Quản lý hoạt động dạy học môn sinh học theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh tại các trường trung học phổ thông thành phố đà nẵng

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

LÊ HOÀI NAM

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN SINH HỌC THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM
CHẤT VÀ NĂNG LỰC HỌC SINH TẠI CÁC TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Đà Nẵng - Năm 2022


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

LÊ HOÀI NAM

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN SINH HỌC THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM
CHẤT VÀ NĂNG LỰC HỌC SINH TẠI CÁC TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Quang Sơn

Đà Nẵng - Năm 2022





iv
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.............................................................................................................................................i
THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU............................................................................................ii
INFORMATION RESEARCH RESULTS........................................................................................iii
MỤC LỤC.........................................................................................................................................................iv
DANH MỤC BẢNG.................................................................................................................................viii
MỞ ĐẦU............................................................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.............................................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.....................................................................................................................3
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................................3
4. Giả thuyết khoa học.......................................................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu....................................................................................................................3
6. Phƣơng pháp nghiên cứu.............................................................................................................4
7. Cấu trúc luận văn.............................................................................................................................4
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
SINH HỌC THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT VÀ NĂNG LỰC
HỌC SINH TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.....................................6
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu.......................................................................................................6
1.1.1. Những nghiên cứu ở nƣớc ngoài.....................................................................................6
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nƣớc......................................................................................7
1.2. Các khái niệm chính của đề tài....................................................................................................8
1.2.1. Quản lý.........................................................................................................................................8

1.2.2. Quản lý giáo dục......................................................................................................................9
1.2.3. Hoạt động dạy học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực của học
sinh......................................................................................................................................................................10
1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực
năng lực của học sinh..................................................................................................................................11
1.3. Lý luận về hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất

và năng lực học sinh ở trƣờng THPT.............................................................................................13
1.3.1. Mục tiêu dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng
lực của học sinh.............................................................................................................................................13
1.3.2. Nội dung dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng
lực của học sinh.............................................................................................................................................15
1.3.3. Phƣơng pháp và hình thức dạy học mơn Sinh học theo hƣớng phát triển
phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh..................................................................................18


v
1.3.4 Các điều kiện phục vụ dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm
chất và năng lực năng lực của học sinh..............................................................................................23
1.3.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển
phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh..................................................................................25
1.4. Quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất
và năng lực học sinh ở trƣờng THPT.............................................................................................27
1.4.1. Quản lý mục tiêu dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất
và năng lực của học sinh............................................................................................................................27
1.4.2. Quản lý nội dung dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất
và năng lực của học sinh............................................................................................................................28
1.4.3. Quản lý phƣơng pháp và hình thức dạy học mơn Sinh học theo hƣớng phát
triển phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh.......................................................................28
1.4.4. Quản lý các điều kiện phục vụ dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển

phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh..................................................................................30
1.4.5. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát
triển phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh.......................................................................31
1.5. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo
hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.................................................................32
1.5.1. Những yếu tố chủ quan......................................................................................................32
1.5.2. Những yếu tố khách quan.................................................................................................34
Tiểu kết chƣơng 1........................................................................................................................................34
2.1. Khái quát về quá trình khảo sát................................................................................................36
2.1.1. Mục tiêu khảo sát..................................................................................................................36
2.1.2. Nội dung khảo sát.................................................................................................................36
2.1.3. Phƣơng pháp khảo sát........................................................................................................36
2.1.4. Tổ chức khảo sát...................................................................................................................37
2.2. Khái quát về điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế-xã hội; giáo dục-đào tạo
thành phố Đà Nẵng....................................................................................................................................37
2.2.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................................................37
2.2.2. Tình hình kinh tế - xã hội..................................................................................................38
2.2.3. Tình hình giáo dục – đào tạo...........................................................................................40
2.2.4. Tình hình giáo dục THPT.................................................................................................40
2.3. Thực trạng hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm
chất và năng lực học sinh ở các trƣờng THPT thành phố Đà Nẵng.............................41


vi
2.3.1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động dạy học môn sinh
học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ở các trƣờng THPT thành
phố Đà Nẵng...................................................................................................................................................41
2.3.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển

phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh..................................................................................42
2.3.3. Thực trạng thực hiện nội dung dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển

phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh..................................................................................44
2.3.4. Thực trạng sử dụng phƣơng pháp và hình thức dạy học môn Sinh học theo
hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh.............................................47
2.3.5. Thực trạng các điều kiện phục vụ dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát
triển phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh.......................................................................51
2.3.6. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Sinh học theo hƣớng
phát triển phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh............................................................53
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển
phẩm chất và năng lực học sinh ở các trƣờng THPT thành phố Đà Nẵng...............54
2.4.1. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu dạy học môn Sinh học theo hƣớng
phát triển phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh............................................................54
2.4.2. Thực trạng quản lý thực hiện nội dung dạy học môn Sinh học theo hƣớng
phát triển phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh............................................................56
2.4.4. Thực trạng quản lý các điều kiện phục vụ dạy học môn Sinh học theo
hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh.............................................59
2.4.5. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Sinh học theo
hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực năng lực của học sinh.............................................60
2.5 . Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học theo hƣớng

phát triển phẩm chất và năng lực học sinh..................................................................................62
2.6. Đánh giá chung...................................................................................................................................63
2.6.1. Điểm mạnh...............................................................................................................................63
2.6.2. Hạn chế......................................................................................................................................63
2.6.3. Nguyên nhân của điểm mạnh và hạn chế..................................................................64
CHƢƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN SINH HỌC
THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT VÀ NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

66
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp............................................................................................66
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn...............................................................................66
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa..................................................................................66


vii
3.1.3. Ngun tắc đảm bảo tính hệ thống và tồn diện.....................................................66
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát
triển phẩm chất và năng lực học sinh ở các trƣờng THPT thành phố Đà Nẵng...67
3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về tầm
quan trọng của quản lý dạy học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ..
67
3.2.2. Biện pháp 2: Tổ chức cho giáo viên tự bồi dƣỡng nâng cao năng lực dạy
học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh cho giáo viên
ở các trƣờng THPT......................................................................................................................................70
3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn theo nghiên cứu bài học .

72
3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo và quản lý giáo viên thiết kế kế hoạch bài dạy môn
Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh...........................................73
3.2.5. Biện pháp 5: Chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp và đa dạng hình thức dạy học
mơn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh................................75
3.2.6. Biện pháp 6: Đổi mới hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học
sinh theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực.......................................................................78
3.2.7. Biện pháp 7: Tăng cƣờng đầu tƣ cơ sở vật chất, sử dụng thiết bị dạy học và
ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ trong hoạt động dạy học môn Sinh theo hƣớng
phát triển phẩm chất và năng lực học sinh........................................................................................81
3.3. Mối quan hệ giữa các biên pháp...............................................................................................83

3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất.............84
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm.......................................................................................................84
3.4.2. Nội dung khảo nghiệm.......................................................................................................84
3.4.3. Đối tƣợng khảo nghiệm.....................................................................................................85
3.4.4. Phƣơng pháp khảo nghiệm..............................................................................................85
3.4.5. Kết quả khảo nghiệm..........................................................................................................85
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ....................................................................................................89
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC...................................................................................................................................................PL 1


viii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT

CHỮ VIẾT TẮT

CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ

1

BGH

Ban giám hiệu

2

CBQL

Cán bộ quản lý

3

CNH-HĐH

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

4

CNTT

Cơng nghệ thơng tin

5

CSVC

Cơ sở vật chất

6

ĐTB

Điểm trung bình

7

ĐY

Đồng ý

8

GD

Giáo dục

9

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

10

GV

Giáo viên

11

HĐDH

Hoạt động dạy học

12

HS

Học sinh

13

HTDH

Hình thức dạy học

14

HTĐY

Hồn tồn đồng ý

15

HTKĐY

Hồn tồn khơng đồng ý

16
17

KĐY
KTĐG

Khơng đồng ý
Kiểm tra, đánh giá

18

KTH

Không thực hiện

19

PP

Phƣơng pháp

20

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

21

PTDH

Phƣơng tiện dạy học

22

PTKTDH

Phƣơng tiện kỹ thuật dạy học

23

PV

Phân vân

24

QL

Quản lý

25

QLGD

Quản lý giáo dục

26

RTX

Rất thƣờng xuyên

27

TBDH

Thiết bị dạy học

28

THPT

Trung học phổ thông

29

TT

Thỉnh thoảng

30

TX

Thƣờng xuyên


ix

DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu

Tên bảng

Trang

Bảng 2.1.

Tóm tắt mẫu khảo sát

37

Bảng 2.2.

Kết quả xếp loại hạnh kiểm và học lực cấp THPT

41

Bảng 2.3.

Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động
dạy học môn Sinh học theo phát triển phẩm chất và
năng lực
Thực trạng thực hiện mục tiêu dạy học môn Sinh học
theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực năng lực
học sinh
Đánh giá của CBQL và GV về thực trạng mức độ đồng
ý và thực hiện nội dung dạy học môn Sinh học theo
hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực năng lực học
sinh
Đánh giá của HS về thực trạng mức độ đồng ý nội dung
dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất
và năng lực năng lực học sinh sinh
Đánh giá của CBQL và GV về thực trạng mức độ đồng
ý và thực hiện phƣơng pháp dạy học môn Sinh học theo
hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực năng lực học
sinh
Đánh giá của HS về thực trạng mức độ đồng ý về
phƣơng pháp dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát

triển phẩm chất và năng lực năng lực học sinh
Đánh giá của CBQL và GV về thực trạng mức độ đồng
ý và thực hiện hình thức dạy học mơn Sinh học theo
hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực năng lực học sinh
Đánh giá của HS về thực trạng mức độ đồng ý về hình
thức dạy học mơn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm
chất và năng lực năng lực của học sinh
Thực trạng các điều kiện phục vụ dạy học môn Sinh học
theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực năng lực
học sinh
CBQL và GV đánh giá thực trạng kiểm tra đánh giá kết
quả dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm
chất và năng lực năng lực học sinh

41

Bảng 2.4.

Bảng 2.5.

Bảng 2.6.

Bảng 2.7.

Bảng 2.8.

Bảng 2.9.

Bảng 2.10.

Bảng 2.11.

Bảng 2.12.

43

45

46

48

49

50

51

52

53


x

Bảng 2.13.

54

Bảng 3.1.

HS đánh giá thực trạng kiểm tra đánh giá kết quả dạy
học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và
năng lực năng lực học sinh
Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu dạy học môn
Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực
năng lực của học sinh
Thực trạng quản lý thực hiện nội dung dạy học môn
Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực
năng lực học sinh
Thực trạng quản lý sử dụng phƣơng pháp và hình thức
dạy học mơn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất
và năng lực năng lực của học sinh
Thực trạng quản lý các điều kiện phục vụ dạy học môn
Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực
năng lực học sinh
Thực trạng quản lý kiểm tra đánh giá kết quả dạy học
môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng
lực năng lực của học sinh
Kết quả khảo sát tính cấp thiết của các biện pháp

Bảng 3.2.

Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp

87

Bảng 2.14.

Bảng 2.15.

Bảng 2.16.

Bảng 2.17.

Bảng 2.18.

55

56

58

59

61

86


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, do tốc độ phát triển của xã hội hết sức nhanh chóng với những biến đổi
liên tục và sự tăng khối lƣợng tri thức một cách nhanh chóng, đặc biệt trong các lĩnh vực
thông tin truyền thông, công nghệ vật liệu, điện tử tự động …, phƣơng pháp tiếp cận nội
dung dần trở nên lạc hậu. Để chuẩn bị cho thế hệ trẻ đối mặt và đứng vững trƣớc những
thách thức của đời sống, vai trò của giáo dục ngày càng trở nên quan trọng.

Nền giáo dục nƣớc ta cũng đang trong tiến trình đổi mới căn bản, tồn diện giáo

dục và đào tạo. Nếu nhƣ trƣớc đây giáo dục chú trọng mục tiêu giáo dục toàn diện cho
học sinh và giúp học sinh hình thành hệ thống kiến thức, kỹ năng, thái độ thì ngày nay,
điều đó vẫn cịn đúng, cịn cần nhƣng chƣa đủ.
Đổi mới căn bản, toàn diện giáo và đào tạo là một yêu cầu tất yếu trong sự nghiệp
đổi mới Giáo dục và Đào tạo ở nƣớc ta hiện nay. Vấn đề này đã đƣợc Hội nghị lần thứ 8
Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng Cộng sản Việt Nam (khóa XI) đã thơng qua Nghị quyết
số 29/NQ-TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 cũng đã chỉ rõ “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và
đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm
chất, năng lực của người học. Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo
hướng hiện đại; phát huy tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng
người học; khắc phục lối truyền thụ và áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy
cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để học sinh tự cập nhật và đổi mới tri
thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức
học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh
ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”; Quốc hội đã ban hành
Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28 tháng 11 năm 2014 về đổi mới chƣơng trình, sách
giáo khoa giáo dục phổ thơng, góp phần đổi mới căn bản, tồn diện giáo dục và đào tạo.
Ngày 27 tháng 3 năm 2015, Thủ tƣớng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 404/QĐTTg phê duyệt Đề án đổi mới chƣơng trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông. Mục tiêu
đổi mới đƣợc Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội quy định: “Đổi mới chương trình,
sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất
lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề
nghiệp; góp


2
phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển
toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hồ đức, trí, thể, mĩ và phát huy tốt nhất
tiềm năng của mỗi học sinh.”
Để thực hiện tốt Chƣơng trình Giáo dục phổ thơng 2018 cần thực hiện tốt
nhiệm vụ quản lý chất lƣợng dạy học trong Nhà trƣờng. Trong đó giáo viên là một

trong những nhân lực quyết định đến chất lƣợng hoạt động dạy học.
Môn Sinh học cấp trung học phổ thông, có vị trí và vai trị quan trọng, là một
trong những mơn khoa học thực nghiệm mang tính thực tế cao, gần gũi với học sinh và
đƣợc áp dụng nhiều trong các lĩnh vực của đời sống xã hội nhƣ sản xuất, môi trƣờng,
y học...Môn sinh học đã trở thành một trong những môn thi bắt buộc khối của khối B
(từ B00 - B08) trong kỳ thi xét tuyển đại học.
Thực tế, trong những năm qua ngành Giáo dục và Đào tạo thành phố Đà Nẵng
đã có nhiều cố gắng trong việc nâng cao chất lƣợng giáo dục, đặc biệt với bộ môn
Sinh học, kết quả học tập của học sinh đạt điểm khá, giỏi cũng dần đƣợc nâng lên
đáng kể, nhiều học sinh đạt giải trong các kỳ thi học sinh giỏi cấp Thành phố. Tuy
nhiên, việc tiếp cận và đổi mới hoạt động dạy học môn Sinh học vẫn cịn có những hạn
chế, vẫn cịn nhiều giáo viên giảng dạy theo phƣơng pháp truyền thống nhƣ: truyền
thụ kiến thức một chiều mà chƣa chú trọng đến việc áp dụng các phƣơng pháp dạy
học tích cực nhằm hƣớng đến phát triển phẩm chất và năng lực ngƣời học. Do đó, tiết
học diễn ra đơn điệu, gây nhàm chán, học sinh khơng hứng thú, ít có cơ hội thảo luận,
để tự tìm tịi và chiếm lĩnh kiến thức. Vì vậy đã ảnh hƣởng không nhỏ đến chất lƣợng
giáo dục, về phẩm chất và năng lực của học sinh.
Trong những năm gần đây công tác quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học
theo định hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh đƣợc các trƣờng quan
tâm. Tuy nhiên, vẫn cịn nhiều trƣờng làm quản lý theo theo thói quen cũ, chƣa chủ
động sáng tạo, linh hoạt trong tổ chức và quản lý dạy học theo định hƣớng phát triển
phẩm chất và năng lực ngƣời học.
Từ những lý do nêu trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học môn Sinh

học theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh tại các trường trung học
phổ thơng thành phố Đà Nẵng.” để nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng hoạt

động dạy học môn Sinh học tại các trƣờng trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng.

3
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động dạy học môn Sinh
học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ở trƣờng THPT, đề tài đề
xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển
phẩm chất và năng lực học sinh tại các trƣờng THPT thành phố Đà Nẵng nhằm góp
phần nâng cao chất lƣợng dạy học ở các nhà trƣờng.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học môn Sinh học tại các trƣờng trung học phổ thông.
3.2. Đối tƣợng nghiên cứu
Quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và
năng lực học sinh tại các trƣờng trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài khảo sát thực trạng, quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng
phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố
Đà Nẵng, trong thời gian 3 năm học 2019-2020, 2020-2021 và 2021-2022.
Đề tài đề xuất biện pháp cho Hiệu trƣởng các trƣờng THPT, thực hiện trong
giai đoạn 2022 – 2025
4. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm
chất và năng lực học sinh tại các trƣờng trung học phổ thơng thành phố Đà Nẵng cịn
bất cập. Một trong những nguyên nhân đó là cán bộ quản lý triển khai, hiện thực các
công văn hƣớng dẫn nhiệm vụ năm học và quản lý phƣơng pháp, hình thức tổ chức
dạy học, kiểm tra đánh giá theo hƣớng phát huy tính tích cực chƣa sát lý luận quản lý
giáo dục và thực tiễn chỉ đạo của cơ quan quản lý giáo dục. Nếu thực hiện các biện
pháp quản lý tác động đồng bộ đến các thành tố cấu trúc của hoạt động dạy học thì sẽ
nâng cao đƣợc hiệu quả hoạt động dạy học môn Sinh học đáp ứng với yêu cầu đổi mới
giáo dục hiện nay tại các trƣờng trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo


4
hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ở trƣờng trung học phổ thông.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo
hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ở các trƣờng THPT thành phố Đà
Nẵng.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo
hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ở các trƣờng THPT thành phố Đà
Nẵng.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận
Đề tài sử dụng các phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa lý thuyết.
Các phƣơng pháp này đƣợc sử dụng để phân chia đối tƣợng nghiên cứu thành các
phần nhỏ nhằm mục đích nghiên cứu các đặc điểm, tính chất của hoạt động dạy học
môn Sinh học, trên cơ sở đó xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn
Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ở các trƣờng trung học
phổ thơng thành phố Đà Nẵng.
6.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
Bao gồm: Phƣơng pháp quan sát, phƣơng pháp điều tra bằng phiếu hỏi. Các
phƣơng pháp nhằm thu thập thông tin thực tiễn để xây dựng cơ sở thực tiễn cho đề tài.
Bằng việc xây dựng hệ thống câu hỏi nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt
động dạy học môn Sinh học, cũng nhƣ các yếu tố ảnh hƣởng đến thực trạng quản lý
hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học
sinh ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng. Đây là căn cứ thực tiễn
cho để đề xuất giải pháp quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát
triển phẩm chất và năng lực học sinh THPT một cách hiệu quả, sát thực tế.
6.3. Phƣơng pháp thống kê toán học
Sử dụng các phƣơng pháp thống kê tốn học để phân tích tổng hợp, xử lý các

kết quả điều tra khảo sát.
7. Cấu trúc luận văn
- Mở đầu: Đề cập những vấn đề chung của cấu trúc đề cƣơng.
- Nội dung chính của luận văn gồm 3 chƣơng:


5
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo
hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ở trƣờng trung học phổ thông.
Chƣơng 2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng
phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố
Đà Nẵng.
Chƣơng 3. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng phát
triển phẩm chất và năng lực học sinh ở các trƣờng trung học phổ thông thành phố Đà
Nẵng.
- Kết luận và khuyến nghị
- Phụ lục
- Tài liệu tham khảo


6
NỘI DUNG
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN SINH HỌC THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM
CHẤT VÀ NĂNG LỰC HỌC SINH TẠI CÁC TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngồi
Trên thế giới đã có rất nhiều tác giả nghiên cứu về công tác quản lý giáo dục

nhƣ: “Những vấn đề quản lý trƣờng học” của tác giả P.V Zimin, M.I Kônđakốp. Nhà
giáo dục học Xô-viết V.A Xukhomlinxki khi tổng kết những kinh nghiệm quản lý
chuyên môn trong vai trò là Hiệu trƣởng nhà trƣờng, đã cho rằng “Kết quả hoạt động
của nhà trƣờng phụ thuộc rất nhiều vào công việc tổ chức đúng đắn các hoạt động dạy
học”. Cùng với nhiều tác giả khác, ông đã nhấn mạnh đến sự phân công, sự phối hợp
chặt chẽ, thống nhất và khoa học về công tác quản lý giữa Hiệu trƣởng và Phó hiệu
trƣởng để đạt đƣợc mục tiêu đề ra.
Dạy học thế nào để học sinh thích thú học tập và có thể lĩnh hội đƣợc tri thức.
Theo nhà sƣ phạm J.A.Comenxki Ơng cho rằng: “Giáo dục có mục đích đánh thức
năng lực nhạy cảm, phán đốn đúng đắn, phát triển nhân cách... Hãy tìm ra phƣơng
pháp cho giáo viên dạy ít hơn, học sinh học đƣợc nhiều hơn”.
Theo tác giả Tony Wagner trong cuốn “Cách biệt toàn cầu về thành quả giáo
dục” (nguyên tác: The Global Achivement Gap, bản tiếng Việt do Dtbooks phát hành
năm 2014) là cuốn sách tập hợp những bài viết nghiên cứu về giáo dục cũng đã chỉ ra
các yếu điểm của một số môi trƣờng giáo dục và học tập thụ động. Ông cho rằng nền
giáo dục của chúng ta đang phải đối mặt với sự lỗi thời. Thay vì dạy học sinh trở thành
những ngƣời có tƣ duy phản biện và có khả năng giải quyết vấn đề, chúng ta đang
khiến ngƣời trẻ tập trung vào việc chuẩn bị cho các kỳ thi và học theo kiểu ghi nhớ dữ
liệu.
Còn theo tác giả James W. Stigler và James Hiebert trong quyển “Best ideas
from the world’s teachers for improving Education in the classroom” (1999) cho rằng
“Việc học ở trƣờng sẽ không đƣợc cải thiện rõ rệt trừ khi chúng ta trao cho giáo viên


7
cơ hội và sự hỗ trợ mà họ cần để thúc đẩy nghề của mình bằng cách tăng hiệu quả của
phƣơng pháp họ sử dụng”. Đây đƣợc xem là một trong những tiền đề để xây dựng
một nền giáo dục tốt cho cả giáo viên và học sinh trên khắp thế giới, cuốn sách đƣa ra
những ý kiến và phƣơng pháp giảng dạy cho giáo viên, làm cách nào dạy cho có hiệu
quả, mang lại sự thích thú cho học sinh, cũng nhƣ nhiệt huyết của giáo viên.

1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước
Quản lý hoạt động dạy học theo hƣớng phát triển phẩm chất và năng lực có thể
kể đến một số cơng trình nghiên cứu nhƣ: Tác giả Đặng Quốc Bảo với cuốn “Quản lý,
quản lý giáo dục tiếp cận từ những mơ hình” [2]; “Những khái niệm cơ bản về quản lý
giáo dục” của tác giả Nguyễn Ngọc Quang [22]. Đó là những tài liệu mà trong đó trình
bày về khái niệm quản lý, quản lý giáo dục và quản lý giáo dục đƣợc tiếp cận từ
những mơ hình, trong đó có đề cập đến dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực.
Theo tác giả Lê Thị Thu Thanh, Phạm Phƣơng Tâm có bài viết “Quản lý hoạt động
dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh trong nhà trƣờng phổ thơng”, Tạp
chí Giáo dục, số 492 (Kỳ 2-12/2020), tr 46-50. Bài báo nêu ra rằng: Trong bối cảnh đổi
mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, quản lý chất lƣợng dạy học là một trong những nội
dung quan trọng khơng thể thiếu đƣợc trong tồn bộ quy trình quản lý phát triển nhà
trƣờng phổ thơng. Xác định chất lƣợng dạy học là minh chứng rõ nét về vai trò, năng
lực, trách nhiệm và hiệu quả của hiệu trƣởng các nhà trƣờng. Do vậy, nghiên cứu và tiếp
cận mơ hình quản lý phù hợp là chìa khóa cho các nhà quản lý thực hiện các chức năng
quản lý hoạt động dạy học của nhà trƣờng. Tổ chức dạy học giúp học sinh (HS) hình
thành và phát triển năng lực không phải là mới, tuy nhiên quá trình tổ chức dạy học để
thể hiện đƣợc rõ nét việc phát huy năng lực cá nhân, tạo điều kiện cho HS phát huy đƣợc
tính sáng tạo và phối hợp, tƣơng trợ lẫn nhau trong học tập ở mỗi đơn vị kiến thức, mỗi
tiết học, hoạt động giáo dục vẫn còn những vấn đề cần bàn đến. Quản lý hoạt động dạy
học (HĐDH) theo tiếp cận năng lực ngƣời học là phù hợp và cần đƣợc quan tâm trong
đổi mới dạy học và nâng cao chất lƣợng dạy học các trƣờng phổ thơng hiện nay [26].

Các cơng trình nghiên cứu của các tác giả nêu trên, là những cơng trình nghiên
cứu vô cùng giá trị cả về mặt lý luận và thực tiễn. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận các
cơng trình nghiên cứu trƣớc, tác giả tiến hành nghiên cứu cơ sở lý luận, khảo sát thực


8
tiễn và đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Sinh học theo hƣớng

phát triển phẩm chất và năng lực học sinh ở các trƣờng trung học phổ thơng thành phố
Đà Nẵng. nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục nói chung và bộ mơn Sinh học
nói riêng.
1.2. Các khái niệm chính của đề tài
1.2.1. Quản lý
Theo tác giả Lê Quang Sơn: “Quản lý là q trình thực hiện các cơng việc xây
dựng kế hoạch hành động (bao gồm cả xác định mục tiêu cụ thể, chế định kế hoạch,
quy định tiêu chuẩn đánh giá và thể chế hóa), sắp xếp tổ chức (bố trí tổ chức, phối hợp
nhân sự, phân công công việc, điều phối nguồn lực tài chính và kỹ thuật, …), chỉ đạo,
điều hành, kiểm soát và đánh giá kết quả, sửa chữa sai sót (nếu có) để bảo đảm hồn
thành mục tiêu của tổ chức đã đề ra”[25, tr.2].
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý trong
việc huy động phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân
lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài nƣớc (chủ yếu là nội lực) một cách tối ƣu nhằm đạt
mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất”[16, tr.22].
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí – Nguyễn Thị Mỹ Lộc định nghĩa về quản lý là
“Q trình tác động có chủ hƣớng, có chủ đích của chủ thể quản lý (ngƣời quản lý)
đến khách thể (ngƣời bị quản lý) – trong một tổ chức – nhằm làm cho tổ chức vận
hành và đạt đƣợc mục đích của mình”[8, tr.30].
Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Quản lý là một quá trình tác động gây ảnh hƣởng
của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý nhằm đạt mục tiêu chung”[3, tr.176].
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang “ Quản lý là sự bảo đảm hoạt động của hệ
thống trong điều kiện có biến đổi liên tục của hệ thống và môi trƣờng, là chuyển hệ
thống đến trạng thái mới thích ứng với hồn cảnh mới”[22, tr.32].
Còn theo Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ: “Quản lý là một quá trình định hƣớng,
quá trình có mục tiêu, quản lý có hệ thống là quá trình tác động đến hệ thống nhằm đạt
đƣợc những mục tiêu nhất định. Những mục tiêu này đặc trƣng cho trạng thái mới của
hệ thống mà ngƣời quản lý mong muốn”[14, tr.225].
Từ những khái niệm về quản lý trên, tác giả hiểu rằng: “Quản lý là q trình tác
động có định hƣớng, có mục đích, có tổ chức và có kế hoạch của chủ thể quản lý đến