SKKN: Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập Tiếng Việt bằng trình chiếu Power Point
Tổ: Văn- Anh văn Trường THCS Quang Trung
1
Đề tài:
MỘT SỐ KINH NGHIỆM DẠY TIẾT ÔN TẬP TIẾNG VIỆT BẰNG
TRÌNH CHIẾU POWER POINT
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
A. Lời mở đầu:
Văn học là nhân học. Văn học giúp con người thanh lọc tâm hồn và
hướng đến vẻ đẹp Chân - Thiện – Mỹ. Là một trong những môn học góp phần
hoàn thiện nhân cách con người.
Bộ môn Ngữ văn từ lâu đã được Bộ GD và ĐT đưa vào giảng dạy
trong nhà trường phổ thông và được xem là một trong những môn học chính.
Dạy Ngữ văn trong trường THCS không nhằm đào tạo các em thành những
nghệ sĩ, các nhà văn, nhà thơ hay những nhà nghiên cứu ngôn ngữ chuyên
nghiệp. Thế nhưng muốn làm được những điều đó tất yếu phải bắt đầu từ hôm
nay. Trường học ngoài việc truyền thụ những kiến thức cơ bản cho các em
tiếp tục những cấp học cao hơn cần phải chú ý đến giáo dục thẩm mĩ. Và Ngữ
văn là một trong những môn học cần thiết cho sự phát triển hài hòa ở các em.
Dạy Ngữ văn trong trường THCS là bước đầu giúp các em hình thành
năng lực thẩm mĩ, khả năng tư duy, óc sáng tạo phong phú. Giúp các em biết
cảm nhận và rung cảm trước cái đẹp, phát hiện ra những cái đẹp ngay trong
đời sống gần gũi với mình. Đặc biệt hình thành cho các em năng lực nói và
viết, sử dụng ngôn từ, câu có hiệu quả.
Bộ môn Ngữ văn trong trường THCS gồm ba phân môn, đó là : Văn
học ( Văn bản ), Tiếng Việt và Tập làm văn. Trong đó, Tiếng Việt là một phân
môn trực tiếp rèn luyện cho các em năng lực tư duy và khả năng sử dụng ngôn
ngữ, sử dụng câu một cách có hiệu quả. Vì thế các tiết học Tiếng Việt luôn là
những tiết học quan trọng trong suốt các năm học phổ thông của các em.
Chính vì thế, cuối mỗi chặng đường quan trọng ấy luôn có những phần tổng
SKKN: Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập Tiếng Việt bằng trình chiếu Power Point
Tổ: Văn- Anh văn Trường THCS Quang Trung
2
kết, hệ thống hóa lại kiến thức đã học, cụ thể trong sách giáo khoa là những
tiết « Ôn tập Tiếng Việt » hay « Tổng kết Tiếng Việt ». Đây là những tiết học
vô cùng quan trọng, giúp HS củng cố và hệ thống hóa lại những kiến thức đã
học từ đầu đến cuối mỗi học kì. Những tiết học như thế này nếu được chú
trọng đầu tư và tổ chức thành công sẽ vô cùng có ý nghĩa trong suốt quá trình
học của các em. Chính vì thế trong quá trình giảng dạy của mình, giáo viên
chúng tôi luôn đặt ra câu hỏi « Làm thế nào để tổ chức thành công một tiết ôn
tập Tiêng Việt »
B. Thực trạng :
*Đối với học sinh :
Tiếng Việt là một phân môn đòi hỏi sự chính xác cao trong khi nói và
viết cũng như trong suốt quá trình học tập của các em. Các em cần phải học
thật kĩ và ôn luyện thật nhiều sau mỗi giờ học trên lớp. Nhưng thực tế là phần
lớn các em đều chưa thực hiện tốt điều này. Ở lớp nhiều em chưa chú ý nghe
giảng, tiếp thu kiến thức còn hời hợt còn về nhà thì các em chưa có tinh thần
tự giác, học đối phó cho xong chuyện, chưa chịu khó giải bài tập. Mặt khác,
học xong bài nào thì các em cho qua bài nấy, không ôn luyện lại. Chính vì thế,
mỗi khi đến tiết ôn tập, nếu giáo viên không chuẩn bị kĩ và không có phương
pháp phù hợp thì thì các em sẽ rất lúng túng, tiết học sẽ không đạt hiệu quả
cao.
Đây là kết quả điều tra cụ thể ở một số lớp đã thực hiên tiết ôn tập
Tiếng Việt bằng phương pháp truyền thống :
Lớp
Năm học
Số
Lượng
Hứng thú
SL TL %
Tiếp thu kết quả
SL TL %
9/1 2007-2008
34 20
58.8
22 64.7
9/2 2007-2008
34
21
61.8
23 67.6
SKKN: Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập Tiếng Việt bằng trình chiếu Power Point
Tổ: Văn- Anh văn Trường THCS Quang Trung
3
8/2 2007-2008
37
22 59.5 25
67.6
*Đối với giáo viên
Tiết ôn tập Tiếng Việt với rất nhiều đơn vị kiến thức cũ, nếu học sinh
không chuẩn bị bài ở nhà tốt sẽ gây rất nhiều khó khăn cho giáo viên trong
quá trình ôn tập trên lớp. Giáo viên sẽ mất thời gian để giúp học sinh nhớ lại
những kiến thức cũ đã học, thậm chí nếu các em không nhớ, GV phải cung
cấp lại những kiến thức cũ cho các em
Trước đây, khi chưa áp dụng thực hiện tiết ôn tập Tiếng Việt bằng kĩ
thuật trình chiếu Power Point mà chỉ dạy theo cách truyền thống : phấn trắng,
bảng đen chúng tôi mất rất nhiều thời gian cho tiết ôn tập này, đôi khi còn
không đạt được mục tiêu đề ra của tiết học. Việc chuẩn bị đồ dùng dạy học
cũng rất vất vả với nhiều bảng phụ Hơn nữa, khi giải bài tập, nếu các em
không đưa ra được kết quả đúng mà giáo viên chỉ giải lại bằng lời thì học sinh
sẽ không nhớ hết, còn nếu viết lại lên bảng thì sẽ rất mất thời gian.
Trước những khó khăn đó, giáo viên chúng tôi đã nghiên cứu và áp
dụng thực hiện tiết ôn tập này bằng kĩ thuật trình chiếu Power Point. Với tiết
ôn tập bằng trình chiếu Power Point giáo viên chúng ta sẽ đỡ vất vả hơn
nhiều, các em học sinh cũng ôn lại những kiến thức đã học một cách nhanh
chóng và giải được các bài tập một cách có hiệu quả.
Chính vì thế, trong buổi sinh hoạt chuyên đề hôm nay, chúng tôi mạnh
dạn đưa ra đề tài : « Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập bằng trình chiếu
Power Point »
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ :
A. Nội dung của phương pháp:
Từ cơ sở thực trạng và yêu cầu giáo dục của tiết dạy, chúng tôi có một số
phương pháp cụ thể cho tiết ôn tập như sau :
1.Giao nhiệm vụ về nhà : ( Phần học sinh chuẩn bị bài ở nhà)
SKKN: Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập Tiếng Việt bằng trình chiếu Power Point
Tổ: Văn- Anh văn Trường THCS Quang Trung
4
Sau mỗi tiết học giáo viên đều giao nhiệm vụ cho học sinh chuản bị ở
nhà để tiết học sau tốt hơn. Đối với tiết ôn tập, việc chuẩn bị ở nhà là không
thể thiếu, nếu việc chuẩn bị không tốt thì tiết học sẽ khó đạt được hiệu quả
như mong muốn.
Tùy vào từng tiết ôn tập cụ thể mà giáo viên hướng dẫn việc chuẩn bị ở
nhà cho các em. Để việc chuẩn bị ở nhà của các em thực sự có hiệu quả thì
giáo viên nên phân nhóm với nhiều đối tượng học sinh và phần giao việc cần
phải cụ thể.
2. Ôn tập trên lớp : Đây là công việc chính của mỗi tiết học.
a. Ôn tập lí thuyết :
Trước khi đi vào giải các bài tập bao giờ giáo viên cũng yêu cầu các em
nhắc lại các kiến thức về lí thuyết có liên quan. Phần này giáo viên đã yêu cầu
học sinh chuẩn bị ở nhà nên để khỏi chết thời gian trên lớp chúng ta có thể gọi
đại diện nhóm trả lời theo theo từng phần giao việc ở nhà. Sau khi HS trả lời
xong, GV sẽ chiếu nhanh các phần lí thuyết cơ bản lên màn hình để HS cùng
nhớ lại bằng trực quan. Đây chính là lợi thế của việc dạy học bằng trình chiếu
Power Point.
Ví dụ : *Lớp 6 – Bìa 34 – Tiết tổng kết Tiếng Việt.
Trong phần 1 : Các từ loại đã học, GV có thể yêu cầu HS nêu các từ
loại đã học. Sau khi HS trả lời, GV có thể chiếu sơ đồ từ loại lên màn hình
như sau
Danh
từ
TỪ LOẠI
Động
từ
Tính
từ
Số
từ
Lượn
g từ
Chỉ
từ
Phó
từ
SKKN: Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập Tiếng Việt bằng trình chiếu Power Point
Tổ: Văn- Anh văn Trường THCS Quang Trung
5
Sau khi hình thành sơ đồ như thế, GV có thể yêu cầu HS cho một số ví
dụ ở các từ loại cụ thể.
*Lớp 8 – Bài 31- Tiết ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
Sau khi yêu cầu HS nhắc lại về cấu tạo, chức năng của một số kiểu câu
như : nghi vấn, cầu khiến, cảm thán, trần thuật, phủ định, GV sẽ chiếu lại lí
thuyết lên bảng như sau :
Câu nghi vấn :
-Có những từ nghi vấn ( ai, gì, nào, tại sao, bao giờ ) hoặc có từ
hay ( nối các vế có quan hệ lựa chọn)
- Có chức năng chính là dùng để hỏi
- Khi viết câu nghi vấn thường kết thúc bằng dấu chấm hỏi.
b. Giải bài tập :
Hầu hết các tiết ôn tập Tiếng Việt đều được thể hiện nhiều qua các bài
tập. Vì vậy trong phần này chúng ta có thể thực hiện theo cách đi từ việc ôn
tập lí thuyết ở phần trên để đến giải bài tập hoặc cũng có thể có những điều
chưa nói được ở phần ôn tập lí thuyết thì sau khi các em giải bài tập xong sẽ
cho các em khái quát lại.
Để thực hiện tốt phần này, một phương pháp hiệu quả nhất là GV nên
cho học sinh thảo luận nhóm để giải quyết bài tập. Tùy thuộc vào từng đối
tượng học sinh mà giáo viên cho thảo luận nhóm nhỏ ( 2 em ngồi cùng bàn )
hoặc nhóm lớn (4-6 em). Sau khi các em thảo luận và trình bày kết quả của
mình, GV sẽ cho các em nhận xét, GV nhận xét lại và cuối cùng sẽ chiếu câu
trả lên màn hình. Đây chính là cách tốt nhất để các em cùng quan sát câu trả
lời chuẩn nhất mà nhanh nhất. Với cách trình chiếu như thế thì tất cả mọi đối
tượng học sinh từ giỏi, khá, TB, yếu đều có thể quan sát được và nắm bắt
được bài tập.
c. Củng cố :
SKKN: Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập Tiếng Việt bằng trình chiếu Power Point
Tổ: Văn- Anh văn Trường THCS Quang Trung
6
Tiết ôn tập thực ra đã củng cố kiến thức cho học sinh rồi nên giáo viên
không nên đặt quá nhiều câu hỏi về lí thuyết khiến các em cảm thấy bị nặng
nề. Ở phần củng cố này, chúng ta có thể kết hợp cho các em thư giản bằng
hình thức tổ chức một số trò chơi như : trò chơi ô chữ, ô cửa bí mật, hay nghe
một bản nhạc và tìm ra câu trả lời theo yêu cầu của giáo viên.
B.Tiết dạy minh họa:
Bài - Tiết: ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT HK II
I MỤC TIÊU CẦN ĐẠT :
Ôn tập giúp học sinh các nội dung sau :
-Các kiểu câu :trần thuật ,nghi vấn ,cầu khiến,cảm thán, phủ định
-Các kiểu hành động nói: Nghi vấn cầu khiến cảm thán
-Các kiểu hành động nói trình bày, hỏi, điều khiển,hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc,
-Lụa chọn trật tự từ
** Thể hiện trong việc học ngữ pháp,sử dụng câu, cấu tạo câu
II CHUẨN BỊ :
Giáo viên : nghiên cứu kĩ mục tiêu cần đạt ,soạn bài theo nội dung của bài
học : Các nội dung ôn tập theo mục tiêu cần đạt , bài trình chiếu, phân công HS
chuẩn bị bài ở nhs
Học sinh : Soạn bài kĩ ,chuẩn bị các bài tập ,nội dung sinh hoạt nhóm
III TIẾN TRÌNH LÊN LỚP :
1. Ổn định lớp: Điểm danh.
2. Kiểm tra bài cũ: Không
3. Bìa mới:
HĐ1 :- Giới thiệu bài.
- Kiểm tra việc chuẩn bị của học sinh
SKKN: Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập Tiếng Việt bằng trình chiếu Power Point
Tổ: Văn- Anh văn Trường THCS Quang Trung
7
NỘI DUNG GHI BẢNG HOẠT ĐỘNG GIÁO VIÊN HĐHS
HĐ2: ÔN TẬP
I/Kiểu câu :Nghi vấn, cầu khiến,
cảm thán,trần thuật, phủ định:
1. Lí thuyết:
2. Bài tập:
Bài tập1:
a/Câu 1 :Trần thuật ghép ,có một vế
là dạng câu phủ định
b/Câu 2 là câu tràn thuật đơn
c/Câu 3 câu trần thuật ghép vế sau
có một vị ngữ phủ định (không nỡ
giận )
Bài tập2:
Cái bản tính tốt của con người
thường bị những gì che lấp mất ?
-Những gì che lấp mất cái bản tính
tốt cuả ngưòi ta ?
-Cái bản tính tốt của con có thể bị
những nõi buồn đau ích kỉ che lấp
mất hết không ?
I Kiểu câu nghi vấn, cầu khiến,
trần thuật, phủ định ;
- GV yêu cầu HS nhắc lại phần lí
thuyết theo nhóm đã được phân
công.
- GV nhận xét=> chiếu kết quả lên
màn hình
- Chiếu bài tập lên màn hình
- Nhận xét, sửa chữa, chiếu kết
quả lên màn hình
2/ Yêu cầu học sinh đọc và làm cá
nhân.
-nhận xét, chiếu kết quả lên màn
hình
Đại diện
nhóm trả
lời.
HS nhận
xét
- Đọc, thảo
luận nhóm
nhỏ
- Đại diện
trả lời
- suy nghĩ
và trả lời cá
nhân.
SKKN: Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập Tiếng Việt bằng trình chiếu Power Point
Tổ: Văn- Anh văn Trường THCS Quang Trung
8
v.v.
HS làm các bài tương tự
Bài tập3:
- Chao ôi buồn ! –Ôi! Buồn thật!
Buồn quá !Buồn ôi là buồn ! ( Học
sinh thực hiện các bài tập tương tự )
Bài tập 4:
a/Câu trần thuật : 1/3/6
-Câu cầu khiến : 4-Câu nghi vấn :
2/5/7
b/Câu nghi vấn dùng để hỏi là câu :7
c/Các câu nghi vấn :2/5 là những
câu không dùng để hỏi –Câu 2 :Biểu
lộ ngạc nhiên về sự lo xa của lão
Hạc
-Câu 5để giải thích (thuộc kiểu trình
bày
II Hành động nói :
BT1
-Câu 1 câu thực hiện hành động
(trình bày )
-Câu 2: câu thực hiện hành động
bộc lộ cảm xúc
-Câu 3: Câu thực hiện hành động
nhận định
-Câu 4:Là câu thực hiện hành động
đề nghị (điều khiển )
-Câu 5:Là câu giải thích thêm ý câu
(4)(trình bày )
-Câu 6 ;Câu thực hiện hành động
3/Hãy đặt câu cảm thán chứa một
trong những từ như: vui,buồn,
hay, đẹp
4/Đọc đoạn trích sau (màn hình)
và trả lời câu hỏi theo SGK.
- Nhận xét, chiếu kết quả lên màn
hình
II Hành động nói :
1/ Hãy xác định hành động nói của
các câu đã cho theo bảng sau đây:
- Phát biểu
cá nhân
- Thảo luận
nhóm lớn.
- thảo luân
nhóm lớn
SKKN: Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập Tiếng Việt bằng trình chiếu Power Point
Tổ: Văn- Anh văn Trường THCS Quang Trung
9
phủ định bác bỏ(thuộc kiểu câu trình
bày
Câu 7:Là câu thực hiện hành động
hỏi
BT2;
Câu
Kiểu
câu
Hành
động nói
Cách
dùng
1 Trần
thuật
trình bày trực
tiếp
2 Nghi
vấn
bộc lộ
cảm xúc
Gián
tiếp
3 Trần
thuật
nhận định
trực
tiếp
4 Cầu
khiến
đề nghị trực
tiếp
5 Nghi
vấn
giải thích
Gián
tiếp
6 Trần
thuật
phủ định
bác bỏ
trực
tiếp
7 Nghi
vấn
trình bày Gián
tiếp
3/Em kiên quyết nói không với ma
tuý
Em quyết tâm đạt học sinh giỏi
trong năm học này
III. Lựa chon trật tự từ trong câu:
Các trang thái và hoạt động của sứ
giả sắp xếp theo đúng thứ tự xuất
hiện :kinh ngạc,mừng rỡ, về tâu vua
2/Hãy sắp xếp các câu trong bài
tập 1 theo mẫu
- chiếu bảng mẫu lên màn
hình
- nhận xét, chiếu kết quả.
Yêu cầu HS đọc bài tập trong
SGK và làm theo câu hỏi.
III Lựa chọn trật tự từ trong câu
1. Chiếu bài tập 1 lên bảng.
Yêu cầu HS thảo luận nhóm
nhỏ.
- thảo luân
nhóm lớn
- đại diện
trình bày.
- thảo luận
nhóm nhỏ
SKKN: Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập Tiếng Việt bằng trình chiếu Power Point
Tổ: Văn- Anh văn Trường THCS Quang Trung
10
C. Một số kinh nghiệm khi tổ chức tiết dạy:
- GV giao nhiệm vụ về nhà phải cụ thể, rõ ràng, sát nội dung bài học. GV phải có
biện pháp kiểm tra chặt chẽ hoạt động của nhóm ở nhà.
- Trong quá trình ôn tập trên lớp, GV không nên đưa lên màn hình quá nhiều câu
hỏi nhỏ vụn mà chỉ cần một số nội dung lớn như: câu hỏi hoặc bài tập thảo luận
cho HS.
Bt2 Giá trị khác của trật tự từ :
a/ Nối kết câu b/ Nhấn manh đè tài
của câu nói
Bt3/ Nhấn mạnh tính nhạc trong
câu
HĐ4: CỦNG CỐ
HĐ5 DẶN DÒ :
Hs :yếu trung bình :Nắm vững
những yêu cầu cơ bản của mục tiêu
cần đạt
Hs : Khá giỏi thực hiện các yêu cầu
các bài tập sao
Tất cả :ghi nhớ các kĩ năng thực
hiện các bài tập con lại ở nhà
Soạn:Văn bản tường trình
Nhận xét, chiếu lời giải thích
hoặc có thể giải thích miệng.
2.chiếu bài tập 2 lên bảng.
- nhận xét, sửa chữa, chiếu câu trả
lời.
3.chiếu bài tập 3 lên bảng.
- nhân xét, sủa chữa, chiếu câu trả
lời
GV cho HS tham gia trò chơi ô
chữ.
thảo luận
nhóm nhỏ.
Chơi theo
tổ(4 tổ)
SKKN: Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập Tiếng Việt bằng trình chiếu Power Point
Tổ: Văn- Anh văn Trường THCS Quang Trung
11
- Sau mỗi bài tập được giải và nhận xét xong, GV cần chiếu câu trả lời rõ ràng lên
màn hình để HS quan sát bằng trực quan. Những bài tập cần khắc sâu GV nên tạo
điều kiện cho các em ghi chép.
- Vì đây là tiết ôn tập Tiếng Việt nên GV không nên sử dụng trong bài trình chiếu
quá nhiều tranh ảnh màu mè không cần thiết để tránh làm mất tập trung cho các
em.
- Vì tiết ôn tập, HS đã ôn nhiều về lí thuyết nên GV không nên đưa vào phần củng
cố quá nhiều câu hỏi lí thuyết sẽ khiến HS cảm thấy nặng nề mà nên giúp các em
thư giản bằng cách trả lời câu hỏi dưới dạng các trò chơi nhanh, như thế sẽ tạo
được hứng thú cho các em khi học tiết ôn tập.
- GV chú ý việc sử dụng điểm thưởng để khuyến khích cho nhóm hay cá nhân tích
cực, có câu trả lời đúng để tạo nên hoạt động thi đua hào hứng cho tiết học.
D. Kết quả đạt được:
Với một số phương pháp trên, nếu chú ý thực hiện tốt thì tiết ôn tập Tiếng
Việt sẽ đạt hiệu quả hơn nhiều so với cách ôn tập truyền thống. Các em HS sẽ cảm
thấy hứng thú hơn trong những tiết ôn tập như thế, và GV cũng sẽ đỡ vất vả hơn
nhiều trong việc củng cố lại hệ thống kiến thức cho các em. Trong quá trình giảng
dạy của mình, chúng tôi đã áp dụng dạy một số tiết ôn tập Tiếng Việt bằng kĩ thuật
trình chiếu Power Point như vậy và kết quả thu được là rất khả quan.
Kết quả điều tra cụ thể như sau:
Lớp
Năm học
(KHI)
Số
Lượng
Hứng thú
SL TL %
Tiếp thu kết quả
SL TL %
9/1 2008-2009
34 27
79.4
27
79.4
9/2 2008-2009
34
29
85.3
30
88.2
8/4 2008-2009
39 32 82.1 32
82.1
SKKN: Một số kinh nghiệm dạy tiết ôn tập Tiếng Việt bằng trình chiếu Power Point
Tổ: Văn- Anh văn Trường THCS Quang Trung
12
E. Một vài kiến nghị:
- Cần tăng tiết cho những bài có nội dung ôn tập có dung lượng kiến thức
lớn.
- Chuyên môn nhà trường cần đầu tư cho những tiết này các bài minh họa
nhằm hổ trợ cho giáo viên bộ môn.
- Việc ôn tập nên rãi đều, tránh dồn dập vào cuối học kì sẽ gây quá tải cho
GV và HS.
III. KẾT THÚC VẤN ĐỀ:
Ôn tập Tiếng Việt không phải là tiết học quá khó bởi đây chỉ là quá trình hệ
thống lại kiến thức đã học. Nhưng nếu GV không đầu tư đúng mức và sử dụng
phương pháp không phù hợp thì tiết dạy sẽ rất dễ bị thất bại hơn so với nhiều tiết
dạy khác, HS sẽ dễ nhàm chán, nặng nề và căng thẳng bởi lượng kiến thức cũ. Như
vậy GV cần tìm tòi, nghiên cứu để có những phương pháp dạy phù hợp nhằm đạt
được hiệu quả cao nhất cho tiết học và tạo được hứng thú để các em dễ học, dễ
nhớ.
Trên đây là một vài ý kiến, kinh nghiệm của nhóm văn chúng tôi về việc tổ
chức thực hiện một tiết ôn tập Tiếng Việt. Trong quá trình viết và thực hiện chuyên
đề sẽ không thể tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong được sự góp ý chân thành
của các đồng nghiệp để chuyên đề đạt hiệu quả hơn khi áp dụng đại trà vào thực tế;
để tiết ôn tập Tiếng Việt nói riêng và bộ môn Ngữ văn nói chung ngày càng đi sâu
vào cảm nhận và tạo được hứng thú cho các em nhiều hơn.