Bài giảng Văn hóa kinh doanh: Chương 3 - GV. Trần Đức Dũng

Chương 3
VĂN HÓA KINH DOANH VIỆT NAM

GV: Tran Duc Dung
FBM – NEU
DT: 0912313229
E.mail:

1


Mục tiêu
 Tìm hiểu mối liên hệ giữa lợi ích mà doanh
nghiệp có được với những giá trị Chân –
Thiện – Mỹ trong kinh doanh
 Phân tích thực trạng văn hóa kinh doanh
Việt nam để thấy được sự bất cập và sự cần
thiết xây dựng văn hóa kinh doanh hiện
nay
 Nâng cao nhận thức của người học về trách
nhiệm xây dựng và phát triển nền văn hóa
kinh daonh Việt Nam
2


Nội dung cơ bản
1. Nhận diện văn hóa kinh doanh Việt
nam thời kỳ trước năm 1986
2. Nhận diện văn hóa kinh doanh Việt
Nam trong q trình đổi mới
3. Văn hóa kinh doanh một số vấn đề

đặt ra
4. Một số lưu ý văn hóa khi kinh doanh
ở Việt Nam
3


1. Nhận diện văn hóa kinh doanh Việt
nam thời kỳ trước năm 1986
1.1. Văn hóa kinh doanh thời kỳ phong kiến
1.2. Văn hóa kinh doanh thời kỳ Pháp thuộc
(1859 – 1945) và thời kỳ kháng chiến
chống Pháp (1945 – 1954)
1.3. Văn hóa kinh doanh giai đoạn 1954 –
1975
1.4. Văn hóa kinh doanh giai đoạn 1975 1986
4


1.1. Văn hóa kinh doanh thời kỳ phong kiến
-

Một số đặc điểm kinh tế - xã hội ảnh hưởng
đến hoạt động kinh doanh

•

Người Việt cư trú theo địa bàn làng xã => trọng tĩnh, ưa ổn
định, khơng thích mạo hiểm
Nghề nơng là nghề chính, nghề gốc của người Việt => quy
mơ nhỏ, thủ cơng, kinh tế hộ gia đình, tự cung tự cấp, các

nghành nghề khác là phụ là nghề tay trái => Kinh doanh
không được tôn trọng
Bị ảnh hưởng bởi các dịng tư tưởng khơng coi trọng, khơng
cổ vũ các hoạt động kinh doanh, hoạt động kinh tế: Đạo
Phật coi trọng lịng nhân ái, giản dị vị tha; khơng coi trọng
của cải vật chất => khinh miệt làm giàu bằng con đường
bn bán, vì đó là lừa gạt, là bất nhân “vi phú bất nhân, vi
nhân bất phú” => nhà bn thành “con bn, con phe”

•

•

5


Một số đặc điểm kinh tế - xã hội ảnh
hưởng đến hoạt động kinh doanh
• “Phi thương bất phú” khơng kinh doanh
thì khơng giàu, nhưng giàu bằng con
đường bn bán kinh doanh thì bị miệt thị.
Người giàu kèm với ki kiệt, tham lam, độc
ác,..
• Kho tàng truyện cổ tích VN đều miêu tả và
không thiện cảm với nhà giàu. Cùng với
hình ảnh quan tham
=> Nghề kinh doanh khơng được ủng hộ và
có cơ hội phát triển
6

1.1. Văn hóa kinh doanh thời kỳ phong kiến
•
•
•
•

Hoạt động kinh doanh thời kỳ
phong kiến
Tư tưởng trọng nông, ức thương
Xã hội chỉ xác định bốn nghề
với thứ tự ưu tiên “sĩ, nơng,
cơng, thương”
“Nhất sĩ nhì nơng, hết gạo cạy
rơng lại nhất nơng nhì sĩ” =>
khơng đề cao cơng thương
“Thật thà cũng thể lái trâu, yêu
nhau cũng thể nàng dâu mẹ
chồng”

7


1.1. Văn hóa kinh doanh thời kỳ phong kiến
-












Thế kỷ XVI – XVIII: cơng thương tương đối phát triển, hình thành
các khu vực làng nghề và khu buôn bán: Gốm Bát tràng (HN),
Thổ Hà (Bắc Giang), Phú Xuân (T.T Huế), phố Hiến (H.Yên),
Thành Thăng Long, Hội an,…
Hình thành các quan hệ buôn bán giữa VN với nhiều nước như Bồ
Đào Nha, Hà lan, Tây Ban Nha, Trung Quốc, Pháp,…
Những biểu hiện của văn hóa kinh doanh
Kinh doanh bn bán ở chợ làng, “cây nhà lá vườn” dư thừa
mang đi bán =>dung dị, hiền hậu, tươi tắn sôi động
Ăn lãi tùy chốn, bán vốn tùy nơi
Thuận mua vừa bán
Quen mặt đắt hàng
Ăn xổi ở thì
Treo đầu dê bán thịt chó
Bán mướp đắng giả làm bầu
Bán mạt cưa giả làm cám
Bán hàng nói thách, làm khách trả rẻ
8


1.2. Văn hóa kinh doanh thời kỳ Pháp thuộc
•

•

•

Vài nét về hoạt động kinh doanh
Bắt đầu tách công thương không phu thuộc vào nông nghiệp.
Xuất khẩu một số sản phẩm: cao su, than, kẽm,..; nhập khẩu
hàng công nghiệp từ Pháp, TQ, Nhật,..
Triết lý “tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ” và xuất
hiện “đạo làm giàu”
Lương Văn Can (1854 – 1927) lãnh đạo phong trào Duy
Tân, lập trường Đông Kinh Nghĩa Thục truyền bá tinh thần
yêu nước và đạo làm giàu với cuốn Thương học phương
châm cuốn sách đầu viết về kinh doanh. Và Kim cổ cách ngôn
đề cập đến vấn đề đạo đức trong kinh doanh, văn hóa trong
kinh doanh. Kinh doanh khơng chỉ “vinh thân phì gia” ma cịn
làm giàu và giúp ích cho đất nước có kinh tế chống ngoại xâm
9


1.2. Văn hóa kinh doanh thời kỳ Pháp thuộc

• Xuất hiện một số nhà kinh doanh Việt: xà
phịng “cơ Ba” của thương gia Trương Văn
Bền; sơn Gecko của Nguyễn Sơn Hà
• Bạch Thái Bưởi: Giám đốc cơng trình cầu
Long biên, kinh doanh vận tải đường sông với
khẩu hiệu “Người Việt Nam đi tàu thủy
Việt Nam” cạnh tranh với TQ, Pháp: với 40
chiếc tàu có khi cơng ty có hơn 2500 nhân
viên với tên “Chúa sông miền Bắc”. Hoạt
động cả lĩnh vực hầm mỏ “Vua mỏ nước

Việt”
10


1.2. Văn hóa kinh doanh thời kỳ Pháp thuộc

•
•

•

•

Thời kỳ kháng chiến chống pháp 1945 –
1954
Tinh thần đoàn kết dân tộc lập & góp quỹ ủng hộ
giải phóng dân tộc
Hồ chủ tich gửi thư giới công thương cảm ơn và
động viên tinh thần nỗ lực đem tài năng làm
giàu ích quốc lợi dân
Tinh thần gắn bó chặt chẽ tinh thần yêu nước,
vận dung giá trị văn hóa dân tộc vào kinh doanh
làm giàu cứu quốc
…
11


1.3. Văn hóa kinh doanh giai đoạn 1954 - 1975
 Văn hóa kinh doanh miền Nam VN
- Nhập khẩu và phân phối hàng của Hoa kỳ

- Chất lượng tốt, mặt hàng phong phú,..
- 1955 – 1963 chính quyền Ngơ Đình Diệm
- Chế độ Nguyễn Văn Thiệu
- Chế độ Mỹ - Ngụy:
=> Kiến thức kinh doanh hiện đại, phong
phú, chất lượng dịch vụ, việc làm, hưởng
thụ,.. theo “Kiểu Mỹ” => ảnh hưởng văn
hóa kinh doanh của miền Nam
12


1.3. Văn hóa kinh doanh giai đoạn 1954 - 1975

-

-

Văn hóa kinh doanh miền Bắc VN
Mơ hình XHCN, sở hữu tập thể,
Viện trợ trong nước và nhận viện trợ nước ngồi
Hợp tác xã, quốc hữu hóa
Vơ trách nhiệm
Bn bán tư thương không được hoạt động, bi
khinh rẻ kỳ thị, bất chính,..
Tâm lý vào cơng chức để ổn định, nhàn hạ
Cồng kềnh, quan liêu, cứng nhắc, không hiệu quả,
dần dần xuất hiện tư tưởng “Cha chung khơng ai
khóc”,..
Chi viện cho chiến tranh miềm Nam, yêu chủ nghĩa
xã hội của đại đa số người dân miền Bắc

…
13


1.4. Văn hóa kinh doanh giai đoạn 1975 -1986
 Vài nét về hoạt động kinh doanh
-

-

Thống nhất đất nước
Kế hoạch hóa tập trung trên cả hai miền
Cơ chế quản lý tâph trung quan liêu bao cấp
Quốc hữu hóa tư liệu sản xuất
Doanh nghiệp NN làm ăn không hiệu quả “cha
chung khơng ai khóc” “lãi Nhà nước hưởng, lỗ Nhà
nước chịu”
Năng suất thấp, chất lượng kém, phân phối hàng
hóa
Hàng hóa khan hiếm, xếp hàng mua mậu dịch
“Người xếp hàng cùng đá, gạch, sỏi, xô, chậu,..”
Quan hệ ban phát cầu cạnh
14


1.4. Văn hóa kinh doanh giai đoạn 1975 -1986


-

Những biểu hiện văn hóa kinh doanh
Kinh tế chưa phát triển
Văn hóa, triết lý kinh doanh còn mờ nhạt
Hoạt động kinh doanh của các doanh
nghiệp trì trệ
- Cán bộ lãnh đạo được bổ nhiệm hoặc được
điều động, điều chuyển theo quyết định của
Nhà nước
- Các tư tưởng đổi mới chưa được phát huy
- ….
15


2. Nhận diện văn hóa kinh doanh Việt
Nam trong quá trình đổi mới
2.1. Một số biểu hiện văn hóa kinh doanh
trong các doanh nghiệp Nhà nước
2.2. Một số biểu hiện văn hóa kinh doanh
trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngồi
2.3. Một số biểu hiện văn hóa kinh doanh
trong các doanh nghiệp thuộc khu vực kinh
tế tư nhân
2.4. Một số biểu hiện văn hóa kinh doanh của
các hộ kinh doanh cá thể
16


Vấn đề chung
 1997: Phong trào hàng Việt Nam chất lượng cao

 “Made in VietNam” đã cạnh tranh trên thị trường
trong nước và quốc tế
 20/9/2004 Chính phủ quyết định lấy ngày 13/10 là
ngày doanh nhân để đề cao vai trị và tơn vinh đội
ngũ doanh nhân
 2006 Việt Nam ra nhập WTO
 Chính phủ đưa ra chương trình xây dựng thương hiệu
Việt Nam, xây dựng & phát triển văn hóa kinh doanh
 Các hoạt động đề cao văn hóa doanh nghiệp và văn
hóa doanh nhân: Doanh nhân tiêu biểu, Sao vàng đất
Việt, Trí tuệ, Thương hiệu mạnh,…
 ….
17


2.1. Một số biểu hiện văn hóa kinh doanh
trong các doanh nghiệp Nhà nước
-

Doanh nghiệp NN đóng vai trị chủ đạo then
chốt trong nền kinh tế

-

Từ năm 1992 – Nay tiến hành cổ phần hóa các
doanh nghiệp NN

-

Từ năm 2005: Chính phủ thành lập các tập

đồn kinh tế mạnh trên cơ sở các tổng công ty
(VNPT, VINATEX, EVN, PVN, Vietell,…)
Các tập đoàn đã và đang chú trọng đến xây
dựng văn hóa doanh nghiệp như Vietel, Bảo
Việt, VNPT, PVN (Tập đồn dầu khí VN),
Vietinbank, Vietcombank, BIDV,EVN,…

-

18


2.1. Một số biểu hiện văn hóa kinh doanh
trong các doanh nghiệp Nhà nước
•
•
•
•
•
•
•

Văn hóa doanh nhân: các giải thưởng đề cao giá trị
đóng góp của giới doanh nhân
Sao đỏ
Cúp vàng doanh nhân văn hóa
Cúp vàng doanh nhân tâm tài
Doanh nhân VN tiêu biểu
….
Triết lý kinh doanh

Hầu như các doanh nghiệp đang hình thành củng cố
triết lý kinh doanh của mình
Các doanh nghiệp đang hồn thiện bộ quy tắc ứng xử
cho doanh nghiệp mình: PVN, EVN, BIDV,…
19


2.1. Một số biểu hiện văn hóa kinh doanh
trong các doanh nghiệp Nhà nước

- Đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã
hội: vẫn còn nổi cộm nhiều vấn đề nhức
nhối gây bức xúc trong XH và ảnh hưởng
đến hình ảnh quốc gia
• Tham nhũng: PMU18, Đại lộ Đơng tây,
BIDV, Vinashin,…
• Văn hóa “5 C & 5 Đ”
• Tâm – tài – trí – Đức: đang cịn yếu,
thiếu
20


2.2. Một số biểu hiện văn hóa kinh doanh
trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngồi
-

Triết lý kinh doanh

•

•

Honda “ Tơi u Việt Nam”
Unilever “Unilever tự hịa lớn mạnh cùng Việt
Nam”
Suzuki “Công ty Suzuki VN hướng tới việc đem lại
những tiêu chuẩn sống tốt đẹp hơn qua việc thỏa mãn
nhu cầu vận chuyển của người tiêu dùng Việt Nam”
Đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội
Đại đa số các doanh nghiệp nước ngoài thực hiện khá
tốt trách nhiệm xã hội (đặc biệt các công ty Châu Âu &
Mỹ, Nhât,..)
Các hoạt động từ thiện, xây dựng khu vui chơi cơng
cộng,… (Unilever,..)
Trách nhiệm với quyền lợi khách hàng.

•
•
•
•

21


2.3. Một số biểu hiện văn hóa kinh doanh
trong các doanh nghiệp thuộc khu vực kinh
tế tư nhân
 Triết lý kinh doanh: Đã dần dần xuất hiện
những khẩu hiệu slogan, triết lý,
- “Khách hàng là thượng đế”

- “Nụ cười & sự hài lòng của quý vị là mục tiêu
của chúng tơi”
- “Vui lịng khách đến vừa lịng khách đi”
- …
 Đạo đức kinh doanh & trách nhiệm xã hội
- Vi phạm triết lý của Herry Ford “coi trọng
đồng tiền trước mắt..”
- Ví dụ:…
22


2.4. Một số biểu hiện văn hóa kinh doanh của
các hộ kinh doanh cá thể







…..
…..
Sinh viên đánh giá nhận xét: ???
6D “De dat – du do – doa dam”!!!!
…

23


3. Văn hóa kinh doanh - một số vấn đề đặt ra

3.1. Sự thiếu tinh thần hợp tác, tương trợ trong
cộng đồng doanh nhân
3.2. Sự thiếu vắng của triết lý kinh doanh và
chiến lược kinh doanh dài hạn
3.3. Thiếu chữ Tín – vấn đề nổi cộm nhất của đạo
đức kinh doanh
3.4. Bảo vệ môi trường tự nhiên – vấn đề nổi cộm
nhất về trách nhiệm xã hội
3.5. Sự thiếu trung thực và văn hóa giao tiếp kinh
doanh của khách hàng
24


4. Một số lưu ý văn hóa khi kinh doanh
ở Việt Nam
4.1. Sắp đặt cuộc hẹn, lần đầu gặp gỡ đối tác
kinh doanh
4.2. Đàm phán
4.3. Các mối quan hệ kinh doanh
4.4. Định hướng thời gian
4.5. Tâm lý tập thể
4.6. Tôn trọng người cao tuổi
4.7. Nghi thức xã giao kinh doanh

25