Tiểu luận cao học xây dựng đảng uan điểm của v i lênin về xây dựng chính đảng kiểu mới và sự vận dụng vào thực tiễn xây dựng đảng cộng sản việt nam”

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...................................................................................................................1
NỘI DUNG...............................................................................................................2
I. Quan điểm cơ bản của V.I.Lênin về Đảng kiểu mới...................................2
1. Tính tất yếu phải thành lập Đảng kiểu mới..................................................2
2. Chủ nghĩa Mác là nền tảng, tư tưởng, là kim chỉ nam cho mọi hoạt động
của Đảng.............................................................................................................4
3. Đảng là một bộ phận của giai cấp công nhân, là đội tiên phong chính trị
có tổ chức và là tổ chức chặt chẽ nhất, giác ngộ nhất của giai cấp công nhân. 6
4. Trong điều kiện Đảng cầm quyền, Đảng là lực lượng lãnh đạo hệ thống
chính trị của chủ nghĩa xã hội và là một bộ phận của hệ thống đó....................6
5. Tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản trong xây dựng tổ chức
sinh hoạt và hoạt động của Đảng.......................................................................8
6. Đảng phải tích cực kết nạp những đại biểu ưu tú của giai cấp công nhân
và nhân dân lao động vào Đảng, phải thường xuyên đưa những người không
đủ tiêu chuẩn và những phần tử cơ hội ra khỏi Đảng........................................9
7. Chủ nghĩa quốc tế vô sản là một trong những nguyên tắc quan trọng của
việc xây dựng tổ chức, hoạt động của Đảng kiểu mới......................................10
II.

Giá trị đương đại trong tư tưởng của Lênin về xây dựng chính đảng

kiểu mới...............................................................................................................10
III. Sự vận dụng nguyên lý về xây dựng chính đảng kiểu mới vào thực tiễn
Việt Nam..............................................................................................................12
KẾT LUẬN............................................................................................................16

1


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................17

2


MỞ ĐẦU
Lý do và tính cấp thiết của đề tài
Những lý luận về Đảng kiểu mới là những nội dung cơ bản và quan trọng
của Chủ nghĩa xã hội khoa học. Thông qua việc nghiên cứu sự phát triển của
xã hội, Lênin đã kế thừa và phát triển sáng tạo những quan điểm của C.Mác
– Ph.Ăngghen về lý luận. Các ông đã luận giải, chứng minh xã hội loài
người trải qua nhiều đấu tranh để khỏi áp bức bóc lột, nên cần phải có một tổ
chức lãnh đạo.Trong giai đoạn đấu tranh chống lại giai cấp tư sản đã có rất
nhiều nhà kinh điển nghiên cứu và đưa ra “Đảng Cộng sản”.
Đảng Cộng sản đầu tiên trên thế giới, như mọi người đều biết, phải nhiều
năm sau khi Các-mác qua đời mới được hình thành. Sau Cách mạng Tháng
Mười Nga (1917), Đảng Cộng sản Nga (Bơn-sê-vích) đã chính thức khai
sinh, đó là tiền thân của Đảng Cộng sản Liên Xơ sau này. Đảng Cộng sản
Nga là kết quả của đấu tranh vũ trang với các ‘kẻ thù giai cấp’ mà thành, và
trong quá trình duy trì sự tồn tại của Đảng, Đảng đã liên tục dùng bạo lực để
đàn áp những đảng viên và những người dân bất đồng chính kiến. Đảng xuất
hiện từ phái Bơn-sê-vích của Đảng Lao động Dân chủ Xã hội Nga, dưới sự
lãnh đạo của V.I.Lenin. Đảng lãnh đạo cuộc Cách mạng tháng 10 năm 1917
dẫn tới sự lật đổ Chính phủ Lâm thời Nga và thành lập nhà nước xã hội chủ
nghĩa đầu tiên của thế giới. Với vai trò trung tâm do Hiến pháp Liên xơ quy
định, đảng kiểm sốt tồn bộ cấp bậc chính phủ tại Liên xơ. Cách tổ chức
của đảng được chia thành các Đảng Cộng sản của các nhà nước cộng hồ Xơ
viết cấu thành cũng như tổ chức đồn thanh niên. Đảng cũng là động lực của
Quốc tế Cộng sản, duy trì các liên kết tổ chức và hỗ trợ các phong trào cộng
sản ở Đông Âu, châu Á và châu Phi. Đảng chấm dứt tồn tại với thất bại của
3

cuộc đảo chính Xơ viết năm 1991 và được kế thừa bởi Đảng Cộng sản Liên
bang Nga tại Nga và các Đảng Cộng sản của các nước cộng hoà cũ hiện đã
độc lập.
Hiện nay, nước ta đang thực hiện công cuộc đổi mới do Đảng Cộng sản
Việt Nam lãnh đạo và áp dụng Đảng kiểu mới cuả V.I.Lenin để làm cơ sở lý
luận và phương pháp luận cho việc nhận thức cũng như xác định con đường,
hình thức, bước đi của nước ta trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, mục tiêu
trong thời kỳ mới của công cuộc đổi mới.
Trên tinh thần quán triệt sâu sắc các nguyên lý xây dựng 1 chính đảng
kiểu mới, cùng với kiến thức lý luận tiếp thu được trong quá trình học tập,
em đã chọn đề tài: “Quan điểm của V.I.Lênin về xây dựng chính đảng
kiểu mới và sự vận dụng vào thực tiễn xây dựng Đảng Cộng sản Việt
Nam” làm đề tài tiểu luận của mình, nhằm hiểu rõ hơn sự phát triển sáng tạo
“Đảng kiểu mới”.
Với thời gian có hạn và trình độ kinh nghiệm còn hạn chế, nên tiểu luận
chắc chắn cịn nhiều thiếu sót. Kính mong đón nhận được nhiều ý kiến chỉ
dẫn của các thầy cô giáo để tiểu luận được hoàn chỉnh. Em xin chân thành
cảm ơn!

4


NỘI DUNG
I.

Quan điểm cơ bản của V.I.Lênin về Đảng kiểu mới
Học thuyết Mác – Lênin nói chung và học thuyết Lênin nói riêng về xây
dựng Đảng Cộng sản đã trải qua một quá trình hình thành và phát triển trong

phong trào cách mạng của GCCN với những thuộc tính cơ bản là cách mạng
và khoa học. Đòi hỏi những người công sản phải nắm vững những nội dung
cơ bản và quán triệt, vận dụng sáng tạo trong hoạt động thực tiễn cho phù
hợp với điều kiện lịch sử cụ thể. Chính C.Mác và Ph.Ăngghen đã từng nói
rằng: học thuyết của các ông không phải là giáo điều mà là kim chỉ nam cho
hành động. Theo quan niệm của V.I.Lênin: “Chúng ta không hề coi lý luận
của Mác là một cái gì đã xong xi hẳn và bất khả xâm phạm, trái lại, chúng
ta tin rằng lý luận đó chỉ đặt ền móng cho mơn khoa học mà những người xã
hội chủ nghĩa cần phải phát triển hơn nữa về mọi mặt, nếu họ không muốn
trở thành lạc hậu với cuộc sống.”. Chủ nghĩa Mác, trong đó có học thuyết về
Đảng Cộng sản được V.I.Lênin bảo vệ và phát triển trong điều kiện chủ
nghĩa tư bản đã chuyển sang thời kỳ đế quốc chủ nghĩa vào những năm cuối
thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX. Do vậy, khi tiếp cận nghiên cứu vận dụng
học thuyết của Lênin về Đảng kiểu mới của GCCN, chính là nghiên cứu vận
dụng học thuyết xây dựng Đảng Cộng sản chủ nghĩa Mác ở trình độ phát
triển cao của nó. Cơng lao to lớn của V.I.Lênin thể hiện không chỉ ở sự kế
thừa và phát triển toàn diện các nguyên lý xây dựng Đảng Cộng sản theo tư
tưởng C.Mác và Ph.Ăngghen, mà còn là đưa ra 1 cách hoàn chỉnh những
nguyên tắc tổ chức của một Đảng kiểu mới của GCCN.

5


1. Tính tất yếu phải thành lập Đảng kiểu mới
V.I.Lênin kế tục sự nghiệp vĩ đại của C.Mác và Ph.Ăngghen trong thời
kỳ CNTB chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc. Tình hình quốc tế nửa
cuối của thế kỷ XIX CNTB ở các nước Tây Âu phát tiển tương đối ổn định,
trong điều kiện cùng tồn tại tương đối hòa bình với giai cấp tư sản. Vào
những năm cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, thời kỳ phát triển “hịa bình”
của CNTB đã qua, lúc này đã chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.

Thời kỳ chiến tranh và cách mạng đã bắt đầu bước sang giai đoạn cách mạng
vô sản đã trở thành vấn đề trực tiếp. Nhiệm vụ chuẩn bị tiến hành cách mạng
vô sản đã trở thành nhiệm vụ trước mắt của GCCN. Trong giai đoạn này,
GCCN đã lớn mạnh về số lượng và cả về tổ chức và chính trị, ý thức giác
ngộ về giai cấp và vai trị của các chính Đảng của GCCN đã được nâng cao.
Trong tình hình như vậy, chủ nghĩa đế quốc buộc phải tăng cường việc
tuyên truyền những quan điểm, tư tưởng tư sản vào vào phong trào công
nhân, chúng ln ráo riết tìm mọi cách đẩy mạnh sự phát triển của chủ nghĩa
cơ hội, xét lại trong các đảng công nhân và nhằm chia rẽ phong trào cộng
sản và phong trào cơng nhân quốc tế.
Trong khi đó, những người đứng đầu của các đảng dân chủ xã hội chủ
yếu ở các nước Tây Âu ngày càng lún sâu vào chủ nghĩa cơ hội, chúng đòi
xét lại chủ nghĩa Mác, và ln ln tìm mọi cách để hạn chế phong trào cách
mạng của GCCN trong khuôn khổ đấu tranh địi cải cách cục bộ, khơng đả
động, ảnh hưởng đến nền móng của CNTB. Với tình hình hoạt động của
phong trào công nhân và các Đảng dân chủ xã hội như vậy, đã làm xuất hiện
yêu cầu cấp thiết là phải đấu tranh kiên quyết với chủ nghĩa cơ hội bảo vệ sự
trong sáng của chủ nghĩa Mác, tổ chức ra Đảng kiểu mới của GCCN. Thông
qua hoạt động thực tiễn, V.I.Lênin đã hồn thành xuất sắc nhiệm vụ đó,
6


Người đã vạch trần bản chất xét lại của bọn cơ hội chủ nghĩa trong các Đảng
dân chủ xã hội ở Tây Âu. Qua đó V.I.Lênin đã nhận thấy cần phải thành lập
ra một Đảng kiểu mới, một Đảng cách mạng thực sự đủ sức lãnh đạo phong
trào quần chúng giành chính quyền thực hiện cuộc cách mạng vơ sản, cải tạo
xã hội cũ, xây dựng chế độ xã hội mới – xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ
nghĩa. V.I.Lênin đã khẳng định rằng: Chúng ta cần những Đảng thường
xuyên liên hệ thực sự với quần chúng. Và Người đề cập: trong điều kiện chủ
nghĩa đế quốc và trong điều kiện cách mạng vô sản đang chin muồi ở nhiều

nước, cần phải có một Đảng kiểu mới, thực sự cơng sản, Đảng đó phải thay
thế cho những Đảng kiểu cũ – các Đảng nghị viện ở Châu Âu.
Nỗ lực xây dựng được một Đảng kiểu mới thực sự cách mạng của GCCN
Nga là công lao to lớn của V.I.Lênin đã tiến hành công tác tư tưởng lý luận
thể hiện sự tập trung trong tác phảm “Làm gì?”. Thơng qua tác phẩm này,
Người đã kịch liệt phê phán chủ nghĩa cơ hội dân túy tiểu tư sản, và đấu
tranh không khoan nhượng với các trào lưu cơ hội cải tưởng khác, thể hiện
sự kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội với những biểu hiện của nó
trên các lĩnh vực chính trị tư tưởng và tổ chức trong quá trình xây dựng
Đảng.
Đảng Cộng sản Bơn-sê-vích Nga ra đời đã đánh dấu sự mở đầu của một
giai đoạn mới trong sự phát triển của phong trào cộng sản và công nhân
quốc tế, đó là minh chứng cho sự mẫu mực trong cơng tác xây dựng Đảng
mác xít của GCCN. V.I.Lênin thường xuyên nhấn manh vai trò quyết định
của Đảng Cộng sản đối với sự nghiệp cách mạng. Người luôn coi đó là lực
lượng nịng cốt, là vật chất để giải phóng nước Nga. V.I.Lênin đã dạy rằng:
“Chỉ có chính đảng, tức là Đảng Cộng sản, mới có thể tập hợp, giáo dục, tổ
chức đội tiên phong của giai cấp vô sản và của tất cả các quần chúng lao
động, chỉ có đội tiên phong ấy mới có thể chống lại sự dao độngtiểu tư sản
7


khơng thể tránh khỏi của những quần chúng đó, chống lại nổi những truyền
thống và sự tái phạm không thể tránh khỏi của bệnh hẹp hòi phòng hội hoặc
những thiên kiến phịng hội trong giai cấp vơ sản, và lãnh đạo tất cả những
hành động liên hợp của toàn bộ giai cấp vô sản, tức là lãnh đạo giai cấp đó
về mặt chính trị và thơng qua giai cấp đó, mà lãnh đạo tất cả quần chúng lao
đọng. Nếu không thế, thì khơng thể thực hiện chun chính vơ sản được”.
Với ý nghĩa đó, sự kế thừa và phát triển sáng tạo của V.I.Lê-nin về chủ
nghĩa Mác nói chung, cũng như những tư tưởng về Đảng Cộng sản của

C.Mác và Ph.Ăngghen, xây dựn hoàn chingr hoạc thuyết về Đảng kiểu mới
là hoàn toàn khách quan như một tất yếu lịch sử. Với sự tổ chức xây dựng
thành công Đảng Công sản Bơn-sê-vích Nga, phản ánh đời sống thực tiễn xã
hội đương đại (xã hội tư bản ở thời kỳ đế quốc chủ nghĩa).
2. Chủ nghĩa Mác là nền tảng, tư tưởng, là kim chỉ nam cho mọi hoạt động của
Đảng
V.I.Lê-nin đã khẳng định rõ cơ sở tư tưởng của Đảng là học thuyết Mác,
và hiện nay chúng ta gọi là chủ nghĩa Mác – Lênin và đó chính là cơ sở tư
tưởng để thành lập Đảng, để đoàn kết những người cộng sản, là cơ sở để xác
định cương lĩnh, đường lối chiến lược, sách lược của Đảng.
Khi nhận xét về bản chất của chủ nghĩa Mác, V.I.Lênin đã viết: “Sau khi
nghiên cứu quy luật phát triển của xã hội loài người, Mác hiểu rằng chủ
nghĩa tư bản phát triển tất nhiên sẽ dẫn đến chủ nghĩa cộng sản – đây là điều
căn bản khi chứng minh chân lý đó. Mác chỉ dựa trên việc nghiên cứu xã hội
tư bản đó một cách chính xác nhất, sâu sắc nhất, nhờ việc nắm vững đầy đủ
tất cả những cái mà khoa học trước đây đã cung cấp.”.

8


V.I.Lê-nin đã chỉ rõ vai trò lý luận đối với Đảng tiên phong của GCCN
và chứng minh cơ sở cho những tư tưởng của chủ nghĩa Mác. Người cho
rằng nhiệm vụ hàng đầu và quan trọng nhất của Đảng Cộng sản là gắn phong
trào công nhân với lý luận của chủ nghĩa xã hội khoa học. Theo V.I.Lê-nin:
“Chỉ có đảng nào đọc một lý luận tiên phong hướng dẫn thì mới có khả năng
làm trịn vai trị chiến sĩ tiên phong.”. Và đã khẳng định: “khơng thể có một
Đảng xã hội chủ nghĩa vững mạnh nếu khơng có lý luận cách mạng, để đoàn
kết tất cả những người xã hội chủ nghĩa lại để họ rút ra từ trong lý luận đó
tất cả những điều của họ và đem áp dụng lý luận đó vào những phương pháp
đấu tranh và phương sách hành động của họ”. V.I.Lênin đã từng nhấn mạnh,

lý luận cách mạng chính là cơ sở đẻ nâng cao trình độ cho quân chúng, làm
cho phong trào đấu tranh của họ từ tự phát thành tự giác. Có lý luận cách
mạng là có cơ sở cho Đảng chống chủ nghia cơ hội, chống lại hệ tư tưởng tư
sản. Từ đó, V.I.Lênin địi hỏi Đảng Cộng sản phải ln luôn kiên định với
chủ nghĩa Mác, phải nghiên cứu nắm vững bản chất cách mạng và khoa học
của chủ nghiã Mác. Các Đảng công nhân phải tiếp tục phát triển lý luận của
chủ nghĩa Mác một cách toàn diện, đồng thời phải biết vận dụng những
nguyên lý chung vào điều kiện cụ thể của đất nước để định ra cương lĩnh
đường lối, sách lược đúng đắn, phân định rõ ranh giới về mặt lý luận và tư
tưởng, giữa Đảng với chủ nghĩa cơ hội. V.I.Lênin đã nêu rõ: “Trước khi
thống nhất và muốn thống nhất, trước hết phải phân rõ ranh giới một cách rõ
ragf và kiên quyết”. Đồng thời V.I.Lê-nin đề cao vị trí, vai trị của cơng tác
tổ chức, Người viết: “Sức mạnh của GCCN đó là tổ chức, khơng có cơng tác
tổ chức GCCN sẽ khơng có cái gì hết. Được tổ chức lại, nó sẽ là tất cả.”.
Tính tổ chức là sự thống nhất hành động thực tiễn, nhưng tổ chức khơng có
tư tưởng là điều vơ nghĩa, tuy vậy, nếu chỉ riêng có sự thống nhất về tư
tưởng thì chưa đảm bảo cho GCCN chiến thắng mà cần thiết phải củng cố sự
9


thống nhất tư tưởng bằng vật chấ của tổ chức. Điều đó theo V.I.Lênin khơng
có một tổ chức vững vàng những người lãnh đạo để đảm bảo cho sự liên tục
cơng tác, thì khơng thể có được một phong trào cách mạng vững chắc.
Như vậy, qua nghiên cứu luận điểm của V.I.Lênin, lấy chủ nghũa Mác
làm cơ sở tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hành động của Đảng thể hiện sự
phát triển của V.I.Lênin. Người yêu cầu Đảng Cộng sản phải: Tiên phong về
mặt lý luận, phải tuyên truyền lý luận chủ nghĩa Mác cho quần chúng lao
động. Thường xuyên tiến hành công tác tổng kết thực tiễn để bổ sung, phát
triển lý luận cách mạnh. Kiên định chủ nghĩa Mác, nhưng khơng có nghĩa là
rập khn, giáo điều, máy móc,… mà phải sáng tạo, nhưng khơng cực đoan.

Tích cực đấu tranh bảo vệ chủ nghĩa Mác, và cách bảo vệ tốt nhất chính là
sự vận dụng và phát triển sáng tạo trên mọi lĩnh vực hoạt động của Đảng
Cộng sản.
3. Đảng là một bộ phận của giai cấp cơng nhân, là đội tiên phong chính trị có tổ
chức và là tổ chức chặt chẽ nhất, giác ngộ nhất của giai cấp công nhân
Kế thừa tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen, V.I.Lênin khẳng định:
“Đảng phải là đội tiền phong, là người lãnh đạo quảng đại quần chúng giai
cấp công nhân; toàn thể (hay hầu như toàn thể) giai cấp này hành động dưới
sự kiểm soát và lãnh đạo của các tổ chức đảng, nhưng họ không gia nhập tất
cả và không được gia nhập tất cả vào Đảng”. Đảng là của giai cấp, Đảng gắn
liền, không tách rời giai cấp, nhưng Đảng khơng phải là tồn bộ giai cấp.
Khơng được lẫn lộn giữa Đảng với giai cấp. Nếu lẫn lộn Đảng với giai cấp
có nghĩa là phủ nhận vai trò của Đảng là đội tiền phong của giai cấp và trên
thực tế là thủ tiêu Đảng, V.I.Lênin chỉ ra rằng: “Không được lẫn lộn Đảng,
tức là đội tiên phong của giai cấp cơng nhân với tồn bộ giai cấp”.

10


4. Trong điều kiện Đảng cầm quyền, Đảng là lực lượng lãnh đạo hệ thống chính
trị của chủ nghĩa xã hội và là một bộ phận của hệ thống đó.
Khi Đảng Cộng sản cầm quyền, một trong những đặc điểm lớn nhất là
nhiệm vụ chính trị của Đảng đã thay đổi căn bản, từ chõ chưa có chính
quyền đến có chính quyền là một bước ngoặt căn bản của cách mạng, đó là
một bước phát triển về chất của sứ mệnh lịch sử của GCCN. Trước kia
nhiệm vụ lật đỏ chế độ xã hội cũ, đến nay là xây dựng chế độ xã hội mới –
bao hàm cả nhiệm vụ bảo vệ thành quả cách mạng đã đạt được. Nếu trước
đây nhiệm vụ hàng đầu của Đảng là lãnh đạo phong trào đấu tranh cách
mạng giành chính quyền, đến nay nhiệm vụ hàng đầu của Đảng là lãnh đạo
công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội. Theo quan điểm của

V.I.Lênin, việc giành chính quyền là một thắng lợi có ý nghĩa quyết định
trong tồn bộ sự nghiệp cách mạng của Đảng. Và Người đã đề cập vị trí, vai
trị quan trọng đặc biệt của chính quyền Nhà nước.
Chính quyền Nhà nước là cơng cụ sắc bén để thơng qua đó Đảng thực
hiện sự lãnh đạo của mình đối với xã hội. Trong hệ thống chính trị (chun
chính vơ sản) của chủ nghĩa xã hội, Nhà nước giữ vị trí trung tâm và có vai
trị cực kỳ quan trọng. Sự lãnh đạo của Đảng tập trung ở nhà nước và Nhà
nước là tổ chức thể hiện sự tập trung nhất quyền lực của nhân dân để quản lý
xã hội. V.I.Lênin đã chỉ rõ: “Về nguyên tắc, Đảng Cộng sản phải giữ vai trị
lãnh đạo, đó là điều khơng phải nghi ngờ gì nữa”.
Trong hệ thống chính trị, Đảng là hạt nhân lãnh đạo về chính trị của hệ
thống đó. Vị trí, vai trị lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị thể hiện
trước hết là Đảng vạch ra đường lối chính trị, xác định mục tiêu, phương
hướng hành động cho tồn bộ hệ thống chính trị, cũng như cho từng tổ chức
trong hệ thống đó. Chỉ có Đảng với tư cách là lãnh tụ chính trị, bộ tham mưu
11


chiến đấu, đội tiên phong giác ngộ có tổ chức chặt chẽ nhất của GCCN,
được trang bị lý luận của chủ nghĩa xã hội khoa học. Do vậy, trong hệ thống
chính trị chỉ có Đảng mới có đủ phẩm chất chính trị và năng lực xứng đáng
là người lãnh đạo. V.I.Lênin viết: “Chủ nghĩa Mác giáo dục công nhân, là
giáo dục đội tiên phong của giai cấp vô sản, đội tiên phong này có đủ sức
nắm chính quyền và dẫn dắt toàn dân tiến lên chủ nghĩa xã hội, đủ sức lãnh
đạo và tổ chức một chế độ mới, đủ sức làm thầy, làm người dẫn đường, làm
lãnh tụ của tất cả những người lao động và những người bị bọc lột để giúp
họ tổ chức đời sống xã hội của họ, mà không cần đến giai cấp tư sản và
chống lại giai cấp tư sản”.
Trong tác phẩm “Nhà nước và cách mạng”, V.I.Lê nin đề cập nhiệm vụ
của Đảng phải lãnh đạo xây dựng và phát huy vai trò của Nhà nước chun

chính vơ sản trong xây dựng xã hội mới. Người yêu cầu Đảng phải phát huy
vai trò tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Đảng là hạt
nhân lãnh đạo, nhưng chun chính vơ sản không thể được thực hiện chủ
bằng lực lượng của Đảng mà còn phải được thực hiện bằng những tổ chức
chính trị xã hội. Đặc biệt, Đảng phải chăm lo đến lợi ích và quan tâm phát
huy quyền làm chủ của quần chúng nhân dân lao động trên mọi lĩnh vực.
Trong hệ thống chính trị của chủ nghĩa xã hội, Nhà nước là một bộ phận hợp
thành rất quan trọng, Nhà nước hắn liền với Đảng, với đông đảo quần chúng
trên tất cả các lĩnh vực quản lý xã hội. Trong đó, quản lý kinh tế - xã hội là
vũ khí mạnh mẽ đẻ thực hiện nhiệm vụ của hệ thống chính trị. V.I.Lê nin đã
xác định rõ: “Tồn bộ công tác của Đảng được tiến hành thông qua các Xô
Viết, bao gồm những quần chúng lao động không phân biệt nghề nghiệp.”.
Với quan điểm của Lênin về vị trí, vai trò của Đảng Cộng sản, về mối
quan hệ giữa Đảng Cộng sản với các tổ chức trong hệ thống chính trị, đặc
biệt đối với Nhà nước. Như vậy, nếu buông lỏng sự lãnh đạo của Đảng là sai
12


lầm về nguyên tắc, là thủ tiêu sức mạnh của Nhà nước và cả hệ thống chính
trị trong chủ nghĩa xã hội, là mở đường cho những phần tử phản động phá
hoại chính quyền, đưa đất nước trở lại con đường TBCN. Tư tưởng đó của
V.I.Lênin là cơ sở đẻ khắc phục bệnh chuyên quyền độc đoán trong Đảng,
hoặc là Đảng bao biện làm thay công việc của Nhà nước và các tổ chức khác
trong hệ thống chính trị xã hội.
5. Tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản trong xây dựng tổ chức sinh
hoạt và hoạt động của Đảng.
Nguyên tắc này bảo đảm phát huy tính tích cực và sáng tạo của các tổ
chức đảng và đảng viên đồng thời bảo đảm xây dựng Đảng thành một tổ
chức tập trung thống nhất có kỷ luật nghiêm minh. V.I.Lênin đã chỉ rõ: “Các
Đảng ra nhập quốc tế cộng sản phải được xây dựng theo nguyên tắc tập

trung dân chủ. Trong thời kỳ nội chiến gay gắt hiện nay, Đảng cộng sản chỉ
có thể hồn thành nhiệm vụ của mình nếu Đảng được tổ chức một cách tập
trung nhất, nếu trong Đảng có một kỷ luật sắt gần giống như kỷ luật quân sự
và nếu Trung ương Đảng là một cơ quan có uy tín mạnh mẽ có quyền lực
rộng rãi được toàn thể đảng viên tin cậy.
Kế thừa tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăngghen đã đề cập từ năm 1847 trong
tác phẩm “Những nguyên lý của chủ nghĩa cộng sản”. Chính C.Mác và
Ph.Ăngghen đã khẳng định: Đảng Cộng sản phải hành động trên nguyên tắc
“dân chủ triệt để”. Lênin tiếp tục phát triển và làm sâu sắc thêm tư tưởng đó
thành nguyên tắc xây dựng Đảng kiểu mới của giai cấp công nhân – Đảng là
đội tiên phong có tổ chức và là tổ chức cao nhất của giai cấp. Theo
V.I.Lênin Đảng phải được tổ chức của một Đảng vô sản kiểu mới. Thực hiện
chế độ tập trung dân chủ trong Đảng sẽ làm cho Đảng thống nhất được về
13


chính trị, tư tưởng và tổ chức. Nhằm củng cố tăng cường sức mạnh của
Đảng, làm cho chủ trương đường lối của Đảng được thực hiện một cách có
hiệu quả. Mặt khác, thực hiện chế độ tập trung dân chủ sẽ góp phần ngăn
chặn sự phá hoại của các phần tử thiếu kiên định, cơ hội chủ nghĩa, vơ chính
phủ trong Đảng. Trong tác phẩm “Một bước tiến hai bước lùi”, V.I.Lênin
viết: “Trước kia Đảng phải là một khối chính thức có tổ chức, mà chỉ là một
tổng số những nhóm riêng biệt và do đó, giữa các nhóm ấy khơng có quan
hệ nào khác, ngồi sự tác động về mặt tư tưởng. Hiện nay, chúng ta đã trở
thành một Đảng có tổ chức, điều đó có nghĩa là chúng ta đã tạo ra một quyền
lực, khiến cấp dưới phải phục tùng cấp trên của Đảng.
V.I.Lênin cho rằng, Đảng muốn lãnh đạo giai cấp vô sản và quần chúng
lao động trong cuộc đấu trah chống giai cấp tư sản, muốn có sức mạnh,
Đảng phải có sự thống nhất về ý chí và hành động. Điều kiện cho sự thống
nhất của Đảng trước hết phải có cương lĩnh chính trị, và sau đó phải có tổ

chức chặt chẽ. Làm được điều đó tức là tránh được tình trạng chia rẽ, phát
tán ở trong Đảng. Tổ chức là cái bảo đảm cho sự nhất trí về chính trị tư
tưởng và hành động. Ngồi hai yếu tố cương lĩnh chính trị và hệ thống tổ
chức chặt chẽ. Đảng phải có một điều lệ thống nhất, có một cơ quan chỉ đạo
thống nhất, Đảng phải có kỷ luật sắt, kỷ luật tự giác nghiêm minh. V.I.Lênin
đã khẳng định: “Từ chối không chịu phục tùng sự lãnh đạo của các cơ quan
trung ương, tức la từ chối không muốn là người đảng viên, tức là phá hoại
Đảng”.
Theo V.I.Lênin, tập trung phải đi liền với dân chủ, Đảng phải có dân chủ,
nếu trong Đảng khơng có dân chủ sẽ có nguy cơ thối hóa thành tổ chức
quan lieu. Tập trung càng cao thì dân chủ càng rộng rãi. Khơng thể có dân
chủ mà thiếu tập trung, ngược lại, khơng thể có tập trung mà thiếu dân chủ.
Điều đó có nghĩa là tập trung và dân chủ ln ln có quan hệ biện chứng
14


với nhau, nếu tập trung mà tách rời dân chủ là tập trung quan lieu, độc đoán,
chuyên quyền; dân chủ mà không đi liền với tập trung là dân chủ vơ chính
phủ, dân chủ khơng giưới hạn và tất cả những điều đó đều xa lạ với nguyên
tắc tập trung dân chủ theo tư tưởng của V.I.Lênin. Đồng thời Người còn đặt
ra điều kiện để thực hiện chế độ tập trung dân chủ.
Một là, ý thức giác ngộ của đội tiên phong của giai cấp công nhân, long
trung thành với sự nghiệp cách mạng.
Hai là, khả năng của đội tiên phong đó biết liên hệ, gần gũi và biết hịa
mình tới mức độ nào đó với quần chúng, nhất là quần chúng vô sản.
Ba là, sự lãnh đạo đúng đắn mà đội tiên phong ấy thực hiện, chiến lược
và sách lược đúng đắn của nó. Đặc biệt là phải được đa số quần chúng lao
động tin tưởng vững chắc vào sự đúng đắn ấy.
Như vậy, những tư tưởng của Lê-nin về nguyên tắc tập trung dân chủ của
Đảng kiểu mới thực sự là một trong những vấn đề cốt lõi và quan trọng nhất,

đảm bảo cho quá trình xây dựng tổ chức của Đảng, chi phối đến mọi hoạt
động lãnh đạo, sinh hoạt của Đảng, giúp cho Đảng luôn luôn là một khối
thống nhấ về ý chí và hành động, là cơ sở nền tảng vật chất xây dựng Đảng
cả về mặt chính trị và tư tưởng. Tính đúng đắn cách mạng và khoa học của
nguyên tắc tập trung dân chủ theo V.I.Lênin hồn tồn khơng phải chỉ ở lý
luận, mà nó đã được chứng minh bằng thực tiễn sinh động của quá trình hoạt
động của tất cả các Đảng Cộng sản trên thế giới và Quốc tế Cộng sản III.
6. Đảng phải tích cực kết nạp những đại biểu ưu tú của giai cấp công nhân và
nhân dân lao động vào Đảng, phải thường xuyên đưa những người không đủ
tiêu chuẩn và những phần tử cơ hội ra khỏi Đảng

15


Đảng là đội tiên phong, bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp cơng nhân,
Đảng chỉ có thể làm trịn được vai trò ấy một khi trong Đảng bao gồm những
chiến sĩ tiên phong. Tích cực kết nạp những đại biểu ưu tú của giai cấp công
nhân và nhân dân lao động vào Đảng là biện pháp quan trọng để cải thiện
thành phần, chất lượng của Đảng, để nâng cao uy tín và vai trị lãnh đạo của
Đảng; đồng thời: “Phải đuổi cổ ra khỏi Đảng những kẻ gian giảo, những
đảng viên cộng sản đã quan liêu hố, khơng trung thực, nhu nhược”.
7. Chủ nghĩa quốc tế vô sản là một trong những nguyên tắc quan trọng của việc
xây dựng tổ chức, hoạt động của Đảng kiểu mới
Chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân là bản chất của Đảng Cộng sản.
Bản chất đó bắt nguồn từ vai trị, sứ mệnh lịch sử tồn thế giới của giai cấp
cơng nhân. Do đó, V.I.Lênin khẳng định: “Khơng có sự cố gắng tự nguyện
tiến tới liên minh và sự thống nhất của giai cấp vơ sản, rồi sau nữa của tồn
thể quần chúng cần lao thuộc tất cả các nước và các dân tộc trên tồn thế
giới, thì khơng thể chiến thắng hoàn toàn chủ nghĩa tư bản được”
II.

Giá trị đương đại trong tư tưởng của Lênin về xây dựng chính đảng
kiểu mới
Những nguyên lý của Lênin về chính đảng kiểu mới, cho đến nay vẫn còn
nguyên giá trị, là một đóng góp to lớn cho nhân loại cả về lý luận và thực
tiễn. Kế thừa và phát triển tư tưởng của Mác, Ăngghen về tính tất yếu lịch sử
của sự ra đời chính đảng, là sản phẩm tự nhiên của cuộc đấu tranh giai cấp
trong xã hội có giai cấp, Lênin bổ sung, phát triển và xây dựng trên thực tiễn
chính đảng kiểu mới - Đảng Bơnsevic Nga, chính đảng cách mạng chân
16


chính của giai cấp cơng nhân, lãnh đạo nhà nước vô sản đầu tiên trên thế
giới.
Hơn 100 năm trôi qua, thế giới đã có nhiều thay đổi, thực tiễn lịch sử và
văn minh nhân loại ngày nay cho phép kiểm chứng tính đúng đắn, giá trị
đương đại trong tư tưởng của Lênin về xây dựng chính đảng kiểm mới vẫn
cịn nguyên giá trị, là tiêu chí để phân biệt một chính đảng cách mạng chân
chính, với các tổ chức chính trị, đảng phái khác.
Những giá trị đó thể hiện ở một số điểm chính như sau:
Một là, một chính đảng muốn trở thành lực lượng lãnh đạo đất nước, lãnh
đạo xã hội, đảng đó phải thực sự là đại diện cho trí tuệ, tinh hoa của dân tộc.
Thế giới ngày nay chứng kiến sự phát triển như vũ bão của khoa học và
công nghệ, văn minh nhân loại bước vào giai đoạn mới. Các quốc gia phát
triển trong bối cảnh vừa có thuận lợi, khó khăn đan xen, cạnh tranh gay gắt,
đồng thời phải đối phó với nhiều vấn đề thách thức. Điều đó địi hỏi Đảng
phải thực sự có hệ tư tưởng tiên tiến, thu nạp vào đội ngũ của mình những
thành viên ưu tú. Lịch sử nhân loại đến nay, đã chứng kiến những thăng
trầm của phong trào cộng sản, công nhân quốc tế, những thành công và thất
bại của các nước XHCN trên thế giới, nhưng cũng chính từ thực tiễn đó,

càng chứng tỏ tính đúng đắn, giá trị bền vững của Học thuyết Mác-Lênin,
tính quy luật của con đường đi lên CNXH mà loại người nhất định sẽ đi tới,
như Cương lĩnh (bổ sung, phát triển năm 2011), đã khẳng định. Một chính
đảng kiểu mới địi hỏi phải có hệ tư tưởng tiến bộ, lãnh đạo đất nước, dân
tộc, đồng thời phải có đội ngũ tiên phong. Đảng phải thu nạp vào tổ chức
mình những thành viêu ưu tú và thường xuyên loại bỏ những phần tử thối
hóa biến chất. Đó mới là Đảng chân chính, cách mạng.

17


Hai là, thế giới ngày nay, các quốc gia có nhiều mơ hình phát triển, nhiều
chính đảng với tính đại diện khác nhau, cầm quyền, lãnh đạo đất nước.
Nhưng để một chính đảng lãnh đạo ổn định, vững chắc thì chính đảng đó
phải là một tổ chức chặt chẽ, có ảnh hưởng xã hội lớn. Ảnh hưởng xã hội ở
đây trước hết là đường lối, quan điểm, chủ chương của Đảng về giải quyết
các vấn đề của đất nước, bởi người đứng đầu đảng và quan trọng nhất là
hình ảnh của toàn đảng đối với xã hội. V. Lênin đã chỉ rõ các nguyên tắc để
tổ chức đảng được cấu trúc và vận hành chặt chẽ, đó là các nguyên tắc tập
trung, dân chủ; phê bình và tự phê bình; kết nạp vào Đảng những thành viên
ưu tú trong giai cấp công nhân và nhân dân lao động, đồng thời đưa ra khỏi
Đảng những người khơng cịn xứng đáng, làm trong sạch đội ngũ, xứng
đáng là đội tiền phong, là người lãnh đạo.
Ngày nay, dù văn minh nhân loại đã đạt được đến đâu, khoa học và công
nghệ phát triển như thế nào, máy móc và quản trị xã hội đã phát triển, cũng
không thể bỏ qua các nguyên tắc này, nếu đó là tổ chức chính trị lãnh đạo xã
hội.
Có ý kiến cho rằng, nên hiểu thế nào cho đúng về tập trung dân chủ hay
dân chủ tập trung hoặc tập trung, dân chủ. Xét về nội hàm, 3 vấn đề này là
khác nhau, liên quan đến tổ chức và hoạt động của tổ chức chính trị, tuy

nhiên cần có cách tiếp cận biện chứng, tránh máy móc, dập khuôn hoặc chia
cắt đơn giản. Tập trung và dân chủ trong tổ chức, hoạt động của chính đảng
kiểu mới là thống nhất biện chứng với nhau, trong tập trung có dân chủ và
trong dân chủ có tập trung, nhưng để hoạt động của một bộ máy thì phải
nhấn tập trung lên trước. Cần phân biệt giữa cách làm, cách giải quyết một
vấn đề cụ thể với nguyên tắc hoạt động để tránh dân chủ hình thức, vơ chính
phủ và tập trung quan liêu, hay độc đoán mất dân chủ, lợi dụng dân chủ.

18


Ba là, gắn bó với nhân dân và có tinh thần quốc tế trong sáng. Lênin đã
từng nhắc nhở, điều nguy hiểm nhất và đáng sợ nhất là xa rời quần chúng.
Thực tiễn ngày nay, những thành công và thất bại của các đảng cầm quyền,
kể cả Đảng Cộng sản ở một số nước XHCN cũng cho thấy, khi nào xa rời
nguyên tắc này đều thất bại. Đối với chính đảng kiểu mới, đảng cách mạng
của giai cấp công nhân, lợi ích của đảng là lợi ích của giai cấp cơng nhân,
nhân dân lao động, đảng khơng có lợi ích nào khác ngồi lãnh đạo nhân dân
thơng qua Nhà nước và toàn xã hội xây dựng đất nước dân chủ, tự do, nhân
dân ấm no và hạnh phúc. Chính từ mục đích đó, từ trong bản chất của Đảng,
được nhân dân ủng hộ, vì thế khơng có con đường nào khác, chính đảng
cách mạng phải gắn bó máu thịt với nhân dân. Ngược lại, ở các quốc gia
khác, một đang hay đa đảng, để tranh thủ sự ủng hộ của người dân, các
chính đảng phải đưa ra khẩu hiệu, chương trình tranh cử cũng phải dựa trên
nguyện vọng của người dân, có thể chương trình đó là mỵ dân, nhất thời.
Thực tế này, người dân ở nhiều quốc gia đã chứng kiến.
Vì vậy, muốn lãnh đạo xã hội, muốn cầm quyền thì chính đảng phải gắn
với dân, tranh thủ người dân. Bên cạnh đó, sự gắn kết lẫn nhau giữa các
quốc gia trong thế giới đương đại, không chỉ được quy định bởi tính phụ
thuộc, bổ trợ lẫn nhau, mà hợp tác và cạnh tranh là xu thế tất yếu của tồn

cầu hóa, khu vực hóa. Sự khác biệt của chính đảng cách mạng với các đảng
phái chính trị khác, là xử lý hài hòa quan hệ dân tộc và quốc tế trong sáng.
III.

Sự vận dụng nguyên lý về xây dựng chính đảng kiểu mới vào thực tiễn
Việt Nam
Từ khi ra đời đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam đã trải qua 90 năm xây
dựng và trưởng thành, đã lãnh đạo nhân dân ta giành độc lập dân tộc từ chế
19


độ thực dân, phong kiến, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hịa, một
nhà nước cơng nơng đầu tiên ở Đông Nam Á, chấm dứt hàng thế kỷ phong
kiến, thực dân áp bức, bóc lột; tiếp tục đánh đuổi đế quốc, thực dân làm nên
những kỳ tích Điện Biên Phủ và mùa xuân 1975 trấn động địa cầu, để thống
nhất non sông. Và, cũng từ công cuộc đổi mới của Đảng, sau 35 năm đã đưa
Việt Nam đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử như ngày nay.
Có được những thành quả đó, trước hết là vì, Việt Nam có một chính
đảng kiểu mới, một Đảng cách mạng, do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và
rèn luyện, đã kế thừa và phát triển tư tưởng của Lênin về xây dựng đảng
kiểu mới, vận dụng sáng tạo vào thực tiễn Việt Nam. Điều đó thể thấy trên 3
vấn đề chính như sau:
- Từ thực tiễn bối cảnh thế giới và trong nước trước và sau chiến tranh thế
giới thứ 2, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm tìm ra con đường giải phóng đất
nước, giải phóng dân tộc, “ con đường cách mạng vơ sản”, thành lập nên
Đảng Lao động Việt Nam, sau này là Đảng Cộng sản Việt Nam, lấy Chủ
nghĩa Mác- Lênin làm cốt:” Đảng muốn vững thì phải có chủ nghĩa làm cốt,
trong đảng ai cũng phải hiểu, ai cũng phải làm theo chủ nghĩa ấy…Bây giờ
học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ nghĩa chân chính nhất, cách
mạng nhất là Chủ nghĩa Lênin”. Điểm sáng tạo cần nhấn mạnh ở đây, trước

hết là, tìm ra được con đường đúng đắn trong bối cảnh đó, Hồ Chí Minh
khơng lặp lại sai lầm của những nhà nho u nước trước đó, khơng máy móc
giáo điều trong điều kiện Việt Nam là nước thuộc địa nửa phong kiến, kinh
tế tiểu nơng là chính, chưa có phong trào cơng nhân, giai cấp cơng nhân quá
nhỏ bé. Người tập hợp được những cán bộ ưu tú yêu nước, giác ngộ Chủ
nghĩa Mác-Lênin để thành lập một chính đảng cách mạng kiểu mới, chính
đảng vơ sản - mang bản chất của giai cấp công nhân, lãnh đạo nhân dân
20