Ngoàira,cảMỏc,cả
Ăng-ghen điu thấy rừ ràng cỏch mạng chính trị ở Nga c ng bắtng
sẽcúmộtýnghalớnlaođốivớiphongtràocôngnhânởTây
Âu.NỳớcNgachuyênchixỳanayvẫnlàthànhtrìcaatấtcảthilựcphản
độngchâuÂu.D nhiênlàđịavị qu ố c t i đặc biệtcúlợicho Nga sau
cuộc chiin tranh 1870, cuộc chiin tranh đà gieo
rắcsựbấthòagiữaĐứcvàPhỏptrongmộtthờigianlâu,chỉlàmtăng
thêm tỏc dụng caa nỳớc Nga chuyên chi là một lực
lỳợngphảnđộngmàthôi.ChỉcúmộtnỳớcNgatựdo,khôngcầnphải
ỏpbứcngỳờiBa-lan, ngỳờiPhần-lan,ngỳờiĐức, ngỳờic-mêni và những dân tộc nhitoàn yiu khỏc, không cần phải luôn
luônlàm cho nỳớc Phỏp và nỳớc Đức chống lại nhau, mới cú
thikhiin cho châu Âu hiện đại thoỏt kh itoàni những gỏnh nặng
chiintranh,mới làm chotấtcảcỏcphầntử phảnđộngở châuÂuyiu
đi và lực lỳợng caa giai cấp công nhân châu Âu tăng lên.
Bởivậy,Ă n g g h e n h i t s ø c m o n g m ŏitoµn i r » n g q u y i n t ù d o c h í n h t r ị
đỳợc thiit lập ở Nga đi cú lợi cho cả thắng lợi c aa phong
tràocông nhân phỳơng Tây. Ăng-ghen mất đi, những ngỳời
cỏchmạngNgađÃmấtmộtngỳờibạntốtnhất.
Phri-đríchĂngghen,ngỳờichiinsvàngỳờithầyvđạicaagiaicấpvôsản,đờiđờisống
mÃi!

15

giải thích luật phạt
tiềncôngnhâncccôngx
ở
ngvànhàmy21

Viitxongvàomựathu1895

InthànhsỏchriêngởPê
-téc-bua1895

Theođ ú n g b ả n i n n ă m 1 8 9
5 , cúđốichiiuvớibảninnăm1897


16

V.I . L ê-nin

Phri-đríchĂng-ghen

17

Bìa trong cuốn sỏch ca V. I. Lê-nin "Giải thích luật phạt tiin công nhân cỏc công xúëng vµ nh


19

I

tiềnphạtlàgì?
Niu hitoàni một công nhân xem anh ta cú biit tiin phạt là
gìkhông thì cú lẽ anh ta sẽ lấy làm ngạc nhiên vi câu h itoàni nhỳ
thi.Làm sao anh ta lại không biit tiin phạt là gì, khi mà anh tathỳờng xuyên phải
trảmúntiin đú? Thi thì ở đây, cú gìm à phảihitoàni?
Nhỳngchỉhìnhnhỳthithôi,hìnhnhỳlàởđâykhôngcúgì
đỏng phải hitoàni cả. Thật ra, phần đông công nhân chỳa cú
mộtquanniệmđúngvitiinphạt.
Ngỳời ta thỳờng ngh rằng tiin phạt là một mún tiin phải trả
cho ngỳời cha đi đin bự một thiệt hại do công nhân gây racho
hắn.Không đúng.Tiin phạt và bồi thỳờng là hai
cỏikhỏcnhau.Niu
mộtcôngnhângây
ram ộ t
thiệt
h ạ i n à o đ ú cho một công nhân khỏc thì ngỳời này cú thi đòi bồi thỳờng(chẳng
hạn vì quần ỏo bị hỳ hitoànng), nhỳng không thi phạt tiinngỳời
kia đỳợc. Cng bắtng hệt nhỳ niu một cha xỳởng làm chomột ch a
xỳởng khỏc bị thiệt hại (chẳng hạn vì không cung cấphàngđúng
kỳ
hạn)
thì
ngỳời
cha
xỳởng
này
cú
thi
đòi
bồithỳờng,n h ỳ n g k h ô n g t h i p h ¹ t t i i n n g ú ê i c h

ŭa x ỳ ở n g k i a
đỳợc.Đối với một ngỳời ngang hàng thì ngỳời ta đòi
bồithỳờng, nhỳng chỉ cú thi phạt tiin một k thuộc quyin
mìnhthôi. Bởi vậy, muốn đòi bồi thỳờng phải nhờ đin tòa ỏn,
cònphạtt i i n t h × d o c h ŭa x ỳ ở n g ấ n đ ị n h m à k h ô
ngcầnnhờ
đintòa ỏ n gìc ả . Đôik h i k h ô n g xảy r a t h i Ư t h ¹ i n µ o c h o c h ŭa


20

V.I . L ê-nin

xỳởng mà cng bắtng bị phạt tiin: chẳng hạn, phạt tiin vì hút thuốc lỏ.
Phạt tiin là một sự trừng phạt, chứ không phải là một sự
đòibồi thỳờng. Giả thử một công nhân đỏnh rơi một tàn lửa
trongkhihútthuốc,làmchỏytấm vảicaachaxỳởngthìngỳờichanày
sẽ không những bắt phạt tiin vì hút thuốc, mà ngoài ra
lạicòntrừvào tii nlỳơngngỳời c ô n g nhânmộtsố tii nnàođú đ
ibự vào tấm vải bị chỏy. Thí dụ này chứng titoàn rừ ràng sự
khỏcnhaugiữaphạttiinvàbồithỳờng.
Mục đích caa phạt tiin không phải là điđin bự một
thiệthại,màlàđitạon ênmộtkỷ luật,nghalàđib ắtcôngnhânphục
tựng ngỳời cha, bắt công nhân thi hành những mệnh lệnh caa
ngỳời cha và tuân theo hắn trong giờ lao
động.LuậtphạttiinđÃnúiđúngnhỳ
vậy:phạtt i i n l µ " s ù t r õ n g phạtbằngtiinnhằmduytrìtrậttựvàdocỏcgiỏm
đốccôngxỳởng tự quyin ấn định". Cho nên, tiin phạt nhiiu hay ít
thìkhông phảicăn cứ vào thiệt hại nhiiuh a y í t , m à c ă n
cứ

v à o mứcđ ộ s ơ s u ấ t c ŭa a n g ú ê i c « n g n h © n : h i n g ỳ ờ i c
ô n g n h â n càngtitoànrasơsuấtbaonhiêu,hingỳời ấy càng không chịuphục
tựng ngỳời cha hoặc không chịu tuân theo yêu cầu
caangỳờichabaonhiêu,thìtiinphạtcàngnhiiubấynhiêu.Lẽdnhiên,
ngỳờinàođÃnhậnlàmviệcchomộtngỳờichathì ngỳời đú mất tự do; ngỳời ấy
phải tuân theo ngỳời cha vàngỳời cha cú thitrừng phạt ngỳời
ấy.Nông nô đà làm việccho địa cha và địa cha trừng phạt
họ.Công nhân làm việccho bọn tỳ bản và bọn tỳ bản trừng
phạt
họ.Tất
cả
sự
khỏcnhauc h ỉ l à ở c h ç : t r ú í c k i a , n g ú ê i t a d ù n g r o i v ä t
® i ®ánh
®Ëp con ngỳời bị lệ thuộc, còn ngày nay ngỳời ta dựng
đồngrúpđiđỏnhngỳờiđú.
Cú lẽ ngỳời ta sẽ cÃi lại rằng không cú kỷ luật thì
khôngthi cú lao động chung caa một số đông công nhân
trongmộtnhàmỏyhoặc một công xỳởng đỳợc: trật tự
làcầnt hiittro ng lao độ ng , cầnphả iđi ý g i ÷ v ÷ n g t r Ë t t ự v
à

Giảithíchluậtphạttiin

21

trừng phạt những k vi phạm trật tự. Bởi vậy ngỳời ta
núisở d cú phạt tiin thì đú không phải vì công nhân là
nhữngngỳờibịlệthuộc,màvìlaođộngchungđòihitoàniphảicútrậttự.
CÃil ạ i n h ỳ v Ë y l µ h o µ n t o à n k h ô n g đ ú n g , m ặ c d ầ u t h

o ạ t mớinghengỳờitacúthilầmđỳợc.Chỉcúnhữngaimuốnchegiấu không cho
công nhân thấy rừ tình tr¹ng lƯ thc c ŭaa hä,míi c·i l¹i nhú
thi. TrËt tự quả thật là cần cho mọi lao độngchung. Nhỳng cú
nhất thiit làngỳời laođộng cứ phảip h ụ c tựng sự độc đoỏn
caa
cỏc
cha
xỳởng,
tức
là
những
ngỳời
bảnthânt h ì k h ô n g l a o ® é n g , n h ú n g l ¹ i c ó t h i l ự c c h ỉ v ì đ Ã c h
iim
đoạttấtcảmỏymúc,côngcụvànguyênliệu,haykhông?Lao
động chung không thi nào tiin hành đỳợcniukhông cú trật
tự,niu mọi ngỳời không tuân theo trật tự đú; nhỳng lao độngchungcúthi tiin
hànhđỳợc
màkhôngcầncông
nhânp h ả i phụctựngchaxỳởngvàchanhàmỏy.Laođộngchungđò
ihitoànithựcsựphảicúmộtsựtrôngcoinhằmduytrìtrậttự,nhỳngkhônghiđòi hitoàni rằng
cỏi
quyin
trông
coi
những
ngỳời
khỏcbaogiờcng bắtngphảithuộcvikbảnthânkhônglaođộngmàlạisống
bằnglaođộngcaangỳờikhỏc.Dođútathấyrằngsởdcú phạt tiin, không phải là vì
ngỳời

ta
cựng
lao
động
chung,
màlàvìtrongnhữngchiđộtỳbảnngàynay,tấtcảmọingỳờilao
độngđiukhôngcúmộttýgìlàcaariêngcaamìnhcả:toànbộmỏymúc,c
ôngcụ,nguyênliệu,đấtđai,thúclúađiunằmtrongtay những k giàu. Công
nhânphảibỏnmìnhchochúng đikhitoàni chit đúi. Và khi đà bỏn mình rồi
thì
cố
nhiên
là
phải
phụctựngnhữngkgiàuvàphảichịusựtrừngphạtcaachúng.
Bấtc ø n g ú ê i c « n g n h â n n à o m u ố n h i i u t i i n
p h ạ t làgì,điuphảithấyrừđiiuđ ú . C ầ n p h ¶ i b i i t ® i i u đ
ú đ i b ỏ c bitoàncỏiluậnđiệuthôngthỳờng( v à r Ê t s a i l Ç m ) c h o
r ằ n g phạttiinlàcầnthiit,vìniukhôngphạttiint h ì l a o đ ộ n g c
hungs ẽ khôngt h i t h ự c hiệnđỳợc.C ầ n phảibiitđiiu