Sự hòa hợp giữa kế toán việt nam và quốc tế trong việc lập và trình bày báo cáo tài chính hợp nhất – từ chuẩn mực đến thực tiễn
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.37 MB, 303 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH
TRẦN HỒNG VÂN
SỰ HỊA HỢP GIỮA KẾ TỐN VIỆT NAM VÀ
QUỐC TẾ TRONG VIỆC LẬP VÀ TRÌNH BÀY
BÁO CÁO TÀI CHÍNH HỢP NHẤT – TỪ
CHUẨN MỰC ĐẾN THỰC TIỄN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
Tp.Hồ Chí Minh – Năm 2014
Tai ngay!!! Ban co the xoa dong chu nay!!!
i
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRẦN HỒNG VÂN
SỰ HỊA HỢP GIỮA KẾ TOÁN VIỆT NAM
VÀ QUỐC TẾ TRONG VIỆC LẬP VÀ TRÌNH
BÀY BÁO CÁO TÀI CHÍNH HỢP NHẤT –
TỪ CHUẨN MỰC ĐẾN THỰC TIỄN
NGÀNH: KẾ TOÁN
MÃ SỐ: 62343001
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS, TS. Bùi Văn Dương
2. PGS, TS. Hà Xuân Thạch
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2014
i
i
LỜI CÁM ƠN
Viết luận án tiến sỹ là một quá trình dài, khó khăn, vất vả nhưng mang đến khơng ít
niềm vui. Bên cạnh những niềm vui khi khám phá, tích lũy được những kiến thức, kinh
nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu, là những phấn khởi khi thấy khả năng tư duy, lập
luận và trình bày có những bước tiến bộ, ngày càng tự tin hơn. Khi viết những dòng
này, nhớ lại từ những ngày đầu tìm hiểu, nghiên cứu đề tài đến nay, tơi thấy luận án
khơng thể hồn thành nếu khơng có sự giúp đỡ vơ cùng q báu của những thầy cô,
những người đồng nghiệp, bạn bè và những người thân trong gia đình tơi,…
Trước hết, tơi xin bày tỏ sự cảm động và biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Bùi Văn Dương
và PGS.TS Hà Xuân Thạch, hai người thầy đã giảng dạy tôi từ khi tôi là sinh viên đại
học, và cũng là những người hướng dẫn khoa học trong quá trình nghiên cứu và viết
luận án này. Được làm việc dưới sự định hướng, chỉ dẫn và hỗ trợ tận tình của các thầy
là yếu tố khơng thể thiếu để tơi hồn thành luận án. Sự kiên nhẫn, lắng nghe của các
thầy khi tơi trình bày, những điểm mấu chốt mà các thầy chỉ ra cho tôi trong các bước
khảo sát, nghiên cứu tổng hợp và trình bày nội dung luận án. Sự khuyến khích, động
viên và hơn nữa, tầm cao hiểu biết và bề dày kinh nghiệm của các thầy trong nghiên
cứu khoa học, phương pháp nghiên cứu logic, thấu đáo và tận tâm, những chỉ dẫn và
tiêu chuẩn khoa học nghiêm túc của các thầy là nguồn động viên, là mục tiêu để tôi
phấn đấu, luôn làm tôi cảm động và biết ơn, và là những tấm gương sáng để tôi noi
theo.
Tôi xin bày tỏ sự trân trọng và biết ơn sâu sắc đối với PGS.TS Võ Văn Nhị, người
luôn quan tâm, chỉ bảo và tận tâm hỗ trợ tơi trong q trình viết luận án. Tơi sẽ ln
nhớ những góp ý chân thành, sâu sắc, những chỉ dẫn tận tình, thời gian quý báu mà
thầy đã dành ra để giúp đỡ tôi hồn thành luận án, dù thầy cơng việc bộn bề.
Tơi xin trân trọng cảm ơn các thầy cô Khoa Kế toán – Kiểm toán Trường Đại học
Kinh tế Tp.HCM. Các thầy cơ đã góp ý, chia sẻ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tơi
trong q trình nghiên cứu và viết luận án. Những nhận xét, góp ý của các thầy cơ góp
phần khơng nhỏ để luận án giảm thiểu sai sót và trở nên hồn thiện hơn.
Và tơi khơng thể hồn thành luận án nếu khơng có sự sẻ chia, đóng góp với tình cảm
tuyệt vời mà các thầy cơ trong Khoa Kế tốn – Kiểm tốn trường Đại học Tài chính –
Marketing, nơi tơi cơng tác, đã dành cho tơi. Q trình hồn thành luận án của tôi được
thuận lợi hơn rất nhiều với sự tạo điều kiện của Khoa Kế toán – Kiểm toán và Trường
ii
Đại học Tài chính - Marketing, nơi những thầy cơ, bạn bè, đồng nghiệp đã dành cho
tơi những khuyến khích, động viên, và sẻ chia cơng việc để tơi có điều kiện hồn thành
luận án của mình.
Trong q trình viết luận án, tơi cịn được sự hỗ trợ q báu, nhiệt tình của nhiều cơ
quan, tổ chức, những người bạn, những đồng nghiệp và người nghiên cứu ở nhiều nơi
khác, tơi khơng biết nói gì hơn, chỉ có thể sâu sắc tri ân.
Và sau cùng, tôi xin cảm ơn cha mẹ, không chỉ sinh ra tôi, nuôi dạy tôi thành người,
mà cịn là nguồn động viên, hỗ trợ tơi cả về vật chất lẫn tinh thần, là động lực để tơi
nghiên cứu và hồn thành luận án. Xin cám ơn các anh chị, các cháu, chồng tơi và tồn
thể người thân trong gia đình đã ln sát cánh, động viên tôi trong suốt thời gian qua.
Một lần nữa, tôi xin trân trọng cảm ơn tất cả.
Nghiên cứu sinh
Trần Hồng Vân
iii
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong luận án
là trung thực và được thu thập từ các nguồn dữ liệu khách quan. Ngoại trừ một số khảo
sát và kết luận đã được cơng bố trong các cơng trình khoa học của tác giả, các kết quả
của luận án này chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác
Nghiên cứu sinh
Trần Hồng Vân
iv
MỤC LỤC
LỜI CÁM ƠN ....................................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................... iii
MỤC LỤC .......................................................................................................................... iv
DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................... xi
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU.................................................................................... xvi
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ........................................................................... xx
PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................................. 1
2. Mục tiêu nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu......................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................................. 4
4. Tính mới và những đóng góp của luận án ..................................................................... 6
4.1. Về phương diện khoa học.......................................................................................... 6
4.2. Về phương diện thực tiễn .......................................................................................... 6
5. Kết cấu của luận án ........................................................................................................ 6
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HỊA HỢP KẾ TỐN TRONG VIỆC LẬP
VÀ TRÌNH BÀY BÁO CÁO TÀI CHÍNH HỢP NHẤT ................................................... 7
1.1. Giới thiệu ................................................................................................................... 7
1.2. Tổng quan về hịa hợp kế tốn .................................................................................. 7
1.2.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến hịa hợp kế tốn....................................... 7
1.2.1.1.
Hịa hợp kế tốn, chuẩn mực hóa kế tốn và hội tụ kế tốn ............................... 7
1.2.1.2.
Hịa hợp chuẩn mực kế tốn và hịa hợp thực tế kế tốn .................................... 8
1.2.1.3.
Hịa hợp về mặt trình bày BCTC và hòa hợp về mặt đo lường .......................... 9
1.2.2. Lược sử tiến trình phát triển của hịa hợp kế toán trên thế giới ............................. 9
1.2.3. Tổng hợp các kết quả nghiên cứu về hịa hợp kế tốn ......................................... 12
1.2.3.1.
Kết quả nghiên cứu về mối quan hệ giữa hòa hợp CMKT với hịa hợp thực
tế kế tốn .......................................................................................................................... 13
1.2.3.2.
Kết quả nghiên cứu về mối quan hệ giữa hòa hợp kế toán với chất lượng của
BCTC
.......................................................................................................................... 13
1.2.3.3.
Kết quả nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến hịa hợp kế tốn ............... 14
1.3. Tổng quan về báo cáo tài chính hợp nhất ................................................................ 16
v
1.3.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến báo cáo tài chính hợp nhất .................... 16
1.3.1.1.
Thực thể báo cáo............................................................................................... 16
1.3.1.2.
Nhóm cơng ty mẹ - cơng ty con ....................................................................... 17
1.3.1.3.
“Nhóm cơng ty mẹ - cơng ty con” là một “thực thể báo cáo” .......................... 22
1.3.1.4.
“Báo cáo tài chính” và “báo cáo tài chính hợp nhất” ....................................... 22
1.3.2. Mục đích của báo cáo tài chính và báo cáo tài chính hợp nhất ........................... 24
1.3.3. Các đặc điểm chất lượng của thông tin do BCTC và BCTC HN cung cấp ......... 25
1.3.4. Các yếu tố của báo cáo tài chính hợp nhất........................................................... 27
1.3.5. Hệ thống báo cáo tài chính hợp nhất.................................................................... 28
1.3.5.1.
Bảng cân đối kế toán hợp nhất ......................................................................... 28
1.3.5.2.
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp nhất.............................................. 29
1.3.5.3.
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất ................................................................ 30
1.3.5.4.
Báo cáo thay đổi vốn chủ sở hữu hợp nhất ...................................................... 32
1.3.5.5.
Thuyết minh báo cáo tài chính hợp nhất .......................................................... 33
1.3.6. Các nguyên tắc lập và trình bày báo cáo tài chính hợp nhất................................ 34
1.3.6.1.
Các nguyên tắc chung khi lập và trình bày báo cáo tài chính .......................... 34
1.3.6.2.
Các nguyên tắc cho việc lập và trình bày BCTC HN ....................................... 35
1.3.6.2.1.
Phạm vi các cơng ty phải lập và trình bày BCTC HN .................................. 35
1.3.6.2.2.
Phạm vi hợp nhất báo cáo tài chính .............................................................. 35
1.3.6.2.3.
Phương pháp lập và trình bày báo cáo tài chính hợp nhất ............................ 39
1.3.7. Tổng hợp một số kết quả nghiên cứu khác về BCTC HN ................................... 57
1.3.7.1.
Kết quả nghiên cứu về tính thích hợp của BCTC HN ...................................... 58
1.3.7.2.
Kết quả nghiên cứu về các nhân tố tác động đến việc lập và trình bày BCTC
HN
.......................................................................................................................... 58
1.3.7.3.
Kết quả nghiên cứu về tác động của các phương pháp kế toán khác nhau đến
thông tin do BCTC HN cung cấp ...................................................................................... 58
1.4. Tổng quan về hịa hợp kế tốn trong việc lập và trình bày BCTC HN ................... 58
1.4.1. Kết quả nghiên cứu về mối quan hệ giữa hòa hợp CMKT và hòa hợp thực tế
kế tốn trong việc lập và trình bày BCTC HN .................................................................. 58
1.4.2. Kết quả nghiên cứu về mối quan hệ giữa hịa hợp kế tốn trong việc lập và
trình bày BCTC HN với chất lượng BCTC HN của các doanh nghiệp ............................ 59
vi
1.4.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến tiến trình hịa hợp kế tốn về lập và trình bày
BCTC HN. ......................................................................................................................... 59
1.5. Hạn chế trong các nghiên cứu đã được thực hiện và những vấn đề cần tiếp tục
nghiên cứu về hịa hợp kế tốn giữa Việt Nam và quốc tế trong việc lập và trình bày
BCTC HN .......................................................................................................................... 59
1.5.1. Những hạn chế trong các nghiên cứu đã được thực hiện ..................................... 59
1.5.1.1.
Chưa có nghiên cứu về nền tảng lý thuyết được áp dụng trong kế toán Việt
Nam về lập và trình bày BCTC HN .................................................................................. 60
1.5.1.2.
Chưa có nghiên cứu hồn chỉnh về hịa hợp kế tốn giữa Việt Nam và quốc
tế trong việc lập và trình bày BCTC HN ........................................................................... 60
1.5.1.3.
Chưa có nghiên cứu về chất lượng BCTC HN của các DN Việt Nam ............ 61
1.5.2. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu về hịa hợp kế tốn Việt Nam và quốc
tế trong việc lập và trình bày BCTC HN ........................................................................... 61
1.6. Các giả thuyết về sự hòa hợp giữa kế toán Việt Nam và quốc tế trong việc lập và
trình bày BCTC HN – từ chuẩn mực đến thực tiễn ........................................................... 62
1.6.1. Giả thuyết về sự hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam và IAS/IFRS trong việc
lập và trình bày BCTC HN. ............................................................................................... 62
1.6.2. Giả thuyết về sự hịa hợp thực tế kế tốn của các DN Việt Nam trong việc lập
và trình bày BCTC HN theo CMKT Việt Nam................................................................. 63
1.6.3. Tính so sánh được giữa BCTC HN được lập theo CMKT của Việt Nam với
BCTC HN được lập theo IAS/IFRS của cùng một nhóm cơng ty mẹ - cơng ty con. ....... 63
1.6.4. Giả thuyết về tính thích hợp của BCTC HN của các DN Việt Nam ................... 64
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .................................................................................................... 64
CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................... 66
2.1. Giới thiệu ................................................................................................................. 66
2.2. Đo lường mức độ hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam và IAS/IFRS trong việc
lập và trình bày BCTC HN ................................................................................................ 66
2.2.1. Phương pháp nghiên cứu lựa chọn....................................................................... 66
2.2.1.1.
Hệ số Jaccard có điều chỉnh ............................................................................. 67
2.2.1.2.
Chỉ số Absence ................................................................................................. 67
2.2.1.3.
Chỉ số Divergence ............................................................................................ 67
2.2.1.4.
Khoảng cách Average ....................................................................................... 68
vii
2.2.1.5.
Mối quan hệ giữa JACC với ABSE và DIV ..................................................... 68
2.2.1.6.
Đánh giá sự thay đổi mức độ hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam với các bộ
IAS/IFRS trong việc lập và trình bày BCTC HN .............................................................. 68
2.2.2. Dữ liệu cần thiết ................................................................................................... 69
2.3. Đo lường mức độ hòa hợp thực tế kế toán giữa các DN Việt Nam áp dụng VAS
trong việc lập và trình bày BCTC HN. .............................................................................. 69
2.3.1. Phương pháp nghiên cứu lựa chọn....................................................................... 69
2.3.1.1.
Đo lường mức độ hòa hợp ................................................................................ 69
2.3.1.2.
Đo lường mức độ mức độ tuân thủ ................................................................... 70
2.3.2. Dữ liệu cần thiết ................................................................................................... 71
2.3.3. Đánh giá mối quan hệ giữa mức độ hòa hợp thực tế kế toán giữa các DN Việt
Nam với mức độ tuân thủ và với mức độ hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam với
IAS/IFRS trong việc lập và trình bày BCTC HN .............................................................. 71
2.4. Đánh giá sự khác biệt giữa thông tin do BCTC HN được lập theo CMKT của
Việt Nam cung cấp và BCTC HN được lập theo IAS/IFRS cung cấp cho cùng một
nhóm cơng ty mẹ - cơng ty con. ........................................................................................ 71
2.4.1. Phương pháp nghiên cứu lựa chọn....................................................................... 71
2.4.2. Dữ liệu cần thiết ................................................................................................... 72
2.5. Đánh giá tính thích hợp của thơng tin do BCTC HN của các DN Việt Nam cung
cấp
................................................................................................................................. 72
2.5.1. Phương pháp nghiên cứu lựa chọn....................................................................... 72
2.5.2. Dữ liệu cần thiết ................................................................................................... 74
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .................................................................................................... 75
CHƯƠNG 3. KẾ TỐN LẬP VÀ TRÌNH BÀY BCTC HN TẠI VIỆT NAM – TỪ
CHUẨN MỰC ĐẾN THỰC TIỄN ................................................................................... 76
3.1. Giới thiệu ................................................................................................................. 76
3.2. Kế toán lập và trình bày BCTC HN theo CMKT của Việt Nam và các văn bản
pháp luật hướng dẫn có liên quan. ..................................................................................... 76
3.2.1. Hệ thống báo cáo tài chính hợp nhất.................................................................... 76
3.2.2. Nguyên tắc và phương pháp lập BCTC HN theo CMKT của Việt Nam ............ 77
3.2.2.1.
Phạm vi các công ty phải lập và trình bày BCTC HN ..................................... 77
3.2.2.2.
Phạm vi hợp nhất BCTC................................................................................... 78
viii
3.2.2.3.
Lý thuyết hợp nhất áp dụng .............................................................................. 78
3.2.2.4.
Kế toán hợp nhất kinh doanh ............................................................................ 80
3.2.2.5.
Kế toán tái cơ cấu DN thành cơng ty mẹ - cơng ty con.................................... 81
3.2.2.6.
Kế tốn các khoản vốn góp liên doanh, vốn góp vào cơng ty liên kết trên
BCTC HN. ......................................................................................................................... 83
3.2.2.7.
Phương pháp kế toán chuyển đổi BCTC của các cơ sở nước ngoài................. 84
3.2.3. Các bước lập BCTC hợp nhất .............................................................................. 85
3.2.3.1.
Bước 1: Xác định công ty con, công ty liên kết, công ty liên doanh. .............. 85
3.2.3.2.
Bước 2: Tập hợp các BCTC cần thiết và các tài liệu có liên quan khác .......... 86
3.2.3.3.
Bước 3: Xử lý các khác biệt về chính sách kế toán, kỳ kế toán, đơn vị tiền tệ
kế toán giữa BCTC của công ty con, công ty liên kết, công ty liên doanh với BCTC
của công ty mẹ. .................................................................................................................. 87
3.2.3.4.
Bước 4: Hợp cộng các chỉ tiêu trong BCĐKT, BC KQHĐKD, BC LCTT ..... 88
3.2.3.5.
Bước 5: Ghi nhận các bút toán loại trừ, điều chỉnh vào bảng tổng hợp các
bút toán điều chỉnh ............................................................................................................ 88
3.2.3.6.
Bước 6: Lập Bảng tổng hợp các chỉ tiêu hợp nhất. .......................................... 89
3.2.3.7.
Bước 7: Lập BCTC hợp nhất ............................................................................ 89
3.3. Thực tế kế toán lập và trình bày BCTC HN theo CMKT của Việt Nam. ............... 90
3.3.1. Những vấn đề chung về nhóm cơng ty mẹ - công ty con tại Việt Nam ............... 90
3.3.1.1.
Nguồn gốc hình thành các nhóm cơng ty mẹ - cơng ty con ............................. 90
3.3.1.2.
Các dạng liên kết trong nhóm cơng ty mẹ - công ty con .................................. 91
3.3.1.3.
Kết cấu tổ chức của nhóm cơng ty mẹ - cơng ty con. ...................................... 91
3.3.2. Thực tế kế tốn lập và trình bày BCTC HN theo CMKT của Việt Nam tại các
DN Việt Nam ..................................................................................................................... 92
3.3.2.1.
Hệ thống BCTC HN và nguyên tắc lập BCTC HN .......................................... 92
3.3.2.2.
Phạm vi hợp nhất .............................................................................................. 93
3.3.2.3.
Lý thuyết hợp nhất áp dụng khi lập và trình bày BCTC HN ........................... 94
3.3.2.4.
Kế toán HNKD ................................................................................................. 95
3.3.2.5.
Kế toán tái cơ cấu DN thành công ty mẹ - công ty con.................................... 97
3.3.2.6.
Kế tốn khoản đầu tư vào cơng ty liên kết, liên doanh trên BCTC HN: .......... 97
3.3.2.7.
Kế toán chuyển đổi BCTC của các cơ sở ở nước ngoài ................................... 98
3.4. Thực tế lập và trình bày BCTC HN theo IAS/IFRS tại các DN Việt Nam............. 99
ix
TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .................................................................................................... 99
CHƯƠNG 4. KIỂM ĐỊNH CÁC GIẢ THUYẾT VỀ SỰ HỊA HỢP GIỮA KẾ TỐN
VIỆT NAM VÀ QUỐC TẾ TRONG VIỆC LẬP VÀ TRÌNH BÀY BCTC HN – TỪ
CHUẨN MỰC ĐẾN THỰC TIỄN ................................................................................. 102
4.1. Giới thiệu ............................................................................................................... 102
4.2. Kiểm định các giả thuyết về sự hịa hợp giữa kế tốn Việt Nam và quốc tế trong
việc lập và trình bày BCTC HN – từ chuẩn mực đến thực tiễn. ..................................... 102
4.2.1. Kiểm định giả thuyết về sự hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam và IAS/IFRS
trong việc lập và trình bày BCTC HN ............................................................................. 105
4.2.1.1
. Kết quả kiểm định......................................................................................... 105
4.2.1.2
Kết luận về giả thuyết H1 ................................................................................ 112
4.2.2. Kiểm định giả thuyết về sự hòa hợp giữa các DN Việt Nam áp dụng CMKT
của Việt Nam trong việc lập và trình bày BCTC HN. .................................................... 114
4.2.2.1
4.2.2.1.1
. Kết quả kiểm định......................................................................................... 114
Kết quả kiểm định về mức độ hòa hợp giữa các DN Việt Nam áp dụng
CMKT của Việt Nam trong việc lập và trình bày BCTC HN ......................................... 114
4.2.2.1.2
Kết quả kiểm định về mức độ tuân thủ của các DN Việt Nam đối với
CMKT của Việt Nam ...................................................................................................... 116
4.2.2.1.3
Kết quả kiểm định về mối quan hệ giữa mức độ hịa hợp thực tế kế tốn
với mức độ tuân thủ CMKT của Việt Nam giữa các DN Việt Nam ............................... 117
4.2.2.2
. Kết luận về giả thuyết H2 .............................................................................. 119
4.2.3. Kiểm định giả thuyết về sự khác biệt giữa BCTC HN được lập theo CMKT
của Việt Nam và BCTC HN được lập theo IAS/IFRS của cùng một nhóm công ty mẹ công ty con....................................................................................................................... 121
4.2.3.1
. Kết quả kiểm định......................................................................................... 121
4.2.3.2
. Kết luận về giả thuyết H3 .............................................................................. 123
4.2.4. Kiểm định giả thuyết tính thích hợp của BCTC HN của các DN Việt Nam ..... 123
4.2.4.1
. Kết quả kiểm định......................................................................................... 123
4.2.4.2
. Kết luận về giả thuyết H4 .............................................................................. 126
TÓM TẮT CHƯƠNG 4 .................................................................................................. 126
x
CHƯƠNG 5. MỘT SỐ ĐỀ XUẤT NHẰM GÓP PHẦN THỰC HIỆN TIẾN TRÌNH
HỊA HỢP VỚI KẾ TỐN QUỐC TẾ TRONG VIỆC LẬP VÀ TRÌNH BÀY BCTC
HN – TỪ CHUẨN MỰC ĐẾN THỰC TIỄN TẠI VIỆT NAM..................................... 129
5.1. Giới thiệu ............................................................................................................... 129
5.2. Quan điểm đề xuất ................................................................................................. 129
5.2.1. Quan điểm về xu hướng hịa hợp giữa kế tốn Việt Nam và quốc tế trong việc
lập và trình bày BCTC HN. ............................................................................................. 129
5.2.2. Quan điểm về tác động của hòa hợp CMKT đến hịa hợp thực tế kế tốn. ....... 129
5.3. Một số đề xuất cụ thể ............................................................................................ 130
5.3.1. Đề xuất đối với Bộ Tài chính ............................................................................. 130
5.3.1.1.
Đề xuất về quan điểm xây dựng VAS và các văn bản hướng dẫn kế tốn..... 130
5.3.1.2.
Đề xuất về quy trình xây dựng, ban hành chuẩn mực kế toán ....................... 132
5.3.1.3.
Các đề xuất cụ thể đối với các VAS có liên quan đến việc lập và trình bày
BCTC HN. ....................................................................................................................... 133
5.3.1.4.
Các kiến nghị cụ thể đối với các văn bản hướng dẫn kế toán lập và trình bày
BCTC hợp nhất ................................................................................................................ 147
5.3.2. Các kiến nghị đối với các DN thuộc đối tượng phải lập và cung cấp BCTC
hợp nhất. .......................................................................................................................... 149
5.3.3. Các kiến nghị khác ............................................................................................. 150
TÓM TẮT CHƯƠNG 5 .................................................................................................. 150
PHẦN KẾT LUẬN ......................................................................................................... 152
DANH MỤC CƠNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ............................................................... 154
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 155
Tiếng Việt ........................................................................................................................ 155
Tiếng Anh. ....................................................................................................................... 155
xi
DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
AISG
APB
Tên đầy đủ tiếng Anh
Tên đầy đủ tiếng Việt
Accountants’ International
Nhóm nghiên cứu quốc tế của
Study Group
các kế toán viên
Accounting Principles Board
Hội đồng xây dựng các nguyên
tắc kế toán (Hoa Kỳ) (được
thay thế bởi FASB năm 1973)
ARB
Accounting Research
Thông cáo nghiên cứu kế toán
Bulletin
ASB
Accounting Standards Board
Hội đồng Chuẩn mực kế toán
Anh.
ASBE
ASBJ
ASBJ guide
ASBJ Statement
ASC
Accounting Standards for
Chuẩn mực kế toán doanh
Business Enterprises
nghiệp (Trung Quốc)
Accounting Standards Board
Hội đồng Chuẩn mực kế toán
of Japan
Nhật Bản
Accounting Standards Board
Hướng dẫn của Hội đồng
of Japan Guide
chuẩn mực kế toán Nhật Bản
Accounting Standards Board
Chuẩn mực kế tốn tài chính
of Japan Statement
Nhật Bản
Accounting Standards
Chuẩn mực kế toán Hoa Kỳ
Codification
(thay thế cho SFAS từ cuối
năm 2009)
ASRB
ASU
Accounting Standards
Ủy ban xem xét và phê chuẩn
Review Board
chuẩn mực kế toán (Úc)
Accounting Standards Update Chuẩn mực kế toán cập nhật
(Hoa Kỳ)
BADC
Business Accounting
Hội đồng kế toán doanh nghiệp
Deliberation Council
(Nhật Bản)
BC
Báo cáo
BC KQHĐKD
Báo cáo kết quả hoạt động kinh
doanh
xii
Chữ viết tắt
Tên đầy đủ tiếng Anh
BC KQHĐKD HN
Tên đầy đủ tiếng Việt
Báo cáo kết quả hoạt động kinh
doanh hợp nhất
BC LCTT
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
BC LCTT HN
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp
nhất
BC TĐVCSH
Báo cáo thay đổi vốn chủ sở
hữu
BC TĐVCSH HN
Báo cáo thay đổi vốn chủ sở
hữu hợp nhất
BCĐKT
Bảng cân đối kế toán
BCĐKT HN
Bảng cân đối kế tốn hợp nhất
BCTC
Báo cáo tài chính
BCTC HN
Báo cáo tài chính hợp nhất
BLTM
Bất lợi thương mại
CAP
Committee on Accounting
Ủy ban về Phương pháp kế
Procedure
tốn (Hoa Kỳ)
CM BCTC
Chuẩn mực báo cáo tài chính
CMKT
Chuẩn mực kế toán
CMKT của Việt
Chuẩn mực kế toán của Việt
Nam
Nam, bao gồm các VAS, chế
độ kế tốn, thơng tư hướng dẫn
và các văn bản pháp luật kế
toán khác.
CON
Statement of Financial
Khái niệm Kế tốn tài chính
Accounting Concepts
(Hoa Kỳ)
CTCP
Cơng ty cổ phần
DN
Doanh nghiệp
DNNN
Doanh nghiệp nhà nước
EEA
European Economic Area
Khu vực kinh tế Châu Âu
EU
European Union
Liên minh Châu Âu
xiii
Chữ viết tắt
FASB
FIN
FRS
Tên đầy đủ tiếng Anh
Tên đầy đủ tiếng Việt
Financial Accounting
Hội đồng chuẩn mực kế tốn
Standards Board
tài chính (Hoa Kỳ)
Financial Accounting
Hướng dẫn của Hội đồng
Standards Board
chuẩn mực kế toán tài chính
Interpretation
(Hoa Kỳ)
Financial Reporting Standard
Chuẩn mực báo cáo tài chính
(Anh)
GAAP
Generally Accepted
Các nguyên tắc kế toán được
Accounting Principles
chấp nhận chung
GTGS
Giá trị ghi sổ
GTHL
Giá trị hợp lý
HN
Hợp nhất
HNKD
Hợp nhất kinh doanh
HNX
Hanoi Stock Exchange
Sở giao dịch chứng khoán Hà
Nội
HOSE
IAS
Ho Chi Minh Stock
Sở giao dịch chứng khoán
Exchange
TP.HCM
International Accounting
Chuẩn mực kế toán quốc tế
Standard
IAS Framework
IASB
IASC
ICAA
ICANZ
International Accounting
Khn mẫu lý thuyết cho
Standard Framework
chuẩn mực kế tốn quốc tế
International Accounting
Hội đồng chuẩn mực kế toán
Standards Board
quốc tế
International Accounting
Ủy ban Chuẩn mực kế toán
Standards Committee
quốc tế
Institute of Chartered
Viện kế tốn viên cơng chứng
Accountants in Australia
tại Úc
Institute of Chatered
Hiệp hội các kế toán viên New
Accountants of New Zealand
Zealand
xiv
Chữ viết tắt
IFRS
IFRS for SMEs
IFRS Framework
IOSCO
Tên đầy đủ tiếng Anh
Tên đầy đủ tiếng Việt
International Financial
Chuẩn mực báo cáo tài chính
Reporting Standard
quốc tế
The International Financial
Chuẩn mực báo cáo tài chính
Reporting Standard for Small
quốc tế dành cho doanh nghiệp
and Medium sized Entities
nhỏ và vừa
International Financial
Khuôn mẫu lý thuyết cho
Reporting Standard
chuẩn mực báo cáo tài chính
Framework
quốc tế
International Organization of
Tổ chức Quốc tế các Ủy ban
Securities Commissions
Chứng khoán
LN
Lợi nhuận
LT
Lý thuyết
LTTM
Lợi thế thương mại
PSASB
SFAS
Public Sector Accounting
Ủy ban chuẩn mực kế tốn
Standards Board
cơng (Úc)
Statement of Financial
Chuẩn mực kế tốn tài chính
Accounting Standard
Hoa Kỳ (được thay thế bởi
ASC từ cuối năm 2009)
SIC
Standing Committee on
Ủy ban giải thích chuẩn mực
Interpretation
SPE
Special Purpose Entity
Thực thể hoạt động theo mục
đích đặc biệt.
SSAP
Statement of Standard
Chuẩn mực kế toán thực hành
Accounting Practice
(Anh)
TC - NH
Tài chính - Ngân hàng
TCT
Tổng cơng ty
TM BCTC HN
Thuyết minh báo cáo tài chính
hợp nhất
TNDN
Thu nhập doanh nghiệp
TNHH
Trách Nhiệm Hữu Hạn
xv
Chữ viết tắt
Tên đầy đủ tiếng Anh
TS
VAS
Tên đầy đủ tiếng Việt
Tài sản
Vietnamese Accounting
Chuẩn mực kế toán Việt Nam
Standard
(các CMKT cụ thể do Bộ Tài
chính Việt Nam ban hành)
VCSH
VIE
Vốn chủ sở hữu
Variable Interest Entities
Thực thể có lợi ích biến thiên
xvi
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Bảng 1.1. Các dạng BCTC cho nhóm cơng ty đã được áp dụng ........................................ 23
Bảng 1.2. Các quan điểm về đối tượng sử dụng BCTC và mục đích của BCTC. ............. 24
Bảng 1.3. Quan điểm về các đặc điểm chất lượng của thơng tin kế tốn........................... 26
Bảng 1.4. Định nghĩa “kiểm soát” và cơ sở nhận biết kiểm sốt ....................................... 36
Bảng 1.5. Các trường hợp cơng ty con không phải hợp nhất theo quy định ...................... 39
Bảng 1.6. Bảng tổng hợp các phân tích về lý thuyết HN áp dụng trong IAS/IFRS và
CMKT của một số quốc gia................................................................................................ 46
Bảng 1.7. Bảng tổng hợp nhận định về lý thuyết HN áp dụng trong IAS/IFRS và trong
CMKT của một số quốc gia................................................................................................ 47
Bảng 1.8. Kế toán LTTM theo IAS/IFRS và CMKT của một số quốc gia ........................ 51
Bảng 1.9. Một số trường hợp kế toán khoản đầu tư vào công ty con, công ty liên kết, công
ty liên doanh theo các phương pháp khác nhau trên BCTC riêng và BCTC HN............... 52
Bảng 1.10. Phương pháp kế toán khoản đầu tư vào công ty liên kết, liên doanh trên BCTC
riêng và trên BCTC HN theo IAS/IFRS và CMKT của một số quốc gia .......................... 56
Bảng 1.11. Các VAS và IAS/IFRS liên quan đến kế tốn lập và trình bày BCTC HN ..... 62
Bảng 2.1. Các loại yêu cầu áp dụng của nguyên tắc kế toán.............................................. 66
Bảng 2.2. Bảng ANOVA trong phân tích hồi quy bội được kết xuất từ SPSS .................. 73
Bảng 2.3. Bảng hệ số tương quan trong phân tích hồi quy bội được kết xuất từ SPSS ..... 74
Bảng 2.4. Phương pháp nghiên cứu lựa chọn và nguồn dữ liệu cần thiết .......................... 75
Bảng 3.1. Phạm vi các cơng ty phải lập và trình bày BCTC HN theo CMKT của Việt
Nam. ................................................................................................................................... 77
Bảng 3.2. Phạm vi hợp nhất BCTC theo CMKT của Việt Nam. ....................................... 78
Bảng 3.3. Lý thuyết hợp nhất áp dụng theo CMKT của Việt Nam. ................................... 79
Bảng 3.4. Kế toán HNKD theo CMKT của Việt Nam. ...................................................... 80
Bảng 3.5. Nguyên tắc, phương pháp xử lý tài chính – kế tốn khi tái cơ cấu DNNN theo
các văn bản pháp luật hiện hành. ........................................................................................ 81
Bảng 3.6. Kế tốn khoản vốn góp vào cơng ty liên kết, liên doanh theo CMKT của Việt
Nam .................................................................................................................................... 83
Bảng 3.7. Phương pháp kế toán chuyển đổi BCTC của các cơ sở nước ngoài theo CMKT
của Việt Nam. ..................................................................................................................... 85
xvii
Bảng 3.8. Tổng hợp nguồn gốc hình thành của các nhóm cơng ty mẹ - cơng ty con của các
cơng ty cổ phần niêm yết trên HNX và HOSE................................................................... 90
Bảng 3.9.1. Bảng tổng hợp các dạng liên kết trong các nhóm cơng ty mẹ - cơng ty con mà
cơng ty mẹ là công ty cổ phần niêm yết trên HNX và HOSE ............................................ 91
Bảng 3.9.2. Bảng tổng hợp các dạng liên kết ngang của công ty con khi so sánh với hoạt
động chính của cơng ty mẹ (cơng ty mẹ hoạt động đa lãnh vực) ....................................... 91
Bảng 3.10.1. Bảng tổng hợp các trường hợp công ty mẹ xây dựng kết cấu tổ chức nhóm
cơng ty mẹ - cơng ty con theo cấu trúc đơn giản (phân tích sơ bộ) ................................... 92
Bảng 3.10.2. Bảng tổng hợp các trường hợp nhóm cơng ty (công ty mẹ, công ty con
và/hoặc công ty liên kết, liên doanh niêm yết trên HNX hoặc HOSE) được thiết kế theo
cấu trúc hỗn hợp ................................................................................................................. 92
Bảng 3.11. Bảng tổng hợp thực tế áp dụng mẫu BCTC HN tại các công ty niêm yết ....... 93
Bảng 3.12.1. Bảng tổng hợp số trường hợp không cung cấp BCTC HN năm 2011 .......... 93
Bảng 3.12.2. Bảng tổng hợp các dạng kiểm sốt của cơng ty mẹ đối với cơng ty con ...... 94
Bảng 3.12.3. Bảng tổng hợp các trường hợp công ty con không HN vào BCTC HN ....... 94
Bảng 3.13. Bảng tổng hợp lý thuyết hợp nhất được áp dụng để trình bày lợi ích của cổ
đơng thiểu số trên BCTC HN của các công ty niêm yết trên HNX và HOSE ................... 95
Bảng 3.14.1. Bảng tổng hợp thực tế kế tốn HNKD theo phương pháp mua hình thành
quan hệ công ty mẹ - công ty con của các công ty niêm yết trên HNX và HOSE. ............ 96
Bảng 3.14.2. Bảng tổng hợp thực tế kế tốn HNKD khi hình thành công ty liên kết, liên
doanh theo phương pháp mua trên BCTC HN của các công ty mẹ niêm yết. ................... 96
Bảng 3.15. Bảng tổng hợp thực tế kế toán HNKD theo phương pháp cộng vốn hình thành
quan hệ cơng ty mẹ - công ty con của các công ty niêm yết trên HNX và HOSE. ............ 97
Bảng 3.16. Bảng tổng hợp thực tế kế toán tái cơ cấu DN hình thành quan hệ cơng ty mẹ cơng ty con của các công ty niêm yết trên HNX và HOSE................................................ 97
Bảng 3.17. Bảng tổng hợp các trường hợp các phương pháp kế tốn cơng ty liên kết, liên
doanh BCTC HN của các công ty niêm yết HNX và HOSE ............................................. 98
Bảng 3.18. Bảng tổng hợp thực tế kế toán chuyển đổi BCTC của các công ty con, công ty
liên doanh, liên kết ở nước ngồi của các cơng ty mẹ niêm yết tại HNX và HOSE .......... 98
Bảng 4.1. Các ngun tắc, phương pháp kế tốn lập và trình bày BCTC HN theo CMKT
của Việt Nam, IAS/IFRS và theo thực tế tại các DN Việt Nam ...................................... 102
Bảng 4.2.1. Mức độ hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam với IAS (2003) ....................... 106
xviii
Bảng 4.2.2. Mức độ hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam với IAS/IFRS (2008) ............. 106
Bảng 4.2.3. Mức độ hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam với IAS/IFRS (2011) ............. 107
Bảng 4.3. Bảng tổng hợp mức độ hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam với các bộ
IAS/IFRS ở các thời kỳ khác nhau ................................................................................... 108
Bảng 4.4.1. Thử nghiệm Wilcoxon cho JACC, ABSE và AD (về mặt trình bày BCTC)
giữa CMKT của Việt Nam với IAS (2003) và với IFRS (2011) ...................................... 109
Bảng 4.4.2. Thử nghiệm Wilcoxon cho JACC, ABSE và AD (về mặt đo lường) giữa
CMKT của Việt Nam với IAS (2003) và với IFRS (2011) .............................................. 110
Bảng 4.4.3. Thử nghiệm Wilcoxon cho JACC, ABSE và AD (chung) giữa CMKT của
Việt Nam với IAS (2003) và với IFRS (2011) ................................................................. 110
Bảng 4.5.1. Chi tiết sự thay đổi mức độ hòa hợp trong từng nội dung kế toán giữa CMKT
của Việt Nam với IAS (2003) và IFRS (2011)................................................................. 111
Bảng 4.5.2. Phân tích ngun nhân dẫn đến mức độ hịa hợp cao/mức độ hòa hợp thấp/sự
thay đổi trong mức độ hòa hợp giữa CMKT của Việt Nam với IAS (2003) và với IFRS
(2011)................................................................................................................................ 112
Bảng 4.6. Mức độ hòa hợp thực tế kế tốn tại các cơng ty niêm yết trên HNX và HOSE
trong việc lập và trình bày BCTC hợp nhất theo CMKT Việt Nam ................................ 114
Bảng 4.7. Mức độ tuân thủ chuẩn mực kế tốn của các cơng ty niêm yết tại HNX và
HOSE trong việc lập và trình bày BCTC HN .................................................................. 116
Bảng 4.8.1. Thống kê mức độ hòa hợp thực tế kế toán của các DN Việt Nam trong việc
lập và trình bày BCTC HN theo CMKT của Việt Nam ................................................... 118
Bảng 4.8.2. Thống kê mức độ tuân thủ của các DN Việt Nam đối với CMKT của Việt
Nam trong việc lập và trình bày BCTC HN theo CMKT của Việt Nam ......................... 118
Bảng 4.9. Thử nghiệm Wilcoxon cho mức độ hịa hợp thực tế kế tốn giữa các DN Việt
Nam với mức độ tuân thủ CMKT của Việt Nam của các DN.......................................... 118
Bảng 4.10. Bảng phân tích đặc điểm CMKT của Việt Nam trong mối tương quan giữa
mức độ hòa hợp giữa các DN Việt Nam và mức độ tuân thủ của các DN Việt Nam ...... 119
Bảng 4.11. Tổng hợp phương pháp kế toán áp dụng trong BCTC HN năm 2011 được lập
theo CMKT của Việt Nam và BCTC HN năm 2011 được lập theo IAS/IFRS của Tập đoàn
Vingroup ........................................................................................................................... 121
Bảng 4.12. Tổng hợp phương pháp kế toán áp dụng tương đồng và khác biệt giữa hai bộ
BCTC HN của Tập đoàn Vingroup .................................................................................. 122
xix
Bảng 4.13. Bảng tổng hợp một số giá trị được cung cấp bởi BCTC HN lập theo CMKT
của Việt Nam và BCTC HN được lập theo IFRS của Tập đoàn Vingroup...................... 122
Bảng 4.14.1. Kết quả kiểm định F của mô hình 2.9 ......................................................... 124
Bảng 4.14.2. Kết quả kiểm định F của mơ hình 2.9 ......................................................... 125
Bảng 4.15.1. Kết quả hệ số xác định điều chỉnh của mơ hình 2.10. ................................ 125
Bảng 4.15.2. Kết quả hệ số xác định điều chỉnh (Adjusted R Square) của mơ hình 2.10.
.......................................................................................................................................... 125
Bảng 5.1. Bộ BCTC đầy đủ theo quy định của VAS 21 và IAS 1 (2007) ....................... 137
xx
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 0.1. Khung nghiên cứu của luận án ............................................................................. 4
Hình 1.1. Đặc điểm của các giai đoạn hịa hợp CMKT quốc tế ......................................... 11
Hình 1.2. Các sự kiện quan trọng trong tiến trình hịa hợp kế tốn quốc tế ....................... 11
Hình 1.3. Các khía cạnh của hịa hợp kế tốn .................................................................... 14
Hình 1.4. Cấu trúc đơn giản của nhóm cơng ty mẹ - cơng ty con: dạng một cấp .............. 19
Hình 1.5. Cấu trúc đơn giản của nhóm cơng ty mẹ - cơng ty con: dạng nhiều cấp ........... 19
Hình 1.6. Cấu trúc đơn giản của nhóm cơng ty mẹ - cơng ty con: dạng phổ biến ............. 19
Hình 1.7. Cấu trúc hỗn hợp của nhóm cơng ty mẹ - cơng ty con ....................................... 20
Hình 1.8. Quy trình thiết lập VAS ...................................................................................... 62
Hình 3.1. Xác định công ty con thuộc phạm vi hợp nhất BCTC và công ty liên kết, liên
doanh thuộc phạm vi áp dụng phương pháp vốn chủ sở hữu trên BCTC hợp nhất ........... 86
Hình 5.1. Tác động của Luật Kế tốn, Chuẩn mực kế tốn, các thơng tư hướng dẫn chuẩn
mực kế toán, chế độ kế toán và các văn bản hướng dẫn kế toán khác đối với thực tế lập và
trình bày BCTC tại các DN Việt Nam.............................................................................. 131
Hình 5.2. Kiến nghị đề xuất về mối quan hệ giữa Luật Kế tốn, CMKT, các thơng tư
hướng dẫn chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán và các văn bản hướng dẫn kế toán khác đối
với thực tế lập và trình bày BCTC tại các DN Việt Nam. ................................................ 131
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Từ những thập niên cuối thế kỷ XX đến nay, dưới tác động của q trình tồn cầu
hóa, tiến trình hịa hợp và hội tụ kế toán tại các quốc gia trên thế giới diễn ra ngày càng
mạnh mẽ. Cũng theo xu thế này, năm 1999, Việt Nam (Bộ Tài chính) bắt đầu nghiên cứu,
soạn thảo chuẩn mực kế toán (CMKT) theo hai nguyên tắc cơ bản: (i) dựa trên cơ sở các
chuẩn mực quốc tế về kế toán và (ii) phù hợp với điều kiện phát triển của nền kinh tế Việt
Nam, phù hợp với hệ thống luật pháp, trình độ, kinh nghiệm kế toán, kiểm toán của Việt
Nam. Đến cuối năm 2005, 26 VAS (Vietnamese Accouting Standard – CMKT Việt Nam)
đã được ban hành. Tuy nhiên, từ khi được chính thức áp dụng cho đến nay, mặc dù nội
dung đã có những lạc hậu nhất định so với các IAS (International Accounting Standard –
tạm dịch: CMKT quốc tế) và IFRS (International Financial Reporting Standard – tạm
dịch: Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế) nhưng các VAS vẫn chưa lần nào được sửa
đổi, bổ sung. Nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý của nền kinh tế thị trường đang trong giai
đoạn hoàn thiện và yêu cầu hội nhập kinh tế, tháng 5 năm 2011, Bộ Tài chính cơng bố
quyết định thành lập Ban nghiên cứu, xây dựng, ban hành, công bố VAS. Theo định
hướng, đến năm 2015, Việt Nam sẽ công bố đầy đủ các chuẩn mực liên quan, cần thiết và
phù hợp với nền kinh tế thị trường, tiệm cận được các IAS/IFRS.
Có thể thấy rằng, đến thời điểm hiện nay, các doanh nghiệp (DN) Việt Nam vẫn lập
và trình bày báo cáo tài chính (BCTC) nói chung và báo cáo tài chính hợp nhất (BCTC
HN) nói riêng theo các VAS chưa sửa đổi. Việc các VAS được sửa đổi, bổ sung theo
hướng tiệm cận với các IAS/IFRS theo lộ trình mà Bộ Tài chính đang tiến hành có thể sẽ
làm phát sinh khơng ít vấn đề, có thể làm tổn hao nhiều thời gian và công sức đối với cả
các DN lẫn các cơ quan nhà nước có liên quan. Trên quan điểm xu hướng hội tụ kế tốn
với IAS/IFRS là khơng tránh khỏi, việc nghiên cứu mức độ hịa hợp của kế tốn Việt
Nam, trước hết ở góc độ BCTC HN nhằm góp phần làm sáng tỏ khoảng cách giữa kế toán
Việt Nam với kế toán quốc tế ở hai khía cạnh: chuẩn mực kế tốn và thực tế kế tốn, để từ
đó có thể đưa ra các giải pháp vừa đảm bảo tiến trình hội tụ với kế toán quốc tế vừa phù
hợp với thực tế tại Việt Nam như quan điểm xây dựng hệ thống VAS ban đầu đã công bố
là hết sức cấp thiết. Xuất phát từ lý do này, tác giả chọn đề tài “Sự hịa hợp giữa kế tốn
2
Việt Nam và Quốc tế trong việc lập và trình bày báo cáo tài chính hợp nhất – Từ chuẩn
mực đến thực tiễn” làm nội dung nghiên cứu trong luận án tiến sĩ của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu chính yếu của luận án là đánh giá về sự hịa hợp giữa kế tốn
Việt Nam và quốc tế trong việc lập và trình bày BCTC HN, từ chuẩn mực đến thực tiễn.
Để đạt được mục tiêu trên, các nội dung mà luận án tập trung nghiên cứu bao gồm:
(1) Tổng hợp, phân tích các tài liệu, cơng trình nghiên cứu về: (i) Hịa hợp kế tốn
trên các khía cạnh: bản chất của hịa hợp kế tốn, các loại hịa hợp kế tốn và mối quan hệ
giữa các loại hịa hợp kế tốn, mối quan hệ giữa hịa hợp kế toán với chất lượng của
BCTC, các nhân tố ảnh hưởng đến hịa hợp kế tốn; (ii) Báo cáo tài chính hợp nhất; (iii)
Hịa hợp kế tốn lập và trình bày BCTC HN đã được thực hiện trên thế giới và tại Việt
Nam.
(2) Xây dựng các giả thuyết về sự mức độ hịa hợp giữa kế tốn Việt Nam và
quốc tế trong việc lập và trình bày BCTC HN, từ chuẩn mực đến thực tiễn.
(3) Hệ thống hóa các nguyên tắc cơ bản về lập và trình bày BCTC HN theo quy
định của VAS và các văn bản pháp luật hướng dẫn kế tốn có liên quan. Tổng hợp tình
hình thực tế kế tốn lập và trình bày BCTC HN tại các DN Việt Nam.
(4) Kiểm định các giả thuyết về sự hịa hợp giữa kế tốn Việt Nam và quốc tế
trong việc lập và trình bày BCTC HN, từ chuẩn mực đến thực tiễn.
(5) Đưa ra một số đề xuất nhằm góp phần thực hiện tiến trình hịa hợp với kế tốn
quốc tế trong việc lập và trình bày BCTC HN tại Việt Nam trên hai góc độ: CMKT và
thực tế kế tốn.
Thơng qua việc thực hiện 5 nội dung trên, các câu hỏi nghiên cứu cần phải được
làm rõ bao gồm:
(1) Bản chất của hịa hợp kế tốn, hịa hợp CMKT, hịa hợp thực tế kế tốn là gì ?
Hịa hợp CMKT có dẫn đến hịa hợp thực tế kế tốn hay khơng ? Tăng hịa hợp kế tốn có
thực sự làm tăng chất lượng BCTC do các DN cung cấp ? Các nhân tố nào có ảnh hưởng
đến tiến trình hịa hợp kế tốn ?
(2) Mục đích, đặc điểm chất lượng và các nguyên tắc chung liên quan đến việc
lập và trình bày BCTC HN ? Kết quả thu được từ các nghiên cứu trong và ngoài nước về
BCTC HN và hịa hợp kế tốn lập và trình bày BCTC HN cho thấy điều gì ? Các vấn đề
