(Luận Văn) Thực Trạng Và Giải Pháp Nâng Cao Nhận Thức Của Người Dân Về Vấn Đề Quản Lý Rác Thải Sinh Hoạt Dựa Vào Cộng Đồng Tại Các Xã Nông Thôn Mới Huyện Đại Từ
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.17 MB, 77 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
------------------------------------
NGUYỄN THANH PHONG
lu
an
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
va
n
NÂNG CAO NHẬN THỨC CỦA NGƯỜI DÂN
gh
tn
to
VỀ VẤN ĐỀ QUẢN LÝ RÁC THẢI SINH HOẠT DỰA
p
ie
VÀO CỘNG ĐỒNG TẠI CÁC XÃ NÔNG THÔN MỚI
HUYỆN ĐẠI TỪ - TỈNH THÁI NGUYÊN
d
oa
nl
w
do
oi
m
ll
fu
an
v
an
lu
nh
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG
at
z
z
@
om
l.c
ai
gm
an
Lu
Thái Nguyên - 2014
n
va
a
th
c
si
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
------------------------------------
NGUYỄN THANH PHONG
lu
an
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
va
n
NÂNG CAO NHẬN THỨC CỦA NGƯỜI DÂN
p
ie
gh
tn
to
VỀ VẤN ĐỀ QUẢN LÝ RÁC THẢI SINH HOẠT DỰA
VÀO CỘNG ĐỒNG TẠI CÁC XÃ NÔNG THÔN MỚI
d
oa
nl
w
do
HUYỆN ĐẠI TỪ - TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Khoa học Môi trường
oi
m
ll
fu
an
v
an
lu
Mã ngành: 60 44 03 01
nh
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG
at
z
z
@
om
l.c
ai
gm
Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Chí Hiểu
an
Lu
Thái Nguyên - 2014
n
va
a
th
c
si
i
LỜI CAM ĐOAN
Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai cơng
bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Tác giả
an
lu
n
va
p
ie
gh
tn
to
d
oa
nl
w
do
oi
m
ll
fu
an
v
an
lu
nh
at
z
z
@
om
l.c
ai
gm
an
Lu
n
va
a
th
c
si
iv
LỜI CÁM ƠN
Để có được thành quả như ngày hơm nay, Tôi xin chân thành cám ơn Trường
Đại học Nông lâm Thái Ngun, đã tạo điều kiện để Tơi có cơ hội được học tập và
nghiên cứu tại Trường.
Tôi xin gửi lời cám ơn chân thành và sâu sắc đến quý thầy cô Khoa Khoa học
Môi trường - Trường Đại học Nơng lâm Thái Ngun, đã tận tình truyền đạt kiến thức,
hướng dẫn Tơi trong suốt q trình học tập và nghiên cứu.
Đặc biệt, Tôi xin bày tỏ lời cám ơn chân thành và sâu sắc đến TS. Nguyễn Chí Hiểu cán bộ hướng dẫn khoa học, người đã tận tình chỉ bảo và giúp đỡ Tơi hồn thành luận
lu
văn này.
an
Tôi xin gửi lời cám ơn đến Lãnh đạo và cán bộ của UBND huyện Đại Từ, các
n
va
và số liệu phục vụ cho luận văn; Cảm ơn Lãnh đạo và các Cán bộ của UBND các xã,
đã nhiệt tình hỗ trợ tơi trong suốt q trình thực hiện nghiên cứu trên địa bàn.
p
ie
gh
tn
to
phịng ban chun mơn huyện Đại Từ, nơi đề tài thực hiện nghiên cứu, đã tạo điều
kiện giúp đỡ Tơi trong suốt q trình học tập, nghiên cứu và hỗ trợ thu thập các tài liệu
w
do
Cuối cùng, Tôi muốn bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình, người thân và
bạn bè đã ln ủng hộ, động viên và giúp đỡ cho Tơi trong q trình học tập cũng như
d
oa
nl
thực hiện luận văn.
v
an
lu
Thái Nguyên, ngày 30 tháng 09 năm 2014
Tác giả
oi
m
ll
fu
an
nh
at
z
z
@
om
l.c
ai
gm
an
Lu
n
va
a
th
c
si
v
MỤC LỤC
an
lu
n
va
Mở đầu
Chương 1: Tổng quan tài liệu nghiên cứu
1.1 Cơ sở khoa học của đề tài
1.1.1 Cơ sở pháp lý
1.1.2 Cơ sở lý luận của đề tài
1.2 Cơ sở thực tiễn của đề tài
1.2.1 Một số kết quả nghiên cứu về quản lý môi trường dựa vào cộng đồng
1.2.2 Một số ứng dụng về quản lý môi trường dựa vào cộng đồng
Chương 2: Nội dung – Phương pháp nghiên cứu
2.1 Đối tượng phạm vi nghiên cứu
2.2 Nội dung nghiên cứu
2.3 Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận
3.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội huyện Đại Từ và 6 xã nghiên cứu
3.1.1 Điều kiện tự nhiên huyện Đại Từ
3.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội huyện Đại Từ
3.1.3 Điều kiện tự nhiên – Kinh tế xã hội 6 xã nghiên cứu
3.1.4 Kết quả thực hiện các tiêu chí xây dựng Nơng thơn mới tại 6 xã
nghiên cứu đến tháng 12/2013
3.2 Hiện trạng môi trường trong việc phân loại, thu gom và xử lý RTSH
3.2.1 Thực trạng việc phân loại thu gom rác thải sinh hoạt của người dân
3.2.2 Một số mơ hình thu gom rác thải sinh hoạt
3.2.3 Thực trạng việc xử lý rác thải sau thu gom của địa phương
3.3 Thực trạng quản lý Nhà nước về môi trường
3.3.1 Hiện trạng công tác tổ chức quản lý môi trường và thu gom RTSH
3.3.2 Các chương trình vận động sự tham gia của người dân
3.4 Nhận thức, thái độ của người dân trong việc phân loại, thu gom và xử lý rác
thải sinh hoạt
3.4.1 Đánh giá nhận thức người dân về việc phân loại, thực hiện, cách thức
xử lý RTSH theo tiêu chí tuổi
3.4.2 Đánh giá về mức độ hài lịng của người dân về vấn đề RTSH và
VSMT qua tiêu chí Nghề nghiệp
3.4.3 Đánh giá về trình độ học vấn và thu nhập người dân đến việc phân
loại, xử lý rác thải sinh hoạt
3.4.4 Đánh giá về phản ứng người dân khi thấy người khác bỏ rác bừa bãi;
Và đánh giá các chương trình VSMT qua tiêu chí Nghề nghiệp
3.5 Đề xuất một số giải pháp
Kết luận và Kiến nghị
Tài liệu tham khảo
p
ie
gh
tn
to
Trang
1
4
4
4
5
8
8
11
21
21
21
22
24
24
24
26
29
w
do
d
oa
nl
33
37
37
47
50
51
51
52
oi
m
ll
fu
an
v
an
lu
nh
53
at
z
54
z
@
ai
gm
57
om
l.c
57
an
Lu
59
62
64
66
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
vi
DANH MC CC CH VIT TT
an
lu
n
va
B Ti nguyờn v Mụi trường
BVMT
Bảo vệ mơi trường
CNH – HĐH
Cơng nghiệp hóa – Hiện đại hóa
CBEM
Quản lý mơi trường dựa vào cộng đồng
ĐVT
Đơn vị tính
HTX
Hợp tác xã
KTXH
Kinh tế xã hội
NTM
Nơng thơn mới
PTCĐ
Phát triển cộng đồng
gh
tn
to
BTNMT
QLMT
Quản lý môi trường
p
ie
RTSH
UBND
VSMT
Trung tâm
Uỷ ban nhân dân
d
oa
nl
w
do
TT
Rác thải sinh hot
V sinh mụi trng
oi
m
ll
fu
an
v
an
lu
nh
at
z
z
@
om
l.c
ai
gm
an
Lu
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
v
DANH MC BNG
S hiu bng
Tiờu bng
Trang
Bng 3.1
Tỡnh hỡnh c bản tại các xã nghiên cứu
30
Bảng 3.2
Tổng hợp kết quả thực hiện các tiêu chí Nơng thơn mới
33
trên địa bàn 6 xã nghiên cứu
Kết quả tổng hợp 5 chỉ tiêu môi trường tại 6 xã nghiên cứu
35
Bảng 3.4
Thực trạng quản lý, thu gom RTSH tại 6 xã nghiên cứu
37
Bảng 3.5
Tổng hợp khối lượng và tỷ lệ RTSH theo nguồn gốc phát
42
an
lu
Bảng 3.3
sinh tại 6 xã nghiên cứu
va
n
Bảng 3.6
Thành phần chính rỏc thi sinh hot
43
p
ie
gh
tn
to
d
oa
nl
w
do
oi
m
ll
fu
an
v
an
lu
nh
at
z
z
@
om
l.c
ai
gm
an
Lu
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
vi
DANH MC HèNH
S hiu hỡnh
Tiờu hỡnh
Trang
Bn hnh chớnh huyện Đại Từ
24
Hình 3.2
Biểu đồ về tỷ lệ chất thải theo nguồn gốc phát sinh
42
Hình 3.3
Mơ hình khung phân tích
46
Hình 3.4
Mơ hình Tổ thu gom RTSH tại 3 xã Tân Thái, Bản Ngoại và
Văn n
47
Hình 3.5
Mơ hình HTX dịch vụ VSMT tại 3 xã Cù Vân, Hà Thượng
48
an
lu
Hình 3.1
và La Bằng
va
n
Hình 3.6
gh
tn
to
Hình 3.7
p
ie
Hình 3.9
49
Tầm quan trọng trong việc phân loại RTSH theo tiêu chí
Tuổi
54
Biết cách và Thực hiện phân loại RTSH theo tiêu chí Tuổi
55
d
oa
nl
w
do
Hình 3.8
Mơ hình thu gom rác thải từ các hoạt động sản xuất nông
nghiệp tại các xã Hà Thượng, La Bằng
56
Mức độ hài lòng của người dân về vấn đề RTSH và VSMT
qua tiêu chi Nghề nghiệp
57
Hình 3.11
Ảnh hưởng tiêu chí Trình độ học vấn đến việc phân loại, thu
gom, xử lý RTSH
58
Hình 3.12
Ảnh hưởng tiêu chi Thu nhập đến việc phân loại, thu gom,
Hình 3.10
m
ll
fu
an
v
an
lu
Cách thức thực hiện phân loại RTSH theo tiêu chí Tuổi
nh
Đánh giá về phản ứng người dân khi thấy xả rác bừa bãi và
60
at
Hình 3.13
oi
xử lý RTSH
58
z
z
Đánh giá các chương trình VSMT qua tiờu chớ Ngh nghip
@
ti 6 xó nghiờn cu
om
l.c
ai
gm
an
Lu
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
1
M U
Tớnh cp thit ca ti
Nụng thụn Vit Nam là chủ đề lớn. Trong thời kỳ đổi mới đến nay vì những lý
do chủ quan và khách quan, nơng thôn chưa đạt được kỳ vọng trong phát triển kinh tế
xã hội và bảo vệ môi trường. Để thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, chiến lược phát triển
chưa hợp lý giữa thành thị và nông thôn. Đảng ban hành nghị quyết số 26-NQ/TW về
“Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng chương trình nơng thơn mới”[2].
“Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng chương trình nơng thơn mới” giai
an
lu
đoạn 2010-2020 được Chính phủ quyết định phê duyệt ngày 04/06/2010 với nhiều
mục tiêu, tiêu chí cụ thể, trong đó có tiêu chí về mơi trường nơng thơn. Tuy nhiên,
n
va
“Chương trình Nơng thơn mới” gặp rất nhiều khó khăn, cho đến nay rất nhiều địa
phương chưa thể đạt được tiêu chí thứ 17 này. Chính vì vậy, tiêu chí này cần được
quan tâm đánh giá và đề xuất một số giải pháp kịp thời hỗ trợ kịp thời.
p
ie
gh
tn
to
nông thôn Việt Nam với đặc thù là “Làng, Xã” mang phong tục, tập quán, kinh tế xã
hội riêng. Do vậy việc triển khai thực hiện tiêu chí 17 và đặc biệt là chỉ tiêu thứ 5 (đó
là “Chất thải, nước thải được thu gom và xử lý theo quy định” trong tiêu chí 17 của
w
do
Những năm gần đây, Thái Nguyên là một trong những tỉnh đi đầu trong việc
d
oa
nl
phát triển công nghiệp, cùng với quá trình tăng trưởng kinh tế, xu hướng đơ thị hóa
đang ngày càng diễn ra mạnh mẽ, tỉ lệ dân cư gia tăng làm tăng lượng rác thải sinh
hoạt, tạo khó khăn cho cơng tác thu gom và xử lý. Theo báo cáo của Công ty cổ phần
v
an
lu
m
ll
fu
an
môi trường và cơng trình đơ thị Thái Ngun về cơng tác quản lý mơi trường đơ thị
năm 2010 [4] thì: Mỗi ngày trên địa bàn tỉnh có khoảng 800 tấn chất thải các loại, tuy
nhiên trong số này thì chỉ có 70% – 75% được thu gom và xử lý, số cịn lại chưa được
oi
thu gom xử lý tốt, nó tồn tại ở các khu dân cư nông thôn. Ở huyện Đại Từ, trung bình
mỗi ngày có 20% (khoảng 15 tấn) lượng rác thải chưa được xử lý, thu gom. Tại một số
vùng trong tỉnh, do ý thức bảo vệ môi trường của người dân chưa cao, việc phân loại
nh
at
z
rác chưa được thực hiện và hành vi vứt rác bừa bãi khơng đúng nơi quy định đã gây rất
nhiều khó khăn trong việc thu gom của đội ngũ nhân viên môi trường (Nguồn: Công ty
z
@
gm
dịch vụ VSMT Đại Từ, Báo cáo công tác quản lý môi trường năm 2012 [5]).
om
l.c
ai
Môi trường ln đóng vai trị rất quan trọng trong đời sống con người. Nó đảm
nhận các chức năng chính như: Cung cấp tài nguyên, không gian sống và là nơi chứa
an
Lu
đựng rác thải. Môi trường xanh sạch không chỉ đơn thuần tạo nên vẻ mỹ quan cho xã
hội mà còn ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe của con người. Tuy nhiên, trong hoạt
n
va
động sống thường ngày, con người đã thải ra môi trường một khối lượng rác rất lớn và
ngày càng nhiều. Điều này đã làm cho môi trường ang b ụ nhim nghiờm trng.
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
2
Rỏc thi l mt trong nhng nguyờn nhõn trc tip gây ra ô nhiễm môi trường
nếu chúng ta không biết quản lý một cách đúng đắn, nó đang trở thành một vấn đề nan
giải mà xã hội đang quan tâm hiện nay. Nhưng nếu chúng ta biết cách quản lý và tận
dụng thì rác thải sẽ trở thành nguồn tài ngun có giá trị thơng qua việc tái chế, tái sử
dụng, đồng thời tạo ra thu nhập cho người dân. Trong các chủ thể tham gia quản lý rác
thải, cộng đồng có vai trị rất quan trọng. Xuất phát từ những vấn đề đó Tác giả đã
quyết định chọn đề tài nghiên cứu “Thực trạng và giải pháp nâng cao nhận thức của
người dân về vấn đề quản lý rác thải sinh hoạt dựa vào Cộng đồng tại các xã Nông
thôn mới huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên”.
Mục tiêu, ý nghĩa của đề tài
lu
an
Mục tiêu tổng quát
n
va
Nghiên cứu thực trạng môi trường và đề xuất giải pháp nâng cao nhận thức
người dân về vấn đề quản lý RTSH dựa vào cộng đồng tại 6 xã đang thực hiện chương
gh
tn
to
trình Nơng thôn mới.
Mục tiêu cụ thể
p
ie
w
do
Nghiên cứu hiện trạng môi trường và công tác quản lý môi trường trong việc
phân loại, thu gom, xử lý RTSH tại 6 xã đang thực hiện chương trình Nơng thơn mới.
d
oa
nl
Đánh giá nhận thức và thái độ của người dân trong việc phân loại, thu gom, xử
v
an
lu
lý RTSH, trên cơ sở đó làm rõ vai trị của các cơ quan chức năng, cơ quan truyền
thơng trong việc quản lý môi trường.
fu
an
Đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao nhận thức, từ đó góp phần
thay đổi hành vi của người dân về vấn đề quản lý rác thải sinh hoạt, rác thải nguy hại
oi
Ý nghĩa lý luận
m
ll
đồng ruộng, hạn chế ô nhiễm môi trường và tăng cường tái sử dụng nguyên liệu.
nh
Việc nghiên cứu “Thực trạng và giải pháp nâng cao nhận thức của người dân
về vấn đề quản lý rác thải sinh hoạt dựa vào Cộng đồng tại các xã Nông thôn mới
huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên”, trong bối cảnh kinh tế cũng như xã hội ngày càng
at
z
z
@
phát triển, đó là mong muốn thực hiện của Tác giả:
gm
Qua đó, nắm bắt được phương pháp nghiên cứu, cách nêu vấn đề và giải quyết
ai
om
l.c
vấn đề. Thu thập những thơng tin định tính và định lượng. Đóng góp một phần nào đó
cho hệ thống lý luận và phương pháp.
an
Lu
Phát hiện những mặt tích cực và hạn chế, những mặt tiêu cực của người dân
trong việc phân loại, thu gom và xử lý rác thi sinh hot. Cho thy c ý thc cng
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
3
ng ca ngi dõn hin nay qua nhn thc, thỏi độ và hành vi của người dân về vấn
đề này.
Thông qua đó có những giải pháp kịp thời.
Ý nghĩa thực tiễn:
Việc nghiên cứu đề tài là một cơ hội để Tác giả được thực tập và hiểu rõ hơn về
phương pháp nghiên cứu xã hội học. Đề tài này cho thấy rõ thái độ, nhận thức của
người dân trong việc bảo vệ môi trường thông qua việc phân loại, thu gom và xử lý rác
thải sinh hoạt. Cung cấp những thông tin và giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa nhận
thức của người dân trong việc bảo vệ môi trường.
an
lu
Đề tài mang tính chất khảo sát, thăm dị về nhận thức và thái độ của người dân
về vấn đề ô nhiễm môi trường thông qua việc phân loại, thu gom rác thải sinh hoạt
n
va
hàng ngày và qua công tác xử lý rác thải sinh hoạt, quản lý rác thải sinh hoạt.
gh
tn
to
Qua đề tài Tác giả cũng đề ra những biện pháp giúp địa phương tham khảo
trong việc quản lý và hướng dẫn người dân trong việc phân loại, thu gom và xử lý rác
p
ie
thải sinh hoạt. Qua đó cũng đề xuất một số khuyến nghị để địa phương tạo điều kiện
và cung cấp kiến thức về môi trường giúp cho người dân nâng cao nhận thức, có trách
nhiệm với mơi trng qua nhng hnh ng c th.
d
oa
nl
w
do
oi
m
ll
fu
an
v
an
lu
nh
at
z
z
@
om
l.c
ai
gm
an
Lu
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
4
Chng 1
TNG QUAN TI LIU NGHIấN CU
1.1
C s khoa hc của đề tài
1.1.1 Cơ sở pháp lý của đề tài
Ở Việt Nam đã hình thành khung pháp lý chính sách liên quan tới công tác
quản lý chất thải được các cơ quan nhà nước ban hành dưới dạng văn bản quy phạm
pháp luật. Các văn bản hướng dẫn, pháp lệnh, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch,…Tùy
theo phân cấp, quyền hạn các cấp quản lý địa phương ban hành văn bản quy định, quy
chế…
lu
an
Luật Bảo vệ môi trường ngày 29 tháng 11 năm 2005;
n
va
Quyết định số 17/2001/ QĐ - BXD ngày 07/08/2001 của Bộ Xây Dựng định
gh
tn
to
mức dự toán chuyên nghành vệ sinh môi trường - công tác thu gom vận chuyển, xử lí
rác thải.
p
ie
Quyết định số 22/2006 QĐ-BTNMT ngày 18/12/2006 của Bộ Tài nguyên và
Môi trường về việc áp dụng TCVN về môi trường.
w
do
Nghị định 59/2007/ NĐ - CP ngày 09/04/2007 về quản lí chất thải rắn.
d
oa
nl
Nghị định số 29/2011/NĐ-CP ngày 18/04/2011 quy định về đánh giá môi
trường chiến lược ĐTM và cam kết BVMT.
fu
an
v
an
lu
Quyết định số 08/2005/QĐ-BYT ngày 11/3/2005 của Bộ trưởng Bộ Y tế về
việc ban hành Tiêu chuẩn ngành: Tiêu chuẩn vệ sinh đối với các loại nhà tiêu.
m
ll
Chỉ thị số 36/2008/CT - BNN ngày 20/02/2008 của Bộ Nông nghiệp và Phát
triển Nông thôn về việc tăng cường các hoạt động bảo vệ môi trường trong Nông
nghiệp và Phát triển Nông thôn.
oi
nh
Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP ngày 28/10/2008 của Chính phủ ban hành
at
Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW xác định
z
nhiệm vụ xây dựng “Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới”.
Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16/4/2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc
z
@
gm
ban hành Bộ tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới.
om
l.c
ai
Quyết định số 800/QĐ-TTg, ngày 04/6/2010 của Thủ tướng Chính phủ phê
duyệt Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 20102020.
Lu
an
Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 5/8/2008 Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành
Trung ương khố X về nơng nghip, nụng dõn, nụng thụn.
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
5
Thụng t s 54/2009/TT-BNNPTNT ngy 21/8/2009 ca B Nụng nghip và
Phát triển nông thôn hướng dẫn thực hiện Bộ tiêu chí quốc gia.
Thơng tư số 174/2009/TT-BTC ngày 08/9/2009 của Bộ Tài chính hướng dẫn cơ
chế huy động và quản lý các nguồn vốn tại 11 xã thực hiện Đề án "Chương trình xây
dựng thí điểm mơ hình nơng thơn mới thời kỳ cơng nghiệp hố, hiện đại hố"
Thơng tư số 31/2009/TT-BXD ngày 10/9/2009 của Bộ Xây dựng ban hành tiêu
chuẩn quy hoạch xây dựng nông thôn.
Thông tư số 32/2009/TT-BXD ngày 10/9/2009 của Bộ Xây dựng ban hành quy
chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch xây dựng nông thôn.
Thông tư số 09/2010/TT-BXD ngày 04/8/2010 của Bộ Xây dựng về quy định
an
lu
việc lập nhiệm vụ, đồ án quy hoạch và quản lý quy hoạch xây dựng xã nông thôn mới.
n
va
gh
tn
to
1.1.2 Cơ sở lý luận của đề tài
1.1.2.1 Những khái niệm chung
Khái niệm cộng đồng
p
ie
Theo GS.TS. Tô Duy Hợp và cộng sự (2000) [7]: “Cộng đồng là một thực thể
xã hội có cơ cấu tổ chức, là một nhóm người cùng chia sẻ và chịu sự rang buộc bởi
các đặc điểm và lợi ích chung được thiết lập thơng qua tương tác và trao đổi giữa các
w
do
d
oa
nl
thành viên”.
Khái niệm sự tham gia của cộng đồng
v
an
lu
“Sự tham gia của cộng đồng là việc một cộng đồng được tham gia tư vấn ý
kiến, tỏ thái độ và mối quan tâm của họ về những kế hoạch, dự án hay quy định của
m
ll
fu
an
Nhà nước trong cơng tác bảo vệ mơi trường cịn thiết thực hơn cả, đó là những hành
động của chính họ trong việc tham gia bảo vệ môi trường”. Sự tham gia của Cộng
đồng trong công tác bảo vệ môi trường thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, mỗi
oi
cá nhân có thể tham gia bảo vệ mơi trường như: Giữ gìn vệ sinh mơi trường, khơng có
hành vi gây nguy hại đến môi trường sống, thực hiện tốt các nghĩa vụ bảo vệ mơi
nh
at
trường … Bên cạnh đó họ có thể gián tiếp tham gia bảo vệ môi trường qua các hoạt
z
động: tuyên truyền, giáo dục những người xung quanh bảo vệ môi trường, lên án
những hành vi làm ô nhiễm môi trường, đóng góp ý kiến với cơ quan chức năng …
z
@
gm
Mức độ và loại hình tham gia của cộng đồng ở từng vùng mang tính đặc trưng riêng,
om
l.c
ai
đặc biệt cịn tùy thuộc tâm lý, trình độ dân trí và khả năng nhận thức những vấn đề liên
quan đến ý kiến tham vấn, đóng góp của cộng đồng.
an
Lu
Khái niệm rác thải sinh hoạt
Rác thải là những vật chất được thải bỏ, phát sinh trong quá trình hoạt động
sinh hoạt, sản xuất, ăn uống … của con người. Lưu lượng nhiều hay ớt ph thuc vo
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
6
nhiu yu t nh tng trng, phỏt trin kinh t xã hội, đẩy mạnh sản xuất … và nhận
thức cũng như hành vi của con người.
Khái niệm quản lý rác thải sinh hoạt
Quản lý rác thải sinh hoạt là việc thu gom, vận chuyển, xử lý, tái chế, loại bỏ
hay thẩm tra các vật liệu chất thải. Quản lý chất thải thường liên quan đến những vật
chất do hoạt động của con người sản xuất ra, đồng thời đóng vai trò giảm bớt ảnh
hưởng của chúng đến sức khỏe con người, môi trường hay mỹ quan. Phân loại, quản lý
chất thải cũng góp phần phục hồi một số nguồn tài nguyên lẫn trong chất thải, tái sử
dụng có hiệu quả phục vụ sản xuất.
Khái niệm quản lý rác thải sinh hoạt dựa vào cộng đồng
an
lu
Là phương thức bảo vệ môi trường trên cơ sở một vấn đề môi trường cụ thể ở
địa phương, thông qua việc tập hợp các cá nhân và tổ chức cần thiết để giải quyết vấn
n
va
gh
tn
to
đề đó. Phương pháp này sử dụng các cơng cụ sẵn có để tập trung cải tạo hoặc bảo vệ
một tài ngun nào đó hay tạo ra lợi ích về mơi trường như dự án tái tạo năng lượng,
p
ie
phục hồi lưu vực ..., và đồng quản lý tài ngun đó thơng qua sự hợp tác giữa các đối
tác chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư.
Khái niệm phát triển bền vững
w
do
Phát triển bền vững là một khái niệm mới, nhằm định nghĩa một sự phát triển
d
oa
nl
về mọi mặt trong hiện tại mà vẫn phải đảm bảo sự tiếp tục phát triển trong tương lai
xa. Khái niệm này hiện đang là mục tiêu hướng tới của nhiều Quốc gia trên thế giới,
mỗi Quốc gia sẽ dựa theo đặc thù kinh tế, xã hội, chính trị, địa lý, văn hóa … riêng để
v
an
lu
m
ll
fu
an
hoạch định chiến lược phù hợp nhất. Có thể hiểu, phát triển bền vững là “Sự phát triển
có thể đáp ứng được những nhu cầu hiện tại mà không ảnh hưởng tồn tại đến những
khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai”.
oi
1.1.2.2 Mục tiêu xây dựng nông thôn mới
Xây dựng cộng đồng xã hội văn minh, có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội ngày
nh
at
càng hoàn thiện; cơ cấu kinh tế hợp lý, các hình thức tổ chức sản xuất tiên tiến.
Gắn nơng nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ và du lịch; gắn phát
z
z
@
triển nông thôn với đô thị theo qui hoạch; từng bước thực hiện cơng nghiệp hố - hiện
đại hố nơng nghiệp, nơng thơn.
gm
l.c
ai
Xây dựng xã hội nơng thơn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc;
om
trình độ dân trí được nâng cao; mơi trường sinh thái được bảo vệ.
Hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống
vật chất và tinh thần của người dân không ngừng được cải thiện và nâng cao.
1.1.2.3 Đặc trưng của Nông thôn mi thi k CNH HH, giai on 2010-2020
an
Lu
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
7
Kinh t phỏt trin, i sng vt cht v tinh thần của cư dân nông thôn được
nâng cao.
Nông thôn phát triển theo quy hoạch, có kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội hiện đại,
môi trường sinh thái được bảo vệ.
Dân trí được nâng cao, bản sắc văn hóa dân tộc được giữ gìn và phát huy.
An ninh tốt, quản lý dân chủ.
Chất lượng hệ thống chính trị được nâng cao.
1.1.2.4 Bộ tiêu chí quốc gia nơng thơn mới
Ý nghĩa của Bộ tiêu chí quốc gia nơng thơn mới
Là cụ thể hóa đặc tính của xã nơng thơn mới thời kỳ đẩy mạnh CNH - HĐH.
an
lu
Bộ tiêu chí là căn cứ để xây dựng nội dung Chương trình mục tiêu quốc gia về
xây dựng nông thôn mới, là chuẩn mực để các xã lập kế hoạch phấn đấu đạt 19 tiêu chí
n
va
gh
tn
to
nơng thơn mới.
Là căn cứ để chỉ đạo và đánh giá kết quả thực hiện xây dựng Nông thôn mới
p
ie
(NTM) của các địa phương trong từng thời kỳ; đánh giá công nhận xã, huyện, tỉnh đạt
nông thôn mới; đánh giá trách nhiệm của các cấp uỷ Đảng, chính quyền xã trong thực
hiện nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.
w
do
d
oa
nl
Nội dung Bộ tiêu chí quốc gia Nơng thơn mới
Bộ tiêu chí quốc gia NTM được ban hành theo Quyết định số 491/QĐ-TTg,
ngày 16/4/2009 gồm 19 nội dung được chia thành 5 nhóm tiêu chí trên 5 lĩnh vực, cụ
fu
an
v
an
lu
thể như sau:
+ 5 nhóm là: Nhóm 1: Quy hoạch, nhóm 2: Hạ tầng kinh tế xã hội, nhóm 3:
Kinh tế và tổ chức sản xuất, nhóm 4: Văn hóa - xã hội - mơi trường, nhóm 5: Hệ thống
oi
m
ll
chính trị.
+19 tiêu chí là: (1) Quy hoạch và thực hiện quy hoạch, (2) Giao thông, (3)
Thủy lợi, (4) Điện, (5) Trường học, (6) Cơ sở vật chất văn hóa, (7) Chợ nơng thôn, (8)
nh
at
Bưu điện, (9) Nhà ở dân cư, (10) Thu nhập, (11) Tỷ lệ hộ nghèo, (12) Cơ cấu lao động,
(13) Hình thức tổ chức sản xuất, (14) Giáo dục, (15) Y tế, (16) Văn hóa, (17) Mơi
z
z
trường, (18) Hệ thống tổ chức chính trị xã hội vững mạnh, (19) An ninh, trật tự xã hội.
Trong đó, tiêu chí về mơi trường có 5 chỉ tiêu cần phải quan tâm: Thứ nhất là tỷ
@
gm
ai
lệ hộ được sử dụng nước sạch hợp vệ sinh theo quy chuẩn Quốc gia; thứ hai là các cơ
om
l.c
sở sản xuất, kinh doanh đạt tiêu chuẩn về mơi trường; thứ ba là khơng có các hoạt
động gây suy giảm mơi trường và có các hoạt động phát triển môi trường xanh, sạch,
an
Lu
đẹp; thứ tư là nghĩa trang được xây dựng theo quy hoạch; thứ năm là Chất thải, nước
thải được thu gom và xử lý theo quy nh.
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
8
Hng dn thc hin b tiờu chớ quc gia nụng thôn mới: Được thể hiện tại
thông tư số 54/2009/TT – BNNPTNT, ngày 21 tháng 8 năm 2009 của Bộ Nông nghiệp
và Phát triển nơng thơn, trong đó đã thống nhất nội dung, cách hiểu, cách tính tốn và
các quy chuẩn áp dụng đối với các tiêu chí nơng thơn mới.
1.2
Cơ sở thực tiễn của đề tài
1.2.1 Một số kết quả nghiên cứu về quản lý môi trường dựa vào cộng đồng
Trên thế giới
Để khắc phục tình trạng mơi trường bị tàn phá và khối lượng chất thải ngày
càng gia tăng, các quốc gia đã lên tiếng bảo vệ Trái đất. Các văn kiện đầu tiên phải kể
tới liên quan tới bảo vệ môi trường và phát triển bền vững được thông qua tại Hội nghị
an
lu
n
va
gh
tn
to
Môi trường và con người (Stockhom, Thụy Điển năm 1972), Hội nghị thượng đỉnh
Trái đất về môi trường và phát triển (Rio de Janeiro, Braxin năm 1992), Hội nghị
thượng đỉnh thế giới và phát triển bền vững (Johanesburg, Nam Phi năm 2002) là cơ
sở hành động cho các quốc gia bảo vệ môi trường và hướng tới mục tiêu phát triển bền
vững.
p
ie
Quản lý những thách thức về Môi trường dựa vào cộng đồng ở Châu Mỹ Latinh
(COMET-LA): COMET-LA là một dự án điều phối bởi Đại học Cordoba và được tài
trợ bởi của Ủy ban châu Âu 7, viết tắt là " Quản lý những thách thức về Môi trường
d
oa
nl
w
do
fu
an
v
an
lu
dựa vào cộng đồng ở Châu Mỹ Latinh ". Mục tiêu của dự án nhằm "xác định mơ hình
quản lý dựa vào cộng đồng để quản lý tài nguyên thiên nhiên trong các hệ thống sinh
thái xã hội khác nhau, với bối cảnh biến đổi khí hậu và gia tăng cạnh tranh về tài
ngun". Chìa khóa của dự án là xã hội dân sự - hợp tác khoa học: các đặc tính của dự
oi
m
ll
án là huy động sự tham gia của cộng đồng để cùng xây dựng sự hiểu biết về quản lý tài
nguyên thiên nhiên tại địa phương, xác định những thách thức trong tương lai và đáp
ứng những thay đổi đó. Dự án thực hiện với một số đối tác tại các nước: Colombia,
Mexico và Argentina. Mong đợi kết quả dự án là sẽ giúp các cộng đồng địa phương có
nh
at
thể xác định các giải pháp tốt để quản lý những biến đổi về tài nguyên. Ngoài ra, dự án
cũng hy vọng sẽ là một nguồn tài liệu để tham khảo, về quản lý tài nguyên thiên nhiên
z
z
@
dựa vào cộng đồng (CBNRM), kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp một số hiểu biết về
những thách thức và chiến lược hữu ích cho các nguồn tài nguyên quản lý và điều phối
gm
l.c
ai
(Nguồn: PGS.TS. Nguyễn Thế Chỉnh, Chính sách tài ngun và Mơi trường, Kinh
Tại Việt Nam
om
nghiệm Quốc tế trong công tác bảo vệ tài nguyên và môi trường [1]).
Lu
an
Liên quan tới công tác bảo vệ môi trường (BVMT), các văn bản pháp lý, chủ
trương, chính sách của Việt Nam đều nêu rõ quan điểm coi cộng ng l mt nhõn t
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
9
quan trng trong vic thc hin qun lý mụi trng bền vững. Những hoạt động
khuyến khích cộng đồng tham gia là thực hiện các cam kết BVMT; xây dựng các mơ
hình tự quản, các phong trào liên quan tới BVMT; tăng cường công tác giám sát cộng
đồng đối với công tác BVMT. Cộng đồng tham gia quản lý môi trường là một giải
pháp cơ bản trong BVMT và phát triển bền vững.
Mơ hình tổ chức nơng dân và nhà nước cùng quản lý: Mơ hình này tồn tại ở các
xã Bắc Thành, Trung Thành, Xuân Thành và Long Thành của huyện Yên Thành, tỉnh
Nghệ An. Ở những xã này, các tổ chức nông dân như Hợp tác xã sử dụng nước hay
hợp tác xã nông nghiệp đã được thành lập để phối hợp với Công ty Thuỷ nông Bắc
Nghệ An (là công ty dịch vụ của nhà nước) để cung cấp dịch vụ thuỷ lợi cho các hộ
an
lu
n
va
gh
tn
to
gia đình. Việc quản lý và phân phối nước trong địa bàn được giao cho tận cơ sở theo
hướng quản lý phi tập trung. Cơng ty thuỷ lợi có trách nhiệm quản lý các trạm (bơm)
đầu mối, các tuyến kênh cấp 2 và một số tuyến kênh cấp 3 để cung cấp nước tưới cánh
đồng rộng trên 500ha, gồm cả việc duy tu định kỳ và bảo vệ các cơng trình khỏi sự
p
ie
xâm phạm và phá hoại. Cơng ty này có trách nhiệm cấp nước từ trạm đầu mối đến các
kênh cấp 3 và chuyển giao cho các hợp tác xã nông nghiệp hoặc hợp tác xã sử dụng
nước để phân phối và dẫn nước vào đồng ruộng. Các hợp tác xã nông nghiệp hoặc hợp
tác xã sử dụng nước được thành lập theo Luật Hợp tác xã. Mơ hình hợp tác xã nơng
w
do
d
oa
nl
nghiệp phù hợp với địa phương nơi có các cơng trình thủy lợi được bố trí ngay tại một
xã hoặc một làng. Mơ hình hợp tác xã sử dụng nước, ví dụ như hợp tác xã N4B và N6,
lại phù hợp cho việc quản lý và khai thác các công trình thủy lợi có tuyến kênh liên
v
an
lu
m
ll
fu
an
thơn hoặc liên xã. Trong đó, mỗi tuyến kênh do một nhóm dịch vụ cấp nước độc lập
chịu trách nhiệm phân phối và dẫn nước đến từng mảnh ruộng của các hộ. Những hợp
tác xã này có trách nhiệm quản lý, duy tu, bảo vệ và dẫn nước từ các tuyến kênh cấp 3
oi
vào hệ thống kênh nội đồng do họ kiểm sốt. Thơng qua hợp đồng với công ty thuỷ
nông, mỗi hộ gia đình có ruộng được tưới sẽ phải trả phí thuỷ lợi dưới sự giám sát của
nh
at
các hợp tác.
z
Mơ hình chia sẻ quản lý giữa tổ chức nông dân và một tổ chức có liên quan đến
z
@
nhà nước Mơ hình này đã được thực hiện ở xã Sơn Nam, huyện Sơn Dương, tỉnh
Tuyên Quang. Tại xã này các đội thuỷ lợi và tổ chức cộng đồng phối hợp với Hợp tác
gm
l.c
ai
xã nông-lâm nghiệp của xã để cung cấp các dịch vụ thủy lợi cho các hộ gia đình có
om
nhu cầu dùng nước. Hợp tác xã sở hữu và trực tiếp quản lý các cơng trình thuỷ lợi địa
phương, bao gồm các tuyến kênh mương, trạm bơm nước trong xã và cung cấp các
dịch vụ thuỷ lợi. Hợp tác xã này hoạt động tự do và độc lập với công ty thủy nơng
thơng qua cơ chế tự chủ tài chính (tự thu- chi). Khong 80% phớ thu li thu c
an
Lu
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
10
dựng duy tu kờnh mng ni ng v 20% cịn lại cho chi phí hành chính của hợp
tác xã. Mặc dù hợp tác xã chịu trách nhiệm quản lý chung tất cả các cơng trình tưới
tiêu nhưng các hộ gia đình sử dụng nước cũng được giao thực hiện các nhiệm vụ quản
lý cụ thể. Họ được yêu cầu trơng coi và bảo vệ các cơng trình tưới tiêu nội đồng, dẫn
nước vào và ra theo lịch tưới mùa vụ của địa phương. Cách làm này đảm bảo các cơng
trình tưới tiêu nội đồng được duy tu, sửa chữa kịp thời, tránh lãng phí nước. Các đội
thuỷ lợi được đào tạo nâng cao hiểu biết về thuỷ lợi và hệ thống tưới tiêu, quản lý và
sử dụng cơng trình, thiết bị tưới tiêu, do đó năng lực và trách nhiệm của họ được nâng
cao, đảm bảo việc bảo vệ và quản lý nguồn nước được cải thiện đáng kể. Hằng năm
những đội thủy lợi này và hộ gia đình sử dụng nước cũng đóng góp cơng lao động để
an
lu
duy tu, cải tạo và nạo vét các cơng trình thuỷ lợi.
n
va
gh
tn
to
Thực trạng quản lý và bảo vệ môi trường dựa trên văn hóa cộng đồng ở một số
làng nghề ven sơng Cà Lồ. Văn hóa cộng đồng trong việc quản lý và bảo vệ môi
trường là cách ứng xử của con người với môi trường được quy định trong hương ước,
p
ie
tục lệ, khoán ước,… của người Việt/Kinh, trong tập quán pháp, luật tục,… ở các tộc
người thiểu số, thể hiện ở vai trò của dư luận xã hội và các tổ chức xã hội trong việc
quản lý và bảo vệ môi trường. Bài viết tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý và bảo
vệ mơi trường dựa trên văn hóa cộng đồng ở hai thôn Xuân Lai và Thu Thủy (Xuân
w
do
d
oa
nl
Thu, Sóc Sơn) và các khu 5, 6, 7 (Thụy Lâm, Đông Anh) trong quá khứ và hiện tại,
làm cơ sở để xây dựng và triển khai mơ hình quản lý và bảo vệ mơi trường dựa trên
văn hóa cộng đồng tại các thơn/khu này và có thể triển khai trên địa bàn rộng hơn
v
an
lu
trong tương la. (Nguồn: Phạm Văn Lợi, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã
fu
an
hội và Nhân văn 28 (2012) 93-103 [10]).
oi
m
ll
Kinh nghiệm bảo vệ rừng ven hồ tại xã Mường Chiên, tỉnh Sơn La: Trước đây,
người Thái chủ yếu canh tác lúa nước, từ năm 2007 thực hiện việc di cư lên nơi ở mới,
nh
diện tích đất canh tác lúa nước khơng cịn, người dân chuyển sang làm nương, rẫy,
trồng ngô, sắn, chăn nuôi gia súc và trồng rừng. Kết quả điều tra, 100% người dân có ý
thức bảo vệ rừng, nhất là rừng nguyên sinh, rừng phòng hộ, hiện tượng chặt phá, đốt
rừng là hồn tồn khơng có, rừng phịng hộ ven hồ, rừng nguyên sinh được bảo vệ tốt.
at
z
z
@
l.c
ai
gm
Có được ý thức như vậy, người dân ở các bản ven hồ thuộc xã Mường Chiên thực hiện
đầy đủ những điều quy định trong luật tục, quy ước bảo vệ rừng đầu nguồn, bảo vệ
om
rừng phòng hộ được người dân ký cam kết cùng thực hiện. Trong điều kiện địa hình
núi cao, người Thái ở ven hồ tại Mường Chiên canh tác theo phương cách xen canh
Lu
an
nhằm hạn chế cao nhất q trình xói mịn, rửa trơi đất trên đất có độ dốc lớn. Ý kiến
cộng đồng phản ánh, việc đốt rừng làm rẫy, trờn thc t vn cũn nhng vi cỏc loi
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
11
rng non, g tp, ớt cú giỏ tr kinh t. “Khi đốt rừng làm nương, người Thái cũng có ý
thức bảo vệ những khu rừng xung quanh, bằng cách dọn sạch những cành khô, cỏ úa,
tạo nên khoảng trống giữa rẫy của mình với các khu vực khác, tránh khơng để lửa đốt
rẫy lan rộng, gây nên cháy rừng”. Nếu cháy rừng sẽ bị xử phạt theo luật tục, hương
ước bảo vệ rừng (Nguồn: Đỗ Xuân Đức, Tạp chí khoa học ĐHQGHN, Các Khoa học
Trái đất và Môi trường, tập 29, số 3 (2013) 26-34 [9]).
Mơ hình thu gom rác thải sinh hoạt (RTSH) dựa vào cộng đồng ở Thái Bình đã
được phát triển ở cấp làng/xã và đang được nhân rộng trên tồn tỉnh. Các nhóm
khoảng 5 - 7 công nhân được thành lập trong đội quản lý RTSH và làm việc dưới sự
giám sát của UBND xã. UBND xã là cơ quan phân định các khu vực xử lý và thông
an
lu
n
va
gh
tn
to
qua các thủ tục hoạt động của đội. Tiền mua trang thiết bị và lương của công nhân thu
gom sẽ được trang trải từ việc thu phí thu gom RTSH của các hộ gia đình. Cộng đồng
và tổ chức quần chúng địa phương tham gia trong các chiến dịch vệ sinh được phát
động nhằm khuyến khích giảm thiểu và tái chế RTSH. Việc thu phí và quy định mức
p
ie
thu, quản lý và các cơ chế tài chính; kế hoạch hoạt động và quy hoạch vị trí các bãi xử
lý rác sẽ được quyết định thơng qua q trình lấy ý kiến cộng đồng.
d
oa
nl
w
do
Bộ Khoa học và Công nghệ hỗ trợ chương trình thử nghiệm về thực hiện phân
loại RTSH tại nguồn đối với RTSH từ các hộ gia đình ở Gia Lâm do Xí nghiệp mơi
fu
an
v
an
lu
trường đơ thị Gia Lâm thực hiện. Khoảng trên 7.000 hộ gia đình thuộc 3 làng của xã
Trâu Quỳ đã tham gia trong chương trình thử nghiệm này trong năm 2003. Vào thời
điểm mới thực hiện chương trình, các hộ gia đình được nhận miễn phí 1 xơ màu xanh
để bỏ RTSH hữu cơ vào đó và 1 xơ màu đỏ để bỏ các RTSH khác. RTSH từ các hộ gia
oi
m
ll
đình được thu gom hàng ngày bởi 2 xe gom rác đẩy tay, 1 để thu gom rác thải hữu cơ
và xe còn lại để thu gom rác thải khác. Rác thải hữu cơ được đưa đến cơ sở chế biến
phân compost ở quy mô nhỏ của Trường Đại học Nông nghiệp I. Kết quả đánh giá cho
thấy, 90 - 95% các hộ gia đình đã thành thạo trong việc tự phân loại RTSH của hộ
nh
at
mình và 75 - 85% rác được phân loại chính xác thành RTSH hữu cơ và vơ cơ. Các chất
hữu cơ khơng gây ơ nhiễm có thể được sử dụng để chế biến phân compost có chất
z
z
@
lượng cao sử dụng cho trồng trọt. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất đó là đảm bảo cơ chế
tài chính bền vững để duy trì hoạt động phân loại RTSH tại nguồn (Nguồn: Báo cáo
gm
l.c
ai
tổng hợp đánh giá thực trạng dịch vụ môi trường Việt Nam (2010) [12]).
om
1.2.2 Một số kết quả ứng dụng về quản lý môi trường dựa vào cộng đồng
Trên thế giới
Lu
an
Một số chính sách áp dụng của các nước khác trên thế giới giúp quản lý chất
thải như: Chính sách xác định quyền sở hữu ruộng đất tại Thỏi Lan to iu kin cho
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
12
ngi dõn khụng phi vay vn tớn dng, canh tỏc hợp lý trên thửa đất của mình; Chính
sách Thủy lợi phí từ khoảng những năm 1980 tới nay của Trung quốc góp phần quản
lý bảo vệ nguồn nước của quốc gia này tránh việc sử dụng lãng phí và gây ô nhiễm
nguồn nước.
Quản lý rừng ở Nam Á: Tại Nam Á, đã có thí nghiệm quy mơ lớn trong việc
phân cấp quản lý rừng - trong phần quản lý rừng đặc biệt là ở Ấn Độ và Cộng đồng
Lâm nghiệp ở Nepal. Những thí nghiệm đã làm thay đổi mối quan hệ giữa rừng và các
hộ gia đình nơng thơn. Điều này đã xảy ra thông qua việc tăng cường quản lý rừng,
thỏa thuận chia sẻ quyền lực với nhà nước, khả năng tiếp cận pháp lý, và phân cấp
quản lý trong các cơ quan quốc gia. Tìm hiểu về tác động của quản lý rừng cộng đồng
an
lu
n
va
gh
tn
to
người dân địa phương và phát triển bền vững rừng là rất quan trọng. Người nghèo
nông thôn phụ thuộc rất nhiều vào rừng và quản lý tốt có thể đóng một vai trị quan
trọng trong xóa đói giảm nghèo. Hơn nữa, củi và thức ăn gia súc đáp ứng nhu cầu sinh
hoạt hàng ngày cho nhiều người nghèo và lâm sản ngoài gỗ sản phẩm (lâm sản ngoài
p
ie
gỗ) là một nguồn tiền mặt cũng như thực phẩm. Đảm bảo bền vững đó, khai thác có
hợp lý các nguồn tài nguyên rừng là một ưu tiên quan trọng. Từ một môi trường quan
điểm trên, quản lý rừng có thể có một tác động tiêu cực đáng kể đến Tài sản vốn tự
nhiên, đa dạng sinh học và các dịch vụ hệ sinh thái. Nó cũng có ý nghĩa tác động đối
w
do
d
oa
nl
với biến đổi khí hậu: khoảng 12 đến 20% lượng phát thải khí nhà kính hàng năm là do
sự thay đổi độ che phủ đất, bao gồm mất rừng. (Nguồn: Priya Shyamsundar Rucha
Ghate, Quản lý rừng dựa vào cộng đồng – Tốt cho môi trường và người nghèo [18]).
v
an
lu
Tại Việt Nam
fu
an
oi
m
ll
Hiện nay, một số địa phương ở nước ta đã có một số mơ hình BVMT dựa vào
cộng đồng và đạt được hiệu quả tích cực. Đó là các mơ hình cam kết BVMT, tổ chức
tự quản xử lý ô nhiễm môi trường, lồng ghép xố đói giảm nghèo với BVMT, vệ sinh
mơi trường, các phong trào tình nguyện và BVMT trong sản xuất nơng nghiệp…
nh
at
Trong đó, các tổ chức chính trị - xã hội (Hội Phụ nữ, Nơng dân, Đồn Thanh niên…)
z
z
đóng một vai trò quan trọng. Ở các thành phố, thị trấn, thị tứ đã xuất hiện các phong
trào tự chủ, tự quản giải quyết các vấn đề môi trường, phổ biến với các hình thức là
@
gm
các HTX dịch vụ mơi trường, HTX nước sạch, HTX vệ sinh môi trường đã và đang
l.c
ai
hoạt động có hiệu quả.
om
Tại Phú Thọ, mơ hình nơng dân tham gia xử lý rác thải sinh hoạt do Hội Nông
dân tỉnh triển khai thực hiện tại thị trấn Lâm Thao và xã Tứ Xã (Lâm Thao) đang được
tiếp tục nhân rộng. Trước đây việc thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt tại Lâm Thao
được thực hiện theo hai hình thức: Người dân tự xử lý và các HTX dch v ng ra thu
an
Lu
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
13
gom, x lý. Theo ú, Nh nc khụng u t chi phí, mà chỉ hỗ trợ một phần mua
phương tiện, dụng cụ thu gom, còn lại các HTX, tổ dịch vụ thu gom, xử lý, tự cân đối
thu chi. Tuy vậy, cách làm quy mô nhỏ này bộc lộ nhiều hạn chế như nhiều hộ gia
đình xử lý rác thải một cách tùy tiện, các bãi rác tự phát "mọc" lên khắp nơi, gây mất
mỹ quan và ô nhiễm môi trường. Từ năm 2012, huyện đã giao cho Ban Quản lý cơng
trình cơng cộng thành lập đội quản lý vệ sinh môi trường trên nền tảng của một số tổ
đội thu gom, xử lý rác thải của xã, thị trấn, đồng thời bổ sung thêm xe đẩy rác, xe
chuyên dụng chở rác để vận chuyển rác từ nơi tập kết đến nơi xử lý ở Việt Trì định kỳ
2 đến 3 ngày trong tuần. Đến nay, công tác vận chuyển rác thải sinh hoạt được tiến
hành khá đồng bộ tại 14/14 xã và 194/199 khu dân cư, trong đó có trên 70% số xã, thị
an
lu
trấn có xe đẩy tay, xe cải tiến thu gom rác thải; 100% số xã, thị trấn đã trang bị bảo hộ
lao động cho người thu gom; 7/14 xã (Sơn Vi, Cao Xá, Kinh Kệ, Sơn Dương, Tứ Xã,
n
va
gh
tn
to
Bản Nguyên, Vĩnh Lại) đã xây dựng xong điểm tập kết, xã Thạch Sơn đang triển khai
xây dựng; 6/14 xã đã quy hoạch được điểm tập kết rác. Cách làm này của huyện Lâm
p
ie
Thao có ưu điểm là đưa rác thải ra khỏi địa bàn, tập trung xử lý sạch sẽ, triệt để hơn,
cơ bản đã giải quyết được các điểm ô nhiễm từ rác thải sinh hoạt ở các xã, thị trấn, tình
trạng vứt rác bừa bãi được hạn chế, cảnh quan môi trường ngày càng xanh, sạch, đẹp.
w
do
d
oa
nl
Tuy nhiên quá trình thực hiện cũng phát sinh một số vấn đề. Để đảm bảo thực hiện tốt
công tác thu gom, đặc biệt là việc vận chuyển và xử lý, các xã, thị trấn đã huy động
mức thu thêm theo quy chế dân chủ ở cở sở. Cụ thể: 13/14 xã đã thực hiện thu với mức
fu
an
v
an
lu
thu 4.000 đồng/khẩu/tháng; thị trấn Lâm Thao thu với mức thu là 3.000
đồng/khẩu/tháng. Nhưng tỷ lệ thu phí vệ sinh của các hộ gia đình, cá nhân chỉ đạt
73,7%, các hộ kinh doanh đạt tỷ đạt dưới 10%. Nguồn kinh phí chi sự nghiệp bảo vệ
oi
m
ll
môi trường cho công tác vệ sinh môi trường ở các xã, thị trấn chưa được quan tâm,
hiện nay mới chỉ có xã Tứ Xã hỗ trợ 50% tiền vận chuyển và xử lý cho các HTX nộp
về Ban Quản lý các cơng trình cơng cộng huyện từ nguồn chi sự nghiệp môi trường
nh
at
hằng năm. Nguồn thu này chỉ đáp ứng một phần để mua sắm phương tiện, trả thù lao
cho người đi thu gom, phục vụ thuê xe vận chuyển và trả tiền xử lý, còn lại phụ thuộc
z
z
vào nguồn ngân sách Nhà nước. Trong khi tỷ lệ thu phí vệ sinh mơi trường đạt thấp,
đặc biệt đối với các hộ kinh doanh thu theo bậc mơn bài, ngân sách nhà nước đầu tư có
@
gm
ai
hạn thì việc đầu tư cho xử lý mơi trường địi hỏi nguồn lực lớn, ô nhiễm môi trường lại
om
l.c
chưa được kiểm sốt chặt chẽ, đặc biệt là chất thải chăn ni và nước thải bề mặt trong
khu dân cư; lượng rác thải phát sinh ngày càng nhiều; tình trạng vứt rác xuống các ao,
an
Lu
hồ, kênh mương vẫn còn xảy ra, đặc biệt là tình trạng vứt rác thải sinh hoạt, xác động
vật chết xuống lòng kênh Diên Hồng chưa được xử lý triệt để. Bên cạnh đó, các loại
chất thải rắn, chất thải nguy hại, rác thải sinh hoạt chưa được cỏc h dõn phõn loi gõy
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
14
khú khn cho vic thu gom, tng chi phớ vn chuyển và xử lý. Việc thu hồi, xây dựng
các điểm tập kết rác thải sinh hoạt tại một số xã cịn gặp nhiều khó khăn vướng mắc do
nhân dân chưa đồng tình ủng hộ. Trước tình hình trên, huyện Lâm Thao đã có nhiều
biện pháp khắc phục. Anh Nguyễn Hữu Trí, Trưởng phịng Tài ngun và Mơi trường
huyện Lâm Thao khẳng định: "Từ năm 2014, huyện đã giao chỉ tiêu thu phí vệ sinh
cho các xã, thị trấn theo đúng Pháp lệnh Phí và lệ phí đảm bảo tỷ lệ thu đối với các hộ
gia đình, cá nhân khơng kinh doanh đạt từ 85% trở lên; các hộ kinh doanh đạt từ 50%
trở lên; đồng thời yêu cầu các xã, thị trấn phải bố trí nguồn kinh phí chi cho sự nghiệp
bảo vệ môi trường để dùng cho công tác vệ sinh mơi trường trên địa bàn. Bên cạnh đó,
đẩy mạnh huy động nguồn lực, chú trọng nguồn vốn xã hội hóa kết hợp với nguồn vốn
an
lu
ngân sách Nhà nước như vốn mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, nước sạch
và vệ sinh môi trường... để đầu tư xây dựng, mua sắm trang thiết bị, hạ tầng phục vụ
n
va
gh
tn
to
công tác thu gom rác thải, nước thải sinh hoạt; khuyến khích cá nhân, tổ chức, cộng
đồng tham gia bảo vệ môi trường, tham gia dịch vụ thu gom, vận chuyển, tái chế, tái
p
ie
sử dụng và xử lý rác thải". Dù cịn một số khó khăn hạn chế nhưng có thể khẳng định
những nỗ lực và hiệu quả trong công tác thu gom, xử lý rác thải, bảo vệ môi trường
của huyện Lâm Thao. Hướng đi, cách làm của Lâm Thao là một bài học kinh nghiệm
w
do
d
oa
nl
để các địa phương khác trong tỉnh triển khai các hoạt động thu gom, xử lý rác thải một
cách hiệu quả (Nguồn: [22]).
oi
m
ll
fu
an
v
an
lu
Mơ hình điểm khu dân cư tự quản bảo vệ môi trường (BVMT) tại Bắc Giang,
do Ủy ban MTTQ tỉnh xây dựng điểm mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng. Với
nhiều cách làm sáng tạo, mơ hình ngày càng phát huy hiệu quả, trở thành phong trào
BVMT rộng khắp: Từ năm 2010, Ban Công tác mặt trận xây dựng mô hình "Khu dân
cư tự quản BVMT", vận động thành lập 14 tổ tự quản BVMT thu hút 188 thành viên
tham gia, giao các tổ trưởng vận động, đôn đốc hội viên các tổ chức đoàn thể và nhân
dân đảm nhận vệ sinh các trục đường, tổ dân cư. Mỗi gia đình, các tổ tự quản tự giác
vệ sinh, thu gom rác thải để vào túi li nông và định kỳ 3 ngày/tuần được tổ vệ sinh môi
trường (VSMT) thôn đến vận chuyển, xử lý. Ngày 25 hằng tháng, Ban Công tác mặt
trận còn vận động nhân dân tham gia tổng vệ sinh từ mỗi gia đình đến ngõ xóm, đường
làng và nơi công cộng. Đáng ghi nhận là các quy định về BVMT thơn được bà con tích
cực thực hiện, đưa vào quy ước làng văn hóa và gắn với mơ hình nơng thơn mới. Nhờ
đó, Biền Đơng nhiều năm liền đạt danh hiệu làng văn hóa cấp tỉnh. Cũng từ mơ hình
"Khu dân cư tự quản BVMT" do Ban Công tác mặt trận thôn đảm nhiệm, ở nhiều địa
phương có những cách làm sáng tạo góp phần bảo vệ, giữ gìn khu dân cư xanh, sạch,
đẹp. Ở thơn Lãn Tranh 2, xã Liên Chung (Tân Yên), Ban Công tác mt trn thụn vn
nh
at
z
z
@
om
l.c
ai
gm
an
Lu
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
15
ng cỏc on th ph trỏch VSMT cỏc ngừ, tổ liên gia, khu vực công cộng. Tổ
BVMT thôn đảm nhận việc thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải. Thơn Lai Hịa, xã
Q Sơn (Lục Ngạn) có 20 tổ liên gia tự quản BVMT do trưởng, phó các tổ chức đoàn
thể làm tổ trưởng, vận động 116/116 hộ ký cam kết và thực hiện VSMT. Nhờ đó, các
gia đình có nhà tiêu hợp vệ sinh, khu chăn ni thường xuyên được xử lý ô nhiễm,
đường làng phong quang, sạch đẹp. Lai Hịa trở thành thơn văn hóa điển hình của
huyện. Ở thơn Quỳnh Độ, xã Bắc Lũng (Lục Nam), Ban Công tác mặt trận thôn tuyên
truyền, vận động thành lập 10 tổ liên gia BVMT, mỗi nhà có túi chứa rác ở cổng, tự
nguyện góp quỹ BVMT 10 nghìn đồng/tháng. Định kỳ mỗi tuần hai lần, thơn thu gom
rác ở các tổ liên gia tiêu hủy tạo cảnh quan làng q sạch đẹp (Nguồn: [23]).
lu
an
Mơ hình Xây dựng Hương ước bảo vệ môi trường với sự tham gia của cộng
n
va
gh
tn
to
đồng, được Chương trình SEMLA triển khai tại xã An Chấn, huyện Tuy An — Phú
Yên đang là một trong những mơ hình điểm thực hiện xã hội hố công tác bảo vệ môi
trường phát huy hiệu quả trong cả nước. An Chấn được biết đến là một xã nghèo ven
p
ie
biển với hơn 2.000 hộ dân sinh sống, bám biển. Trong những năm qua, cùng với quá
trình phát triển kinh tế - xã hội, đời sống nhân dân trong xã dần dần khởi sắc. Tuy
nhiên, cùng với đó nhiều vấn đề ô nhiễm môi trường phát sinh ngày càng phức tạp.
w
do
d
oa
nl
Bên cạnh tình trạng ơ nhiễm mơi trường do sự cố tràn dầu, thiên tai, bão lũ từ biển tràn
vào thì một lượng khơng nhỏ chất thải rắn sinh hoạt người dân thải ra đã khiến cho
môi trường sống An Chấn ngày càng xuống cấp. Trước bức xúc về môi trường, từ năm
v
an
lu
oi
m
ll
fu
an
2001 Hội phụ nữ xã An Chấn đã đứng ra thành lập Câu lạc bộ môi trường với hoạt
động thu dọn rác tại bãi biển một tuần một lần. Thời gian cao điểm, Câu lạc bộ môi
trường đã thu hút được hơn 30 người tham gia. Mặc dù có nhiều nỗ lực nhưng mơi
trường sống của An Chấn khơng có nhiều khả quan, do hoạt động của Câu lạc bộ mơi
trường cịn nhỏ lẻ, tự phát, thiếu kinh phí, trang thiết bị thu gom cũng như những cơ
chế , chính sách hỗ trợ chưa phù hợp. Bên cạnh đó, sự thiếu ý thức, thiếu trách nhiệm
của một bộ phận không nhỏ người dân thường xuyên xả chất thải bừa bãi khiến cho
nh
at
z
tình trạng ơ nhiễm mơi trường ngày càng một trầm trọng. Tình trạng này chỉ dần được
z
@
khắc phục khi tỉnh Phú Yên được Chương trình SEMLA hỗ trợ, đưa Dự án Xây dựng
hương ước bảo vệ môi trường với sự tham gia của cộng đồng làm thí điểm ở An Chấn.
gm
om
l.c
ai
Dự án xây dựng Hương ước bảo vệ môi trường với sự tham gia của cộng đồng chính
thức được triển khai thực hiện. Từ tháng 2/2007 bản hương ước bảo vệ môi trường của
an
Lu
5 thôn được ban soạn thảo của từng thôn chắp bút, với sự tham gia đóng góp ý kiến
của cộng đồng và các chuyên gia tư vấn của Chương trình SEMLA tỉnh và quốc gia.
Ơng Hồ Hồng Bá, Phó chủ tịch UBND xã An Chn cho bit: Trc khi hng c
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
16
c son tho, ban qun lý d ỏn ó t chức các buổi mít tinh để lấy ý kiến nhân dân
từng thơn. Những điều khoản gì chưa phù hợp đều được nhân dân góp ý một cách
thẳng thắn, dân chủ. Trên cơ sở đó nhân dân cử đại diện để chắp bút. Vì vậy, khi triển
khai thực hiện rất thuận lợi và được nhân dân đồng tình. Bà con xem đây chính là việc
làm của mình.
Điều đáng mừng là ngay từ khi mới bắt đầu triển khai, chương trình được sự
hưởng ứng nhiệt tình của chính quyền và nhân dân trong tồn xã. Những vấn đề bức
xúc về mơi trường của từng thôn được người dân bàn bạc, đưa vào hương ước. Trước
khi địa phương triển khai các chương trình bảo vệ môi trường (BVMT), như nhiều
làng biển khác, bãi biển An Chấn vốn rất đẹp nhưng ln trong tình trạng ô nhiễm rác
an
lu
n
va
gh
tn
to
thải. Đây cũng là nơi tập trung hàng chục lò chế biến cá cơm xuất khẩu. Nước thải từ
các lò chế biến cá chảy tràn trên bãi biển, mùi hôi tanh nồng nặc và ruồi nhặng dày
đặc. Khi triển khai xây dựng hương ước, bà con đưa và o nội dung chính của hương
ước các quy định về thu gom và xử lý rác thải, về thoát nước và xử lý nước thải, về xử
p
ie
lý khí thải, tiếng ồn, bảo vệ hệ sinh thái, đa dạng sinh học và tổ chức ngày xanh - sạch
- đẹp hàng tháng. Các quy định về khen thưởng, xử phạt cũng được quy định rất cụ
thể, chi tiết dựa trên cơ sở của các văn bản pháp luật về môi trường. Từ khi có hương
ướ c, bản thân mỗi người dân thấy được vai trị trách nhiệm của mình trong hoạt động
w
do
d
oa
nl
BVMT tại địa phương. Ông Lê Văn Cấy, người dân thơn Mỹ Quang Nam, xã An
Chấn, nói: Mỗi buổi sáng và chiều làm vệ sinh, gia đình tơi cũng như bà con lối xóm
đều gom rác đến vị trí quy định để xe thu gom rác vận chuyển đến bãi rác, nhờ vậy,
v
an
lu
m
ll
fu
an
nhà cửa, làng xóm sạch đẹp. Khơng chỉ có người lớn tham gia thực hiện mà học sinh ở
các trường tiểu học cũng tham gia hương ước bằng việc vẽ tranh về môi trường dựa
vào các nội dung của hương ước. Các tranh vẽ được in thành những áp phích lớn treo
oi
tại thơn, làm nền in các quy định của hương ước để cấp phát cho từng hộ dân. Học
sinh còn thi tuyên truyền về BVMT bằng các tiết mục văn nghệ, biểu diễn thời trang,
nh
at
qua đó thu hút đông đảo nhân dân đến các buổi tuyên truyền về môi trường và quan
z
trọng hơn là bản thân các em sẽ là những hạt nhân trong hoạt động BVMT tại chính
nhà và ngơi trường của mình. Đối với các hội đoà n thể, hội phụ nữ xã là đoàn thể tích
z
@
gm
cực nhất triển khai cơng tác BVMT. Chị Nguyễn Thị Ẩm, Hội Phụ nữ xã An Chấn cho
om
l.c
ai
biết: Trước đây, vì bứ c xúc trước tình trạ ng ơ nhiễm môi trường, nhất là khu vực bờ
biển hai thôn Mỹ Quang Nam và Mỹ Quang Bắc, hội phụ nữ xã đã đứng ra vận động
an
Lu
chị em thà nh lập các tổ thu gom rác và định kỳ hằng tuần các mẹ , các chị phân công
nhau làm sạch bờ biển. Hương ước về BVMT đã hỗ trợ tích cực cho các tổ trong hoạt
động BVMT thơn xóm. Khẳng định kết quả sau 2 năm triển khai dự án SEMLA về
hạng mục xây dựng hương ước BVMT, Giám đốc Sở Ti nguyờn v Mụi trng Phỳ
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
17
Yờn Nguyn Kim Phỳc cho rng: Hng c BVMT cú sự tham gia của cộng đồng tại
xã An Chấn là mơ hình tích cực về BVMT ở nơng thơn. Hương ước đã giúp người dân
nâng cao nhận thức về BVMT, chuyển biến được một bước hành vi ứng xử với môi
trường. Ngườ i dân trực tiếp tham gia giải quyết những vấn đề bức xúc về mơi trường
củ a chính họ một cách tự giác, góp phần làm cho quê hương, làng xóm ngày càng
khang trang, sạch đẹp. Trên cơ sở những thành công đạt được từ việc xây dựng hương
ước BVMT tại An Chấn, mới đây tỉnh Phú Yên đã nhân rộng mơ hình này tại xã Xn
Thọ 2 (TX Sông Cầu) và hướng đến nhân rộng trong cộng đồng những năm tiếp theo.
Hoạt động xây dựng thí điể m hương ước BVMT có sự tham gia của cộng đồng tại xã
An Chấn giúp cho người dân có cơ hội tìm hiểu và hiểu biết được tương đối đầy đủ
an
lu
những quy định của pháp luậ t về BVMT, nhất là trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền lợi của
người dân trong lĩnh vực này. Dự án đã thực sự góp phần nâng cao nhận thức BVMT
n
va
gh
tn
to
cho từng người dân và chuyển biến nhận thức thành hành vi cụ thể cho họ, đồng thời
tăng cường năng lực quản lý môi trường cho cán bộ xã, các hội, đoàn thể (Nguồn:
[24]).
p
ie
Quản lý rừng dựa vào cộng đồng ở Đăk Lăk: Đắk Lắk là tỉnh có diện tích rừng
tự nhiên khá lớn 576.518 ha, góp phần quan trọng trong đời sống. Những năm gần
đây, rừng Đắk Lắk ngày càng suy giảm về diện tích và chất lượng. Bình qn mỗi năm
w
do
d
oa
nl
diện tích rừng mất khoảng 3000 ha do phá rừng, chuyển đổi mục đích sử dụng. Một
trong những nguyên nhân chủ yếu gây mất rừng là thiếu sự tham gia tích cực của cộng
đồng dân cư địa phương. Khơng ít người thờ ơ với hoạt động xâm hại rừng, thậm chí
v
an
lu
m
ll
fu
an
cịn trực tiếp tham gia vào hoạt động khai thác gỗ và động vật rừng. Công tác quản lý
rừng không thể hiệu quả nếu chỉ đơn thuần dựa vào Nhà nước, mà phải khuyến khích
sự tham gia của cộng đồng. Vấn đề là làm thế nào để lôi cuốn được cộng đồng tham
oi
gia vào quản lý bảo vệ rừng, cần có những giải pháp gì về kinh tế, xã hội, về khoa học
cơng nghệ để xã hội hóa cơng tác này: (1) Giải pháp về kinh tế: Hỗ trợ vốn phát triển
nh
at
cây trồng vật nuôi, Hỗ trợ vốn phát triển ngành nghề, tăng thu nhập, Đầu tư phát triển
z
cơ sở hạ tầng, Đầu tư phát triển, kinh doanh tổng hợp nghề rừng, Đầu tư phát triển thị
trường lâm sản, Phát triển diện tích rừng có giá trị sinh thái & kinh tế; (2) Giải pháp xã
z
@
gm
hội: Tuyên truyền giáo dục nâng cao nhận thức về giá trinh sinh thái, kinh tế của rừng,
om
l.c
ai
khích lệ người dân tích cực tham gia bảo vệ và phát triển rừng, Quy hoạch sử dụng đất
lâm nghiệp, Xây dựng biện pháp ngăn chặn di dân tự do vào lấn chiếm rừng làm
an
Lu
nương dẫy, Xây dựng tổ chức quản lý lâm nghiệp cấp xã, Xây dựng quy chế phối hợp
giữa các bên Kiểm lâm, Biên phòng & Lực lượng quản lý bảo vệ rừng; (3) Giải pháp
về khoa học kỹ thuật: Nghiên cứu xây dựng mơ hình trình diễn về kinh doanh rừng
hiệu quả cao, Tăng cường hoạt động khuyến nụng, khuyn lõm, H thng v ph bin
n
va
a
th
c
si
(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô(Luỏưn.vn).thỏằc.trỏĂng.v.giỏÊi.phĂp.nÂng.cao.nhỏưn.thỏằâc.cỏằĐa.ngặỏằãi.dÂn.vỏằã.vỏƠn.ỏằã.quỏÊn.lẵ.rĂc.thỏÊi.sinh.hoỏĂt.dỏằa.vo.cỏằng.ỏằng.tỏĂi.cĂc.xÊ.nng.thn.mỏằi.huyỏằn.ỏĂi.tỏằô
