Ke hoach chuyen dich co cau nganh kinh te thoi ky

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (408.12 KB, 48 trang )

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế

LờI Mở ĐầU
i

i

Kết quả của công trình nghiên cứu và nhiều hội thảo khoa học , cùng với kinh
nghiệm trong quá trình phát triển kinh tế , ở các nớc trên thế giới và ở nớc ta đều
cho rằng . Việc xác định đờng lối ,chiến lợc phát triển kinh tế của một đất nớc là
yếu tố quan trọng và quyêt định đến sự thành công hay thất bại trong quá trình phát
triển kinh tế . Trong đó , việc chuyển dich cơ cấu kinh tế là một trong những vấn đề
hết sức quan trọng trong giai đoạn hiên nay .
Sau 15 năm đổi mới của đảng ( từ 1986- nay ) và 10 măm thực hiện chiến lợc ổn
định và phát triĨn KT- XH ( 1991 - 2000 ), nỊn kinh tế nớc ta đÃ ra khỏi tình trạng
khủng hoảng và đi vào phát triên nhanh và ổn định , cơ cấu kinh tế đÃ có bớc
chuyển dịch tích cực theo đúng hớng , phù hợp với quá trình CNH- HĐH .
Tuy nhiên , quá trình chuyển cơ cấu kinh tế ở nớc ta trong những năm qua tuy theo
đúng hớng nhng theo tốc độ chuyển dịch còn chậm chạp , nền kinh tế còn mang
dáng dấp của một nớc nông nghiệp : dân c sống ở nông thôn và lao động nông
nghiệp vẫn chiếm tỷ trọng lớn . Những vấn đề thờng xuyên phải đặt ra cho các nhà
lÃnh đạo và các chuyên gia là :làm thế nào đẻ có cấu kinh tế hợp lý , phù hợp với
tiến trình CNH – H§H ë níc ta .
Mn cho viƯc thùc hiện các mục tiêu phát triển trên không gặp phải những khó
khăn trở ngại , điều quan trọng phải lựa chọn cơ cấu kinh tế hợp lý trong thơi kỳ kế
hoạch 5 năm ( 2001 2005 ), phải thống nhất về lý luận , phân tích tình hình thực
tiễn và đề ra các định hớng , giải pháp để giải quyết vấn đề đó . Đây là một làm cấp
bách cần đợc chuẩn bị trớc cho một giai đoạn phát triển mới .
Nhận thức đợc tính cấp bách của vấn đề , em đÃ chọn đề tài : Kế hoạch chuyển
dịch cơ cấu ngành kinh tế thời kỳ 2001 2005 ở Việt Nam và giải pháp thực hiện
, nhằm làm sáng tỏ tầm quan trọng của chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế với tăng

trởng kinh tế , đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế thời kỳ 1996-2000 .Trên cơ sở đó đa ra các quan điểm , định hớng và các
giải pháp chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế thơi kỳ 2001-2005 .
Mặc dù đÃ có nhiều cố gắng nhng do trình độ và khả năng có hạn , bài viết của em
sẽ không tránh khỏi những thiếu sót , em kính mong nhận đợc sự đóng góp ý kiến
quý báu của các thầy cô trong khoa , để bài viết sau đợc hoàn chỉng hơn.
i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiii

i

i

i

i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiii

i

i

i

i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

1

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
i

2

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
Chơng I
Những vấn đề lý luận chung về chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tÕ
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

I-C¬ së lý ln chung vỊ c¬ cÊu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế.
1-Cơ cấu ngành của một nền kinh tế:
1.1-Cơ cấu kinh tế :(CCKT )
*Khái niệm:
ĐÃ có nhiều cách tiếp cận khác nhau về khái niệm cơ cấu kinh tế. Nhìn chung
các cách tiếp cận đó đều phản ánh về mặt bản chất chủ yếu của cơ cấu
kinhtế,baogồmcácvấnđề:
- Cơ cấu kinh tế là tổng thể các nhóm ngành, các yếu tố cấu thành hệ thống
kinh tế của một quốc gia.
- Số lợng và tỷ trọng của các nhóm ngành và của các yếu tố cÊu thµnh hƯ
thèng kinh tÕ trong tỉng thĨ nỊn kinh tế đất nớc.
- Các mối quan hệ tơng tác lẫn nhau giữa các nhóm ngành, các yếu tố hớng
vào các mục tiêu đÃ xác định. Cơ cấu kinh tế còn là một phạm trù trừu tợng.
*Các bộ phận cấu thành:
Muốn nắm vững bản chất của cơ cấu kinh tế và thực thi các giải pháp nhằm
chuyển dịch cơ cấu kinh tế một cách có hiệu quả cần xem xét từng loại cơ cấu cụ
thể của nền kinh tế quốc dân.
Cơ cấu kinh tế gồm 3 bộ phận cơ bản hợp thành và có quan hệ chặt chẽ với nhau:
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iii

iiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiiiii

i

i

i

i

i

iiiiiiiii

i

i

i i i

i

iiii

i

i

iiiiii

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i i i i i i i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i i i i i i i i

iiiiiiiii

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

-

Cơ cấu ngành kinh tế.

-

Cơ cấu thành phần kinh tế.

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Cơ cấu lÃnh thổ.
Trong đó cơ cấu kinh tế có vai trò quan trọng hơn cả. Cơ cấu ngành và thành phần
kinh tế chỉ có thể đợc chuyển dịch đúng đắn trên phạm vi không gian lÃnh thổ và
trên phạm vi cả nớc. Mặt khác, việc phân bố không gian lÃnh thổ một cách hợp lý
có ý nghĩa quan trọng thúc đẩy phát triển các ngành và thành phần kinh tế trên lÃnh
thổ.
1.2-Cơ cấu ngành kinh tế.

*KháIniệm:
Cơ cấu ngành kinh tế là một trong những bộ phận cấu thành cơ cấu kinh tế. Nó
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

3

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
là tổng hợp các ngành kinh tế đợc hình thành và mối quan hệ giữa các ngành đó với
nhau, biểu thị bằng vị trí và tỷ trọng của mỗi ngành đó trong nền kinh tế quốc dân.
Cơ cấu ngành phản ánh phần nào trình độ phân công lao động xÃ hội chung của
nền kinh tế và trình độ phát triển của lực lợng sản xuất. Thay đổi mạnh mẽ cơ cấu
ngành là nét đặc trng của các nớc đang phát triển.
*Các chỉ tiêu đánh giá:
-Chỉ tiêu về lợng: tỷ trọng các ngành so với tổng thể các ngành của nền kinh tế
và trong tỉng thĨ kinh tÕ (nh GDP, GO, lao ®éng, vốn đầu t).
-Chỉ tiêu về chất: vị trí của mỗi ngµnh trong tỉng thĨ nỊn kinh tÕ, nã thĨ hiƯn vai
trò chỉ đạo của ngành.
*Các nhóm ngành cấu thành cơ cấu ngành kinh tế:
Khi phân tích cơ cấu ngành của mét quèc gia ngêi ta thêng ph©n tÝch theo 3
nhãm ngành (khu vực) chính:
-Nhóm ngành nông nghiệp: gồm nông, lâm, ng nghiệp.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiiii

i

i

iiiiiii

i

i

i

iiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- -Nhóm ngành công nghiệp: gồm công nghiệp và xây dựng.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

- -Nhóm ngành dịch vụ: gồm thơng mại, bu điện, du lịch.
2-Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế:( CDCC ngành KT)
2.1-Chuyển dịch cơ cấu kinh tế:(CDCCKT )
i

i

iii

i

i

i

i

i

iiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Đó là sự thay đổi về số lợng các ngành hoặc sự thay đổi về quan hệ tỷ lệ giữa
các ngành, các vùng, các thành phần do sự xuất hiện hoặc biến mất của một số
ngành và tốc độ tăng trởng giữa các yếu tố cấu thành cơ cấu kinh tế là không đồng
đều.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Sự thay đổi của cơ cấu kinh tế từ trạng thái này sang trạng thái khác cho phù
hợp với môi trờng phát triển đợc gọi là sự sử dụng cơ cấu kinh tế. Đây không phải
là sự thay đổi vị trí, mà là sự biến đổi cả về lợng và về chất trong nội bộ cơ cấu.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế phải dựa trên cơ sở một cơ cấu hiện có, do
đó nội dung của cdcckt là cải tạo cơ cấu cũ lạc hậu hoặc cha phù hợp để xây
dựng cơ cấu mới tiên tiến, hoàn thiện và bổ sung cơ cấu cũ nhằm biến đổi cơ cấu cũ
thành cơ cấu mới hiện đại và phù hợp.
Việt Nam hiện tại đang là một trong những nớc nghèo trên thế giới, mặc dù trong
những năm gần đây chúng ta đÃ đạt đợc nhiều thành tựu trong phát triển kinh tế và
ổn định xÃ hội. Song với yêu cầu xây dựng nền tảng để trở thành một nớc công
nghiệp vào năm 2020 thì đòi hỏi chúng ta còn phải tiếp tục phấn ®Êu nhiỊu h¬n
i

i

i

i

i

i

i

iii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

4

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
nữa. Một trong những giải pháp quan trọng là phải điều chỉnh cơ cấu kinh tế nói
chung và tình hình mới ở trong nớc và quốc tế theo hớng công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nớc.
2.2-Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế:
*Khái niệm:
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiii

iiiiiiii

i

i

i

i

i

i

- Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế là quá trình phát triển của các ngành kinh
tế dẫn đến sự tăng trởng khác nhau giữa các ngành và làm thay đổi mối quan hệ tơng quan giữa chúng so với một thời điểm trớc đó.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế là sự thay đổi có cơ cấu ngành kinh tế từ
dạng này sang dạng khác phù hợp với sự phát triển của phân công lao động xÃ hội,
phù hợp với sự phát triển của lực lợng sản xuất và các nhu cầu trong xÃ hội.
*Nội dung chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế:
Sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế đem tính khách quan thông qua những
nhận thức chủ quan của con ngời, những nhận thức đó đợc thể hiện qua những tác
động vào cơ cấu kinh tế cũ nhằm:
+ Hoàn thiện cơ cấu cũ.
+ Bổ sung cơ cấu cũ.
+ Sửa đổi cơ cấu cũ.
Quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế gồm các nội dung cơ bản:
- Điều chỉnh cơ cấu các ngành trong toàn bộ nền kinh tế: về tỷ
và vị
trí của từng ngành.
i

i

i

i

i

i

iiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiiiiiiiiiiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

iiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i i i i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiiiiiiiii

i

i

i

- Xu híng chun dÞch cơ cấu ngành.
i

i

i

i

i

i

- Chuyển dịch cơ cấu nội bộ từng ngành.
*Xu hớng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế:
Xuất phát từ đánh giá thực trạng nền kinh tế và xu thế CDCC kinh tế của các nớc, mà mỗi nớc cần chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế cần phải chuyển dịch cơ cấu
theo xu hớng:
i

iiiiiiii

i

iiiiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Giảm dần tỷ trọng nông nghiệp, không ngừng gia tăng công nghiệp
và dịch vụ trong đó tỷ trọng dịch vụ tăng nhanh hơn.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Cơ cấu ngành chuyển dịch theo xu hớng công nghiệp hoá, hiện đại
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

hoá.
- Chuyển dịch cơ cấu ngành theo xu thế héi nhËp quèc tÕ.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

5

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
ở nớc ta, hiện nay vẫn đang ở trong giai đoạn đầu của quá trình công nghiệp hoá,
hiện đại hoá, tuy rằng thời gian qua đÃ có những bớc chuyển biến mạnh mẽ. Biểu
hiện chủ yếu của đặc điểm này là nông nghiƯp chiÕm tû träng lín h¬n trong c¬ cÊu
kinh tÕ nói chung, tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ có tăng song cha đạt mức mong
muốn. Trong nội bộ 3 nhóm ngành lớn, cơ cấu ngành đÃ có những thay đổi theo hớng tích cực, có tác động bớc đầu ®èi víi sù ph¸t triĨn chung cđa nỊn kinh tÕ quốc
dân, song cha vững chắc, cha đáp ứng yêu cầu cho sù héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc.
Trong thêi gian tới, Việt Nam cần có kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
theo hớng CNH HĐH phù hợp với các yêu cầu và bớc đi trong tiến trình hội

nhập với nền kinh tế khu và thế giới. Để xây dựng nền tảng cho nớc ta trở thành
một nớc công nghiệp vào năm 2020 cần chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong cơ
cấu GDP theo xu hóng:
+ Giảm tỷ trọng nông nghiệp từ 24% (năm 2000) còn 15% (năm 2010)
và còn 7% (năm 2020).
+ Tăng tỷ trọng công nghiệp và xây dụng từ 35,2% (năm 2000) đến
42% (năm 2010) và đạt 45% (năm 2020).
+ Tăng tỷ trọng dịch vụ từ 40,8% (năm 2000) đến 42% (năm 2010) và
đạt 49% (năm 2020).
Để đạt đợc những mục tiêu trên, chúng ta cần có hệ thống những giải
pháp đúng đắn, đồng bộ trong quá trình thực hiện.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

2.3-Những nhân tố tác động đến chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở nớc ta:
Xác định và thực hiện các phơng thức và biện pháp nhằm chuyển dịch cơ cấu
ngành kinh tế theo hớng phù hợp là một trong những nhiệm vụ quan trọng của
quản lý Nhà nớc về kinh tế .
Để thực hiện nhiệm vụ này cần phân tích, nghiên cứu kỹ các nhân tố khách
quan và chủ quan có ảnh hởng đến quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế.
*Sự phát triểnloại thị trờng trong nớc và thị trờng quốc tế:
- Cần khẳng định ngay rằng thị trờng trong nớc có ảnh hởng trực tiếp đến việc
hình thành và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế. Bởi lẽ, thị trờng là yếu tố hớng
dẫn và điều tiết các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Mỗi doanh
nghiệp phải hớng ra thị trờng, xuất phát từ quan hệ cung cấu hàng hoá trên thị triiiiii

i

iiiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i i i i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

6

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
ờng để định hớng chiến lợc và chính sách kinh doanh của mình. Sự hình thành và
phát triển đồng bộ các loại thị trờng trong nớc nh: thị trờng hàng hoá, dịch vụ, thị
trờng vốn, thị trờng lao động, thị trờng khoa học và công nghệ) có tác động
mạnh đến quá trình hình thành và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế.
- Trong cơ chế thị trờng có sự quản lý của Nhà nớc, Nhà nớc điều tiết các loại
thị trờng thông qua các chính sách kinh tế vĩ mô. Hình thành và chuyển dịch cơ
cấu kinh tế theo hớng nào phụ thuộc vào chiến lợc và các định hớng phát triển của
Nhà nớc trong từng thời kỳ và có tính đến các yếu tố trong bối cảnh mở cửa và hội
nhập quốc tế.
*Các nguồn lực và lợi thế so sánh của đất nớc là cơ sở để hình thành và chuyển
dịch cơ cấu ngành kinh tế một cách bền vững và có hiệu quả.
-Trớc hết, việc xác định các ngành mũi nhọn, các ngành cần u tiên phát triển
phải dựa trên cơ sở xác định lợi thế so sánh và các nguồn lực (cả trong và ngoài nớc có khả năng khai thác) để chuyển hớng mạnh mẽ sang phát triển các ngành mà
nớc ta có lợi thế và có điều kiện phát triển mới tạo đà tham gia có hiệu quả vào
phân công lao động quốc tế.
-Sự đa dạng và phong phú của nguồn tài nguyên thiên nhiên và các điều kiện tự
nhiên ảnh hởng đến quá trình hình thành và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, là nhân tố
phải tính đến trong quá trình hoạch định chiến lợc cơ cấu.
-Dân số, lao động đợc xem nh là nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh tế. Sự

tác động của nhân tố này lên quá trình hình thành và chuyển dịch cơ cấu ngành
kinh tế đợc xem xét trên bề mặt chủ yếu sau:
+ Kết cấu dân c và trình độ dân trí, vì khả năng tiếp thu khoa học kỹ thuật
mới là cơ sở quan trọng để phát triển các ngành công nghiệp kỹ thuật cao và
nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh trong các ngành đang hoạt động.
+ Quy mô dân số, kết cấu dân c và thu nhập của họ có ảnh hởng lớn đến quy
mô và cơ cấu của nhu cầu thị trờng, đó là cơ sở để phát triển các ngành công nghiệp
và các ngành phục vụ tiêu dùng.
+ Sự phát triển các ngành nghề truyền thống trong công nghiệp cũng nh
trong các ngành kinh tế khác thờng gắn liền với tập quán, truyền thống, phong tục
của một địa phơng, sự phát triển và chuyển hoá các nghệ này gắn chặt với đội ngũ
các nghệ nhân. Sản phẩm của ngành nghề này rất độc đáo, có u thế và đợc a
chuộng trên thị trờng quèc tÕ.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i i i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

7

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
*Sự ổn định của thể chế chính trị và đờng lối chuyển đổi cơ cấu kinh tế:
Môi trờng thể chế là yếu tố cơ sở cho quá trình xác định và chuyển dịch cơ cấu
kinh tế. Quan điểm, đờng lối chính trị nào sẽ có môi trờng thể chế đó, đến lợt nó,
môi trờng thể chế lại hoạch định các hớng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói chung
cũng nh cơ cấu kinh tế từng ngành.
*Tiến bộ khoa học công nghệ không những chỉ tạo ra những khả năng sản
xuất mới, đẩy nhanh tốc độ phát triển một số ngành làm tăng tỷ trọng của chúng
trong tổng thể nền kinh tế quốc dân (làm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế), mà
còn tạo ra những nhu cầu mới đòi hỏi các ngành công nghiệp non trẻ, công nghệ
tiên tiến, do đó có triển vọng phát triển mạnh trong tơng lai.
Tiến bộ KH CN cho phép tạo ra những sản phẩm có chất lọng cao, giá rẻ do đó

có sức cạnh tranh trên thị trờng trong nớc và quốc tế. Kết quả làm chuyển dịch cơ
cấu ngành kinh tế theo hớng xuÊt khÈu, thay thÕ nhËp khÈu vµ héi nhËp vµo đời
sống kinh tế khu vực và Thế giới.
3-Những lý luận cơ bản về cơ cấu kinh tế và khả năng áp dụng vào Việt Nam.
3.1-Chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên cơ sở phân công lao động xÃ hội.
Theo lý thuyết này, để áp dụng vào nền kinh tế của mỗi nớc thì phải có những
điều kiện chín muồi về:
i i i i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiii

i iiii i

i

i

-

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i i ii i i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Tách biệt giữa thành thị và nông thôn.
i

i

i

i

i

i

i

Năng suất lao động trong nông nghiệp đÃ cao, đủ cung cấp sản phẩm
tất yếu cho nông nghiệp và các ngành khác.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

Thị trờng phát triển.
Xét về thực tế ở nớc ta đÃ có những khả năng để ứng dụng lý thuyết này:

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Thành thị và nông thôn đÃ tách biệt, có sự phân công bớc đầu để hình
thành cơ cấu kinh tế.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Năng suất lao động nông nghiệp đủ để cung cấp sản phẩm tất yếu
cho các ngành và có thể chuyển lao động nông thôn ra thành thị.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Kinh tế thị trờng mới hình thành nên cơ cấu tự nó phát triển còn
những khiếm khuyết.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Kinh tế mở, hội nhập bắt đầu vào phân công lao động quốc tế, chi
phối cơ cấu kinh tế trong nớc.
3.2-Lý thuyết về tái sản xuất t bản xÃ héi cđa M¸c xÝt.
i

i

iiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

8

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
Học thuyết này phân tích mối quan hệ giữa các ngành sản xuất trong quá trình
vận động và phát triển. Nội dung cơ bản của học thuyết này là: Sản xuất TLSX để
chế tạo TLSX tăng nhanh nhất; sau đó đến sản xuất TLSX để chế tạo TLSX; và
chậm nhất là sự phát triển của sản xuất TLSX. Khi nghiên cứu lý thuyết về tái sản
xuất t bản xÃ hội, Mac đÃ đặt ra những điều kiện cần thiết để áp dụng gồm:
iiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

-

Không coi dịch vụ là một ngành sản xuất.

-

Phân ngành trìu tợng.

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Phải giả định kinh tế không có ngoại thơng.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

-

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Khu vực I (sản xuất TLSX) tăng nhanh hơn khu vùc II (s¶n xt
TLTD)
Nh vËy, hiƯn nay nỊn kinh tÕ nớc ta đÃ vận động khác xa với những giả định trên

của Mác. Hiện nay Việt Nam có nền kinh tế mở, coi dịch vụ là một ngành sản xuất
và đi vào cách phân ngành cụ thể. Đồng thời, nền kinh tế nớc ta vẫn còn mang dáng
dấp của một nớc nông nghiệp do đó không thể áp dụng công thức u tiên phát triển
khu vực I (công nghiệp nặng) để hình thành cơ cấu mới.
3.3-Lý thuyết của trờng phái kinh tÕ häc thuéc trµo lu chÝnh: “Kinh tÕ häc
thuéc trào lu chính là một trong những trờng phái kinh tế lớn nhất hiện nay vì đối
tợng của trờng phái này là các nền kinh tế thị trờng phát triển nên về phơng diện
nào đó, có thể thấy bằng vấn đề chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế không phải là
mục tiêu phân tích chính của nó. Song không phải vì vậy mà vấn đề này không đợc
đề cập đến dới hình thức này hoặc hình thức khác. Theo trờng phái này thì:
i

iiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Dich vụ đợc coi là một ngành sản xuất.

i

i

i

i

i

i

-

i

i

i

i

i

i

i

Cơ cấu kinh tế hoàn toàn do thị trờng quyết định.
i

i

i

-

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Đặc biệt quan tâm đến các ngành có tơng lai mặt trời mọc và không
có tơng lai mặt trời lặn.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Đề cao vai trò can thiệp của Nhà nớc một cách trực tiếp hoặc gián
đoạn thông qua một loạt những chính sách kinh tế vĩ mô với chức năng đảm bảo
cho thị trờng hoạt động tốt và ổn định.
Việt Nam, việc ứng dụng những quan điểm trên không thể toàn bộ đợc. Chúng ta
không thể để cơ cấu kinh tế hoàn toàn do thị trờng quyết định vì ở nớc ta nền
kinh tế thị trờng mới hình thành nên còn sơ khai, bộc lộ nhiều hạn chế. Trong nền
kinh tế thị trờng ở Việt Nam có thể khẳng định rằng vai trò của chính phđ lµ quan

i

i

i

i

i

i

iiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

9

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
trọng. Chính phủ có thể hoạch định cơ cấu và can thiệp trực tiếp và gián tiếp, điều
này hoàn toàn phù hợp với quy luật của thị trờng. Trong quá trình hoạch định cơ
cấu và can thiệp trực tiếp và gián tiếp, điều này hoàn toàn phù hợp với quy luật của
thị trờng. Trong quá trình hoạch định chiến lợc và lập kế hoạch phát triển kinh tế
xÃ hội có thể áp dụng việc xác định ngành có tơng lai và ngành không có tơng
lai để hình thành cơ cấu kinh tế cho phù hợp.
3.4-Lý thuyết giai đoạn phát triển của Rostow.
Walt Rostow, cho rằng quá trình phát triển kinh tế của bất ký quốc gia nào cũng
đều trải qua 5 giai đoạn tuần tự nh sau:
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- XÃ hội truyền thống: Nền kinh tế nông nghiệp giữ vai trò thống trị
trong đời sống kinh tế, năng suất lao động thấp, xÃ hội kém linh hoạt.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Giai đoạn chuẩn bị cất cánh: Giai đoạn này đÃ bắt đầu hình thành
những khu vực đầu tầu có tác động lôi kéo nền kinh tế phát triển.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Giai đoạn cất cánh: Xuất hiện những ngành công nghiệp chế biến có
tốc độ tăng trởng cao. Tỷ lệ đầu t so với nhu cầu quốc dân đạt mức 10%.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Giai đoạn chuyển tới sự chín muồi: Giai đoạn này, tỷ lệ đầu t trên thơng nghiệp quốc doanh đạt tới mức cao (10 20%) và xuất hiện nhiều cực tăng trởng mới.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Kỷ nguyên tiêu dùng hàng loạt: là giai đoạn kinh tế phát triển cao sản
xuất đa dạng hoá, thị trờng linh hoạt và có hiện tợng suy giảm nhịp độ tăng trởng
kinh tế.
Thông qua những tiêu chuẩn trong từng giai đoạn, chúng ta có thể thấy nớc ta
đang ở giai đoạn tạo tiền đề cất cánh và chuẩn bị sang giai đoạn cất cánh, lý
thuyết này cho phép ta xác định đợc những tiêu chuẩn cần đạt đợc trong giai đoạn
cất cánh, và để xác định những tiền đề cần thiết để hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý
cho mỗi giai đoạn.
3.5-Vấn đề cơ cấu kinh tế trong lý thuyết nhị nguyên:
Lý thuyết nhị nguyên cho rằng các nền kinh tế có hai khu vùc song song tån
t¹i:
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiii

i

i iiii iiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- Khu vực kinh tế truyền thống: chủ yếu là sản xuất nông nghiệp, có
năng suất lao động thấp và luôn có d thõa lao ®éng.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

1
0

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
- Khu vực kinh tế công nghiệp hiện đại du nhập từ bên ngoài: Có năng
suất lao động cao, có khả năng sản xuất độc lập mà không bị phụ thuộc vào những
điều kiện chung của toàn bộ nền kinh tế.
Giữa hai khu vực trên luôn có mối quan hệ thông qua di chuyển lao động từ nông
nghiệp (nông thôn) sang công nghiệp (thành thị) và biến nền sản xuất xÃ hội từ
trạng thái nhị nguyên thành một nền kinh tế công nghiệp phát triển. ởViệt Nam
cũng đang hình thành hai khu vực: truyền thống và hiện đại. Hiện nay lực lợng lao
động làm việc trong ngành nông nghiệp ở nớc ta vẫn còn chiếm phần lớn (70%),
do đó nớc ta cần xác định khả năng phát triển khu vực hiện đại nhằm thu hút lao
động từ nông nghiệp, đồng thời cần quan tâm thích đáng tới nông nghiệp trong qúa
trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Ngay bản thân khu vực truyền thống cũng cần
xây dựng công nghiệp nhỏ nông thôn, kết hợp trong cơ cấu công nghiệp và nông
nghiệp một cách hợp lý để giảm bớt sức ép lao động tõ khu vùc n«ng nghiƯp
chun sang khu vùc c«ng nghiƯp quá lớn.

3.6-Lý thuyết phát triển kinh tế liên ngành :
Lý thuyết này cho rằng trong quá trình phát triển tất cả các ngành kinh tế liên
quan mật thiết với nhau trong chu trình đâu ra của ngành này là đầu vào của
ngành kia . Vị thế sự phát triển đồng đều và cân đối chính là đòi hỏi sự cân bằng
cung cầu trong sản xuất . đồng thời sự phát triển cân đối giữa các ngành nh vậy
ciòn giúp tránh đợc ảnh hởng tiêu cực của những biến động của thị trờng và hạn
chế đợc mức độ phụ thuộc vào nền kinh tế khác ,đẩm bảo d độc lập chính trị của
các nớc thuộc thế giới thứ 3 chống lạI chủ nghĩa thực dân .
Là một nớc còn trong giai đoạn phát triển , nớc ta không thể ứng dụng lý thuyết
này trong quá trình CDCCKT vì ở nớc ta trong nớc với nhiều hạn chế và lý thuyết
này hoàn toàn đI ngợc với xu thế của mọi nền kinh tế trong đIũu kiên hiện đạI là
khu vực hoá ,toàn cầu hoá .
3.7-Lý thuyết phát triển cơ cấu ngành không cân dối hay các cực tăng trởng
Những luận cứ cơ bản lý thuết này: việc phát triển cơ cấu không cân đối gây nên
áp lực ,tạo ra sự kích thich đầu t.Trong một phạm vi nhất định,xây dựng cơ cấu sản
xuất đợc tổ chức không phù hợp với cơ cấu tiêu dùng,đồng thời xây dựng CCKT
mở,trong đó CC ngành KT đợc tổ chức theo hớng hình thành các ngànhcực tăng
trởng trong mỗi giai đoạn vai trò của các ngành này là không giống nhau ,vì thế
tập trung nh÷ng nguån lùc khan hiÕm cho mét sè lÜnh vùc trong một thời đIúm
nhất định .
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

1
1

i

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
Trên phơng diƯn lý ln, qua c¸c trêng ph¸I lý ln kinh tế chủ yếu trên đây đÃ
cho thấy nó đề cập đến từ nhiều góc độ và nhiều cách tiếp cận khác nhau và gia các
trờng pháI lý thuyết này đÃ có nhiều kiểu quan niêm khác nhau đối với vấn đề CC
ngành KT.Đó là cách thức phân chia các ngành của nền KTQD,là tiêu chí đánh giá
vai trò của mỗi ngành trong quá trình vận động của toàn bộ nền kinh tế nói chung,
là các khía cạnh đợc nhấn mạnh không giống nhau trong các kết luận rút ra. Bởi
vậy mà mỗi lý thuyết kể trên mặc nhiên đợc thừa nhận là có những phạm vi thực tế
hoạt động riêng rẽ và tồn tạI song hành .Somg sự phát triển của thực tế và nhận
thức cho thấy rằng sự phê phán lẫn nhau theo kiểu nàythì đúng, còn cáI kia thì sai
đÃ tỏ ra quá đơn giản và đầy thiên kiến .Vấn đề là ở chỗ , khi xem xét chúng ,nhất
thiết phảI đứng trong logic của mỗi loạI lý thuyết và không đợc bỏ qua đối tợng
cũng nh phơng pháp mổ xẻ vấn đề.
II- Sự cần thiết phải CDCC ngành KT trong quá trình phát triển kinh tế:
1- Lý luận về mối liên hệ giữa CDCC ngành và quá trình phát triển nền
kinh tế .
Quá trình phát triển kinh tế của một quốc gia thờng đợc xem xét nh là nền kinh
tế . Một trong những CCKT đợc quan tâm và nghiên cứu nhiều trong một quá trình
làm thay đổi thu nhập bình quân đầu ngời . Mặc dù có nhiều thay đổi trong quan
niệm về phát triển và tăng trởng nhng chỉ tiêu trên vẫn đọc coi trọng và làm thớc đo
cho sự phát triển kinh tế . Mét xu híng mang tÝnh quy lt lµ cïng víi sự ơphát
triển của kinh tế là một quá trình thay ®ỉi vỊ CCKT , tøc lµ mét sù thay ®ỉi tơng đối
về mức đóng góp , tốc độ phát triển của từng tthành phần , từng yếu tố riêng về cấu
thành toàn bộ mối liên hệ với quá trình tăng trơngr và phát triển kinh tế là cơ cấu
ngành . Ngay tõ cuèi thÕ kû 19 ,nhµ kinh tÕ häc ngời Đức E.Engle đÃ phát hiện ra
mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với CDCC ngành KT .

Theo E.Engle ,khi thu nhập của các gia đình tăng lên thì tỷ lệ chi tiêu của họ cho
lơng thực , thực phẩm giảm đI . Do chức năng chính của khu vực NN là sản xuất lơng thực ,thực phẩm nên có thẻ suy ra là tỷ trong NN trong toàn bộ nền kinh tế sẽ
giảm đI ,tỷ lệ chi tiêu cho hàng tiêu dùng lâu bền và việc cung cấp dịch vụ tăng phù
hợp với thu nhập do đó có thĨ thÊy tû träng cđa ngµnh CN &DV. Nh vËy , trong
quá trình tăng trởng và phát triển kinh tế cơ cấu ngành kinh tế sẽ chuyển dich theo
hớng: tỷ trọng ngành NN giảm dần,tỷ trọng ngành CN&DV tăng dần.
2-Vai trò của CDCC ngành KT trong quá trình phát triển kinh tÕ .
i iii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

1
2

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế

Cơ cấu kinh tế hợp lý giúp cho việc thu đợc mức tăng sản xuất xÃ hội lớn
nhất , mới có thể phan bố hợp lý lực lợn sản xuất , phát triển các mối quan hệ đối
ngoạI da nhanh tiến bộ KHCN vào sản xuất .
Để làm sáng tỏ kết luận trên , ta có thể phân tích thí dụ sau đây về cơ cấu
ngành sản xuát của hệ thống kinh tế xÃ hội cho năm 1976 ở Việt Nam
i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i i i i i i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

1
3

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
bảng 1: Bảng cân đối liên ngành của việt nam năm 1976
i

i

i

i

Giátrị
Ngành
sản tổng sản
xuất
lợng
Côngnghiệp
X1=9180
(I)
X2=7940
Nôngngiẹp
X3=6310
(II)
Các ngành sx
khác(III)
Chiphílao

động
Lợi nhuận
Giá trị tổng
sản lợng
Theo tỷ lệ phần trăm ta có :

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ĐV:Triệu
Sản lợng
cuối
cùng
3060
5630

3600

Tiêu dùng sản xuất
II
III

i

i

i

i

I

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

3850
900
12000

1100
1160
350

1170
250
1160

1940
1290
9180

3550
1780
7940

2200
1530
6310

i

i

i

i

i

i

Năm
1976

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

I
39,18

II
33,89

III
26,93

Tổng
100

i

25,22

56,16

28,62

100

Giátrị tổng
sản lợng
Chi phí lao
động
i

i

i

i

i

i

i

Tổng số vốn đầut trong và ngoàI nớc có thể huy động cho năm sau là 1878 triệu
đồng và có thể phân bố cho các ngành với mức tiếp nhận cùng hiệu quả nh sau
Công nghiệp

Nông nghiệp
Các ngành
khác
Mức
25-38%
25-35%
30-42%
%tiếpnhận
20%
25%
22%
Hiệu quả
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Vợt quá mức
hiệu quả là
i

i

i

i

i

15%

22%

20%

i

1
4

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
Với cùng một mức vốn đầu t nh nhau (2878 triệu ) nếu đầu t theo tỷ lệ khác nhau
và các ngành kh¸c nhau sÏ dÉn tíi kÕt cÊu chi phÝ lao động khác nhau và hiệu quả
thu đợc mức tăngsản phẩm xÃ hội khác nhau (xét hai phơng án sau)
iii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Phơng án I
Phớng án II
I
II
III
I
II
III

Kết cấu vốn
35%
25%
40%
40%
20%
40%
Kết cấu lao động
25,13 46% 28,87
25%
46% 29%
%
%
Mức tăng TSL
+414,1 triệu đ
+345,28 triệu đ
Ta thấy phơng án I hơn hẳn phơng án II mặc dù số vốn đầu t là nh nhau .
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

Chơng II
Một số kinh nghiệm về CDCC ngành KT của các nớc trên
thế giới
i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

1-Nhật Bản :
i

i

Sự chuyển dịch CCKT đÃ bắt đầu diễn ra ,lao động trong NN bị thu nhỏ dần một
phần do tác động của khoa học kỹ thuật mới , mặt khác do sự tính toán hiệu quả
sản xuất đÃ tạo ra mét s chun lao ®éng rÊt lín tõ NN sang CNvà các lĩnh vực
kinh tế khác .Chỉ trong thời gian 30 năm (từ 1950-1979) đÃ có 9 triệu ngời rút khỏi
khu vực NN để chuyển sang các khu vực khác.Nhờ chủ trơng nâng cao tiền lơng
thực tế của nhân dân bằng cách nâng cao năng suất lao động nên trong suốt thập kỷ
50 ,tiền lơng thc tế của công nhân NN đÃ tăng bình quân 7%/năm ,đIũu này đÃ góp
phần làm tăng thêm thu nhập của gia đình nông dân trong suốt thâp kỷ 50,tạo cơ sở
cho sự phát triển trong giai đoạn sau.Đến những năm 1960-1970,tình hình thị trờng lao động ở Nhật Bản trở rất căng thẳng .Chính phủ NHật Bản đÃ tận dung hết
khẳ năng nguồn lự cho sự phát triển kinh tế. Tình hình di chuyển lao đọng sang các
ngành phi NN phát triển quá nhanh đÃ trở thànhmối nguy cho sự phát triển của khu
vực nông nghiẹp,nông thôn.Để giảI quuyét tình trạng đó, Chủ Nhật Bản đÃđa tiến
bộ kỹ thuật vaò NN ( đầu tiên là máy gặt đập,sau đó là máy cày ... ) đÃ giảI phóng
sức lao động của nông dân,tạo cơ hội cho họ tìm kiếm việc làm phi NN. Nh vậy ,ở
đây ta thấy Nhật Bản đÃ phát triển theo mô hình hai khu vực của A.Lewis .
iiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

-Về tàI chính : sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai (1939-1945), nỊn kinh tế Nhật
Bản bắt đầu đI vào phát triển ; sù thiÕu thèn diƠn ra lµ mét thùc tÕ .Ngn tàI
chínhcủa Chính phủ , thậm chí cả của t nhân cũng bị kiệt quệ hoặc bị tiêu hao do
iiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

1
5

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
tình trạng lạm phát diễn ra .Tuy vậy , Nhạt Bản đÃ nhận đợc nguồn viên trợ t Mỹ
cùng với sự thành công của một số chính sách làm cho t;ỷ lệ tích luỹ cao và có xu
hớng tăng . Thứ nhất :Nhật Bản duy trì mức tiền lơng thấp trong khi năng suất lao
động tăng nhanh . Thứ hai : nhờ tính tiết kiệm ,ngời Nhật đÃ làm tăng khối lợng
tiền tiÕt kiƯm cho s¶n xt kinh doanh .ChØ tÝnh tõ năm 1961-1967 , thời kỳ phát
triển mạnh nhất của CN Nhật Bản thì tỷ lệ tiết kiệm trong tổng số thu nhập của ngơì dân Nhật là 18,6% ,trong khi ®ã cđa Mü lµ 6,2%,Anh lµ 7,7 %,Philippin lµ 8,7
%.Tø ba :do có chính sách thuế hợp lý đÃ góp phần đáng kể vào ổn định và tăng trởng kinh tế . Chính phủ Nhật áp dụng chính sách giảm thuế trong những năm đầu
đI vào sản xuất, vì vậy tỷ lệ tiết kiệm trong dân c tăng .Ngay từ đsầu của quá trình
CDCCKT, Chính phủ Nhật Bản đÃ chủ trơng nhập khẩu các kỹ thuật mới , nhập
khẩu các b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ tõ c¸c níc ph¸t triĨn.
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

-Về ngoạI thơng : Nhờ có những chiến dịch xuất khẩu ngày càng tăng đÃ đẩy

nền kinh tế Nhật Bản ra khỏi khủng hoảng và suy thoáI . Trong 20 năm (19651985) , tỷ trọng NN giảm đI 3lần trong CCKT của Nhật Bản (từ 9% năm 1965 còn
3% năm 1985). Một đIũu đàng quan tâm mới là trong quá trình CNH và CDCCKT
,ngành DV Nhât Bản đÃ trở thành một ngành có tỷ lệ lớn nhất trong cả nớc.
i i i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

2-Trung Quốc:

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiii

i

Một thành tựu đIển hình là sự phát triển mạnh mẽ của NN và nông thôn Trung

Quốc , sự phát triển của các xí nghiệp Hơng Trấn ở Trung Quốc là nhân tố đóng
góp chính vào thắng lợi của việc cảI tổ nền kinh tế , đem lạI sự tăng trởng kéo dàI
suất cả thập kỷ (xem bảng 2) tạo ra sự CDCCKT mạnh mẽ trong NN và noong thôn
Trung Quốc.
i i i ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iii

Bảng 2: Tốc độ tăng trởng GDP và các ngành của Trung Quốc
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

(1970-1992) (%)
i

Bình quân
i

71-80 81-90 1987
GDP
NN
CN
i

7,9
3,0
9,1

10,1
5,5
11,7

10,9
4,7
13,7

1988

1989

1990

1991

1992

11,3
2,5
14,5

44,4
3,1
3,8

3,9
7,3
3,2

7,5
2,4
12,5

12,8
3,7
20,4

1
6

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế

Sự phát triển của xí nghiệp Hơng Trấn dới tác động hỗ trợ của các chính sách
kinh tế của nhà nớc trong khu vực nông thôn làm đời sống của nhân dân đợc nâng
lên rõ rệt . Trong 10 năm (1979-1989) số hộ nghèo của nớc đÃ giảm đI hai lần .
Năm 1989, thu nhập bình quân đầu/ ngời của nông dân Trung Quốc tăng 3,1 lần so
với năm 1978,bình quân tăng 11,8%/năm. Năm 1978 thu nhập phi NN chỉ chiếm
7% trong thu nhập bình quân/ngời của nông dân, đến năm 1988 con số đólà 27,3%
. Trong khu vực nông thôn CCKT đÃ thay đổi một cách cơ bản sau 10năm. Tỷ
trọng ngành NN giảm đáng kể và tỷ trọng ngành CN&DV tăng lên. CN đÃ trở
thành lực lợng chính của nền KTQD, từ chỗ chỉ chiếm 27,8% năm 1978 vơn lên
chiếm 50% vào năm 1990, đồng thời NN năm 1990 còn 45,4% mà năm 1978 là
68,4%. Tốc độ tăng trởng bình quân CN thời kỳ 1980-1990 đạt 11,7%;NN đạt
5,5% .
i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Tuy nhiên quá trình phát triển xí nghiệp Hơng Trấn đÃ đảy Trung Quốc đến tình
trạng thu hẹp diện tích đất canh tác , do phát triển CN và qú trình đô thị hoá nhanh .
Trớc tình hình đó Chính phủ Trung Quốc đÃ ra chính sách hạn chế sử dụng đất NN
nhằm bảo đảm ổn ddịnh lơng thực .
iiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Trong quá trình phát triển các nớc đều coi CNH là trọng tâm , là động lực phát
triển của xÃ hội .Sự CDCCKT diễn ra tuỳ theo đặc thùcủa mỗi qc gia nhng víi
xu thÕ chung gi¶m tû träng c NN ,tăng tỷ trọng CN & DV trong GDP . CDCCKT

diễn ra theo chiều hỡng ngày càng naang cao vị chí vai trò chủ đạo , then chốt của
ngành CN & DV trong quá trình phát triển kinh tế . Tuy nhiên , không phảI mọi sự
CDCC dều mang ý nghĩa tiến bộ , đều dẫn tới sự phát triển kinh tÕ nh nhau khi ¸p
dơng ë c¸c níc kh¸c nhau . do vậy , chính phủ của mỗi quốc gia cần nghiên cứu
đIũu kiện , đặc đIúm của đất nớc mình mà lựa chọn một CCKT hợp lý .
i i i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

3-Hàn Quốc .
i

i

Quá trình CDCCKT của Hàn Quốc có thể coi là thành công trong khoảng thập kỷ
60-80 với các kế hoạch 5 năm đÃ thực hiện (bảng 3). ĐIúm nổi bật của giai đoạn
này là nền kinh tế Hàn Quốc đÃ đạt tốc độ tăng trởng kinh tế rất nhanh , bình quân
trong 4 kế hoạch 5 năm là 8,3%. Sau 4 lần thực hiện kế hoạch 5 năm Hàn Quốc đÃ
đạt đợc một nền kinh tế tự lực (1981).Đạt đợc sự thành công đó , trớc hết phảI nói
đến vai trò của chính phủ trong viƯc lùa chän chiÕn lỵc CDCCKT.
iiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

1
7

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
Trong giai đoạn phát triển , Hàn Quốc đÃ theo đuổi lý thut thay thÕ nhËp khÈu
, tËp trung søc ph¸t triĨn CN , đặc biệt là các ngành công nghiệp nhẹ cần nhiều lao
động và làm hàng xuất khẩu . Những 1986-1988 đợc xem là những năm thành
công nhẩt của Hàn Quốc , do xuất khẩu bùng nổ nên tăng trởng hàng năm lên tới
15% . Hàn Quốc trở thành một lùc lỵng míi , quan träng trong nỊn kinh tÕ thế giới
và là một trong những nớc công nghiẹp mới (NICs ) hïng m¹nh trong thÕ giíi thø
ba . Tuy nhiên , do một số chính sách về tàI chính cha đợc đảm bảo nên Hàn Quốc
đÃ phảI trả một giá đắt trong đợt khủng hoảng tàI chính vừa qua .
iiiii

i

i

i

i

i

i i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

Bảng 3: Tốc độ tăng trởng kinh tế của Hàn Quốc qua các
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

kế hoạch 5 năm (%).
i

i

i

i

Các kế hoạch 5 năm
Kế hoạch
Thực tế
Lần thứ nhất(62-66)
7,1
8,5
Lần thứ hai (67-71)
7,0
9,7
Lần thứ ba (72-76)
8,6
10,1
Lần thứ t (77-81)
9,2
5,5

Nguồn :Kinh nghiệm Kế hoạch hoá và quản lý ở Hàn Quốc
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

NXB Chính trị quốc gia, 1995
i

i

i

i

i

1
8

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
Chơng III
Đánh giá kháI quát quá trình chuyển dịch cơ cấu
Ngành kinh tế ở nớc ta thời kỳ kế hoạch (1996-2000)
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

I- Phơng hớng, nhiệm vụ kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế thời kỳ
(1996-2000) .
1-Thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế thời kỳ (91-95) .
1.1- Những mặt đạt đợc :
- Tốc độ tăng GDP hàng năm 8,2% (kế hoạch là 5,5-5,6% ) .
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiii

iiiiiiiiii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

- CCKT ngành đÃ bắt đầu chuyển dịch theo hớng CNH , hình thành xu thế
CDCC ngành KT tơng đối rõ theo hớng giảm tỷ trọng NN trong GDP , tăng đồng
thời tỷ trọng của CN&DV.
Cụ thể nh sau (xem bảng 4)
Bảng4: Cơ cấu ngành KT trong GDP(%)
Năm
1990
1991
1992

1993
1994
1995
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiiiiiiiiiii

Chỉ tiêu
Nông nghiệp 38,7
Công nghiệp 22,7
Dịch vụ
38,6
i

40,49
23,79
35,72

i

i

i

i

33,94
27,26
38,8

29,87
28,7
27,18
28,9
29,65 28,75
41,65
44,07 42,52
(Nguồn:Niên giám thống kê)
i

i

i

- Cơ cấu sản xuất trong nội bộ từng nhóm ngành NN & CN
cũng có những thay đổi theo hớng có hiệu quả hơn , các ngành DV phát triển đa
dạng hơn .
1.2-Những tồn tạI và yếu kém :
Thực tế cho thấy , tốc độ CDCC ngành KT diễn ra theo đúng hớng nhng còn rát
chậm . Trung bình mỗi năm ,tỷ trọng cơ cấu ngành NN giảm 0,8% , CN tăng 0,4%
và DV tăng 0,4% .
Nh vậy , với những kết quả đÃ đạt đợc trong thời kỳ kế hoạch 5 năm (91-95) ,chúng
ta thấy sự CDCC ngành KT đang diễn biến theo xu hớng bất lợi so với yêu cầu đặt
ra . Trong những năm tới chúng ta cần có sự CDCC ngành KT mạnh mẽ hơn , tốc

độ chuyển dịch nhanh hơn theo hớng CNH để phù hợp với quá trình CNH-HĐH
đất nớc ở Việt Nam .
2. Phơng hớng CDCC ngành KT thời kỳ kế ho¹ch (1996-2000) .
i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

iiiii

i i i

i

i

i

ii

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

i

1
9

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế
Nhiệm vụ tỉng qu¸t vỊ ph¸t triĨn kinh tÕ thêi kú kÕ hoạch (1996-2000) là : tăng
trởng cao ; bền vững và có hiệu quả ; ổn định vững chắc kinh tế vĩ mô ; chuẩn bị
các tiền đề cho bớc phát triển cao hơn sau năm 2000.
Để thực hiện đợc nhiệm vụ nêu trên trong thời kỳ kế hoạch (1996-2000) chúng ta
cần có phơng hớng CDCCKT và CDCC ngành nói riêng theo đúng hớng phù hợp
với quá trình CNH-HĐH ở nớc ta .
Những phơng hớng CDCC ngành KT thời kỳ kế hoạch (1996-2000) :
2.1-CDCC ngành KT theo hớng giảm dần tỷ trọng NN trong cơ cấu GDP (%),
đồng thời gia tăng tỷ trọng ngành CN & DV . Phấn đấu đến năm 2000 ,cơ cấu các
ngàh trong GDP nh sau :

CN chiÕm kho¶ng 34-35% ; NN : 19-20% ; DV : 45-46%
Tốc độ CDCC ngành KT cần diễn biến mạnh mẽ hơn , từng bớc xây dựng cơ cấu
CN-NN - DV một cách hợp lý .
2.1-Trong nội bộ cơ cấu ngành :
-Ngành NN : Phát triển toàn diện nông , lâm , ng nghiệp gắn với CN chế biến
nông , lâm , thuỷ sản và đổi mới CCKT nông thôn theo hớng CNH-HĐH . Tốc độ
tăng giá trị sản xất nông, lâm , ng nghiệp bình quân hàng năm là 4,5-5% .
Ngành CN : Phát triển các ngành CN , trú trọng trớc hết CN chế biến , CN hàng
tiêu dùng và công nghiệp hàng xuất khẩu .Xây dựng có chọn lọc ngành CN cơ bản
. Tốc độ tăng giá trị sản xuất CN bình quân hàng năm 14-15%
-Ngành DV : Phát triển đồng bộ các ngành DV ,. Tốc độ tăng giá trị DV bình
quân hàng năm 12-13% .
2.3-Dần dần CDCC ngành KT theo hớng CNH-HĐH để đảm bảo phù hợp với
yêu cầu và bớc đI trong tiến trình hội hnhËp víi nỊn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.
II- Đánh giá thực trạng CDCC ngành KT thời kỳ (1996-2000) ở Việt Nam .
1-Quá trình CDCC ngành KTvà hiện trạng CC ngành KT (1996-2000) .
Sau 5 năm thực hiện kế hoạch 1996-2000 , nền kinh tế nớc ta đÃ có những bớc
chuyển biến đáng kể . Trong những năm 1996-2000 tốc độ tăng GDP bình quân
hàng năm đạt 7% ; CC ngành KT đÃ có sự chuyển biến tích cực theo đúng hớng ,
phù hợp với tính đồng bộ trong CCKT chung .
1.1-Trong những năm thực hiện kế hoạch 5 năm (1996-2000) các ngành
KTQD đÃ có sự chuyển dịch theo hớng : nâng cao tỷ trọng và tốc độ phát triển
của CN và DV đồng thời giảm tỷ trọng của NN . (Xem b¶ng 5)
B¶ng 5: CCKT trong GDP thêi kỳ 1996-2000 (đơn vị :%)
iiiiii

i

i