Nghiên cứu khoa học " Kết quả điều tra thành phần và mức độ hại của sâu đục nõn trên một số loài cây thuộc họ xoan " potx

Kết quả điều tra thành phần và mức độ hại của sâu đục nõn trên một số loài cây
thuộc họ xoan
Nguyễn Văn Độ
Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam
ở nước ta họ xoan (Meliaceae) là một trong những họ chủ yếu của rừng, cho đến
nay đã biết được 19 chi và trên dưới 90 loài. Trong đó có một số loài có giá trị
kinh tế cao thuộc phân họ Swietenioideae đã và đang được sử dụng để trồng rừng
hoặc làm giàu rừng như lát Chukrasia tabularis A. Juss, xoan mộc Toona sureni
(Blume) Merr., tông dù Toona sinensis (A. Juss.) Roem Một số loài khác như xà
cừ Khaya senegalensis (Desr.) A. Juss., dái ngựa Swietenia macrophylla King,
ngoài việc được sử dụng để trồng rừng còn được trồng làm cây cảnh quan và bóng
mát cho đường phố
Một trong những trở ngại lớn nhất của việc trồng và phát triển các loài cây thuộc
phân họ Swietenioidae là vấn đề sâu hại. Có nhiều loài sâu hại đã được quan sát
thấy trên cây lát và xoan mộc như các loài sâu ăn lá, mối hại rễ nhưng đặc biệt
nghiêm trọng là các loài sâu đục nõn. Sâu đục nõn thường hại các nõn của loài cây
này; đặc biệt là đỉnh sinh trưởng khi bị sâu hại thường chết, sau đó một thời gian
các chồi bên mới phát triển từ phần dưới của đỉnh sinh trưởng đã bị chết. Sự phá
hại như vậy thường làm cây hạn chế sinh trưởng về chiều cao, thân thường bị dị
dạng (không thẳng), do đó làm giảm năng suất và chất lượng gỗ.
Tuy nhiên, mức độ phá hại của loài sâu đục nõn cũng phụ thuộc vào loài sâu và
loài cây chủ mà chúng phá hại. Việc điều tra thành phần và mức độ gây hại của
chúng sẽ giúp cho việc chọn các loài cây có mức độ mẫn cảm thấp đối với loài sâu
đục nõn để phát triển rừng trồng và chủ động hơn trong quản lý sâu hại.

1. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu là các loài sâu đục nõn trên một số loài cây rừng thuộc họ
xoan được chọn để trồng rừng.
- Tiến hành điều tra thu mẫu sâu đục nõn tại các tỉnh có trồng các cây họ xoan
như: Hà Nội , Hà Tây, Sơn La, Tuyên Quang, Hoà Bình, Thanh Hoá, Nghệ An,
Gia Lai với một số loài cây họ xoan trồng phổ biến như: lát Chukrrasia

tabularis, xoan Melia azedarach, xoan mộc Toona sureni, dái ngựa Swietenia
macrophylla, xà cừ Khaya senegalensis
- Phân loại các mẫu sâu đục nõn thu thập được và tiến hành xác định tỷ lệ cây bị
hại theo từng loài sâu đục nõn
- Số liệu điều tra được xử lý bằng phương pháp thống kê.
2. Kết quả và thảo luận.
· Thành phần các loài sâu đục nõn.
Kết quả điều tra thành phần sâu đục nõn trên một số loài cây thuộc họ xoan
cho thấy có 2 loài sâu đục nõn là:
- Hypsipyla robusta (Moore) thuộc họ ngài sáng Pyralidae bộ cánh vảy
Lepidoptera.
- Zeuzera coffea Nietner thuộc họ ngài sâu đục gỗ Cossidae bộ cánh vảy
Lepidoptera.
· Đặc điểm và mức độ hại của hai loài sâu đục nõn.
- Loài sâu đục nõn Hypsipyla robusta chỉ hại các nõn của cây, đặc biệt là nõn
ở đỉnh sinh trưởng.
- Loài sâu đục nõn Zeuzera coffea không những hại nõn mà còn hại cả thân
cây (nhất là các cây dưới 1 năm tuổi).
- Tỷ lệ cây bị sâu đục nõn hại khác nhau rất nhiều ở 2 loài, trong đó tỷ lệ cây bị
hại do Hypsipyla robusta lớn hơn rất nhiều so với Zuezerra coffea
Kết quả được thể hiện trong bảng sau:
Kết quả điều tra thành phần sâu đục nõn trên một số loài cây họ xoan
Stt

Loài cây
Tuổi cây

(năm)
Thành phần sâu đục
nõn

T
ỷ lệ bị
hại
(%)
Bộ phận bị
hại
1
Xoan mộc
(Toona sureni)
1-3
- Hypsipyla robusta.

- Zeuzera coffea
72,52
15,04
- Nõn
- Nõn và
Thân
2
Lát (Chukrasia
tabularis)
1-3
- Hypsipyla robusta.

- Zeuzera coffea
58,85
3,60
- Nõn
- Thân
3 Xà cừ 1-3 - Hypsipyla robusta.

26,71 - Nõn
(Khayasenegalensis)

4
Dái ngựa
(Swietenia
macrophylla)
1-3 - Hypsipyla robusta.

67,43 - Nõn
5
Xoan ta
(Melia azedarach)
1-3 Không

6
Xoan ấn Độ
(Azadiracta indica)
1-3 Không

· Qua bảng trên ta thấy:
- Những loài cây bị 2 loài sâu đục nõn Hypsipyla robusta và Zeuzera coffea
hại đều nằm trong phân họ Swietenioidae (họ xoan Meliaceae).
- Qua tỷ lệ bị hại bởi 2 loài sâu đục nõn với các loài cây đã điều tra thì đối
tượng cần quan tâm theo dõi và phòng trừ là sâu đục nõn Hypsipyla robusta
bởi mức độ hại của chúng cao hơn rất nhiều so với mức độ hại của Zeuzera
coffea.
- Tỷ lệ bị hại do sâu đục nõn Hypsipyla robusta của các cây trong phân họ
Swietenioideae cũng khác nhau từ cao đến thấp theo thứ tự như sau: Xoan mộc

(Toona sureni) - Dái ngựa (Swietenia macrophylla) - Lát (Chukrasia
tabularis) - Xà cừ (Khaya senegalensis).
- Một số loài không nằm trong phân họ Swietenioideae như xoan ta Melia
azedarach, xoan ấnĐộ Azadiracta indica không thấy sâu đục nõn Hypsipyla
robusta và Zeuzera coffea phá hại. Tuy nhiên, theo một số tác giả như Đặng
Vũ Cẩn (1972) và Vũ Khắc Nhượng (1987) Zeuzera coffea còn hại cả các loài
cây khác như cà phê, phi lao
Những kết quả trên đây có thể giúp ích cho các cán bộ hoạch định phát triển và
bảo vệ rừng trong việc xác định đối tượng sâu đục nõn chính để phòng trừ và
chọn các loài cây họ xoan có giá trị kinh tế cao, ít mẫn cảm với sâu đục nõn
Hypsipyla robusta.
Tài liệu tham khảo
- Đặng Vũ Cẩn, (1972), Sâu hại rừng và cách phòng trừ . Nhà xuất bản Nông thôn,
166 trang.
- Trần Đình Đại (1987), Những loài cây có giá trị kinh tế của họ xoan Meliaceae
Juss ở Việt Nam, Thông tin Khoa học Kỹ thuật Lâm nghiệp số 1/ 1987, trang 47-
51.
- Vũ Khắc Nhượng (1987), Sổ tay sâu bệnh hại cây công nghiệp và cây ăn quả,
Nhà xuất bản Nông nghiệp, 102 trang.

Summary
In our country Meliaceae is one of the main families in forest. Up to now 19
genera and about 90 species have been identified. Some species of high economic
value of sub-family Swietenioideae have been and are being used for forest
planting or forest enrichment such as Chukrasia tabularis A.juss, Toona sureni
(Blume) Merr., Toona sinensis (A. Juss.) Roem One of the greatest handicaps in
planting and developing the above-mentioned species is pest insects of which
shoot borers cause serious losses. Results of the survey on the composition of
shoot borer species on some tree species of the Meliaceae and level of damage
caused by them will help the forest development and forest protection planning

staff to identify main shoot borer species and select species of high economic
value in this family less susceptible to the shoot borer Hypsipyla robusta.,
ensuring their successful planting and protection.