Đánh giá kết quả học tập môn Tin học của học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận năng lực

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI

ĐẶNG NGỌC TUẤN

ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TIN HỌC
CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

Hà Nội - 2023


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI

ĐẶNG NGỌC TUẤN

ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TIN HỌC
CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC

Ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học
Mã số: 9140110

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. Ngô Tứ Thành
TS. Nguyễn Tương Tri

Hà Nội - 2023


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận án là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Nội
dung, các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực, chưa được
tác giả khác công bố.
Tôi xin chịu trách nhiệm về những nội dung tôi đã cam đoan ở trên.

Hà Nội, ngày

tháng 9 năm 2023

Nghiên cứu sinh

Đặng Ngọc Tuấn

i


LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Ngô Tứ Thành, TS. Nguyễn Tương
Tri, những người Thầy đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo để tơi có thể hồn thành luận án.
Tơi xin trân trọng cảm ơn phòng Đào tạo, tập thể Viện Sư phạm Kỹ thuật của Đại học
Bách khoa Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên
cứu.

Tôi xin trân trọng cảm ơn tập thể cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh các trường
THPT trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, tỉnh Quảng Trị, tỉnh Thừa Thiên Huế và thành phố Đà
Nẵng đã hỗ trợ để tơi thêm động lực phấn đấu hồn thành nhiệm vụ được giao.
Tôi xin trân trọng cảm ơn các chuyên gia đã dành thời gian đọc và góp ý luận án cho
tôi.
Xin được gửi lời cảm ơn tới gia đình, người thân, vợ, các con ln bên cạnh, thơng
cảm và ủng hộ tơi bằng tình u thương vơ điều kiện.

Hà Nội, ngày

tháng 9 năm 2023

Tác giả luận án

Đặng Ngọc Tuấn

ii


MỤC LỤC
DANH MỤC VIẾT TẮT........................................................................................................vi
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH.............................................................................................vii
MỞ ĐẦU................................................................................................................................ 1
1. Lý do chọn đề tài..................................................................................................................1
1.1. Quan điểm chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo về đổi mới đánh giá........................1
1.2. Lợi ích của việc đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực................................................2
1.3. Thực tiễn về đánh giá kết quả học tập của học sinh hiện nay.....................................................5
2. Mục đích nghiên cứu............................................................................................................6
2.1. Mục đích chung..................................................................................................................6
2.2. Các mục tiêu cụ thể.............................................................................................................6

3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................................ 6
3.1. Khách thể nghiên cứu..........................................................................................................6
3.2. Đối tượng nghiên cứu..........................................................................................................7
3.3. Phạm vi nghiên cứu............................................................................................................ 7
4. Giả thuyết khoa học.............................................................................................................7
5. Những đóng góp mới của luận án.........................................................................................7
6. Nhiệm vụ và nội dung nghiên cứu........................................................................................ 8
6.1. Nhiệm vụ và nội dung nghiên cứu lý luận..............................................................................8
6.2. Nhiệm vụ và nội dung nghiên cứu thực tiễn........................................................................... 8
6.3. Đề xuất các giải pháp hoặc phát triển các ý tưởng khoa học, mô hình mới..................................8
6.4. Thực nghiệm sư phạm và đánh giá........................................................................................8
7. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu..............................................................9
7.1. Phương pháp luận nghiên cứu.............................................................................................. 9
7.2. Các phương pháp nghiên cứu...............................................................................................9

iii


8. Bố cục của luận án............................................................................................................. 10
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TIN
HỌC THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở CẤP TRUNG HỌC PHỔ THÔNG....................... 11
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu.............................................................................................11
1.2. Một số khái niệm cơ bản về đánh giá trong giáo dục............................................................. 24
1.3. Kết quả học tập và đánh giá kết quả học tập ở trường trung học phổ thông............................... 29
1.4. Đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực ở trường trung học phổ thông..........................33
1.5. Đánh giá kết quả học tập môn Tin học ở trường trung học phổ thông theo tiếp cận năng lực......38
1.6. Thực trạng đánh giá kết quả học tập môn Tin học ở trường trung học phổ thông theo tiếp cận năng
lực…….................................................................................................................................. 45
Kết luận chương 1..................................................................................................................57
Chương 2. QUY TRÌNH VÀ BIỆN PHÁP ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TIN

HỌC

10

CẤP

TRUNG

HỌC

PHỔ

THÔNG

THEO

TIẾP

CẬN

NĂNG

LỰC………………….. 59
2.1. Một số yêu cầu đối với đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học Tin học ………….10

theo tiếp cận năng lực...............................................................................................................59
2.2. Khung năng lực Tin học cấp Trung học phổ thơng................................................................62
2.3. Xây dựng tiêu chí, cơng cụ đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực mơn Tin học 10......67
2.4. Đề xuất quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực.............................. 80
2.5. Đề xuất các biện pháp đánh giá kết quả học tập môn tin học 10 theo tiếp cận năng lực………….87

2.6. ết kế bài kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Tin học 10 theo tiếp cận năng lực…………….103

Kết luận chương 2................................................................................................................107
Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VÀ ĐÁNH GIÁ...................................................108
3.1. Mục đích thực nghiệm.....................................................................................................108
3.2. Nội dung thực nghiệm.....................................................................................................108
3.3. Đối tượng thực nghiệm....................................................................................................112
3.4. Phương pháp thực nghiệm............................................................................................... 112

iv


3.5. Kết quả thực nghiệm....................................................................................................... 115
Kết luận chương 3................................................................................................................131
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..............................................................................................134
1. Kết luận........................................................................................................................... 134
2. Kiến nghị......................................................................................................................... 136
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................... 138
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ CỦA LUẬN ÁN...................................148
PHỤ LỤC 1- PHIẾU ĐIỀU TRA THỰC TRẠNG (dành cho giáo viên)...................................1
PHỤ LỤC 2 - CẤU TRÚC NĂNG LỰC VÀ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ MƠN HỌC THEO U
CẦU CẦN ĐẠT...................................................................................................................... 4
PHỤ LỤC 3 - ĐỀ ĐÁNH GIÁ THƯỜNG XUYÊN................................................................21
PHỤ LỤC 4- ĐẶC TẢ ĐỀ KIỂM TRA GIỮA HỌC KÌ I......................................................26
PHỤ LỤC 5 - ĐỀ KIỂM TRA, ĐÁP ÁN VÀ HƯỚNG DẪN CHẤM MINH HỌA...............33
PHỤ LỤC 6 - MA TRẬN ĐẶC TẢ ĐỀ KIỂM TRA ĐỊNH KÌ.............................................. 38
PHỤ LỤC 7 - ĐỀ KIỂM TRA ĐỊNH KÌ................................................................................45
PHỤ LỤC 8 - ĐỀ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC C CHỦ ĐỀ F TIN HỌC 10................................52
PHỤ LỤC 9- ĐỀ ĐÁNH GIÁ THƯƠNG XUYÊN NĂNG LỰC E........................................ 54
PHỤ LỤC 10 - ĐÁNH GIÁ VỀ NĂNG LỰC CHUNG.......................................................... 57

..........................................................................
PHỤ LỤC 11 - MA TRẬN ĐỀ CUỐI KÌ 1(1)
63
PHỤ LỤC 12 - MA TRẬN ĐẶC TẢ CUỐI KÌ 1 (BGD).........................................................65
PHỤ LỤC 13 -ĐỀ CUỐI KÌ 1................................................................................................72

v


DANH MỤC VIẾT TẮT
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19

20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40

TỪ VIẾT TẮT
HS
DL
ICT
CS
CPS
AI
CNTT

KQHT
THPT
L2
GV
ĐH
NXB
TCNL
QL
QLGD
NL
THCS
BGDĐT
CT GDPT
TT
GD
KT&ĐGKQHT
CNTT&TT
YCCĐ
KTĐG
PPCT
GDĐT
KTKN
CSVC
LMS
TN
ĐC
TX
GK
CK
TCTH

GQVĐ
GTHT
PPDH

TỪ ĐẦY ĐỦ
Học sinh
Học vấn số hóa phổ thơng
Cơng nghệ thơng tin và truyền thơng
Khoa học máy tính
cyber-physical system
Trí tuệ nhân tạo
Cơng nghệ thơng tin
Kết quả học tập
Trung học phổ thông
Learning to Learn
Giáo viên
Đại học
Nhà xuất bản
Tiếp cận năng lực
Quản lý
Quản lý giáo dục
Năng lực
Trung học cơ sở
Bộ Giáo dục và đào tạo
Chương trình Giáo dục phổ thông
Thông tư
Giáo dục
Kiểm tra và đánh giá kết quả học tập
Công nghệ thông tin và truyền thông
Yêu cầu cần đạt

Kiểm tra đánh giá
Phân phối chương trình
Giáo dục đào tạo
Kiến thức kĩ năng
Cơ sở vật chất
Learning Management Systems
Thực nhiệm
Đối chứng
Thường xyên
Giữa kì
Cuối kì
Tự chủ tự học
Giải quyết vấn đề
Giao tiếp hợp tác
Phương pháp dạy học

vi


DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH
Hình 1. 1. Các thành tố của quá trình dạy học.............................................................................11
Hình 1. 2. Các thành tố của quá trình dạy học.............................................................................20
Hình 1. 3. Tháp quan điểm hiện đại về đánh giá.......................................................................... 36
Hình 1. 4. Khung tích hợp về đánh giá [Crossouard, 2011][106].................................................. 38
Hình 1. 5. Sơ đồ mơ hình lí thuyết đánh giá KQHT mơ tin học lớp 10 THPT................................... 40
Hình 1. 6. Mơ hình triển khai thực tế tại địa phương.....................................................................42
Hình 1. 7. Cấu trúc hoạt động đánh giá...................................................................................... 44
Hình 1. 8. Cấu trúc của mơ hình................................................................................................ 44
Hình 2. 1. Khung năng lực Tin học ở trường phổ thơng…........................................................... 62
Hình 2. 2. Mối liên hệ của 3 mạch kiến thức hoà quyện, 5 thành phần năng lực và...........................63

Hình 2. 3. Khung năng lực Tin học 10........................................................................................ 64
Hình 2. 4. Quy trình xây dựng bộ cơng cụ đánh giá năng lực Tin học.............................................69
Hình 2. 5. Robot di chuyển qua mê cung.....................................................................................73
Hình 2. 6. Sử dung Moodle trong kiểm tra đánh giá trực tuyến...................................................... 77
Hình 2. 7. Bản đặc tả đề kiểm tra...............................................................................................78
Hình 2. 8. Tiến trình đánh giá KQHT......................................................................................... 80

vii


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 1. 1. Tầm quan trọng của Kiểm tra, đánh giá KQHT của HS.............................................47
Biểu đồ 1. 2. Mức độ quan tâm của Thầy/Cô đến việc phát triển năng lực cho HS thông qua đánh giá
KQHT.................................................................................................................47
Biểu đồ 1. 3. Tần suất sử dụng các loại hình đánh giá để kiểm tra, đánh giá HS.............................. 48
Biểu đồ 1. 4. Tần suất lập kế hoạch kiểm tra, đánh giá HS............................................................ 48
Biểu đồ 1. 5. Quan điểm/Triết lí của Thầy/Cơ về kiểm tra, đánh giá HS..........................................49
Biểu đồ 1. 6. Vai trò của Kiểm tra, đánh giá KQHT của HS..........................................................49
Biểu đồ 1. 7. Mục đích kiểm tra, đánh giá KQHT của HS............................................................. 51
Biểu đồ 1. 8. Hình thức để kiểm tra đánh giá HS..........................................................................51
Biểu đồ 1. 9. Nội dung của đánh giá KQHT................................................................................52
Biểu đồ 1. 10. Loại hình kiểm tra, đánh giá HS............................................................................52
Biểu đồ 1. 11. Phương pháp kiểm tra, đánh giá........................................................................... 53
Biểu đồ 1. 12. Loại hình đánh giá được sử dụng trong phương pháp kiểm tra viết để đánh giá HS....53
Biểu đồ 1. 13 Công cụ kiểm tra, đánh giá HS..............................................................................54
Biểu đồ 1. 14 kỹ thuật đánh giá HS............................................................................................54
Biểu đồ 1. 15. Mức độ ra đề kiểm tra, đánh giá HS...................................................................... 55
Biểu đồ 2. 1. Mức độ sử dụng các loại hình KT&ĐGKQHT.........................................................79
Biểu đồ 3. 1. Đồ thị tần suất hội tụ tiến của các lớp TN và ĐC….................................................121
Biểu đồ 3. 2. Biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của HS sau kiểm tra đánh giá.............................. 128

viii


DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2. 1. Mục đích của kiểm tra đánh giá đến việc điều chỉnh quản lí và dạy học.......................... 68
Sơ đồ 2. 2. Sơ đồ mối quan hệ của đánh giá................................................................................ 86
Sơ đồ 2. 3. Sơ đồ cấu trúc trang đánh giá trực tuyến...................................................................102
Sơ đồ 2. 4. Sơ đồ chức năng hoạt động HS tự giải bài tập trực tuyến............................................ 103

i


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1. 1. Bảng so sánh giữa đánh giá KQHT, đánh giá vì sự phát triển học tập và đánh giá như một
quá trình học tập.................................................................................................. 35
Bảng 1. 2. Các trường THPT.................................................................................................... 46
Bảng 1. 3. Phân bổ mức đánh giá..............................................................................................46
Bảng 2. 1. Bảng thể hiện yêu cầu cần đạt của chủ đề E.................................................................59
Bảng 2. 2. Rubric theo hàng và cột.............................................................................................70
Bảng 2. 3. Minh hoạ rubric cho đánh giá sản phẩm.....................................................................71
Bảng 2. 4. Cấu trúc chung của rubic.......................................................................................... 76
Bảng 2. 5. Ví dụ minh họa cấu trúc chung của rubic.................................................................... 76
Bảng 2. 6. Thang đánh giá hoạt động.........................................................................................79
Bảng 2. 7. Nội dung/chủ đề, năng lực, tiêu chí/chỉ báo và yêu cầu cần đạt cần đánh giá................... 83
Bảng 2. 8. Phiếu hướng dẫn tự đánh giá sản phẩm nhóm............................................................. 84
Bảng 2. 9. Bảng kiểm kết hợp tự đánh giá sản phẩm nhóm........................................................... 85
Bảng 2. 10. Phiếu hướng dẫn tự đánh giá hoạt động nhóm...........................................................85
Bảng 2. 11. Bảng tự đánh giá trong nhóm...................................................................................85
Bảng 2. 12. Nội dung biện pháp................................................................................................ 98

Bảng 3. 1. Các chủ đề và bài học thực nghiệm (Theo sách Kết nối tri thức và cuộc

sống)..........109

Bảng 3. 2. Các tiêu chí đánh giá (yêu cầu cần đạt) và mức độ đạt được thực nghiệm..................... 111
Bảng 3. 3. Yêu cầu cần đạt và mức độ nhận thức cần đánh giá....................................................112
Bảng 3. 4. Các cặp lớp TN-ĐC................................................................................................112
Bảng 3. 5. Tỉ lệ Nam và Nữ trong hai nhóm thực nghiệm và đối chứng của cả 6 lớp...................... 115
Bảng 3. 6. Kết quả kiểm định T-test năng lực của HS các lớp TN, ĐC.......................................... 116
Bảng 3. 7. Kết quả giá trị trung bình của hai lớp TN1-ĐC1........................................................ 117
Bảng 3. 8. Kết quả kiểm định T- Test độc lập TN-ĐC qua hai bài kiểm tra....................................117
Bảng 3. 9. Kết quả giá trị trung bình của hai lớp TN1GK-ĐC1GK.............................................. 118
Bảng 3. 10. Kết quả kiểm định T-Test độc lập TN-ĐC qua bài kiểm tra giữa kì..............................118
Bảng 3. 11. Kết quả giá trị trung bình của hai lớp TN1CK-ĐC1CK.............................................119
Bảng 3. 12. Kết quả kiểm định TN-ĐC qua bài kiểm tra cuối kì................................................... 119
Bảng 3. 13. Kết quả kiểm định T-test năng lực của HS các lớp TN, ĐC........................................ 120
Bảng 3. 14. Ý kiến GV về giải pháp đánh giá KQHT của HS.......................................................124
Bảng 3. 15. Ý kiến GV về bài đánh giá thường xuyên................................................................. 125
Bảng 3. 16. Ý kiến GV về tác động của giải pháp đánh giá KQHT đến HS....................................126
Bảng 3. 17. Ý kiến của GV về đánh giá năng lực Tự chủ và tự học đạt được của HS...................... 126

ii


Bảng 3. 18. Ý kiến của GV về đánh giá năng lực Giải quyết vấn đề và sáng tạo của HS . 127
Bảng 3. 19. Ý kiến của GV về đánh giá năng lực Giao tiếp và hợp tác của HS............................... 127
Bảng 3. 20. Mức độ hài lòng của HS sau kiểm tra đánh giá.........................................................129

iii

1. Lý do chọn đề tài

MỞ ĐẦU

1


1.1. Quan điểm chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo về đổi mới
đánh giá
Quan điểm chỉ đạo đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thơng là chuyển mạnh q
trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất
người học. Đổi mới phương pháp dạy học cần gắn liền với đổi mới về đánh giá quá trình dạy
học cũng như đổi mới việc kiểm tra và đánh giá thành tích học tập của HS. Đánh giá KQHT
là q trình thu thập thơng tin, phân tích và xử lý thơng tin, giải thích thực trạng việc đạt mục
tiêu giáo dục, tìm hiểu nguyên nhân, ra những quyết định sư phạm giúp HS học tập ngày càng
tiến bộ.
Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày
14/11/2013 đã nêu: “Đổi mới hình thức, phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo
dục theo hướng đánh giá năng lực người học; kết hợp đánh giá cả quá trình với đánh giá cuối
học kỳ, cuối năm học theo mơ hình của các nước có nền giáo dục phát triển”. Vậy, thế nào là
đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực HS? Công tác khảo thí và kiểm định chất lượng giáo
dục cần có những đổi mới như thế nào để đạt được mục tiêu đổi mới căn bản theo hướng đó?
Nhận thức được tầm quan trọng của việc tăng cường đổi mới kiểm tra đánh giá thúc
đẩy đổi mới phương pháp dạy học, trong những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tập
trung chỉ đạo đổi mới các hoạt động này nhằm tạo ra sự chuyển biến cơ bản về tổ chức hoạt
động dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong các trường trung học.
Đánh giá KQHT của HS là một mắt xích quan trọng trong q trình dạy học. Đánh giá
có hệ thống, bám sát mục tiêu dạy học sẽ cung cấp kịp thời những thông tin cần thiết giúp HS
tự điều chỉnh hoạt động học và GV có thơng tin phản hồi để điều chỉnh hồn thiện hoạt động

dạy, từ đó nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường phổ thông. Định hướng đổi mới
chương trình, sách giáo khoa phổ thơng ở Việt Nam cũng khẳng định phát triển năng lực và
phẩm chất người học là yếu tố quan trọng nhất. Tiếp cận theo định hướng năng lực cần xuất
phát từ những năng

2


lực cần thiết cho hiện tại và tương lai gắn với từng lĩnh vực. Vì vậy, việc đánh giá KQHT theo
định hướng năng lực phải gắn với từng môn học cụ thể, phải xác định rõ những năng lực cần
thiết trong lĩnh vực môn học.
Thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc Hội, Quyết định số
404/QĐ-TTg ngày 27/3/2015 của Thủ tướng Chính phủ về đổi mới chương trình sách giáo
khoa giáo dục phổ thông, ngày 26/12/2018 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có Thơng tư Ban hành
Chương trình giáo dục phổ thơng; theo đó, chương trình Tin học 10 được bắt đầu triển khai từ
năm học 2022-2023 cùng với các môn học khác. Cũng như các môn Tốn, Lý, Hóa, Sinh,
Cơng nghệ…. mơn Tin học là mơn học bắt buộc cho học sinh ở các trường Phổ Thông. Tin
học (Informatics) là ngành khoa học nghiên cứu các phương pháp, công nghệ, kỹ thuật lưu trữ
và xử lý thông tin tự động. Công cụ chủ yếu của Tin học là máy tính điện tử và các thiết bị
truyền tin.
1.2.

Lợi ích của việc đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực
Giáo dục dựa vào năng lực (hay giáo dục theo tiếp cận năng lực như cách gọi của luận
án) đã có một lịch sử phát triển 100 năm, khởi nguồn tại Hoa Kỳ, trong nửa đầu thể kỷ 20 bắt
đầu từ cách chia nhỏ một nhiệm vụ lớn thành các công việc nhỏ tại nơi làm việc [1]. Việc chia
nhỏ một nhiệm vụ lớn thành các cơng việc nhỏ, sau đó lập trình tự và sắp xếp hợp lí sẽ giúp
cho người hành nghề dễ dàng đạt được sự thành thạo. Từ cuối những năm 1960, người ta
chứng kiến sự chuyển đổi mạnh mẽ chương trình giáo dục theo hướng tiếp cận năng lực tại
Hoa Kỳ và sau đó lan tỏa ra tồn thế giới để đảm bảo sự thành công của mỗi đứa trẻ và tạo

niềm tin rằng tất cả học sinh đều có thể học với sự hỗ trợ phù hợp hướng đến sự thành thạo [2].
Các chương trình giáo dục dựa vào năng lực được thiết kế để đảm bảo rằng tất cả người
học được chuẩn bị với kiến thức, kĩ năng và khả năng để trở thành những người học thành
công suốt đời [3]. Nó đặt kỳ vọng mong muốn rằng những người học của họ được trang bị
năng lực để đáp ứng tốt nhất trong một thế giới thay đổi nhanh chóng. Giáo dục dựa vào năng
lực hay giáo dục dựa vào kết quả hay giáo dục dựa trên thành thạo hoặc giáo dục dựa trên
thành tích, bắt đầu bằng việc định nghĩa rõ ràng về điểm cuối của mong muốn của giáo dục,
bao gồm mục tiêu dạy học, tuyên bố kết quả, khung năng lực, phân tích cơng việc, danh sách
các kĩ năng về

3


khả năng được tuyển dụng, bảng kiểm hiệu suất thực hiện [1].Việc đánh giá là dựa trên các
tiêu chí và chỉ số đại diện cho các hành vi điểm cuối được mong muốn ở người học.
Bên cạnh những thừa nhận tích cực, giáo dục dựa vào năng lực cũng nhận về nhiều
những chỉ trích. Nguyên nhân là bởi sự khởi nguồn, nó chủ yếu dựa vào chủ nghĩa hành vi
(behaviourism) để dạy học và chỉ đo lường các kết quả có thể quan sát được, bỏ qua các mối
liên hệ phức tạp giữa suy nghĩ, sự thực hiện và bối cảnh [1].
Nghiên cứu của Marie Barnard và cộng sự (2020) [4]: Nghiên cứu này cho thấy rằng
phản hồi quá trễ (tức là sau khi học sinh đã hoàn thành bài kiểm tra) khơng có tác dụng tích
cực đến sự cải thiện KQHT của học sinh. Thay vào đó, phản hồi ngay lập tức và liên tục trong
quá trình học tập là cần thiết bằng cách sử dụng lớp học đảo ngược. Một mơ hình năng lực đã
được phát triển để đánh giá tác động của một chương trình dạy học ở trường THPT dành cho
GV nhằm cải thiện khả năng của GV trong việc thực hiện hiệu quả các môn học có sử dụng
cơng nghệ trong mơi trường lớp học linh hoạt. Các năng lực được xác định thông qua các kỹ
thuật đánh giá có sự tham gia và các đánh giá được điều chỉnh phù hợp với các năng lực của
HS.
Nâng cao chất lượng đánh giá theo năng lực thơng qua hoạt động rèn luyện trên lớp của
nhóm tác giả Ikhfan Haris và cộng sự, 2021 [5]. Nghiên cứu phản ánh hoạt động đào tạo trong

lớp học như một phương pháp để cải thiện chất lượng đánh giá dựa trên năng lực trong các
khóa học mơn Tốn và tiếng Bahasa Indonesia thơng qua phân tích và tổng hợp bằng chứng
bằng phương pháp quan sát và nhận dạng về học tập và đánh giá dựa trên năng lực.
Nghiên cứu của Hilaire Adjibi và cộng sự (2017) [6]: Nghiên cứu này nhằm mục đích
đánh giá vấn đề đánh giá kết quả học tập các mơn khoa học vật lý, hóa học và công nghệ ở
trường trung học phổ thông nước ta theo hướng tiếp cận năng lực. Nghiên cứu này cho thấy
rằng khi HS nhận được phản hồi cụ thể về kiến thức và kỹ năng của mình trong quá trình học
tập, họ có xu hướng cải thiện kết quả học tập của mình. Nghiên cứu của Esther Martínez Miguel
và cộng sự (2018) [7]: Nghiên cứu này cho thấy rằng đánh giá theo tiếp cận năng lực tập trung
vào quá trình học tập của

4


HS, khơng chỉ kết quả cuối cùng. Thay vì chỉ xem xét kiến thức kiểu hỏi đáp, kiểm tra theo
tiếp cận năng lực thúc đẩy HS thể hiện khả năng sử dụng kiến thức và kỹ năng trong các tình
huống thực tế đánh giá năng lực cần phải tập trung vào các mục tiêu học tập cụ thể, đo lường
sự tiến bộ của HS trong quá trình học tập và phải bao gồm cả các mục tiêu học tập phát trin cỏ
nhõn. Nghiờn cu ca Aỗkgửz, Tacettin v Babadoan, Mustafa Cem (2021) [8]: Nghiên cứu
cho thấy rằng các chuyên gia áp dụng các định nghĩa cập nhật nhất về CBE, và khẳng định
rằng phát triển năng lực tập trung vào việc thể hiện năng lực khi xem xét sự tiến bộ của HS và
đo lường nó bằng các đánh giá quá trình qua các hoạt động học tập của HS bằng cách hỗ trợ
họ ở từng giai đoạn. Ngoài ra, nghiên cứu này lợi ích của việc khuyến khích HS tham gia tích
cực vào q trình học tập. Thay vì chỉ cố gắng thu thập thông tin để đạt điểm cao, HS được
khuyến khích tham gia vào các hoạt động thực tế, tìm hiểu sâu hơn và phát triển khả năng sáng
tạo của mình cho thấy rằng đánh giá năng lực cần phải đo lường năng lực thực sự của HS, thay
vì chỉ đo lường khả năng làm bài kiểm tra. Điều này có nghĩa là đánh giá năng lực cần phải đo
lường sự hiểu biết thực sự của HS về kiến thức và kỹ năng, thay vì chỉ đo lường khả năng ghi
nhớ thông tin trong bài kiểm tra.
Do đó, đánh giá tiếp cận năng lực khác biệt so với kiểm tra truyền thống bởi vì nó đo

lường khả năng thực sự của một người trong một tình huống cụ thể. Như vậy, nó có thể cung
cấp cho nhà giáo dục và nhà quản lý thơng tin chính xác về khả năng của học sinh hoặc nhân
viên, giúp họ đưa ra quyết định tốt hơn. Đánh giá kết quả học tập nhằm đánh giá khả năng của
HS trong các kỹ năng và kiến thức cụ thể, thay vì chỉ đánh giá thành tích của họ dựa trên điểm
số.
Đánh giá kết quả học tập của HS theo tiếp cận năng lực là rất cần thiết vì nó giúp đánh
giá chính xác khả năng và thành tựu của mỗi HS. Thay vì chỉ tập trung vào kết quả cuối kỳ
hay điểm số, tiếp cận năng lực giúp đánh giá khả năng của HS trong một lĩnh vực cụ thể.
Ngoài ra, việc đánh giá theo tiếp cận năng lực cũng giúp học sinh có thể nhận ra được điểm
mạnh và yếu của mình trong một lĩnh vực cụ thể, từ đó có thể tập trung vào phát triển và cải
thiện kỹ năng của mình. Điều này cũng giúp tăng động lực học tập của học sinh và giúp họ
phát triển thành công hơn trong tương lai.

5


1.3. Thực tiễn về đánh giá kết quả học tập của học sinh hiện nay
Trước năm 2018, Tin học phổ thông là môn tự chọn. Từ năm 2018, Tin học là môn bắt
buộc đối với cấp tiểu học và THCS, có vị trí bình đẳng với các mơn khác như Vật lý, Hóa học,
Sinh học, Lịch sử, Địa lý... và có những đặc thù riêng hồn tồn khác biệt với các môn học
khác.
Sự khác biệt của môn Tin học trong chương trình GDPT 2018 so với 2006 ở
cách đặt vấn đề và phương pháp thiết kế chương trình tiếp thu những thay đổi mới
nhất của môn tin học trên thế giới, có 3 sự khác biệt chính được cho trong bảng 1.1
dưới đây:
STT
1

2

3

Chương trình mơn
tin học 2018
Chương trình dựa
Chương trình được
năng lực
thiết kế thành 5 năng
lực đặc thù Nla; NLb,
NLc, NLd,
Nle.
Phân biệt 3 định hướng chính: Khơng có sự phân Có sự phân biệt 3 mạch
CS (Khoa học máy tính); ICT biệt nội dung theo 3 kiến thức hòa quyện
(Ứng dụng
định hướng
CNTT&TT); DL (Học vấn số
hóa phổ thơng)
Các mạch kiến thức xuyên suốt Được thiết kế theo Được thiết kế theo các
các mạch kiến thức mạch kiến thức xuyên
rời rạc
suốt từ lớp 3
đến lớp 12
Các yếu tố khác biệt

Chương trình
mơn tin học 2006
trên Được thiết kế dựa
trên nội dung thông
qua các mạch kiến
thức

Như vậy, chương trình mơn Tin học năm 2018 được thiết kế dựa trên các yêu cầu năng
lực. Nói cách khác, chương trình được thiết kế khơng bắt đầu từ nội dung cần học, cần dạy mà
bắt đầu từ yêu cầu năng lực đầu ra của HS ở các cấp. Dựa trên năng lực đầu ra để người thiết
kế chương trình sẽ đưa ra các nội dung, mạch kiến thức cần học để đạt được các năng lực đó.
Đã có nhiều cơng trình nghiên cứu của các tác giả Việt Nam và nước ngoài về đánh giá
KQHT và giáo dục HS, SV. Tuy nhiên, như phân tích ở trên, do cấu trúc chương trình của
mơn Tin học khác về bản chất với các môn học khác nên rất cần một cơng trình nghiên cứu về
đánh giá KQHT mơn Tin học theo tiếp cận năng lực. Với những đặc thù mơn tin học như đã
phân tích trên, cho đến nay (tháng 4/2023)

6


chưa có cơng trình nghiên cứu về đánh giá KQHT theo tiếp cận năng lực trong dạy học môn
Tin học của HS phổ thơng.
Từ những lí do trên, đề tài nghiên cứu “Đánh giá kết quả học tập môn Tin học của
học sinh trung học phổ thông theo tiếp cận năng lực” được đặt ra.

2. Mục đích nghiên cứu
2.1. Mục đích chung
Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về đánh giá KQHT theo tiếp cận năng lực trong dạy
học mơn Tin học ở THPT. Trên cơ sở đó, đề xuất bộ tiêu chí, quy trình, biện pháp và công cụ
kiểm tra đánh giá KQHT theo tiếp cận năng lực trong dạy học môn Tin học 10 ở trường
THPT nhằm nâng cao hiệu quả đánh giá KQHT môn Tin học tiếp cận năng lực, trên cơ sở đó
nâng cao chất lượng dạy học.
2.2. Các mục tiêu cụ thể
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và đánh giá rõ thực trạng kiểm tra đánh giá KQHT theo năng
lực trong dạy học môn Tin học 10 ở THPT.
- Xác định được các năng lực cốt lõi và xây dựng bộ tiêu chí đánh giá KQHT theo các

năng lực cốt lõi trong dạy học môn Tin học 10 ở THPT.
- Xây dựng qui trình đánh giá KQHT mơn Tin học 10 theo tiếp cận năng lực, trên cơ sở
đó xây dựng quy trình thiết kế bài kiểm tra đánh giá bằng tự luận và trắc nghiệm khách quan
theo năng lực.
- Xây dựng được quy trình thiết kế câu hỏi/bài tập đánh giá KQHT theo tiếp cận năng
lực trong dạy học môn Tin học 10 THPT.
- Xác định cấu trúc đề đánh giá KQHT theo tiếp cận năng lực trong dạy học môn Tin
học 10.
- Thiết kế và thử nghiệm có kết quả bộ bài thi/kiểm tra đánh giá KQHT theo tiếp cận
năng lực của HS trong dạy học môn Tin học 10.
- Lựa chọn và ứng dụng phần mềm thích hợp cho tổ chức kiểm tra đánh giá KQHT của
HS theo năng lực trong dạy học môn Tin học 10 ở THPT.

3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Q trình dạy học mơn Tin học 10 ở trường THPT.

7