Tiết 114 nghia tuong minh va ham y

 Jack Ma

 Abraham Lincoln 

 Thomas Edison


 Đừng so sánh bản thân với người khác. Làm như vậy là bạn đang
tự xúc phạm mình đấy” – Bill Gates
Kẻ khốn cùng nhất trên thế giới này không phải là những người
khơng một xu dính túi, mà là kẻ khơng có nổi một ước mơ –
Khuyết danh
Đẩy tình bạn ra khỏi cuộc sống của mình, chẳng khác gì đẩy mặt
trời ra khỏi thế giới này.
 Mọi thứ bạn muốn đều có thể là của bạn: Kiểu cơng việc bạn
muốn, mối quan hệ bạn cần, những điều làm bạn hạnh phúc.
Nhưng trước tiên bạn phải biết bản thân mình muốn điều gì? –
Richard Koch.
Phải có trí tuệ, dù nhỏ bé cũng được, nhưng phải là trí tuệ của
mình_MAXIM GORKI.

– Mark Zuckerberg


? Xác định từ ngữ liên kết và các phép liên kết
trong các đoạn văn sau :
a. Nhà thơ sẽ thấy con chó sói độc ác mà cũng khổ sở, tuy trộm
cướp đấy nhưng thường mắc mưu nhiều hơn. Nhà thơ hiểu
rằng những tật xấu của chó sói là do nó vụng về, vì chẳng có
tài trí gì, nên nó ln đói meo, và vì đói nên nó hóa rồ.

(Chó sói và cừu trong thơ ngụ ngơn của La-phơng-ten)

Liên kết câu 1 với câu 2:

Phép lặp: nhà thơ – nhà thơ;
Chó sói- chó sói
Phép thế: chó sói - nó

b. Mùa xuân đã về thật rồi. Mùa xuân tràn ngập đất trời
và lòng người.
Liên kết câu 1 với câu 2: Phép lặp: mùa xuân


Tình huống 1
Sắp đến giờ vào lớp, cơ
giáo hỏi một bạn học sinh:
- Mấy giờ rồi em?

Cơ
Cơgiáo
giáomuốn
muốn
hỏi
hỏigiờ
giờhọc
học
sinh
sinh

Tình huống 2:

An đi học muộn, đến sân
trường gặp cô giáo, cô giáo hỏi:
- Mấy giờ rồi em?

Cơ
Cơgiáo
giáo muốn
muốn
nhắc
nhắcnhở
nhở việc
việc
An
Anđi
đihọc
học muộn
muộn

Mục đích của hành động nói trong hai câu hỏi
trên có gì khác nhau?


Tiết 116 Tiếng Việt

NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý

I.Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý -Trời ơi, chỉ còn có năm phút!

1. Ví dụ : (SGK/Tr.74 - 75)
2, Nhận xétn xét

- Trời ơi, chỉ cịn có năm phút!
(Tiếc khơng cịn thời gian để trị
chuyện).
Nghĩa hàm ý
- Ơ! Cơ cịn quên chiếc khăn mùi
soa đây này! (Không chứa ẩn ý gì)
Nghĩa tường minh

Chính là anh thanh niên giật mình
nói to, giọngCâu
cười“Trời
nhưng
đầy tiếc rẻ.
ơi chỉ
Anh chạy ra cịn
nhà năm
phía phút!”
sau, rồidiễn
trở vào
liền, tay cầmtảmột
làn.
Nhà họa sĩ
điềucái
anh
thanh
tặc lưỡi đứngniên
dậy.muốn
Cơ gái
nói cũng

là gì?đứng
lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi
đến chỗ bác già.
? Lời thứ hai của anh
- Ơ! Cơ cịn qn chiếc mùi soa
thanh niên “Ơ! Cơ cịn
đây này!
qn chiếc mùi soa đây
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên.
này!” có ẩn ý gì khơng?
Để người con gái khỏi trở lại bàn,
?Vìkhăn
sao anh
thanh
anh lấy chiếc
tay còn
vo niên
tròn
cặp giữa cuốn sách tới trả cho cơ gái.
khơng
đó
Cơ kĩ sư mặt
đỏ nói
ửng,thẳng
nhận điều
lại chiếc
khăn và quay
với vội
ôngđi.hoạ sĩ và cô gái?

I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:

1. Ví dụ : (SGK/Tr.74 - 75)
2. Bài học

- Nghĩa tường minh là phần thông
báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ
ngữ trong câu.
- Hàm ý là phần thông báo tuy không
được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ
trong câu nhưng có thể suy ra từ
những từ ngữ ấy.

Thế nào là nghĩa tường minh?
Thế nào là nghĩa hàm ý?
Ví dụ:
a. An hỏi :
- Mẹ ơi ! Mẹ ăn cơm chưa mẹ?
Mẹ trả lời :
- Mẹ chưa ăn cơm con à.

Nghĩa tường minh
b. An hỏi :
- Mẹ ơi ! Mẹ ăn cơm chưa
vậy?
Mẹ trả lời :
- Mẹ đang chờ con gái yêu của
mẹ mà.

Nghĩa hàm ý


Tìm hàm ý trong những mẩu đối thoại sau:

1
- Ơi, quả ổi trơng
ngon chưa kìa!

- Cành cây cao
q khơng với
được!

 Hàm ý: Không thể hái quả ổi trên cành
cây xuống được

8


2
- Trời nóng q!
- Mất điện rồi.

Hàm ý: Khơng bật quạt được.


Tình huống:
Một người bạn có nhã ý mời em
đến dự sinh nhật nhưng em lại không
thể đến (hoặc không muốn đến).

Trong trường hợp trên, theo em,
nên dùng hàm ý hay câu có nghĩa
tường minh? Em sẽ nói thế nào?

Trong giao tiếp hàng ngày khi nào
dùng cách nói hàm ngơn, khi nào dùng
cách nói có nghĩa tường minh?


Tìm hàm ý trong truyện cười dân gian sau:

Xin nước lạnh
Chủ nhà dọn cơm đãi khách, mang thiếu một đôi đũa. Ai nấy đều
cầm đũa mời nhau, còn người khách khơng có đũa đứng dậy nói với
chủ nhà rằng:
- Cho tôi xin một chén nước lạnh.
Chủ nhà hỏi:
- Hả, để làm gì vậy?
- Để rửa tay cho sạch mà bốc đồ ăn.

 Lời trách khéo của người khách vì sự tiếp đón
khơng chu đáo của gia chủ.
11


Lưu ý
- Hàm ý phụ thuộc vào tình huống giao tiếp, tức
cùng một câu nói nhưng trong những tình huống
khác nhau thì hàm ý sẽ khác nhau.
Ví dụ : Trời sắp mưa rồi đấy!

Hàm ý: - Lấy quần áo vào.
- Nhớ mang áo mưa theo.
- Đừng đi, kẻo ướt.
- …..


Lưu ý!
- Trong giao tiếp:
+ Nói: Thận trọng, rành mạch…
+ Nghe: rõ ràng, tinh tường…
- Khi tạo lập văn bản khoa học hoặc văn bản
hành chính, cơng vụ khơng sử dụng hàm ý.
- Trong đọc- hiểu tác phẩm nghệ thuật: cần
suy ngẫm để tìm ra được hàm ý trong đó…
- Phát hiện, suy diễn hàm ý cần hợp lý dựa
trên nghĩa tường minh, trên tình huống giao
tiếp…


A đến nhà B chơi, thấy một
cây táo rất sai quả. Hãy viết
một đoạn hội thoại có hàm ý A
muốn B hái táo mời mình ăn.

Bạn rủ mình đi xem phim.
Nêu một số hàm ý từ chối
không đi.


A: Tối nay cậu

đi xem xiếc
khơng?

B: Mình chưa
làm xong bài
tập.

Hàm ý: B khơng đi được vì chưa làm xong
bài tập

15


Tình huống
Hai chị em đang chơi đùa thì bố bảo:
- Đã 11 giờ đêm rồi đấy !
 Câu nói có chứa hàm ý, nội dung của câu nói:
Khuya rồi, hai chị em hãy đi ngủ đi.
? Em hiểu hai câu nói sau như thế nào?
- Hơm nay chỉ có 5 bài bài tập về nhà.-> Có ít bài tập về nhà.
- Hơm nay có những 5 bài tập về nhà. -> Có nhiều bài tập về
nhà.


I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:

1. Ví dụ : (SGK/Tr.74 - 75)
2, Nhận xétn xét
3. Kết luậnt luận xétn

- Nghĩa tường minh là phần thông
báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ
ngữ trong câu.
- Hàm ý là phần thông báo tuy không
được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ
trong câu nhưng có thể suy ra từ
những từ ngữ ấy.
II. Luyện tập

Thế nào là nghĩa tường minh?
Thế nào là nghĩa hàm ý?
Ví dụ:
a. An hỏi :
- Mẹ ơi ! Mẹ ăn cơm chưa mẹ?
Mẹ trả lời :
- Mẹ chưa ăn cơm con à.

Nghĩa tường minh
b. An hỏi :
- Mẹ ơi ! Mẹ ăn cơm chưa
vậy?
Mẹ trả lời :
- Mẹ đang chờ con gái yêu
của mẹ mà.

Nghĩa hàm ý


II. Luyện tập
Bài tập 1/sgk 75: Đoạn trích:

- Trời ơi, chỉ cịn năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh
chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lưỡi
đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác
già.
- Ơ! Cơ cịn qn chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy
chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt
đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
a. Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ
ngữ nào giúp em nhận ra điều đó?
b. Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong cuối đoạn văn. Thái
độ ấy giúp em đốn ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa?


Gợi ý -Bài tập 1 /sgk.75:
a. Câu : Ông hoạ sĩ già tặc lưỡi đứng dậy
=> Chưa muốn chia tay với anh thanh niên.
- Từ : Tặc lưỡi => Luyến tiếc
(Đây là cách dùng hình ảnh để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ
thuật)
b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái
“Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi"
Hàm ý: cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng ( vì cơ
đã kín đáo để khăn lại làm kỉ vật cho anh thanh niên, anh lại
thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại)


II. Luyện tập
Bài tập 2 /sgk.75:

Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:

Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái :
- Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kỹ
sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè : Ở
Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm
như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Câu: “Tuổi già cần nước chè : Ở Lào Cai đi sớm
quá.”
=>Hàm ý: Ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy.