Nhiễm khuẩn hô hấp cấp Dùng thuốc cho trẻ dưới 5 tuổi như thế nào? potx

Nhiễm khuẩn hô hấp cấp
Dùng thuốc cho trẻ dưới 5
tuổi như thế nào?
Nhiễm khuẩn hô hấp cấp (NKHHC) ở trẻ dưới 5 tuổi chủ yếu
do S.pneumoniae, H. influenzae… gây viêm phổi. Đây là bệnh
nguy hiểm có tỷ lệ tử vong cao. Tùy theo tính nhạy cảm, tính
kháng thuốc của vi khuẩn; độ nặng của bệnh và thậm chí là giá
thuốc để chọn và dùng thuốc sao cho hợp lý
Khi nào cần dùng thuốc?
Các thuốc hiện nay vẫn được chọn dùng trong điều trị nhiễm
khuẩn hô hấp cấp ở trẻ dưới 5 tuổi như: penicilin, ampicilin,
amoxicylin, cotrimoxazol, chloramphenicol, gentamycin.
Trường hợp NKHHC độ I (nhẹ): Không viêm phổi với các biểu
hiện trẻ chỉ ho nhưng không thở nhanh (dưới 1 tuổi chỉ dưới 50
lần/phút, 1 đến dưới 5 tuổi chỉ dưới 40 lần/phút) thì chưa cần
dùng kháng sinh. Có thể dùng các loại thuốc ho đơn chất.

Trường hợp NKHHC độ II (vừa):
Có viêm phổi nhưng không nặng, trẻ có ho, nhịp thở nhanh
nhưng lồng ngực không co rút chủ yếu dùng kháng sinh uống
như amoxicylin (đây là kháng sinh nhạy cảm tốt với
S.pneuminiae, hấp thu tốt qua đường ruột). Nếu dùng kháng sinh
này không đỡ (nghi ngờ kháng thuốc) có thể dùng amoxicylin
kết hợp với acid clavulanic.
Thuốc lựa chọn thứ hai có thể dùng là ampicilin (đây là thuốc có
tính kháng khuẩn rộng hơn nhưng hấp thu qua đường ruột kém,
do vậy phải uống liều cao và nhiều lần trong ngày),
cotrimoxazol (phối hợp giữa một sufamid là sulfamethoxazol và
trimethoprim, chất giống kháng sinh). Phối hợp này cho phổ
kháng khuẩn rộng, mạnh. Thuốc gây bí tiểu tiện, độc cho thận.
Không dùng thuốc cho trẻ sơ sinh, trẻ đẻ non có vàng da. Hiện

S.pneumoniae đã kháng cotrimoxazol với tỷ lệ cao tới 62% nên
hiện ít dùng.
Ngoài ra, có thể dùng là thuốc tiêm (nếu cần thiết). Thuốc tiêm
có thể dùng là penicilin. Thuốc còn có tác dụng tốt với S.
pneumoniae. Nếu dùng dạng tiêm thì phải thử phản ứng dị ứng
trước khi tiêm và phải được thực hiện tại cơ sở y tế.
Trường hợp NKHHC độ III (nặng): Trẻ ho, khó thở, co rút lồng
ngực nhưng chưa tím tái, vẫn uống được thuốc. Nhất thiết phải
chuyển trẻ đến ngay bệnh viện (vì ở nhà hay trạm y tế không có
các điều kiện cấp cứu hỗ trợ). Dùng bezylpenicilin tiêm bắp mỗi
ngày 4 lần cách mỗi 6 giờ một lần. Sau 3 - 5 ngày tiêm nếu đỡ
thì tiếp tục cho dùng thuốc uống 3 - 5 ngày nữa cho đến lúc khỏi
hẳn (không dùng penicilin V mà dùng amoxicyclin).
Trường hợp NKHHC độ IV (rất nặng): Trẻ có các triệu chứng
như ở độ III nhưng co rút lồng ngực thường xuyên hơn, có thể
đến mức có tím tái. Phải khẩn cấp đưa trẻ đến bệnh viện. Có 3
cách dùng thuốc: Hoặc tiêm bắp chloramphenicol mỗi ngày 4
lần, cách nhau mỗi 6 giờ một lần. Hoặc tiêm bắp hay tĩnh mạch
benzylpenicilin mỗi ngày 4 lần, cách nhau mỗi 6 giờ một lần.
Hoặc tiêm bắp hay tiêm tĩnh mạch benzylpenicllin kết hợp với
gentamycin mỗi ngày 2 lần. Liều lượng và đợt dùng tùy theo
bệnh, riêng chloramphenicol thường dùng khoảng 3-5 ngày
(không kéo dài hơn).
Cần chú ý, chloramphenicol gây độc với tủy xương, bị
S.pneumoniae kháng mức trung bình (27%) vì vậy ít người sử
dụng. Gentamycin độc với thính giác (ù tai, giảm thính lực,
điếc) bị S.pneumoniae kháng với mức thấp (5-10%), thuốc này
bị lạm dụng nhiều. Các bệnh viện thường chọn dùng peniclin
khi cần mới phối hợp với gentamycin tiêm.
Cũng có trường hợp bị S.pneumoniae kháng hay dị ứng, hay

viêm phổi do các tác nhân khác mà dùng các kháng sinh trên
không có hiệu quả thì dùng đến fluoroquinolon (FQ). Đến nay,
trừ acid nalidixic, không thuốc nào trong nhóm FQ được FDA
(Mỹ) và các nước khác chấp nhận chính thức cho trẻ em dưới 5
tuổi. Lý do: FQ làm hỏng các sụn chịu lực của động vật còn
non, nghi ngờ gây hại cho trẻ. Tuy nhiên, sau nhiều nghiên cứu,
nghi ngờ này chưa tìm được chứng cớ trên người nên thầy thuốc
vẫn cho dùng FQ khi cần, coi như tận dụng thêm một cơ hội
chữa bệnh hữu ích. FQ đề xuất là cyclofloxacin (hoặc FQ mới
hơn levofloxacin, moxifloxacin).

S.pneumoniae - Thủ phạm gây viêm phổi
ở trẻ dưới 5 tuổi.
Và những trở ngại
Trẻ dưới 5 tuổi thường bị viêm đường hô hấp trên do nhiễm các
virut ( 50 - 60% các trường hợp). Biểu hiện chỉ ho khan, sau đó
có ít đờm, có tiếng thở khô, ran phế quản. Nếu trẻ khỏe mạnh,
có sức đề kháng tốt cộng với sự tự thoái của virut thì chỉ sau 4-5
ngày sẽ tự khỏi, dùng kháng sinh là không cần thiết. Tuy nhiên
cũng nên cho trẻ đi khám để yên tâm. Nếu phát hiện có bội
nhiễm vi khuẩn mới dùng kháng sinh hoặc nghi ngờ nhiễm loại
virut đặc biệt (qua khám lâm sàng) thì chuyển đến tuyến trên
điều trị bằng kháng virut.
Trong chương trình chống NKHHC, các bà mẹ được hướng dẫn
đếm nhịp thở, nhận biết trạng thái thở nhanh (cánh mũi phập
phồng), trạng thái co rút lồng ngực… nên có thể tự nhận biết trẻ
bị NKHHC ở độ nào, đưa trẻ đến đúng tuyến. Tuy nhiên, cũng
có bà mẹ không nắm chắc, tự ý điều trị không đúng (khi bệnh
nhẹ thì dùng thuốc quá mạnh, khi bệnh nặng thì chủ quan không
chuyển tuyến). Điều này rất nguy hiểm.

Thực tế còn có nhiều trường hợp dùng thuốc chưa đúng: dùng
các kháng sinh đã bị vi khuẩn kháng thuốc cao, hiệu lực kém
(như penicilin V, cotrimoxazol) hoặc dùng kháng sinh khi bệnh
mới ở độ I (đáng ra chưa cần) hoặc lạm dụng các kháng sinh
mạnh (gentamycin, chloramphenicol, FQ.) Điều này làm cho
hiệu quả điều trị thấp và làm gia tăng tình trạng kháng thuốc cho
trẻ và cho cộng đồng.