Dùng thuốc tâm thần kinh - Nên hay không? doc

Dùng thuốc tâm thần kinh - Nên hay
không?
Rối loạn mất tập trung và tăng động (ADHD) hiện chưa biết r
õ nguyên nhân gây
bệnh. Trong điều trị hiện một số nước cho dùng thuốc tâm thần - thần kinh v
à mang
lại lợi ích trước mắt. Tuy nhiên, trên thực tế loại thuốc này vẫn chưa được nghi
ên
cứu đầy đủ về tính hiệu quả an toàn khi sử dụng lâu dài với ADHD.
Biểu hiện của trẻ bị ADHD: suy nghĩ cứ lư
ớt qua, không đọng lại trong bộ nhớ (thiếu tập
trung) nên trẻ liên tục chuyển từ hoạt động dang dở này sang hoạt động dang d
ở khác
(tăng động). Ví dụ: từ nhà, trẻ có ý nghĩ xuống sân chơi, nhưng trên đư
ờng đi không nhớ
ý nghĩ đó, mà xuất hiện ý nghĩ mới, nên rẽ vào một phòng nào đó, r
ồi đến đó lại không
nhớ để làm gì, mà xuất hiện ý nghĩ mới khác, lại rẽ theo lối khác nữa. Tương t
ự thế, trẻ
không nhớ để hoàn thành điều bố mẹ dặn dò, h
ọc tập sa sút. Trẻ ADHD thiếu khả năng
suy nghĩ khi hành động (như chạy ra đường nhặt bóng mà không biết sẽ bị vư
ớng xe cộ).
Trẻ bị ADHD có tính khí thay đổi thất thường, dễ nổi xung, cáu gắt, b
ực tức, khóc lóc vô
lối. Một số thuốc thường được dùng là:
Amphetamin: Là thu
ốc kích thích tâm thần tăng sự chú ý, tỉnh táo, giảm mệt mỏi. Một
số ít nước dùng thuốc này cho người bị ADHD. Tuy nhiên thuốc lại có những tác hại:
Gây rối loạn tâm thần và các chức năng khác: Lúc đầu làm tăng, bóp méo cảm giác nh
ư

cảm thấy tự tin, có quyền lực; tỉnh táo, không ngủ, quên ngủ; không kiểm soát đư
ợc cử
động (lắc lư), hoạt động tăng; nói nhiều, không ý thức đư
ợc lời nói dễ giao tiếp thân thiện
nhưng cũng dễ gây xung đột) tức là tạo ra trạng thái h
ứng khởi, cuồng nhiệt giả tạo. Sau
đó, đ
ỏ bừng mặt, khô miệng, nhịp tim nhanh, tăng huyết áp, tăng nhịp thở, đổ mồ hôi,
tiêu chảy, táo bón, mờ mắt, co giật, miệng khô, ngứa, rối loạn cương tức là t
ạo ra trạng
thái ngộ độc, suy kiệt.
Gây hội chứng lệ thuộc thuốc, nghiện: Làm tăng dopamin, norepinephrin, serotonin
ở
não; đặc biệt loại serotonin giống với serotonin tại vùng bờ rìa và vỏ não, tác động l
ên
thụ thể glutamatergic (kéo dài từ vùng bụng đến vùng trước trán), gây nên sự "tư
ởng
thư
ởng, lạc thú". Khi ngừng thuốc xuất hiện các triệu chứng: lo âu, trầm cảm, mệt mỏi,
ngủ nhiều, thèm ăn, cáu kỉnh, kích động, có ý nghĩ tự sát.


Nên dùng liệu pháp tâm lý với trẻ tăng động.
Methylphedinat (MPH): Là thuốc kích thích tâm thần (như amphetamin). Khá nhi
ều
nước cho phép dùng, thậm chí còn là thuốc chủ yếu, dùng ph
ổ biến cho ADHD. Về
nghiên cứu: giả định ADHD là trạng thái tạo nên bởi sự kích thích, MPH (cũng nh
ư
amphetamin) ức chế sự tái nắm bắt dopamin, norepinephrin làm tăng lư

ợng tự do của
các chất này trong não, kích hoạt sự tập trung vào các khu vực nhất định của n
ão làm cho
não hoạt động có hiệu quả hơn (không m
ất tập trung, không tăng động). Gần đây, các
nghiên cứu cho thấy: dùng tăng liều MPH thì sẽ giảm các hoạt động th
ần kinh tự phát
(giảm tính nhạy cảm của các tế bào th
ần kinh với các tín hiệu đến từ hypocampus). Thử
nghiệm thấy MPH có một số hiệu quả khiêm tốn trên ADHD nhưng chưa có th
ử nghiệm
nào đủ thời gian và so sánh với giả dược, nên chưa có cơ sở khoa học ch
ắc chắn về hiệu
quả, độ an toàn. Thêm nữa, liều lượng trong các thử nghiệm thay đổi nh
ưng chưa đưa ra
được liều tối ưu. Do vậy, tuy một số nước cho phép dùng cho ADHD nhưng c
ần thận
trọng. Thuốc có thể gây:
Hội chứng rối loạn tâm thần bao gồm: tâm thần phân liệt, hoang tư
ởng, ảo giác (về âm
thanh, thị giác), có cảm giác người khác đang hại mình, lo âu hay quá tho
ải mái (phởn
phơ), dễ nhạy cảm, nhầm lẫn, hoang tưởng kiểu paranoid (cho mình có ưu th
ế, kích động,
hung hăng bạo lực, tự cho mình có tội).
Gây hội chứng lệ thuộc thuốc, nghiện bao gồm các hội chứng rối loạn tâm thần (nói tr
ên),
trầm cảm, đặc biệt làm cho bệnh tiến triển xấu đi.
Ảnh h
ưởng một số chức năng khác: Thay đ

ổi huyết áp, đau thắt ngực, rối loạn nhịp tim,
tim nhanh, hồi hộp, chóng mặt, bu
ồn ngủ, đổ nhiều mồ hôi, mụn, buồn nôn, tăng cảm
(nổi mẩn, mề đay, sốt, tróc da), ban đỏ nhiều dạng (xuất huyết, giảm tiểu cầu, viêm m
ạch
hoại tử), chậm phát triển thể chất, chiều cao. Dùng quá liều sẽ bị cả rối loạn tâm thần.
Có thể làm thay đổi cấu trúc và chức năng não: Đã thấy trên súc v
ật thí nghiệm. Nếu trẻ
không bị ADHD mà dùng MPH thì có thể bị điều này mà không biết.
Atomoxetin (stratte ra, attentin, tomoetin): Thuốc mới chỉ nghiên cứu trên thanh thi
ếu
niên, người lớn mà chưa nghiên cứu cho trẻ dưới 6 tuổi. Một số nước cho d
ùng trong
ADHD, song không phổ biến như MPH. Thuốc có thể gây:
Hội chứng rối loạn tâm thần: Trầm cảm (nếu dùng kéo dài), thay đ
ổi tâm trạng, mất ngủ,
hồi hộp, co giật, gây hưng cảm ở thanh thiếu niên, đặc biệt gây bất thường tr
ong suy
nghĩ, tự gây thương tích, tự sát.
Gây lệ thuộc thuốc, nghiện song nhẹ hơn và ít bị lạm dụng hơn MPH (chưa nghiên cứu

đầy đủ).
Trên các chức năng khác: Tăng huy
ết áp, tim nhanh, đổ mồ hôi, buồn nôn, khô miệng,
táo bón, giảm thèm ăn, khó tiểu tiện, thay đổi tính dục, thay đổi thể trọng, ảnh hư
ởng đến
chức năng gan nhưng có hồi phục. Quá liều sẽ bị buồn ngủ, giãn đ
ồng tử, mờ mắt, tim
nhanh, rối loạn tiêu hóa, kích động, tăng động, có hành vi bất thường.
Ở một số nước, trẻ ADHD bị cho là không ngoan, khó dạy, buộc chúng dùng thu

ốc. Song
dùng thuốc lâu dài sẽ gây rối loạn tâm thần, lệ thuộc thuốc, nghiện, chậm phát tri
ển trí
tuệ, về sau không thể sống bình thường nếu thiếu thuốc, biến thành người thụ động, l
àm
việc máy móc. Đa số các nhà y học phản đối việc dùng thuốc, khuyến cáo cần chọn cách

giáo dục thích hợp như liệu pháp tâm lý. Trong thực tế, cách giáo dục thu đư
ợc một số
hiệu quả. Ở nước ta, không cho phép điều trị ADHD bằng thuốc, nhưng các thuốc n
ày có
trong các khoa tâm thần, thần kinh hay ngoài luồng, có người đã tự ý dùng. C
ần hiểu tác
hại trên của thuốc để tránh sử dụng