Bài giảng Xây dựng và phát triển văn hóa nhà trường - TS. Trần Thị Tuyết Mai

XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN
VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG

TS. Trần Thị Tuyết Mai


MỤC TIÊU CHUYÊN ĐỀ
• Kiến thức:
Hiểu được khái niệm văn hố, văn hố cơng sở và văn hố
nhà trường; các đặc trưng của văn hoá nhà trường; các
biện pháp quản lý, lãnh đạo để xây dựng, phát triển văn
hoá nhà trường hiện nay
• Kĩ năng:
Có kỹ năng thực hiện các bước với các biện pháp cụ thể để
xây dựng văn hố nhà trường.
• Thái độ:
Tự tin và quyết tâm rèn luyện và xây dựng văn hoá của nhà
trường.


NỘI DUNG
1. KHÁI NIỆM CHUNG
2. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN
VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG
3. VAI TRỊ LÃNH ĐẠO QUẢN LÝ TRONG VIỆC
PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
4. TỔ CHỨC XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA
NHÀ TRƯỜNG


1. KHÁI NIỆM CHUNG

o Văn hóa là khái niệm đa nghĩa, với rất nhiều
cách hiểu khác nhau, liên quan đến mọi mặt
đời sống vật chất và tinh thần của con người.
o Văn hoá gắn liền với giáo dục, đào tạo con
người, một tập thể người để họ có được
những phẩm chất tốt đẹp cần thiết cho tồn
thể cộng đồng.
• Theo UNESCO: Văn hóa (theo nghĩa rộng) là
một phức thể, tổng thể các đặc trưng diện
mạo về tinh thần, vật chất, tri thức, tình cảm
khắc họa lên bản sắc của một cộng đồng gia
đình, xóm làng, xã hội…


VĂN HĨA
• Văn hóa (theo nghĩa hẹp) là một tổng thể
những hệ thống biểu trưng (kí hiệu) chi phối
cách ứng xử và sự giao tiếp trong một cộng
đồng khiến cộng đồng ấy có đặc thù riêng…
Văn hóa bao gồm hệ thống những giá trị để
đánh giá một sự việc, một hiện tượng (đẹp hay
xấu, đúng hay sai, tích cực hay tiêu cực…) của
cộng đồng ấy.
• Văn hóa bao gồm cả hai khía cạnh: khía cạnh phi
vật chất của xã hội như ngơn ngữ, tư tưởng, giá
trị…; khía cạnh vật chất như nhà cửa, quần áo,
phương tiện…


VĂN HĨA CƠNG SỞ

• Văn hố cơng sở là một loạt hành vi và quy
ước mà con người dựa vào đó để điều khiển
các mối quan hệ tương tác của mình với
những người khác trong cơng sở.
• Văn hóa cơng sở hình thành nên đặc tính riêng
của tổ chức, nó phát triển và tạo nên một mối
quan hệ khăng khít trong số cán bộ cơng sở,
nó kết nối họ với nhau bằng một sự liên kết và
cải thiện mối quan hệ làm việc trong công sở.


Qui chế văn hóa cơng sở tại các cơ quan hành chính nhà nước
(ban hành kèm theo quyết định số 129/2007/QĐ-TTg
ngày 2 tháng 8 năm 2007 của thủ tướng chính phủ)

+ Ngun tắc thực hiện văn hóa cơng sở;
+ Mục đích thực hiện văn hóa cơng sở;
+ Các hành vi bị cấm;
+ Trang phục, lễ phục, giao tiếp ứng xử;
+ Bài trí cơng sở


Khái niệm văn hố tổ chức
• Văn hố tổ chức là một tập hợp các chuẩn
mực, các giá trị, niềm tin và hành vi ứng xử
của một tổ chức tạo nên sự khác biệt của các
thành viên của tổ chức này với các thành viên
của tổ chức khác (Greert Hofstede, Cultures &
Organisations, 1991).
• Văn hóa tổ chức là tập hợp các giá trị cơ bản,

chuẩn mực đạo đức, phương tiện và các mẫu
hành vi qui định cách thức những người
trong một tổ chức tương tác với nhau và đầu
tư năng lực vào cơng việc của mình và vào tổ
chức hay cơ quan nói chung (Nhóm First
Origanizational Cultural Unified Search).


VĂN HĨA TỔ CHỨC
• Văn hố tổ chức là tồn bộ các giá trị,
niềm tin, truyền thống và thói quen có
khả năng quy định hành vi của mỗi
thành viên trong tổ chức, mang lại
cho tổ chức một bản sắc riêng, ngày
càng phong phú thêm và có thể thay
đổi theo thời gian. (Michel Amiel,
Prancis Bonnet, Joseph Jacobs –
1993).


TỔ CHỨC

KẾT TINH (VĂN HÓA)
QUAN HỆ VỚI:

CÁC
TRIẾT
LÝ
VÀ
CÁC

GIÁ
TRỊ

- CÔNG VIỆC
- BẢN THÂN
- NGƯỜI KHÁC

-TRẢI NGHIỆM, TƯƠNG TÁC
-HÌNH THÀNH THÓI QUEN
-XUẤT HIỆN CÁC NHU CẦU
-HÀNH VI TỰ GIÁC

CÁC
QUY
ĐỊNH
VÀ
CHÍNH
SÁCH

PHONG CÁCH – VĂN HÓA TỔ CHỨC

-TRANG TRÍ
-BÀI TRÍ
-TRANG PHỤC
-LO GO
-KHẨU HIỆU
-…


VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG

• Mỗi nhà trường là một tổ chức hành chính – sư phạm. Đó
là một thế giới thu nhỏ với những cơ cấu, chuẩn mực, quy
tắc hoạt động, những giá trị, điểm mạnh và điểm yếu
riêng do những con người cụ thể thuộc mọi thế hệ trong
quá trình hình thành và phát triển nhà trường tạo lập nên.
Văn hoá nhà trường là văn hoá của một tổ chức hành
chính – sư phạm.
• Văn hố nhà trường là hệ thống niềm tin, giá trị, chuẩn
mực, thói quen và truyền thống hình thành trong quá
trình phát triển của nhà trường, được các thành viên
trong nhà trường thừa nhận, làm theo và được thể hiện
trong các hình thái vật chất và tinh thần, từ đó tạo nên
bản sắc riêng cho mỗi tổ chức sư phạm.


VĂN HỐ NHÀ TRƯỜNG
• Văn hóa nhà trường là: Tập hợp các giá trị cơ bản, chuẩn
mực đạo đức, phương tiện và các mẫu hành vi qui định
cách thức mà cán bộ giáo viên, nhân viên và học sinh trong
nhà trường tương tác với nhau và đầu tư năng lực vào cơng
việc của mình và vào việc thực hiện nhiệm vụ của nhà
trường nói chung.
• Văn hóa nhà trường được biểu hiện thông qua nhận thức,
hành vi và thái độ của các thành viên trong nhà trường đối
với học sinh, đồng nghiệp, các bên liên quan (cấp trên, chính
quyền địa phương, cha mẹ HS, các trường bạn…) và các vấn
đề liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của nhà trường như
quan niệm về chất lượng giáo dục, quan niệm về hợp tác và
cạnh tranh trong giáo dục... Văn hóa nhà trường cịn thể hiện
ở sự ứng xử với mơi trường tự nhiên, xã hội.

VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
• Khi bước vào một nhà trường, người ta cảm nhận được
bầu khơng khí đặc trưng của nhà trường qua hàng loạt
các dấu hiệu, biểu hiện dễ thấy hoặc ngầm định khó
thấy.
• Mỗi nhà trường đều tự mình biểu lộ ra bên ngồi một
hình ảnh tốt đẹp hoặc tầm thường nào đó. Hình ảnh này
được tạo nên bởi người dạy, người học, người quản lý
nhà trường, được chuyển tải và phản ánh bởi đồng
nghiệp trong địa phương và phụ huynh cũng như cộng
đồng xã hội xung quanh, bởi cơ quan quản lý và người
sử dụng sản phẩm giáo dục.


CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG

CẢNH QUAN
SƯ PHẠM

cơ sở vật chất
cách sắp xếp, bố trí ,
trang trí phịng học,
phịng chức năng,
sân chơi, bãi tập…

Mơi trường tự nhiên
Mơi trường xã hội

MÔI
TRƯỜNG
SP

CÁC MỐI
QUAN HỆ
Con người – con người
Con người – cơng việc
Con người – mơi trường
Con người – chính
mình
14


CÁC YẾU TỐ CẦU THÀNH
VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
Theo Edgar Henry Schein (sinh 1928, giáo sư người
Mỹ), văn hóa tổ chức bao gồm nhiều lớp tương ứng với
nhiều thành phần của một thể thống nhất:
•Lớp bề mặt: những q trình và cấu trúc hữu hình
(cách ăn mặc, bảng hiệu, khẩu hiệu, lễ hội, tập qn,
thói quen…)
•Lớp tiếp theo: hệ thống giá trị được tuyên bố (các
chiến lược, mục tiêu, triết lý, giá trị cốt lõi, các bộ quy
tắc ứng xử thành văn, các cam kết, quy định...)
•Lớp sâu nhất: những quan niệm chung (những niềm
tin, nhận thức, suy nghĩ và tình cảm có tính vơ thức,
mặc nhiên và ngầm định).

Văn hố nhà trường: Mơ hình tảng băng
Phần nổi

•
•
•
•
•
•

Tầm nhìn, chính sách, mục đích, mục tiêu
Khung cảnh, cách bài trí lớp học
Logo, khẩu hiệu, bảng hiệu, biểu tượng
Đồng phục, các nghi thức, nghi lễ
Các hoạt động văn hoá, học tập của trường…
…

•
•
•
•
•
•

Phần chìm

Nhu cầu, cảm xúc, mong muốn cá nhân
Quyền lực và cách thức ảnh hưởng
Thương hiệu
Các giá trị

Các ngầm định
…


CÁC KIỂU VĂN HÓA TỔ CHỨC/VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG

LINH ĐỘNG

HỖ TRỢ

ĐỔI MỚI

HƯỚNG NỘI

HƯỚNG NGOẠI

QUI TẮC

HƯỚNG VỀ MỤC TIÊU
KIỂM SOÁT



Nhà trường trong bối cảnh
xã hội hiện đại
• Quốc tế hố, tồn cầu hố
• Hội nhập và cạnh tranh
• Cơng nghệ, cơ sở vật chất đóng
vai trị quan trọng
• Con người đóng vai trị quyết

định (năng lực lãnh đạo, quản lý
và trình độ đội ngũ cán bộ, giảng
viên)
• Nhà trường phải vun trồng, phát
triển văn hố tích cực để tạo ra
sức mạnh cạnh tranh


2. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC
PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG

VHNT