Đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức bộ môn sinh học 10 của học sinh trường trung học phổ thông thủ đức năm học 2010 2011
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.86 MB, 118 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC
------------ ------------
TRẦN THỊ THU HIỀN
ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ ĐẠT CHUẨN KIẾN THỨC BỘ MÔN
SINH HỌC 10 CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG THỦ ĐỨC NĂM HỌC 2010 – 2011
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Hà Nội – Năm 2013
Tai ngay!!! Ban co the xoa dong chu nay!!! 16991217675031000000
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC
------------ ------------
TRẦN THỊ THU HIỀN
ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ ĐẠT CHUẨN KIẾN THỨC BỘ MÔN
SINH HỌC 10 CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG THỦ ĐỨC NĂM HỌC 2010 – 2011
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
(Chuyên ngành đào tạo thí điểm)
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Kim Dung
Hà Nội- Năm 2013
MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................ii
MỤC LỤC.............................................................................................................. 1
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................. 4
DANH SÁCH CÁC BẢNG ................................................................................... 5
DANH SÁCH CÁC HÌNH .................................................................................... 6
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 7
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 7
2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 9
3. Khách thể khảo sát và đối tượng nghiên cứu ...................................................... 10
4. Câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu, khung lý thuyết của đề tài .............. 10
5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 10
6. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 11
Chương 1: TỔNG QUAN VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT ........................................ 12
1.1. Tổng quan về các nghiên cứu có liên quan ...................................................... 12
1.1.1. Đề tài đánh giá kết quả học tập theo chuẩn kiến thức, kỹ năng của chương
trình giáo dục phổ thông Việt Nam ........................................................................ 12
1.1.2. Đề tài cấp Bộ trọng điểm “Xây dựng các Tiêu chí đánh giá Chất lượng Học
tập Học sinh Trung học phổ thông” ....................................................................... 13
1.1.3. Đề tài thực trạng đánh giá kết quả học tập của học sinh ở nhà trường phổ
thông hiện nay ....................................................................................................... 14
1.2. Khung lý thuyết của nghiên cứu..................................................................... 17
1.3. Cơ sở lý thuyết ............................................................................................... 18
1.3.1. Kết quả học tập bộ môn Sinh học 10 về mặt kiến thức ................................. 18
1.3.1.1. KQHT của môn học về mặt kiến thức ....................................................... 18
1.3.1.2 KQHT môn Sinh học 10 về kiến thức ....................................................... 19
1.3.2. Các mức độ của năng lực nhận thức ............................................................. 19
1
1.3.3. Chuẩn kiến thức chương trình Sinh học 10 .................................................. 21
1.3.3.1. Khái niệm Chuẩn và yêu cầu..................................................................... 21
1.3.3.2. Nội dung của Chuẩn ................................................................................. 21
1.3.3.4. Yêu cầu kiểm tra, đánh giá bám sát Chuẩn ................................................ 24
1.3.4. Phương pháp kiểm tra, đánh giá KQHT môn Sinh học 10 ............................ 27
1.3.4.1. Khái niệm kiểm tra, đánh giá trong QTDH ............................................... 27
1.3.4.2. Mục đích và chức năng của kiểm tra, đánh giá trong QTDH ..................... 27
1.3.4.3 Phương pháp kiểm tra đánh giá .................................................................. 29
1.3.4.3. Độ giá trị và độ tin cậy của đánh giá ......................................................... 32
1.3.4.4 Quy trình đánh giá ..................................................................................... 34
1.3.4.5. Phương pháp kiểm tra, đánh giá KQHT bộ môn Sinh học 10 .................... 35
Chương 2: THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU .................................... 37
2.1. Quy trình nghiên cứu ...................................................................................... 37
Đề tài là một nghiên cứu định lượng về KQHT, dựa trên kết quả điểm số bài kiểm
tra để đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức bộ môn Sinh học 10 của HS. .............. 37
2.2. Đặc điểm trường và mẫu học sinh ................................................................... 38
2.2.1. Đặc điểm trường THPT Thủ Đức ................................................................. 38
2.2.2. Đặc điểm HS khối 10 năm học 2010 - 2011 ................................................. 38
2.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 39
2.3.1. Phương pháp hồi cứu tài liệu ....................................................................... 39
2.3.2. Phương pháp phỏng vấn............................................................................... 40
2.3.3. Phương pháp trắc nghiệm ............................................................................ 40
2.3.4. Phương pháp tổng hợp, phân tích ................................................................. 41
Chương 3: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHUẨN........................................... 42
3.1. Thực trạng triển khai thực hiện Chuẩn ............................................................ 42
3.2. Thực trạng vận dụng Chuẩn trong dạy và học ................................................. 43
Chương 4: ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ ĐẠT CHUẨN KIẾN THỨC BỘ MÔN SINH
HỌC 10 CỦA HỌC SINH ................................................................................... 46
2
4.1. Đặc điểm của QTDH và kiểm tra, đánh giá bộ môn Sinh học 10 tại trường
THPT Thủ Đức...................................................................................................... 46
4.1.1. Quá trình dạy học ........................................................................................ 46
4.1.2. Quá trình kiểm tra, đánh giá ......................................................................... 46
4.2. Đánh giá đề kiểm tra HK II môn Sinh học 10 năm học 2010 – 2011 ............... 47
4.2.1. Mục đích của đề kiểm tra học kỳ II .............................................................. 47
4.2.2. Cấu trúc của đề kiểm tra HK II .................................................................... 48
4.2.3. Nội dung và ma trận/bảng trọng số của đề kiểm tra ...................................... 49
4.2.4. Đánh giá mức độ của từng câu hỏi so với yêu cầu của Chuẩn kiến thức ...... 50
4.3. Đánh giá đề kiểm tra và mức độ đạt Chuẩn kiến thức bộ môn Sinh học 10 của
HS trường THPT Thủ Đức năm học 2010-2011 dựa trên kết quả phân tích điểm
kiểm tra HK II. ...................................................................................................... 53
4.3.1 Phân tích điểm số bài kiểm tra HK II và sự tương quan giữa điểm số bài kiểm
tra HK II với điểm trung bình mơn cả năm ............................................................ 53
4.3.2. Tương quan năng lực của HS và độ khó của các câu hỏi, bài kiểm tra.......... 56
4.3.3. Tương quan năng lực của HS với độ khó của câu hỏi ở các mức độ tư duy
khác nhau .............................................................................................................. 58
4.3.4. Phân tích thống kê kết quả bài kiểm tra HK II của HS đối với từng câu hỏi,
nhóm câu hỏi và mức độ phù hợp của các câu hỏi ................................................. 63
4.3.5. Phân tích kết quả điểm số bài kiểm tra học kỳ II và từng câu hỏi theo hai GV
khác nhau về thâm niên giảng dạy ......................................................................... 68
KẾT LUẬN .......................................................................................................... 74
HẠN CHẾ CỦA LUẬN VĂN ............................................................................. 77
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 78
PHỤ LỤC ............................................................................................................. 81
3
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ĐTBmhk:
Điểm trung bình mơn của học kỳ
ĐTBmcn:
Điểm trung bình mơn của cả năm
ĐTBmhkI:
Điểm trung bình mơn học kỳ I
ĐTBmhkII: Điểm trung bình mơn học kỳ II
GV:
Giáo viên
GD&ĐT:
Giáo dục và Đào tạo
HK II:
Học kỳ 2
HS:
Học sinh
KQHT:
Kết quả học tập
KTtx:
Kiểm tra thường xuyên
KTđk:
Kiểm tra định kỳ
QTDH:
Quá trình dạy học
SGK:
Sách giáo khoa
THPT:
Trung học phổ thông
4
DANH SÁCH CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. Phương pháp và công cụ đánh giá ......................................................... 29
Bảng 1.2. Kết hợp mục đích và các phương pháp đánh giá .................................... 30
Bảng 2.1. Điểm tính theo kết quả rèn luyện và học tập mỗi năm của HS ở THCS . 38
Bảng 4.1. Ma trận và nội dung của đề kiểm tra...................................................... 49
Bảng 4.2. Các câu hỏi của đề kiểm tra theo ma trận và các yêu cầu của Chuẩn
tương ứng ............................................................................................................. 50
Bảng 4.3. Điểm số bài kiểm tra HK II theo nhóm và tỉ lệ mỗi nhóm như sau: ....... 54
Bảng 4.4. Hệ số tương quan giữa bài kiểm tra học kỳ II Sinh học và trung bình mơn
cả năm ................................................................................................................... 56
Bảng 4.5. Tổng hợp tần số và tỉ lệ % của từng mức điểm số khác nhau ở mỗi câu hỏi . 65
Bảng 4.6. Kết quả trung bình điểm số của một HS theo nhóm các câu hỏi ở mức độ
biết, hiểu, vận dụng ............................................................................................... 66
Bảng 4.7. Kết quả kiểm định trị trung bình của các nhóm câu hỏi ......................... 67
Bảng 4.8. Thống kê mơ tả trung bình điểm số bài kiểm tra học kỳ II môn Sinh học
10 và năng lực của HS phân theo hai GV............................................................... 69
Bảng 4.9. Kiểm nghiệm t về sự khác nhau giữa trung bình điểm số bài kiểm tra học
kỳ II Sinh học 10 và trung bình năng lực của HS phân theo GV khác nhau. .......... 70
5
DANH SÁCH CÁC HÌNH
Trang
Hình 1.1. Khung lý thuyết đánh giá mức độ đạt Chuẩn kiến thức bộ môn Sinh
học 10 ................................................................................................................... 17
Hình 4.1: Đồ thị phân bố điểm số bài kiểm tra học kỳ II môn Sinh học 10 ............ 54
Hình 4.2. Đồ thị Scatter thể hiện sự tương quan của điểm số bài kiểm tra học kỳ II
môn Sinh học 10 và trung bình mơn cả năm .......................................................... 55
Hình 4.3. Tương quan năng lực của HS và độ khó của các câu hỏi bài kiểm tra học
kỳ II môn Sinh học 10 ........................................................................................... 58
Hình 4.4. Tương quan năng lực của HS với độ khó của các câu hỏi ở mức độ biết .... 59
Hình 4.5. Tương quan năng lực của HS với độ khó của các câu hỏi ở mức độ hiểu ... 61
Hình 4.6. Tương quan năng lực của HS với độ khó của các câu hỏi ở mức độ vận dụng. 62
Hình 4.7. Mức độ phù hợp của các câu hỏi trong đề kiểm tra học kỳ II ................. 63
Hình 4.8. Biểu đồ boxplot về kết quả điểm số từ câu 1 đến câu 7 .......................... 64
Hình 4.9. Biểu đồ boxplot về kết quả điểm số của các câu 8A, 9A, 10A ............... 64
Hình 4.10. Biểu đồ boxplot về kết quả điểm số của các câu 8B, 9B, 10B .............. 65
Hình 4.11. Biểu đồ boxplot về điểm số bài kiểm tra học kỳ II, trung bình mơn học
theo hai GV ........................................................................................................... 69
Hình 4.12. Biểu đồ boxplot về trung bình điểm số của các câu hỏi theo 3 nhóm
biết-hiểu-vận dụng của các HS theo hai GV .......................................................... 71
Hình 4.13. Biểu đồ boxplot về kết quả điểm số của từng câu hỏi theo hai GV....... 72
6
MỞ ĐẦU
Phần mở đầu trình bày những vấn đề làm cơ sở cho đề tài gồm lý do chọn đề
tài, mục tiêu nghiên cứu, ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn, phạm vi nghiên cứu,
phương pháp nghiên cứu, câu hỏi, giả thuyết, khung lý thuyết của nghiên cứu,
khách thể khảo sát và đối tượng nghiên cứu.
1. Lý do chọn đề tài
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập (KQHT) của học sinh (HS) là một hoạt
động quan trọng và cần được tiến hành thường xuyên trong quá trình giáo dục. Tuy
nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau mà hiện nay hoạt động kiểm tra, đánh giá
KQHT chưa được vận dụng hiệu quả trong giáo dục ở nước ta. Theo Trần Kiều
(2006), “một trong những điểm yếu kém nhất của hệ thống giáo dục nước ta là đánh
giá năng lực của người học. Để đánh giá HS, giáo viên (GV) gần như chỉ dùng một
phương pháp là ra đề kiểm tra. Với đa số GV, việc ra đề kiểm tra cho HS chỉ đơn
giản là có điểm số ghi vào sổ điểm”.
Nhằm tạo sự thống nhất, giảm tải về mặt nội dung kiến thức, tăng cường phát
triển các năng lực học tập cho HS, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã ban hành
Chuẩn kiến thức, kỹ năng và yêu cầu về thái độ (gọi tắt là Chuẩn) của chương trình giáo
dục trung học phổ thơng (THPT) cho tất cả các môn học. Chuẩn được xem là một căn
cứ quan trọng trong việc đo lường và đánh giá KQHT.
Năm học 2010-2011 là năm đầu tiên thực hiện dạy học theo Chuẩn. Tuy
nhiên, khái niệm Chuẩn còn xa lạ do GV đã quen xem SGK là “pháp lệnh”, bắt
buộc phải tn theo. Ngồi ra, chương trình cấp THPT có nhiều khác biệt so với
chương trình cấp trung học cơ sở, đặc biệt là về nội dung và phương pháp dạy, học.
Ở cấp THPT, HS phải làm quen với những yêu cầu cao trong nhiệm vụ học tập, nội
dung chương trình mang tính chun sâu, địi hỏi khả năng tư duy và tự học để đạt
được kết quả tốt trong học tập. Đặc biệt, lớp 10 là lớp đầu tiên ở cấp THPT nên cần
quan tâm đánh giá KQHT của HS, từ đó có những điều chỉnh cần thiết cho các lớp
7
kế tiếp cũng như định hướng được phương pháp dạy và học thích hợp, giúp HS đạt
được các yêu cầu của chương trình mơn học và kết quả cao trong học tập.
Trường THPT Thủ Đức là một trong 04 trường cơng lập đang trú đóng trên
địa bàn quận Thủ Đức, thành phố Hồ Chí Minh. Từ năm 2010-2011, thực hiện chỉ
đạo của Sở GD&ĐT thành phố Hồ Chí Minh, Ban Giám hiệu trường đã tổ chức
triển khai và yêu cầu các Tổ bộ mơn, trong đó có Tổ bộ mơn Sinh phải áp dụng
Chuẩn vào dạy và học tại trường. Để giúp Ban giám hiệu cũng như các GV của Tổ
bộ mơn Sinh nói riêng và các Tổ bộ mơn khác của trường nói chung đánh giá mức
độ đạt chuẩn của HS khối 10 sau năm học đầu tiên áp dụng Chuẩn tại trường, từ đó
đề xuất những giải pháp vận dụng Chuẩn một cách hiệu quả, góp phần nâng cao
chất lượng dạy và học của trường, việc đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức bộ
môn sinh học 10 của HS trường THPT Thủ Đức năm học 2010 – 2011 là cần thiết.
Trên cơ sở đó, được sự đồng ý của Viện Đảm bảo chất lượng giáo dục –
Đại học Quốc gia Hà Nội, sự chấp thuận của GV hướng dẫn, là một GV môn Sinh
học, tôi chọn thực hiện nghiên cứu đề tài: “Đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến
thức bộ môn Sinh học 10 của HS trường Trung học phổ thông Thủ Đức năm
học 2010 – 2011”
+ Tính cấp thiết
Theo chỉ đạo của Bộ GD&ĐT, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của giáo
dục trung học năm học 2010-2011 là tiếp tục tập trung chỉ đạo và thực hiện đổi mới
phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra đánh giá, dạy học phân hoá trên cơ sở
Chuẩn của chương trình giáo dục phổ thơng; tạo ra sự chuyển biến cơ bản về đổi
mới kiểm tra đánh giá thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng
giáo dục.
Như vậy, hiện nay Chuẩn có vai trị quan trọng trong quá trình dạy học, kiểm
tra đánh giá KQHT. Chuẩn là căn cứ, cơ sở cho các hoạt động đổi mới nhằm nâng
cao chất lượng giáo dục ở nước ta. Việc đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức bộ
mơn Sinh học 10 nói riêng và các mơn học khác nói chung có ý nghĩa cấp thiết
trong việc thực hiện nhiệm vụ năm học, đồng thời thông qua đề tài tìm hiểu thực
8
trạng vận dụng Chuẩn hiện nay của GV từ đó góp phần nâng cao hiệu quả vận dụng
Chuẩn trong thực tế dạy học và kiểm tra đánh giá KQHT của HS.
+ Ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn
Việc đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức môn Sinh học 10 sẽ giúp GV nhận
thức rõ về thực trạng và kết quả của QTDH so với yêu cầu của Chuẩn, từ đó điều
chỉnh phương pháp giảng dạy, kiểm tra đánh giá chương trình Sinh học 10. Bên
cạnh đó, kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin về mức độ đạt chuẩn kiến thức
của HS, là cơ sở để HS đánh giá được năng lực học tập bộ môn của bản thân so với
yêu cầu của môn học, từ đó đề ra phương pháp học tập thích hợp.
Kết quả nghiên cứu còn là cơ sở để Ban Giám hiệu đánh giá được chất lượng
giáo dục của bộ mơn, trình độ, năng lực của HS và định hướng nâng cao chất lượng
giáo dục của nhà trường.
Ngoài ra, kết quả của nghiên cứu cũng góp một phần làm cơ sở cho các
nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực này để vận dụng có hiệu quả Chuẩn và đánh
giá KQHT một cách khoa học, từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát: Đánh giá KQHT bộ môn Sinh học 10 của HS, so với u cầu
của chuẩn kiến thức chương trình mơn học do Bộ GD&ĐT quy định, từ đó góp phần
nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn Sinh học của trường.
2.2. Mục tiêu cụ thể
Khảo sát sự hiểu biết và tình hình vận dụng Chuẩn bộ mơn Sinh học 10 của
GV, HS trong việc giảng dạy và học tập tại trường.
Đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức bộ mơn Sinh học 10 của HS thơng qua
việc phân tích đề kiểm tra hiện hành và kết quả phân tích điểm số thu được của bài
kiểm tra.
9
3. Khách thể khảo sát và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể khảo sát: HS, GV, gồm có:
HS: 561 HS khối 10 năm học 2010 – 2011.
GV: 04 GV bộ môn Sinh học của trường THPT Thủ Đức.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Mức độ đạt chuẩn kiến thức bộ môn Sinh học 10 của
HS năm học 2010-2011.
4. Câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu, khung lý thuyết của đề tài
4.1. Câu hỏi nghiên cứu
4.1.1. Câu hỏi tổng quát: HS khối 10 trường THPT Thủ Đức năm học 2010 – 2011
đạt Chuẩn kiến thức bộ môn Sinh học ở mức độ nào?
4.1.2. Câu hỏi cụ thể
Chuẩn kiến thức kỹ năng bộ môn Sinh học 10 được vận dụng như thế nào
trong giảng dạy, học tập ở trường THPT Thủ Đức?
So với mức độ và các yêu cầu trong chuẩn kiến thức thì mức độ và các yêu
cầu trong đề kiểm tra/kiểm tra học kỳ II bộ môn Sinh học 10 ở trường THPT Thủ
Đức như thế nào? Kết quả điểm số bài kiểm tra cho thấy mức độ đạt Chuẩn kiến
thức bộ môn Sinh học 10 của HS trường THPT Thủ Đức như thế nào?
4.2. Giả thuyết nghiên cứu
Giả thuyết 1: Chuẩn môn Sinh học 10 chưa được GV, HS và vận dụng
thường xuyên trong giảng dạy và học tập.
Giả thuyết 2: Mức độ và yêu cầu của đề kiểm tra/kiểm tra ở mức cao hơn so
với mức độ yêu cầu của chuẩn kiến thức và đa số HS khối 10 trường THPT Thủ
Đức đạt chuẩn kiến thức ở mức tối thiểu.
5. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng phương pháp hồi cứu tài liệu để tổng hợp các thông tin làm cơ
sở lý luận cho đề tài và hình dung về thực trạng của việc vận dụng Chuẩn hiện nay.
10
Đề tài sử dụng phương pháp phỏng vấn GV và HS để tìm hiểu về thực trang
vận dụng Chuẩn tại tổ bộ mơn Sinh của trường.
Sau đó đề tài sử dụng phương pháp trắc nghiệm dựa vào bài kiểm tra học kỳ
II để đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức bộ môn Sinh học 10 thông qua việc đánh
giá đề kiểm tra so với các yêu cầu của Chuẩn và phân tích điểm số bài kiểm tra của
561 HS khối lớp 10 năm học 2010-2011.
Điểm số bài kiểm tra của học sinh được phân tích dựa vào phần mềm SPSS,
lý thuyết ứng đáp câu hỏi – mơ hình Rasch và phần mềm Quest để có những số liệu
thống kê, năng lực của HS được thể hiện qua kết quả điểm số của bài kiểm tra.
Thơng qua đó có những nhận định về mức độ đạt chuẩn kiến thức bộ môn Sinh học
10 của HS trường THPT Thủ Đức năm học 2010-2011.
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Về nội dung
QTDH và đánh giá KQHT của HS tại nhà trường nói riêng và ở nước ta nói
chung hiện nay chủ yếu tập trung về mặt kiến thức nên đề tài chỉ đánh giá mức độ
đạt chuẩn kiến thức mà không đánh giá mức độ đạt chuẩn về mặt kỹ năng và thái độ
của HS.
Do điều kiện thực tế không thể tổ chức một kỳ thi riêng để đánh giá mức độ
đạt chuẩn kiến thức mà vẫn đảm bảo sự nỗ lực tối đa của HS nên đề tài chọn phân
tích kết quả bài kiểm tra học kỳ II của HS để đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức
và đảm bảo tính tin cậy, hợp lý của đánh giá.
Cơ sở đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức dựa vào tài liệu Hướng dẫn thực
hiện Chuẩn được ban hành năm 2009. Tài liệu này cũng chỉ chủ yếu tập trung về
mặt kiến thức, một số kỹ năng đặc trưng của bộ môn và một số ít các yêu cầu về
thái độ.
6.2. Về không gian, thời gian
Không gian: Trường THPT Thủ Đức
Thời gian: Từ tháng 10/2010 đến 6/2012.
11
Chương 1: TỔNG QUAN VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT
Chương này cung cấp thơng tin về những nghiên cứu có liên quan đến đề tài
tại Việt Nam hiện nay và những cơ sở lý thuyết là nền tảng cho vấn đề nghiên cứu
của đề tài.
1.1. Tổng quan về các nghiên cứu có liên quan
1.1.1. Đề tài đánh giá kết quả học tập theo chuẩn kiến thức, kỹ năng của
chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam
Đề tài do tiến sĩ Nguyễn Lan Phương thuộc Viện Khoa học Giáo dục Việt
Nam làm chủ nhiệm. Nghiên cứu cung cấp phương thức đánh giá KQHT của HS
dựa theo Chuẩn trong chương trình mơn học có liên quan mật thiết đến đề tài.
Kết quả nghiên cứu đưa ra những đề xuất về qui trình đánh giá KQHT dựa
theo Chuẩn gồm
bước cơ bản: 1 Xác định mục đích đánh giá theo chuẩn KT-KN;
2/ Tiêu chí hố chuẩn KT-KN 3 Lựa chọn phương pháp, loại hình đánh giá 4
Biên soạn, thử nghiệm, điều chinh bộ công cụ 5 Lựa chọn các xử lý thông tin ph
hợp với mục đích đánh giá 6 Phát hiện nguyên nhân, giải thích hiện tượng
Ra
quyết định điều chỉnh hoạt động dạy và học, thông báo kết quả học tập.
Nghiên cứu cũng đưa ra những vấn đề cần chú trọng giải quyết trong thực
tiễn đánh giá KQHT để có thể đánh giá mức độ đạt Chuẩn của HS bao gồm 1
Tường minh các mức độ cần đạt của chuẩn KT-KN 2 Hướng dẫn cách thiết kế
thang đo mức độ đạt yêu cầu của chương trình 3 Hướng dẫn qui trình biên soạn đề
kiểm tra 4 Hướng dẫn qui trình đánh giá kết quả học tập của HS theo chuẩn
chương trình.
Trên cơ sở đó đề xuất phương thức đánh giá KQHT của 11 môn học với các
bước 1 Phân tích nội hàm đinh nghĩa các mức độ cần đạt của chuẩn KT-KN và yêu
cầu thái độ trong chương trình mơn học nêu định hướng cho việc chọn chuẩn và
tiêu chí hố chuẩn cho kì đánh giá cuối chủ đề chương, cuối học kì 1, cuối năm
học 2 Quy chuẩn KT-KN về thang đánh giá được thực hiện thông qua việc biên
12
soạn câu hỏi đo mỗi chuẩn và thiết kế thang định khoảng và thang định hạng đánh
giá kết quả bài kiểm tra 3 Nêu các loại công cụ ph hợp cho đánh giá kết quả học
tập môn học, nhấn mạnh đến chi tiết kĩ thuật của quy trình bảy bước biên soạn đề
kiểm tra dựa theo chuẩn KT- KN 4 Nêu quy trình đánh giá kết quả học tập của HS
theo chuẩn KT-KN trong chương trình mơn học với một số định hướng như: lựa
chọn phương pháp đánh giá nào, loại hình đánh giá trong các giai đoạn học tập khác
nhau chuyển đổi điểm thô về điểm quy chuẩn V, tính độ tin cậy, xác định điểm giới
hạn để phân loại HS giải thích thực trạng và hướng điều chỉnh hoạt động dạy học,
ứng với mỗi cách xử lý.
Đề tài cũng kiến nghị mở rộng kết quả nghiên cứu theo các hướng tiêu chí
hố chuẩn KT-KN và u cầu thái độ của tất cá các môn học Xây dựng phương
thức đánh giá kết quả học tập của HS dựa theo chuẩn KT-KN của chương trình các
mơn học Thiết kế Rubric đánh giá các năng lực: nghe, nói, đọc, viết giải quyết vấn
đề hoạt động hợp tác ... của HS Nghiên cứu phương thức thi cử đảm bảo đồng bộ
giữa quá trình dạy học, quá trình đánh giá kết quả học tập và thi tốt nghiệp trung
học phổ thông, thi tuyền sinh cao đẳng, đại học dựa theo chuẩn KT-KN của chương
trình giáo dục.
Tiếp tục định hướng nghiên cứu trên đề tài cấp Bộ trọng điểm “Xây dựng các
Tiêu chí đánh giá Chất lượng học tập học sinh trung học phổ thơng” thực hiện xây
dựng các tiêu chí đánh giá dựa vào Chuẩn.
1.1.2. Đề tài cấp Bộ trọng điểm “Xây dựng các Tiêu chí đánh giá Chất lượng
Học tập Học sinh Trung học phổ thơng”
Đề tài cung cấp các tiêu chí đánh giá chất lượng học tập của HS THPT dựa
trên Chuẩn của từng bộ môn với các mức độ cụ thể từ trung bình – khá – giỏi – xuất
sắc. Như vậy, các mục tiêu được đề ra của Chuẩn đã được tiêu chí hóa với các mức
độ cụ thể nhằm đảm bảo cung cấp thông tin về KQHT của HS một cách rõ ràng và là
cơ sở thiết kế các đề kiểm tra đánh giá mức độ đạt Chuẩn.
Đề tài được thực hiện từ năm 2009 đến 2011 do Trường Đại học sư phạm
thành phố Hồ Chí Minh chủ trì, khảo sát 2.832 người, trong đó có 45 cán bộ quản lý,
13
445 giáo viên, 1.119 HS, 313 phụ huynh các trường THPT trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh và 110 nhà nghiên cứu giáo dục.
Đề tài vẫn nằm trọn ở góc độ chuẩn quốc gia, dựa vào thang kiến thức và kỹ
năng của Bộ GD&ĐT, từ đó các trường sẽ lấy làm chuẩn để đánh giá chính xác hơn
chất lượng học tập của HS. Mỗi lĩnh vực, mỗi môn học, mỗi nội dung mơn học có
những tiêu chí đánh giá riêng, vì thế có hàng trăm tiêu chí. Các tiêu chí đo lường
đánh giá khả năng tiếp thu nội dung kiến thức mới ở cấp độ theo thang đánh giá
Bloom (có 6 mức độ là biết, hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp và đánh giá) và
mức độ đạt chuẩn kiến thức theo quy định của Bộ GD&ĐT. Những tiêu chí này là
giúp hồn thiện quy trình GD&ĐT bậc THPT trong khâu đánh giá KQHT của HS
và đánh giá đúng được khả năng học tập của người học. Qua đó, GV và HS nhận
biết được chính xác đạt trình độ tiếp thu kiến thức ở cấp độ nào, có đạt được yêu
cầu tối thiểu theo chuẩn kiến thức của Bộ hay chưa. Để từ đó có cả người dạy và
người học nhận ra những điểm mạnh, và điểm hạn chế của mình để phát huy và
khắc phục. Các nhà quản lý giáo dục cũng sẽ biết được mình cần làm gì để cải tiến
và phát triển chất lượng giáo dục tại trường.
Những nghiên cứu đánh giá KQHT dựa trên Chuẩn đã được thực hiện tuy
nhiên thực trạng đánh giá KQHT của HS cấp THPT hiện nay cho thấy việc vận
dụng Chuẩn còn nhiều bất cập.
1.1.3. Đề tài thực trạng đánh giá kết quả học tập của học sinh ở nhà trường
phổ thông hiện nay
Đề tài thực hiện đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức dựa trên phương pháp
kiểm tra đánh giá hiện nay. Do đó nghiên cứu về thực trạng đánh giá KQHT của HS
ở nhà trường phổ thông hiện nay cung cấp những thông tin về những ưu điểm hạn
chế của phương pháp kiểm tra đánh giá hiện nay có ảnh hưởng đến KQHT của HS
cũng như mức độ đạt chuẩn kiến thức bộ môn Sinh học 10.
Đề tài do tiến sĩ Vũ Thị Ngọc Anh thuộc Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam
là chủ nhiệm đề tài. Mục tiêu của đề tài là tìm hiểu thực trạng đánh giá kết quả học
tập của học sinh ở nhà trường phổ thông và đề xuất một số kiến nghị về giải pháp
14
thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả của vấn đề đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Đề tài đã tìm hiểu cơ sở lý luận về đánh giá KQHT của HS ở nhà trường phổ thông,
kinh nghiệm của một số nước về vấn đề này, trên cơ sở đó tiến hành tìm hiểu thực
trạng đánh giá KQHT của HS và đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả đánh
giá KQHT.
Kết quả nghiên cứu cho thấy những bài học kinh nghiệm về quản lý và chỉ
đạo việc đánh giá KQHT của HS trong đó có đề cập đến việc tiêu chí hóa chuẩn
kiến thức, kỹ năng và xây dựng chuẩn đánh giá thống nhất trên cả nước. Đối với
chương trình giáo dục phổ thơng Việt Nam hiện nay, mục tiêu đánh giá được phân
chia thành ba lĩnh vực là kiến thức, kỹ năng và thái độ. Mỗi mục tiêu thuộc lĩnh vực
lại được diễn tả cụ thể hơn bởi các chuẩn kiến thức, kỹ năng. Bên cạnh mục tiêu
được phân chia như trên, cần hướng tới mục tiêu đánh giá theo cách tiếp cận năng
lực. Khi đó cần căn cứ vào mục tiêu của môn học để xác định các năng lực cần hình
thành và phát triển ở người học thông qua các môn học.
Đề tài cũng cho thấy một số hạn chế trong công tác chỉ đạo hoạt động đánh
giá KQHT của BGD&ĐT như sau chưa có hướng dẫn cụ thể về việc triển khai cụ
thể vấn đề đánh giá kết quả học tập phải căn cứ vào chuẩn kiến thức, kỹ năng và
yêu cầu thái độ của chương trình giáo dục phơ thơng quy chế chỉ sử dụng kết quả
nhận xét và điểm số của cuối chương, giữa học kỳ, đầu học kỳ và cuối năm học nên
khó thuyết phục cán bộ quản lý và giáo viên trường phổ thông sử dụng phương
pháp đánh giá như chuyên gia, nghiên cứu sản phẩm, trình diễn, tự đánh giá,… quy
định về thang đánh giá kết quả học tập nhưng khơng quy đinh tiêu chí cho từng mức
điểm của thang định khoảng, nên giáo viên thường xây dựng thang chấm điểm căn
cứ vào trình độ nhận thức của học sinh là chủ yếu quy chế cho phép điểm thơ làm
căn cứ để xếp loại học lực trung bình môn học, nhưng điểm thô không thể so sánh
và phân tích được sự tiến bộ của học sinh, cần phải chuyển điểm thô về c ng một
thang quy chuẩn.
Đối với việc đánh giá kết quả học tập ở nhà trường phổ thông, đề tài đã chỉ
ra một số ưu điểm như sau: Về nhận thức, đa số cán bộ quản lý, giáo viên đã nhận
15
thức được mục đích quan trọng nhất của hoạt động đánh giá. Do đó, giáo viên đã
nhận thức cần giảm áp lực của điểm số vì điểm số chỉ có tác dụng khi xếp loại học
lực, đồng thời tăng cường nhận xét để giúp học sinh nhìn thấy rõ những yếu kém,
sai lệch của mình trong học tập và tìm cách khắc phục Về phương thức đánh giá,
các nhà trường đã và đang triển khai công hoạt động đánh giá kết quả học tập theo
một tiến trình gồm ba cơng đoạn với hành động cụ thể là thu thập thông tin đánh
giá, xử lý và phân tích thơng tin đã thu thập, ra quyết định đánh giá. Bên cạnh đó
vẫn tồn tại những hạn chế cơ bản về nhận thức và về phương thức đánh giá. Giáo
viên chưa quan tâm đúng mức đến việc hình thành các mục tiêu học tập ở mỗi bài,
mỗi chương cho học sinh, chưa khắc phục hoàn toàn áp lực về điểm số. Giáo viên
đã tăng cường đánh giá bằng nhận xét, tuy nhiên các nhận xét mang tính chủ quan
vì khơng dựa hệ thống tiêu chí rõ ràng và thống nhất.
Qua nghiên cứu tổng quan cho thấy phương thức đánh giá KQHT đang được
quan tâm và hồn thiện nhằm đánh giá chính xác KQHT của HS. Tại Việt Nam,
nhiều cơng trình, nghiên cứu liên quan đến hoạt động kiểm tra đánh giá ở cấp trung
học phổ thông đang được tiến hành nhằm cải thiện chất lượng của hoạt động kiểm
tra đánh giá, nâng cao chất lượng học tập tiến tới hòa nhập vào xu thế chung của thế
giới. Xu hướng đánh giá dựa vào chuẩn đang dần phổ biến từ những nhu cầu thiết
thực của hoạt động kiểm tra đánh giá KQHT.
Hiện chưa có nghiên cứu nào đánh giá mức độ đạt chuẩn đã đề ra của một
môn học cụ thể theo yêu cầu của chuẩn kiến thức kĩ năng do Bộ GD&ĐT ban hành.
Dựa trên phương thức đánh giá KQHT hiện nay của nước ta chủ yếu đánh giá bằng
điểm số với các bài kiểm tra, căn cứ vào chuẩn kiến thức kĩ năng đã được ban hành
đề tài tiến hành đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức bộ môn Sinh học 10 của HS
trường THPT Thủ Đức năm học 2010-2011 dựa trên kết quả điểm số bài kiểm tra
học kỳ II bộ môn Sinh học 10.
16
1.2. Khung lý thuyết của nghiên cứu
BÀI KIỂM TRA
ĐIỂM
So sánh
CÁC CÂU HỎI
NỘI DUNG
KIẾN THỨC
TRI THỨC KHOA
HỌC BỘ MÔN SINH
HỌC 10
MỨC ĐỘ YÊU CẦU
CỦA KIẾN THỨC
CHUẨN KIẾN THỨC BỘ
MÔN SINH HỌC 10
NỘI DUNG
KIẾN THỨC
BIẾT
HIỂU
TRI THỨC KHOA
HỌC BỘ MÔN SINH
HỌC 10
MỨC ĐỘ YÊU CẦU
CỦA KIẾN THỨC
BIẾT
HIỂU
VẬN DỤNG
VẬN DỤNG
Mức độ
đạt
Chuẩn
PHÂN TÍCH
PHÂN TÍCH
TỔNG HỢP
TỔNG HỢP
ĐÁNH GIÁ
ĐÁNH GIÁ
Hình 1.1. Khung lý thuyết đánh giá mức độ đạt Chuẩn kiến thức bộ môn Sinh
học 10
17
Đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức bộ môn Sinh học 10 của HS chính là
đánh giá KQHT của HS về mặt kiến thức so với yêu cầu của chuẩn kiến thức.
Chuẩn kiến thức quy định KQHT về mặt kiến thức bao gồm nội dung kiến thức và
mức độ yêu cầu của kiến thức về năng lực nhận thức của HS với các mức độ khác
nhau từ biết-hiểu-vận dụng-phân tích-tổng hợp-đánh giá. Phương pháp đánh giá
KQHT hiện nay của HS THPT chủ yếu dựa trên điểm số của bài kiểm tra. Như vậy,
để đánh giá mức độ đạt chuẩn kiến thức bộ môn Sinh học 10, đề tài tiến hành phân
tích các câu hỏi của đề kiểm tra học kỳ II về nội dung kiến thức và các mức độ yêu
cầu về năng lực nhận thức so sánh với các yêu cầu tương ứng được quy định trong
chuẩn kiến thức. Thông qua kết quả điểm số của bài kiểm tra kết luận về mức độ đạt
chuẩn kiến thức của HS.
Thực trạng vận dụng chuẩn kiến thức được rút ra từ kết quả phân tích, phỏng
vấn sâu các GV bộ môn Sinh học tại nhà trường, tổng hợp thông tin từ các nguồn tài
nguyên khác nhau.
1.3. Cơ sở lý thuyết
1.3.1. Kết quả học tập bộ môn Sinh học 10 về mặt kiến thức
1.3.1.1. KQHT của môn học về mặt kiến thức
KQHT về mặt kiến thức thể hiện nhiệm vụ thứ nhất của QTDH. Theo Nguyễn
Văn Hộ (2002), nhiệm vụ thứ nhất của dạy học là trí dục. Mục tiêu của nhiệm vụ là
làm cho HS nắm vững một hệ thống những tri thức phổ thông, cơ bản, hiện đại, ph
hợp với thực tiễn của đất nước về tự nhiên, xã hội, tư duy, cập nhật với tình hình
phát triển của khoa học - kĩ thuật - công nghệ trên thế giới đương đại, đồng thời tạo
cho HS các kĩ năng, kĩ xảo vận dụng tri thức vào các dạng hoạt động cụ thể trong và
ngoài nhà trường.
Theo Bộ GD&ĐT (2006), học vấn mà HS có được ở nhà trường khơng thể
thâu tóm mọi tri thức mong muốn, vì vậy phải coi trọng việc dạy phương pháp, dạy
cách đi tới tri thức trên cơ sở đó HS có thể tự học suốt đời. Xã hội hiện nay địi hỏi
người có học vấn hiện đại không chỉ về khả năng lấy ra từ trí nhớ các tri thức dưới
18
dạng có sẳn, mà phải có năng lực chiếm lĩnh, sử dụng các tri thức mới một cách độc
lập khả năng đánh giá các sự kiện, hiện tượng mới, các tư tưởng một cách thông
minh, sáng suốt khi gặp trong cuộc sống, trong lao động và trong quan hệ với mọi
người. Nội dung, chương trình giảng dạy trong nhà trường phải phát triển sự hứng
thú và năng lực nhận thức của HS cung cấp cho HS những kỹ năng cần thiết cho
việc tự học và tự giáo dục sau này.
Như vậy, KQHT về mặt kiến thức là sự phát triển về năng lực nhận thức có
được thơng qua q trình lĩnh hội tri thức khoa học của bộ môn.
1.3.1.2 KQHT môn Sinh học 10 về kiến thức
KQHT môn Sinh học 10 về mặt kiến thức là sự phát triển về năng lực nhận
thức với các cấp độ khác nhau mà HS có được thơng qua q trình lĩnh hội kiến
thức của chương trình Sinh học 10. Nội dung kiến thức của chương trình Sinh học
10 gồm Giới thiệu chung về thế giới sống, Sinh học tế bào, Sinh học vi sinh vật.
1.3.2. Các mức độ của năng lực nhận thức
Theo Bộ GD&ĐT (2009), về năng lực nhận thức của HS, trong chương trình
giáo dục phổ thơng của nước ta hiện nay, các mức độ cần đạt được về mặt kiến thức
được xác định dựa theo hệ thống phân loại Bloom mới được sửa đổi với 6 mức độ là:
Nhận biết – Thơng hiểu – Vận dụng – Phân tích – Đánh giá – Sáng tạo. Tuy nhiên,
theo một nghiên cứu của Nguyễn Kim Dung (2011), thực tế QTDH ở cấp THPT của
nước ta hiện nay chưa thể phát triển năng lực nhận thức ở các mức độ theo 6 mức độ
này nên chủ yếu vẫn theo hệ thống phân loại Bloom cũ với 6 mức độ là Biết – Hiểu –
Áp dụng – Phân tích – Tổng hợp – Đánh giá. Chất lượng học tập theo thang nhận
thức Bloom cũ với các mức độ cụ thể như sau:
(a) Biết là mức độ KQHT về mặt nhận thức thấp nhất. Ở mức độ này, HS có
khả năng nhắc lại hoặc nhận ra thông tin đã được học. Các động từ thường được
d ng để đo lường năng lực biết như là định nghĩa, mô tả, phân loại,liệt kê, gọi tên,
nhận biết,…
19
(b) Hiểu là khả năng hiểu thấu ý nghĩa những kiến thức đã học. Các động từ
thường được d ng để đo lường năng lực hiểu như tóm tắt, giải thích, trình bày, lấy
ví dụ, so sánh, phân biệt,…
(c) Áp dụng là việc sử dụng những thông tin đã được học trước đó vào những
tình huống mới và cụ thể. Các động từ thường được d ng để đo lường năng lực áp
dụng như là phân loại, tính tốn, sử dụng, liên hệ, dự đốn,…
(d) Phân tích đề cập đến khả năng phân chia nội dung tài liệu thành những
phần nhỏ để có thể hiểu được các mối quan hệ và các cấu trúc. KQHT ở mức độ này
cho thấy trình độ tư duy cao hơn mức Hiểu và Áp dụng bởi chúng đòi hỏi cần phải
nắm vững cả nội dung và cấu trúc của tài liệu học tập. Các động từ thường được
d ng để đo lường năng lực phân tích như là phân tích, minh họa, suy luận, lựa chọn,
chỉ ra sự khác biệt,…
(e) Tổng hợp là khả năng sử dụng các ý tưởng cũ để tạo ra cái mới hoặc sắp
xếp các phần hợp lại với nhau để tạo thành khối kiến thức chung mới. KQHT ở mức
độ này nhấn mạnh đến những hoạt động sáng tạo, đặc biệt tập trung vào cách hình
thành nội dung và cấu trúc mới. Các động từ thường được d ng để đo lường năng
lực tổng hợp như là thiết kế, báo cáo, thảo luận, lập kế hoạch,…
(f) Đánh giá là khả năng nhận xét tính giá trị của tài liệu dựa trên mục tiêu đã
hoạch định trước đó. KQHT ở mức độ này là cao nhất trong thang nhận thức vì nó
chứa đựng tất cả các mức độ nhận thức trước đó, kể cả các đánh giá giá trị dựa trên
các tiêu chí đã được xác định rõ ràng. Các động từ thường được d ng để đo lường
năng lực đánh giá như đánh giá, phán xét, bảo vệ, phê bình, chọn lọc,tranh luận,…
Như vậy, KQHT của HS về mặt kiến thức cần đảm bảo cả hai mặt về nội dung
tri thức và mức độ của năng lực nhận thức mà HS có được thơng qua q trình lĩnh
hội nội dung tri thức. Với sự phát triển của khoa học cơng nghệ ngày nay, việc tìm
kiếm một nội dung tri thức cụ thể là khá dễ dàng. Tuy nhiên, để có thể biến tri thức
đó thành hiểu biết của bản thân HS, GV phải thông qua QTDH để phát triển cho HS
năng lực nhận thức với các mức độ cụ thể khác nhau, ph hợp với từng nội dung tri
thức khoa học của bộ môn.
20
1.3.3. Chuẩn kiến thức chương trình Sinh học 10
Nhằm thống nhất về KQHT ở các địa phương khác nhau, tránh quá tải về mặt
kiến thức, dạy học phân hóa phù hợp với năng lực của HS, phát huy tính tự giác,
tích cực, sáng tạo trong học tập của HS, Bộ GD&ĐT đã ban hành Chuẩn của từng
bộ môn vào năm 2006. Năm 2009, Bộ GD&ĐT tiếp tục ban hành hướng dẫn thực
hiện Chuẩn của từng bộ môn. Hiện nay, Chuẩn là căn cứ quan trọng để xác định các
mục tiêu dạy học và kiểm tra đánh giá KQHT. Để đánh giá KQHT về mặt kiến thức
bộ môn Sinh học 10 phải căn cứ vào chuẩn kiến thức chương trình Sinh học 10.
1.3.3.1. Khái niệm Chuẩn và yêu cầu
(a) Chuẩn: Theo Bộ GD&ĐT (2009), chuẩn là những yêu cầu, tiêu chí (gọi
chung là yêu cầu) tuân theo những nguyên tắc nhất định, được d ng để làm thước
đo đánh giá hoạt động, cơng việc, sản phẩm của lĩnh vực nào đó. Đạt được những
yêu cầu của chuẩn là đạt được mục tiêu mong muốn của chủ thể quản lí hoạt động,
cơng việc, sản phẩm đó.
(b) Yêu cầu: Yêu cầu là sự cụ thể hoá, chi tiết hoá, tường minh hoá những nội
dung, những căn cứ để đánh giá chất lượng. Yêu cầu có thể được đo thơng qua chỉ
số thực hiện. Yêu cầu được xem như những "chốt kiểm soát" để đánh giá chất lượng
đầu vào, đầu ra cũng như quá trình thực hiện.
1.3.3.2. Nội dung của Chuẩn
Chuẩn của Chương trình Giáo dục phổ thông được thể hiện cụ thể trong các
chương trình mơn học, hoạt động giáo dục (gọi chung là mơn học) và các chương
trình cấp học. Chuẩn của Chương trình mơn học là các u cầu cơ bản, tối thiểu về
kiến thức, kĩ năng của môn học mà HS cần phải và có thể đạt được sau mỗi đơn vị
kiến thức (mỗi bài, chủ đề, chủ điểm, mô đun). Bên cạnh đó, Chuẩn của một đơn vị
kiến thức là các yêu cầu cơ bản, tối thiểu về kiến thức, kĩ năng của đơn vị kiến thức
mà HS cần phải và có thể đạt được.
Mỗi yêu cầu về kiến thức, kỹ năng có thể được chi tiết hố hơn cụ thể, tường
minh hơn được minh chứng bằng những ví dụ thể hiện được cả nội dung và mức độ
cần đạt về kiến thức, kĩ năng.
21
Chuẩn có đặc điểm là được chi tiết hố, tường minh hoá bằng các yêu cầu cụ
thể, rõ ràng về kiến thức, kĩ năng có tính tối thiểu, nhằm đảm bảo mọi HS cần phải
và có thể đạt được những yêu cầu cụ thể này là thành phần của chương trình giáo
dục phổ thơng.
Chuẩn là thành phần của chương trình giáo dục phổ thông nên việc chỉ đạo
dạy học, kiểm tra, đánh giá theo Chuẩn sẽ tạo nên sự thống nhất hạn chế tình trạng
dạy học quá tải, đưa thêm nhiều nội dung nặng nề, quá cao so với Chuẩn vào dạy
học, kiểm tra, đánh giá góp phần làm giảm tiêu cực của dạy thêm, học thêm tạo
điều kiện cơ bản, quan trọng để có thể tổ chức giảng dạy, học tập, kiểm tra, đánh giá
và thi theo Chuẩn.
Chuẩn là căn cứ để biên soạn SGK và các tài liệu hướng dẫn dạy học, kiểm
tra, đánh giá, đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra, đánh giá chỉ đạo,
quản lí, thanh tra, kiểm tra việc thực hiện dạy học, kiểm tra, đánh giá, sinh hoạt
chuyên môn, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lí và GV xác định mục tiêu của mỗi
giờ học, mục tiêu của QTDH, đảm bảo chất lượng giáo dục xác định mục tiêu kiểm
tra, đánh giá đối với từng bài kiểm tra, bài thi đánh giá kết quả giáo dục từng môn
học, lớp học, cấp học.
1.3.3.3. Yêu cầu dạy học bám sát Chuẩn
(a) Yêu cầu chung
Căn cứ vào Chuẩn để xác định mục tiêu bài học. Chú trọng dạy học nhằm đạt
được các yêu cầu cơ bản và tối thiểu về kiến thức, kĩ năng, đảm bảo không quá tải
và không quá lệ thuộc hoàn toàn vào SGK. Mức độ khai thác sâu kiến thức, kĩ năng
trong SGK phải ph hợp với khả năng tiếp thu của HS.
Căn cứ vào Chuẩn để sáng tạo về phương pháp dạy học, phát huy tính chủ
động, tích cực, tự giác học tập của HS. Chú trọng rèn luyện phương pháp tư duy,
năng lực tự học, tự nghiên cứu tạo niềm vui, hứng khởi, nhu cầu hành động và thái
độ tự tin trong học tập cho HS.
22
Căn cứ vào Chuẩn trong dạy học thể hiện được mối quan hệ tích cực giữa GV
và HS, giữa HS với HS tiến hành dạy học thông qua việc tổ chức các hoạt động học
tập của HS, kết hợp giữa học tập cá thể với học tập hợp tác, làm việc theo nhóm.
Căn cứ vào Chuẩn để trong dạy học, chú trọng đến việc rèn luyện các kĩ
năng, năng lực hành động, vận dụng kiến thức, tăng cường thực hành và gắn nội
dung bài học với thực tiễn cuộc sống.
Căn cứ vào Chuẩn để trong dạy học, chú trọng đến việc sử dụng có hiệu quả
phương tiện, thiết bị dạy học được trang bị hoặc do GV và HS tự làm quan tâm đến
ứng dụng công nghệ thông tin.
Căn cứ vào Chuẩn để trong dạy học, chú trọng đến việc động viên, khuyến
khích kịp thời sự tiến bộ của HS trong q trình học tập đa dạng hố nội dung, các
hình thức, cách thức đánh giá và tăng cường hiệu quả việc đánh giá.
(b) Yêu cầu đối với GV
Bám sát Chuẩn để thiết kế bài giảng, với mục tiêu là đạt được các yêu cầu cơ
bản, tối thiểu về kiến thức, kĩ năng, dạy không quá tải và không quá lệ thuộc hoàn
toàn vào SGK. Việc khai thác sâu kiến thức, kĩ năng phải ph hợp với khả năng tiếp
thu của HS.
Thiết kế, tổ chức, hướng dẫn HS thực hiện các hoạt động học tập với các
hình thức đa dạng, phong phú, có sức hấp dẫn ph hợp với đặc trưng bài học, với
đặc điểm và trình độ HS, với điều kiện cụ thể của lớp, trường và địa phương.
Động viên, khuyến khích, tạo cơ hội và điều kiện cho HS được tham gia một
cách tích cực, chủ động, sáng tạo vào quá trình khám phá, phát hiện, đề xuất và lĩnh
hội kiến thức. Chú ý khai thác vốn kiến thức, kinh nghiệm, kĩ năng đã có của HS.
Tạo niềm vui, hứng khởi, nhu cầu hành động và thái độ tự tin trong học tập cho HS.
Giúp HS phát triển tối đa năng lực, tiềm năng của bản thân.
Thiết kế và hướng dẫn HS thực hiện các dạng câu hỏi, bài tập phát triển tư
duy và rèn luyện kĩ năng. Hướng dẫn sử dụng các thiết bị dạy học. Tổ chức có hiệu
quả các giờ thực hành. Hướng dẫn HS có thói quen vận dụng kiến thức đã học vào
giải quyết các vấn đề thực tiễn.
23
