Phân tích văn hoá học đường trong trường học

Bài tập VHKD Phân tích văn hóa học đường trong trường học
Vấn đề đạo đức và giáo dục đạo đức cho học sinh, sinh viên trong
trường học mấy năm gần đây đã trở thành điểm nóng không chỉ của ngành
giáo dục mà còn của toàn xã hội. Các hành vi lệch chuẩn về đạo đức trong học
sinh, sinh viên ngày càng gia tăng. Ở đâu một hình mẫu lý tưởng cho tuổi học
trò ? Và làm thế nào để các em học sinh, sinh viên định hình cho mình một
phong cách sống phù hợp với chuẩn mực đạo đức đúng lứa tuổi ?
Văn hoá học đường - một thuật ngữ khoa học còn khá mới mẻ - gần đây
đôi lần thấy xuất hiện trên một số phương tiện thông tin đại chúng. Nhưng, với
tư cách là vấn đề thực tiễn, văn hoá học đường đang là một vấn đề thời sự nổi
cộm và mọi lúc, moi nơi, mọi người đều quan tâm, phản ánh.
Cuộc sống trong trường học của chúng ta hiện nay phức tạp hơn trước nhiều.
Ở một số nơi, với một số người, giáo dục và văn hoá dường như đã không còn
gắn kết, phát triển theo tỷ lệ thuận với nhau (học vấn càng cao, văn hoá càng
đẹp) mà có khi, thậm chí còn ngược lại. Cả xã hội đang rất quan tâm đến đạo
đức của học sinh, sinh viên, nhiều khi cả của các nhà giáo nữa, coi đây là trọng
điểm của chất lượng giáo dục – đào tạo. Đã đến lúc xây dựng văn hoá học
đường phải là mối quan tâm của tất cả mọi nhà trường. Bộ GD-ĐT đã phát
động phong trào “Xây dựng nhà trường thân thiện”. Nội dung của phong trào
này gắn liền với văn hoá học đường. Xây dựng văn hoá học đường là một yếu
tố bảo đảm và nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo. Văn hoá học đường
góp phần quan trọng chấn hưng - cải cách nền giáo dục nước nhà.
Văn hoá luôn đi liền với giáo dục, giáo dục đi liền với văn hoá. Cả hai
đều là sản phẩm đặc thù của loài người, chỉ có loài người mới có. Lênin đã
khẳng định: giáo dục là “phạm trù vĩnh hằng” - tồn tại mãi mãi cùng loài
người: thế hệ trước phải truyền cho thế hệ sau các kinh nghiệm lịch sử-xã hội,
tạo nên tiến hoá không ngừng của loài người. Giáo dục (bao gồm cả đào tạo)
được coi là nhân tố cực kỳ quan trọng quyết định sự trường tồn của quốc gia-
Lương Thanh Hà 1 CH16J (VH16TG)
Bài tập VHKD Phân tích văn hóa học đường trong trường học
dân tộc. Ở nước ta, trong Cương lĩnh Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1991 ghi

rõ giáo dục là quốc sách hàng đầu. Có lẽ ai cũng biết bản chất (tính người, tình
người, năng lực, nhân cách...) của con người được hình thành, phát triển từ
ngoài xã hội vào - được xã hội hoá, nhập tâm vào não bộ, lĩnh hội, biểu hiện ra
hành vi, hành động, hoạt động. Đứa trẻ từ bào thai chào đời như một sinh thể
muốn thành người phải đắm mình vào quá trình giáo dục (theo nghĩa rộng của
từ này).
“Văn hoá là tổ hợp các tri thức, niềm tin, nghệ thuật, đạo đức, luật
pháp, phong tục, và các năng lực, thói quen khác mà con người với tư cách là
thành viên của xã hội tiếp thu được”. Đây là cách hiểu văn hoá theo nghĩa
rộng, trước hết kể đến khoa học và giáo dục. Nói đến nhà trường là nói đến
khoa học, giáo dục, văn hoá; rồi đến nghệ thuật, phong tục... Định nghĩa này
đã chỉ ra cả các năng lực và thói quen mà từng người học được. Đây chính là
kết quả giáo dục mong đợi - hình thành và phát huy nhân cách văn hoá – bản
sắc văn hoá, văn hoá ứng xử - hệ giá trị của từng con người, từng tổ chức, của
nhà trường chúng ta. Người xưa rất coi trọng văn hoá, vẫn thường dạy “học
ăn, học nói, học gói, học mở”, Nguyễn Ái Quốc định nghĩa văn hoá là “tổng
hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người
đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh
tồn”
Mục tiêu chung nhất của văn hoá học đường là xây dựng trường học
lành mạnh – cơ sở quan trọng để đảm bảo chất lượng thật. Về “văn hoá học
đường”, tuy còn có ý kiến khác nhau, nhưng khái quát lại, văn hoá học đường
là hệ các chuẩn mực, giá trị giúp các cán bộ quản lý nhà trường, các thầy giáo,
cô giáo, các vị phụ huynh và các em học sinh, sinh viên có các cách thức suy
nghĩ, tình cảm, hành động tốt đẹp.
Lương Thanh Hà 2 CH16J (VH16TG)
Bài tập VHKD Phân tích văn hóa học đường trong trường học
Mỗi nhà trường của ta có hoàn cảnh riêng, nhất là rất khó khăn về cơ sở
vật chất. Ngay cả các trường đạt chuẩn năm này hay năm kia cũng còn thiếu
thốn nhiều lắm. Tài liệu, thiết bị phục vụ hoạt động dạy và học, đội ngũ, cả

nhà giáo lẫn cán bộ quản lý còn rất nhiều điều khiến chúng ta chưa hài lòng.
Có lẽ, văn hoá học đường của chúng ta phải bắt đầu từ những chuyện này. Các
nhà quản lý các cấp phải có quyết tâm, có quyết sách để đến năm 2015-2020,
khi nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại, trường lớp trên
cả nước đều đã được kiên cố hoá, như Chính phủ đã đưa ra Đề án từ năm
2004. Đồng thời với việc chăm lo cơ sở vật chất, sách giáo khoa, đội ngũ
giảng dạy và quản lý là xây dựng môi trường giáo dục trong nhà trường, trong
ký túc xá hay nhà trọ, ở gia đình, nơi công cộng. Những năm 80 thế kỷ trước,
khi xã hội đầy những khó khăn, phức tạp, đất nước rơi vào khủng hoảng, nhà
trường được đánh giá là nơi giữ được môi trường trong sạch nhất. Nhiều
trường đã đưa ra và thực hiện tốt các khẩu hiệu, nội quy, nhất là từ năm 1987
hết sức coi trọng nề nếp, kỷ cương..., duy trì phong trào “Dạy tốt, học tốt” mà
Bác Hồ phát động. Bây giờ các trường phải quan tâm đến việc này, có thể và
phải làm và làm tốt hơn.
Nội dung của văn hoá học đường nói chung, môi trường giáo dục nói
riêng bao hàm nội dung của “trường học thân thiện” do Quỹ Nhi đồng Liên
hợp quốc (UNICEF) đề xướng từ những thập kỷ cuối thế kỷ XX với các nội
dung: thân thiện với địa bàn hoạt động, thân thiện trong tập thể sư phạm với
nhau, thân thiện giữa thầy và trò, có đủ cơ sở vật chất. Ở nước ta, năm 2008
Bộ GD-ĐT đã phát động phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học
sinh tích cực”, nhằm “xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, hiệu
quả, phù hợp với điều kiện của địa phương và đáp ứng nhu cầu của xã hội”
Văn hoá trong nhà trường của chúng ta có thể gọi là “văn hoá ứng xử”,
“văn hoá giao tiếp”. Xã hội giao cho nhà trường dạy dỗ con em lễ phép, tử tế,
Lương Thanh Hà 3 CH16J (VH16TG)
Bài tập VHKD Phân tích văn hóa học đường trong trường học
biết dùng lời hay ý đẹp, kính trên nhường dưới, lịch thiệp, thực thà, nề nếp,
hợp tác, chia sẻ, khoan dung (Năm 1927, trong “Đường kách mệnh” mục nói
về thái độ đối với người khác, thái độ đầu tiên Nguyễn Ái Quốc khuyên là
“khoan thứ”), tiếp nối truyền thống dân tộc “thương người như thể thương

thân”... Suy rộng ra là giáo dục tinh thần trách nhiệm – chia sẻ với người xung
quanh, với gia đình, với cộng đồng, với xã hội, và quan trọng trước hết là trách
nhiệm với bản thân. Trong tác phẩm vừa nêu trên Bác Hồ cũng nói đến thái độ
với bản thân trước khi nói về thái độ đối với người khác, và cuối cùng mới nói
tới thái độ đối với công việc. Đối với chính mình, thái độ đầu tiên Bác dạy là
“cần”. Trước hết phải chăm chỉ. Đây là phẩm chất đầu tiên, quan trọng nhất
giúp ta trở thành người chân chính, tạo nên tâm lực, trí lực, thể lực – các giá trị
của mỗi người. Gần đây, khi đời sống xã hội trở nên phức tạp hơn trước nhiều,
người ta nói nhiều đến chữ “tâm”. Thời xưa từ trước Công nguyên gọi là
“nhân”, “lễ”. Lễ chính là văn hoá, là đạo đức, một nội dung cốt lõi của văn hoá
học đường. “Tiên học lễ, hậu học văn” có ý nghĩa như vậy. Khẩu hiệu “Tiên
học lễ, hậu học văn” được nêu ở khắp các trường học, nhất là ở bậc phổ thông.
Song làm theo khẩu hiệu này thì còn nhiều điều đáng phàn nàn.
Hiện nay, ở vào thời kì hội nhập nhiều học sinh, sinh viên có ý chí vươn
lên trong học tập, có hoài bão khát vọng lớn. Tuy nhiên, cũng dưới tác động
của nền kinh tế thị trường và cơ chế mở cửa và do nhiều nguyên nhân khác,
hành vi lệch chuẩn của thanh thiếu niên có xu hướng ngày càng tăng. Một số
hành vi vi phạm pháp luật của học sinh, sinh viên khiến gia đình và xã hội lo
lắng như: vi phạm giao thông, đua xe trái phép, bạo lực nhà trường, quay cóp
bài, mua điểm, cờ bạc, nghiện rượu, trong gia đình trẻ em thiếu kính trên
nhường dưới, không vâng lời cha mẹ, người lớn….Một số hành vi lệch chuẩn
khác về mặt đạo đức như: sống hưởng thụ, chạy theo đồng tiền, xa hoa, lãng
phí, lười lao động và học tập, thiếu ý thức rèn luyện, không dám đấu tranh với
Lương Thanh Hà 4 CH16J (VH16TG)
Bài tập VHKD Phân tích văn hóa học đường trong trường học
cái sai, thờ ơ vô cảm, vị kỷ …cũng ngày càng nhiều hơn ở đối tượng còn ngồi
trên ghế nhà trường.
Những phẩm chất xấu ấy là kết quả sự giáo dục không đồng bộ giữa gia
đình, nhà trường và xã hội. Việc giáo dục đạo đức trong nhà trường thường
chú trọng tới nề nếp kỷ cương với nội quy, những bài học giáo huấn, không

chú ý đến hành vi ứng xử thực tế. Chương trình sách giáo khoa quá ôm đồm,
nặng về lý thuyết, thiếu kỹ năng sống, không tạo được dấu ấn để hình thành
nhân cách cho học sinh. Trong khi đó, chương trình giáo dục đạo đức xuyên
suốt từ giáo dục lễ giáo ở bậc mầm non, đạo đức ở bậc tiểu học, giáo dục công
dân ở bậc trung học, có đầy đủ tất cả những bài học về các giá trị đạo đức.
Nhưng hệ thống lại không thấy rõ phẩm chất nào là trọng tâm, chỗ nào cần
nhấn mạnh. Chương trình học rất nhiều nhưng rất khó nhớ, khó nhập tâm. Bên
cạnh đó giáo viên hiện nay chỉ lo truyền thụ kiến thức, học sinh thì cố gắng đạt
điểm cao trong học tập nhưng quan hệ thầy trò nhợt nhạt. Về nhà, cha mẹ bận
lo công việc, các em không được trang bị những kỹ năng tối thiểu cũng như
cách ứng xử trong cuộc sống. Lứa tuổi học trò là tuổi ước mơ và sống vì lý
tưởng nhưng hiện nay, họ không có một mẫu người lý tưởng. Chính vì thế,
những mối tình sét đánh, những nhân vật ăn chơi sành điệu, những sát thủ tàn
bạo trên phim ảnh đã thành thần tượng của biết bao cô cậu học trò.
Hiện nay, số lượng trẻ vị thành niên nói chung và học sinh, sinh viên
nói riêng phạm pháp đang gia tăng theo xu hướng trẻ hóa và mức độ tội lỗi
ngày càng nghiêm trọng. Có rất nhiều nguyên nhân từ phía: Gia đình – Nhà
trường – Xã hội ... đã xô đẩy các em rơi vào vũng bùn tội lỗi. Trong đó, tình
trạng tổ ấm gia đình bị tan nát, cách nuôi dạy con phản khoa học và sự thiếu
gương mẫu của các bậc cha mẹ là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng
thanh thiếu niên phạm tội. Bên cạnh đó, hình ảnh người thầy ít nhiều bị lu mờ
trong nền kinh tế thị trường đầy biến động hết sức phức tạp cũng là một
Lương Thanh Hà 5 CH16J (VH16TG)