Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục quản lý bồi dưỡng năng lực cho hiệu trưởng các trường tiểu học huyện xuân trường tỉnh nam định theo định hướng đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN TẤT THẮNG

QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC
CHO HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
HUYỆN XUÂN TRƯỜNG TỈNH NAM ĐỊNH
THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN TẤT THẮNG

QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC
CHO HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
HUYỆN XUÂN TRƯỜNG TỈNH NAM ĐỊNH
THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Phó Đức Hịa

THÁI NGUN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này
là trung thực và chưa hề được sử dụng trong bất cứ một cơng trình nào.
Tơi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này
đã được cảm ơn và các thơng tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ
nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016
Tác giả luận văn

Nguyễn Tất Thắng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNi



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục

LỜI CẢM ƠN
Em xin trân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phịng Đào tạo, các thầy giáo,
cơ giáo khoa Tâm lí Giáo dục, trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tham
gia quản lý, giảng dạy và giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và nghiên
cứu, tạo điều kiện thuận lợi để em hồn thành khố học.
Em xin bày tỏ lòng cảm ơn trân thành tới PGS. TS Phó Đức Hịa, người
hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên
cứu và hồn thành luận văn.
Nhân dịp này, tơi xin cảm ơn tới các đồng chí Lãnh đạo, chun viên
Phịng Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu, giáo viên của các trường tiểu học
trong huyện Xuân Trường; cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã cung
cấp tài liệu, động viên, khích lệ và giúp đỡ về mọi mặt trong quá trình học tập,
nghiên cứu và làm luận văn.
Do điều kiện thời gian và phạm vi nghiên cứu có hạn, chắc chắn luận văn
tốt nghiệp của em không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được
sự chỉ bảo đóng góp ý kiến của các thầy giáo, cơ giáo để luận văn của em được
hoàn chỉnh hơn.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016
Tác giả luận văn

Nguyễn Tất Thắng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNii



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN.............................................................................................................. ii
MỤC LỤC .................................................................................................................. iii
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT .................................................................... iv
DANH MỤC BẢNG.....................................................................................................v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ............................................................................... vi
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...........................................................................3
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................4
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.....................................................................................4
7. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................4
8. Cấu trúc của luận văn.................................................................................................5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHO
HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI
GIÁO DỤC ...................................................................................................................6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................................6
1.1.1. Trên thế giới .........................................................................................................6
1.1.2. Ở Việt Nam ..........................................................................................................8
1.2. Một số khái niệm công cụ .....................................................................................10
1.2.1. Hiệu trưởng trường tiểu học ..............................................................................10
1.2.2. Năng lực, Chuẩn, Chuẩn hiệu trưởng ................................................................10
1.2.3. Quản lý ...............................................................................................................14
1.2.4. Quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng ...................................................16
1.2.5. Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng tiểu học theo định
hướng đổi mới giáo dục ...............................................................................................19

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiii
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


1.3. Bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục........20
1.3.1. Chủ trương, định hướng đổi mới giáo dục hiện nay ..........................................20
1.3.2. Vai trò, trách nhiệm và quyền hạn của Hiệu trưởng trường tiểu học.....................22
1.3.3. Yêu cầu về năng lực đối với Hiệu trưởng trường tiểu học theo định hướng đổi
mới giáo dục ................................................................................................................23
1.4. Nội dung quản lý bồi dưỡng năng lực đội ngũ Hiệu trưởng tiểu học .....................28
1.4.1. Quản lý chương trình, kế hoạch bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường
tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục .................................................................28
1.4.2. Tổ chức thực hiện nội dung bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng tiểu học theo định
hướng đổi mới giáo dục ...............................................................................................29
1.4.3. Tổ chức chỉ đạo việc sử dụng phương pháp và hình thức tổ chức bồi dưỡng
năng lực cho hiệu trưởng .............................................................................................30
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng tiểu học .......31
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng tiểu học
theo định hướng đổi mới giáo dục ...............................................................................32
1.5.1. Chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo của Đảng và Nhà
nước đang tác động mạnh mẽ đến chuẩn hiệu trưởng tiểu học ...................................32
1.5.2. Nhiệm vụ giáo dục của các trường tiểu học có sự phát triển mới .....................33
1.5.3. Trình độ năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên ở các trường
tiểu học .........................................................................................................................34
1.5.4. Động cơ, nhu cầu trong tự học tập, tu dưỡng, rèn luyện nâng cao năng lực đáp
ứng yêu cầu chuẩn hiệu trưởng tiểu học của mỗi hiệu trưởng ....................................35
Kết luận chương 1 ........................................................................................................37
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHO HIỆU
TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN XUÂN TRƯỜNG TỈNH NAM ĐỊNH .. 38
2.1. Giới thiệu về địa bàn khảo sát thực trạng .............................................................38

2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội huyện Xuân Trường .................................................38
2.1.2. Thực trạng về giáo dục tiểu học của huyện Xuân Trường ................................39
2.2. Thực trạng năng lực và bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học
huyện Xuân Trường .....................................................................................................39

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiv
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


2.2.1. Thực trạng về quy mô và chất lượng của Hiệu trưởng trường tiểu học huyện
Xuân Trường ................................................................................................................39
2.2.2. Thực trạng về việc bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện
Xuân Trường ................................................................................................................43
2.3. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện
Xuân Trường ................................................................................................................53
2.3.1. Quản lý xây dựng chương trình, kế hoạch bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng
trường tiểu học .............................................................................................................53
2.3.2. Quản lý, tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng trường tiểu học
hiện nay ........................................................................................................................55
2.3.3. Kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng trường tiểu học
hiện nay ........................................................................................................................59
2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu
trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường ................................................................62
2.4.1. Yếu tố chủ quan .................................................................................................62
2.4.2. Yếu tố khách quan .............................................................................................62
2.5. Đánh giá chung thực trạng ....................................................................................63
2.5.1. Những ưu điểm ..................................................................................................63
2.5.2. Những hạn chế ...................................................................................................64
2.5.3. Nguyên nhân ......................................................................................................64
Kết luận chương 2 ........................................................................................................67

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHO HIỆU
TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN XUÂN TRƯỜNG TỈNH NAM ĐỊNH
THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC.......................................................68
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ...............................................................................68
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và kế thừa...................................................68
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .....................................................................69
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................................69
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................................................70
3.2. Đề xuất biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học ....71

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNv



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


3.2.1. Biện pháp 1: Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương
trong việc quản lý bồi dưỡng năng lực đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học .................71
3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ cán bộ kế cận cho các
trường tiểu học theo đúng quy trình bổ nhiệm, miễn nhiệm và luân chuyển ..............72
3.2.3. Biện pháp 3: Vận dụng các chuẩn Hiệu trưởng vào công tác quản lý bồi dưỡng
năng lực đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học ............................................................73
3.2.4. Biện pháp 4: Hồn thiện chính sách khen thưởng, đãi ngộ đối với Hiệu trưởng
trường tiểu học tích cực tham gia BDNL......................................................................76
3.2.5. Biện pháp 5: Tổ chức bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu
học và đội ngũ kế cận, cán bộ nguồn,… ......................................................................78
3.2.6. Biện pháp 6: Đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra đối với việc bồi dưỡng năng
lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học............................................................................82
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...........................................................................84

3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý bồi
dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường ......................86
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ......................................................................................86
3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm .....................................................................................86
3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ................................................................................86
3.4.4. Kết quả khảo nghiệm .........................................................................................86
Kết luận Chương 3 .......................................................................................................91
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................92
1. Kết luận ....................................................................................................................92
2. Khuyến nghị .............................................................................................................93
TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................94
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNvi
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT
BCH

: Ban chấp hành

BDNL

: Bồi dưỡng năng lực

CBGV

: Cán bộ giáo viên

CBQL

: Cán bộ quản lý

CNH

: Cơng nghiệp hóa

GD & ÐT : Giáo dục và Đào tạo
GV

: Giáo viên

HĐH

: Hiện đại hóa

HS

: Học sinh

HT

: Hiệu trưởng

KHKT

: Khoa học kỹ thuật

LLVT

: Lực lượng vũ trang

QL

: Quản lý

QLGD

: Quản lý giáo dục

QLHCNN : Quản lý hành chính nhà nước
THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

TT

: Thơng tin

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiv
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Quy mô và chất lượng của CBQL và GV trường tiểu học ..........................40
Bảng 2.2. Đánh giá của CBQL và GV về mục tiêu bồi dưỡng năng lực cho Hiệu
trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường ..............................................43
Bảng 2.3. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ cần thiết của việc bồi dưỡng năng
lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học ..........................................................45
Bảng 2.4. Đánh giá về mức độ thực hiện các tiêu chuẩn trong bồi dưỡng năng lực cho
Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường .....................................46
Bảng 2.5. Thực trạng việc sử dụng các phương pháp bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng
trường tiểu học ...........................................................................................48
Bảng 2.6. Đánh giá về mức độ hiệu quả việc thực hiện các tiêu chí trong bồi dưỡng
năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường ................50
Bảng 2.7. Hiệu quả của các hình thức tổ chức bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng trường
tiểu học hiện nay.........................................................................................52
Bảng 2.8. Đánh giá về hiệu quả xây dựng chương trình, kế hoạch bồi dưỡng năng lực
hiệu trưởng trường tiểu học ........................................................................54
Bảng 2.9. Thực trạng tiến hành quản lý, tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực hiệu
trưởng trường tiểu học hiện nay .................................................................56
Bảng 2.10. Thực trạng hiệu quả quản lý, tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực hiệu
trưởng trường tiểu học hiện nay .................................................................57
Bảng 2.11. Thực trạng hiệu quả việc kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực
hiệu trưởng trường tiểu học hiện nay .........................................................60
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp ...............................87
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ..................................88
Bảng 3.3. Kết quả tổng hợp khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các
biện pháp ......................................................................................... 89

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNv

Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. So sánh tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ........................90

SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Các chức năng quản lý ...............................................................................16

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNvi
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ CBQL nói chung và cho Hiệu trưởng nói
riêng là một trong những vấn đề rất được Đảng và Nhà nước quan tâm từ lâu. Đây
được coi là một trong những nhiệm vụ căn bản để phát triển giáo dục nước nhà trong
giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế và q trình tồn cầu hóa đang diễn ra một cách
sâu rộng trên mọi lĩnh vực.
Nghị quyết Hội nghị TW 2 khóa VIII của Đảng đã khẳng định “Muốn tiến
hành CNH, HĐH thắng lợi phải phát triển giáo dục và đào tạo, phát huy nguồn lực
con người, yếu tố cơ bản phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản phát triển
nhanh chóng bền vững và khâu then chốt để thực hiện thắng lợi chiến lược phát triển
giáo dục là phải đặc biệt quan tâm chăm lo đào tạo và tiêu chuẩn hóa đội ngũ giáo
viên cũng như đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức và

năng lực chun mơn nghiệp vụ” [6].
Vai trị của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục đối với sự nghiệp giáo dục tiếp tục
được khẳng định ở Chỉ thị 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của BCH Trung ương Đảng về
xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục: “Phát
triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu là một trong những động lực quan
trọng thúc đẩy sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, là điều kiện để phát triển nguồn lực
con người. Đây là trách nhiệm của tồn Đảng, tồn dân, trong đó nhà giáo và cán bộ
quản lý giáo dục là lực lượng nịng cốt, có vai trị quan trọng” [7].
Trước xu thế phát triển mạnh mẽ của giáo dục hiện nay, Đảng ta cũng rất quan
tâm đến phát triển năng lực của đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, cho nên
tại Hội nghị lần thứ Tám BCH TW Đảng khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29/NQTW ngày 04 tháng 11 năm 2013 về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo,
đáo ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và
hội nhập quốc tế” đã chỉ rõ: “Việc tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ, tôn vinh nhà giáo
và cán bộ quản lý giáo dục phải trên cơ sở đánh giá năng lực, đạo đức nghề nghiệp
và hiệu quả cơng tác. Có chế độ ưu đãi và quy định tuổi nghỉ hưu hợp lý đố i với nhà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN1



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


giáo có trình độ cao; có cơ chế miễn nhiệm, bố trí cơng việc khác hoặc kiên qú t
đưa ra khỏi ngành đối với những người không đủ phẩm chấ t, năng lực, không đáp
ứng yêu cầu, nhiệm vụ. Lương của nhà giáo được ưu tiên xếp cao nhất trong hệ thống
thang bậc lương hành chính sự nghiệp và có thêm phụ cấp tùy theo tính chất cơng
việc, theo vùng; Khuyế n khích đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý nâng cao trình độ
chun mơn nghiệp vụ.” [9].
Giáo dục tiểu học có vai trị rất quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Nó là cấp học đầu tiên trong bậc học phổ thông. Đây là nơi học sinh có những bước
đi đầu tiên để nhận thức thế giới xung quanh, nhận thức về xã hội cũng như bản thân
mình một cách khoa học. Có thể khẳng định, Giáo dục tiểu học là nền móng cho việc
hình thành và phát triển nhân cách học sinh, là khởi đầu thực sự cho việc thực hiện
nhiệm vụ giáo dục của nhà trường. Để thực hiện tốt điều đó, vai trị của đội ngũ cán
bộ quản lý mà đứng đầu là Hiệu trưởng có ý nghĩa quyết định đến chất lượng tổ chức
giảng dạy, học tập, quản lý và thúc đẩy nhà trường phát triển toàn diện.
1.2. Trong thời gian vừa qua, từ Trung ương đến các địa phương đều quan tâm
đến phát triển giáo dục, đặc biệt là xây dựng, phát triển và bồi dưỡng đội ngũ nhà
giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hóa, đảm bảo đủ số lượng, đồng
bộ về cơ cấu, nâng cao chất lượng, nhất là nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối
sống, lương tâm nghề nghiệp và năng lực chuyên môn lẫn quản lý. Tuy nhiên, thực tế
cho thấy: “Quản lý giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém. Đội ngũ nhà giáo và cán
bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa
theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyế t, thậm chí vi phạm
đạo đức nghề nghiê ̣p” [9].
Thực tiễn cho thấy, việc bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo
dục nói chung và bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học nói riêng trong
giai đoạn hiện nay là hết sức cần thiết để nâng cao chất lượng giáo dục. Năng lực của
người Hiệu trưởng có vai trị quyết định đến chất lượng giáo dục của nhà trường cũng
như sự nghiệp đổi mới giáo dục hiện nay ở nước ta.
1.3. Trước đây, có rất nhiều tác giả với nhiều cơng trình nghiên cứu biện
pháp quản lý bồi dưỡng, đào tạo cán bộ quản lý giáo dục nói chung và Hiệu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN2



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục

trưởng nói riêng đã góp phần nâng cao được chất lượng quản lý cũng như phát triển
được năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục. Song, các kết quả trên chủ yếu
tập trung ở các trường THCS, THPT và các trường chun nghiệp mà rất ít cơng trình
nghiên cứu ở trường tiểu học vùng nơng thơn. Xuất phát từ những lý do trên, tôi
quyết định lựa chọn đề tài nghiên cứu của mình là “Quản lý bồi dưỡng năng lực cho
Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định
hướng đổi mới giáo dục” làm luận văn thạc sĩ khoa học.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận chung về bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng
trường tiểu học và thực tiễn quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu
học huyện Xuân Trường tỉnh Nam định, từ đó đề xuất biện pháp quản lý bồi dưỡng
năng lực cho Hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học huyện Xuân
Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới giáo dục.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện
Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới giáo dục tiểu học.
4. Giả thuyết khoa học
Để thắng lợi trong công cuộc đổi mới căn bản, tồn diện nền giáo dục nói
chung và nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường tiểu học nói riêng phụ thuộc rất
lớn vào năng lực của người Hiệu trưởng. Thực tiễn cho thấy đội ngũ Hiệu trưởng
trường tiểu học huyện Xuân Trường đã có những bước phát triển nhất định về cơ cấu,
trình độ chun mơn nghiệp vụ, về năng lực quản lý,… song vẫn cịn nhiều bất cập,
khó khăn và chưa theo kịp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Nếu xây dựng
được hệ thống các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng một cách
phù hợp với mơi trường thực tiễn thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ Hiệu
trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới

giáo dục tiểu học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN3



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng
trường tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục.
5.2. Khảo sát thực trạng việc quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng các
trường tiểu học của huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường
tiểu học thuộc huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới giáo dục; từ
đó khảo sát tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu
trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới
giáo dục tiểu học.
6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu ở 5 trường tiểu học của huyện Xuân Trường
tỉnh Nam Định.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Thu thập các tài liệu liên quan đến quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu
trưởng trường tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục; từ đó phân tích, tổng hợp
vấn đề nghiên cứu lý luận của đề tài.

7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi (Phương pháp anket)
Thiết kế các phiếu hỏi dành cho cán bộ quản lý Phòng Giáo dục và Đào tạo,
Cán bộ quản lý và giáo viên các trường tiểu học trên địa bàn huyện Xuân Trường tỉnh
Nam Định về thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng, bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng và
quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Xuân Trường.
7.2.2. Phương pháp quan sát sư phạm
Tiến hành quan sát hoạt động quản lý của Hiệu trưởng các trường tiểu học
huyện Xuân Trường để thu thập thêm thông tin bổ sung cho việc đánh giá thực trạng
năng lực và bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học trên địa bàn huyện.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN4



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


7.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Thiết kế các câu hỏi phỏng vấn CBQL Phòng GD&ĐT, CBQL và giáo viên
các trường tiểu học nhằm tìm hiểu sâu hơn về thực trạng vấn đề.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia
Trao đổi, tham vấn các ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực Quản lý giáo
dục về vấn đề nghiên cứu.
7.3. Phương pháp thống kê tốn học
Sử dụng các cơng thức tốn, thống kê để xử lý số liệu điều tra, kết quả nghiên
cứu, hỗ trợ cho các phương pháp nghiên cứu lý luận và thực tiễn đã nêu trên nhằm rút
ra các kết luận khoa học.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ

lục, luận văn bao gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng
trường tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục.
Chương 2. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường
tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định
Chương 3. Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường
Tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới giáo dục.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN5



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ
BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHO HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC
THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Quản lý bồi dưỡng năng lực (BDNL) hiệu trưởng (HT) là một trong những vấn
đề nghiên cứu của quản lý giáo dục nói chung và quản lý phát triển đội ngũ nói riêng.
Vấn đề này dù chưa có sự nghiên cứu cụ thể để trở thành lĩnh vực nghiên cứu riêng
nhưng cũng đã có nhiều cơng trình nghiên cứu trong nước và quốc tế đề cập đến mặc
dù chưa mang tính hệ thống.
1.1.1. Trên thế giới
Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân cơng và hợp tác lao động. Chính sự
phân công, hợp tác lao động nhằm đến hiệu quả nhiều hơn, năng suất cao hơn trong lao
động, đòi hỏi sự chỉ huy, phối hợp, điều hành, kiểm tra, chỉnh lý phải có người đứng
đầu. Đây là hoạt động giúp người thủ trưởng phối hợp nỗ lực của các thành viên trong

nhóm, trong cộng đồng, trong tổ chức đạt được mục tiêu đề ra.
Nói đến hoạt động này, người ta thường nhắc đến ý tưởng sâu sắc của C. Mác
khi ông ví CBQL như “một nghệ sĩ vĩ cầm thì tự điều khiển mình, cịn dàn nhạc thì
cần nhạc trưởng” [19].
Các tư tưởng quản lý sơ khai xuất phát từ các tư tưởng triết học cổ Hy Lạp và
cổ Trung Hoa với những đóng góp của các nhà triết học cổ Hy Lạp như các nhà tư
tưởng Xôcrat 469 - 399 Tr.CN), Platon (427 - 347 Tr.CN), Arixtot (384 - 322 Tr.CN).
Thời Trung Hoa cổ đại đã công nhận các chức năng quản lý: Kế hoạch hóa, tổ chức,
tác động, kiểm tra. Các nhà hiền triết của Trung Hoa trước công nguyên đã có những
đóng góp lớn về tư tưởng quản lý quan trọng: quản lý vĩ mơ, quản lý tồn xã hội. Các
nhà tư tưởng và chính trị lớn đó là Khổng Tử (551 - 478 Tr.CN), Mạnh Tử (372 - 289
Tr.CN), Thương Ưởng (390 - 338 Tr.CN) đã nêu tư tưởng quản lý như: “Đức trị Lễ
trị” lấy chữ tín làm đầu. Những tư tưởng quản lý trên vẫn có ảnh hưởng khá sâu sắc
đến các nước phương đơng cho đến tận ngày nay.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN6



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Quản lý là hoạt động mang tính lịch sử xã hội, nhờ có hoạt động quản lý mà xã
hội lồi người không ngừng vận động và phát triển. Theo C. Mác - Ph. Ănghen trong
quá trình nghiên cứu nền sản xuất tư bản chủ nghĩa đã rút ra kết luận, một trong
những yếu tố quyết định đối với sự phát triển của nền sản xuất tư bản là nhờ có vai
trò của hoạt động quản lý.
Liên quan đến vấn đề BDNL cho giáo viên nói chung và bồi dưỡng năng lực
cho hiệu trưởng nói riêng ta có thể bắt gặp ở các cơng trình nghiên cứu của Fumiko
Shinohara (2004 “ICTs in Teachers Training, UNESCO”); Harry Kwa (2004

“Information Technology Training Program for Student and Teachers”); David C.B
(1979 “Teachers”)... Việc xuất hiện các cơng nghệ dạy học mới dẫn đến những địi
hỏi mới đối với đội ngũ GV trong phương pháp dạy học. Việc đào tạo, bồi dưỡng,
cập nhật kiến thức mới cho giáo viên trở nên đa dạng, phong phú; kèm theo là các
chính sách giảm giờ trên lớp, dạy theo kiểu gợi mở, khêu gợi trí tị mị và năng lực
khám phá của học sinh. Sau hội thảo Cambridge về nhà giáo cho thế kỷ 21, người ta
đã đặt ra 5 yêu cầu cốt lõi đối với nhà giáo là: Kiến thức, kỹ năng sư phạm, phẩm
chất, thái độ và niềm tin. Ở một số quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và
các nước khác còn nhấn mạnh giáo viên vừa là nhà chuyên môn vừa là người lãnh
đạo (lãnh đạo hoạt động lớp học và lãnh đạo chuyên mơn). Ngồi ra một số cơng
trình nghiên cứu của OECD (Tổ chức Hợp tác phát triển châu Âu) cũng đã đề cập đến
chất lượng giáo viên theo 5 tiêu chuẩn chính: (1) Kiến thức phong phú về nội dung
chương trình và nội dung bộ môn được giao giảng dạy; (2) Kỹ năng sư phạm kể cả
việc tạo được “kho kiến thức” về phương pháp dạy học, về năng lực sử dụng những
phương pháp đó; (3) Có tư duy phản biện trước mỗi vấn đề và có năng lực tự phê, nét
rất đặc trưng của nghề dạy học; (4) Biết cảm thông và cam kết tôn trọng phẩm giá của
người khác, (5) Có năng lực quản lý, kể cả trách nhiệm quản lý trong và ngoài lớp
học. Trong hội nhập quốc tế và xu hướng tồn cầu hố hiện nay khơng ít Quốc gia
trên thế giới đang hướng tới xây dựng đội ngũ giáo viên nước mình phải là đội ngũ
giáo viên có các tư chất của nhà giáo, nhà khoa học, nhà quản lí, nhà cung ứng xã hội.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN7



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


1.1.2. Ở Việt Nam
Công tác bồi dưỡng CBQL giáo dục nói chung và bồi dưỡng năng lực hiệu

trưởng nói riêng đã nhận được sự quan tâm chỉ đạo thường xuyên của Đảng, Chính
phủ và ngành Giáo dục và Đào tạo cũng như các địa phương trong cả nước từ đầu
những năm 1990. Năm 1997, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số
3481/QĐ-BGD&ĐT ngày 20/ 11/ 1997 về chương trình bồi dưỡng CBQL giáo dục,
trong đó có khung chương trình bồi dưỡng CBQL các trường tiểu học, THCS và
THPT. Trên cơ sở quyết định trên các cơ sở bồi dưỡng CBQL giáo dục đã thực hiện
bồi dưỡng hàng chục ngàn CBQL giáo dục các cấp và đã có những đóng góp đáng kể
vào cơng tác quản lý giáo dục đất nước.
Thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15 tháng 6 năm 2004 của Ban bí thư
Trung ương Đảng, Chính phủ đã có Quyết định số 09/2005/QĐ-TTg ngày 11/01/2005
về việc phê duyệt đề án “Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán
bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005 - 2010”, trong đó nêu lên mục tiêu tổng quát là
“Xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất
lượng, đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản
lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chun
mơn của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong cơng
cuộc đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,…” [35]. Như vậy, đào tạo và
bồi dưỡng nguồn nhân lực cho ngành giáo dục nói chung và Hiệu trưởng tiểu học nói
riêng trong thời kỳ CNH, HĐH là một biện pháp lớn trong chiến lược phát triển giáo
dục và đào tạo. Vấn đề này cần được quán triệt và nhận thức sâu sắc cả về mục tiêu,
nội dung và phương pháp.
Đội ngũ HT tiểu học hiện đa số là những người trưởng thành từ giáo viên,
chưa được đào tạo bài bản về nghiệp vụ quản lý, mà hoạt động quản lý là hoạt động
mang tính khoa học và sáng tạo, là một nghệ thuật và được xem là một nghề trong xã
hội. Do đó để xây dựng được đội ngũ HT tiểu học có đủ phẩm chất, năng lực thực sự
đáp ứng được nhiệm vụ trong giai đoạn mới địi hỏi phải có sự đầu tư đúng mức cho
hoạt động này. Nghiệp vụ quản lý không chỉ lệ thuộc vào năng lực cá nhân mà nhất
thiết phải được đào tạo, bồi dưỡng một cách bài bản theo sát thực tiễn đổi mới giáo
dục Việt Nam trong thời kỳ mới.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN8



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Ở nước ta, đã có rất nhiều tác giả bàn về vấn đề bồi dưỡng năng lực cho đội
ngũ CBQL giáo dục nói chung và hiệu trưởng nói riêng trong giai đoạn hiện nay như
tác giả Hà Thế Truyền, Trần Kiểm, Phạm Khắc Chương,… Ngồi ra cũng có nhiều
bài viết đăng trên các tạp chí khoa học về giáo dục như tạp chí Phát triển giáo dục,
Thơng tin khoa học giáo dục, tạp chí Giáo dục,… các Hội thảo về đổi mới quản lý và
nâng cao chất lượng giáo dục đã đề cập đến vị trí, vai trị, năng lực và biện pháp bồi
dưỡng nâng cao năng lực cho người hiệu trưởng.
Trong giáo trình “Quản lý giáo dục”, tác giả Bùi Minh Hiền đã nêu rõ về nội
dung, phương pháp bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ nhất là đội ngũ CBQL, hiệu
trưởng nhà trường cần phải coi trọng ba vấn đề chủ yếu là đủ về số lượng, đạt chuẩn
về chất lượng và đồng bộ về cơ cấu. Tác giả cũng chỉ ra những điều cần chú ý khi bồi
dưỡng đội ngũ trong khâu lập kế hoạch, khâu tổ chức - chỉ đạo và khâu kiểm tra;
đồng thời chỉ ra biện pháp quản lý bồi dưỡng đội ngũ hiệu trưởng là phải kết hợp hài
hòa giữa các yếu tố ảnh hưởng [18].
Một số cơng trình nghiên cứu cấp độ luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý
giáo dục cũng đã đề cập đến các biện pháp, xây dựng, phát triển đội ngũ CBQL, hiệu
trưởng,… Nổi bật nhất là một số luận văn sau:
Tác giả Lê Diên Phương nghiên cứu đề tài “Đổi mới công tác bồi dưỡng nâng
cao năng lực quản lý trường học cho hiệu trưởng các trường THCS ở trường CBQL
giáo dục và đào tạo Phú Thọ” (ĐHSPHN - 2006) [31] đã phân tích, tìm hiểu nhu cầu,
nguyện vọng của đội ngũ hiệu trưởng THCS, qua đó thấy được một yêu cầu cấp thiết
là phải đổi mới tồn diện cơng tác bồi dưỡng đội ngũ CBQL ở trường CBQL Giáo
dục và Đào tạo tỉnh Phú Thọ.

Tác giả Trương Văn Thắm với đề tài “Biện pháp phát triển đội ngũ Hiệu
trưởng trường THPT tỉnh Sơn La đến năm 2020” (ĐHSPHN - 2006) [34] đã nêu rõ:
Xây dựng và phát triển đội ngũ CBQL giáo dục nói chung và đội ngũ hiệu trưởng
trường THPT nói riêng là một trong các nội dung trọng yếu của công tác cán bộ trong
ngành giáo dục. Phát triển đội ngũ hiệu trưởng đóng vai trị rất quan trọng trong cơng
tác quản lý nhà nước về giáo dục, giúp các nhà quản lý chủ động trong công tác đào
tạo, bồi dưỡng, đảm bảo cho đội ngũ hiệu trưởng đủ về số lượng, mạnh về chất
lượng, qua đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN9



Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Tác giả Phạm Hùng với đề tài nghiên cứu “Phát triển đội ngũ CBQL trung
tâm giáo dục thường xuyên cấp huyện tại tỉnh Hịa Bình” (Học viện Quản lý
Giáo dục - 2013) đã đề xuất ra 6 biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trung tâm
GDTX cấp huyện [21].
Có thể khẳng định, các cơng trình nghiên cứu của các tác giả trên đã xây dựng
hệ thống lý luận khá đầy đủ về quản lý và năng lực quản lý, đề ra những biện pháp
nhằm nâng cao năng lực quản lý cho đội ngũ CBQL giáo dục nói chung và hiệu
trưởng nhà trường nói riêng. Tuy nhiên chưa có cơng trình cũng như tác giả nào
nghiên cứu sâu về quản lý bồi dưỡng năng lực cho hiệu trưởng trường tiểu học theo
định hướng đổi mới giáo dục, đặc biệt là đưa ra các biện pháp nhằm nâng cao việc
quản lý bồi dưỡng năng lực cho hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh
Nam Định theo định hướng đổi mới giáo dục là rất cần thiết.
1.2. Một số khái niệm công cụ
1.2.1. Hiệu trưởng trường tiểu học

Hiệu trưởng là người đứng đầu một nhà trường có trách nhiệm quản lý, lãnh
đạo nhà trường trong các hoạt động giáo dục và dạy học.
Theo Điều lệ trường tiểu học: HT trường tiểu học là người chịu trách nhiệm tổ
chức, quản lí các hoạt động và chất lượng giáo dục của nhà trường. HT do Trưởng
phòng giáo dục và đào tạo bổ nhiệm đối với trường tiểu học công lập, công nhận đối
với trường tiểu học tư thục theo quy trình bổ nhiệm hoặc cơng nhận HT của cấp có
thẩm quyền [2].
1.2.2. Năng lực, Chuẩn, Chuẩn hiệu trưởng
1.2.2.1. Năng lực
Mỗi lĩnh vực hoạt động cụ thể đều địi hỏi con người phải có năng lực nhất
định, phải có kiến thức văn hố cơ bản, có kiến thức cần thiết về hoạt động nghề
nghiệp của mình. Đồng thời, mỗi một con người là một cá thể riêng biệt, có những
đặc điểm riêng của mình làm cho người đó thích nghi với một dạng hoạt động nào đó,
và sự thành cơng trong cơng tác của họ phần lớn tùy thuộc vào năng lực của họ đối
với hoạt động đó.
10
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Năng lực như là một đặc tính cơ bản để thực hiện công việc”. Boyatzis mở
rộng thêm định nghĩa của McClelland và quan niệm rằng “năng lực như là các đặc
tính của một cá nhân có liên quan đến việc thực hiện công việc đạt hiệu quả cao”.
Spencer and Spencer dựa trên định nghĩa về năng lực của Boyatzis và mơ tả “năng
lực như là đặc tính cơ bản của một cá nhân (kiến thức, kỹ năng, thái độ, động cơ, nét
tiêu biểu và ý niệm về bản thân) có liên quan đến các tiêu chí đánh giá hiệu suất cơng
việc. Tương tự cũng có thể hiểu năng lực là các đặc tính mà cá nhân có được và sử
dụng chúng trong những ngữ cảnh thích hợp và nhất quán để đạt được kết quả mong
muốn”. Những đặc tính này bao gồm kiến thức, kỹ năng, động cơ, nét tiêu biểu, cách

suy nghĩ, cảm nghĩ, hành động.
Như vậy, năng lực con người được nhiều môn khoa học nghiên cứu ở nhiều
góc độ khác nhau:
Dưới góc độ Tâm lý học, tác giả Nguyễn Quang Uẩn [36] cho rằng, năng lực
là tổ hợp các thuộc tính độc đáo của cá nhân phù hợp với những yêu cầu đặc trưng
trong của một hoạt động nhất định, nhằm đảm bảo có kết quả tốt trong lĩnh vực hoạt
động ấy. Các nhà nghiên cứu tâm lý học khẳng định: năng lực của con người luôn
gắn liền với hoạt động chính của con người, nội dung, tính chất của hoạt động được
quy định bởi nội dung, tính chất của đối tượng mà hoạt động hướng dẫn. Vì vậy, khi
nói đến năng lực khơng phải là một thuộc tính tâm lý duy nhất nào đó (ví dụ: khả
năng tri giác, khả năng ghi nhớ,...) mà là sự tổng hợp các thuộc tính tâm lý của cá
nhân đáp ứng được yêu cầu của hoạt động và đảm bảo cho hoạt động đó đạt kết quả
mong muốn.
Đạo đức học quan niệm về năng lực trong mối liên hệ với phẩm chất để phản
ánh những thuộc tính của nhân cách. Trong đó: năng lực đồng nghĩa với “tài”, phẩm
chất đồng nghĩa với “đức”, phẩm chất là điều kiện (đức là gốc), năng lực là khả năng
nhận thức những hoạt động nhất định và thực hiện có hiệu quả những hoạt động đó.
Theo tác giả Nguyễn Văn Giao thì năng lực, khả năng, được hình thành hoặc
phát triển cho phép một con người đạt thành công trong một hoạt động thể lực, trí lực
hoặc nghề nghiệp. Năng lực được thể hiện vào khả năng thi hành một hoạt động, thực
hiện một nhiệm vụ [14].
11
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Theo Đại từ điển tiếng Việt: “Năng lực là khả năng, điều kiện chủ quan hoặc
tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó” [37].
Từ những định nghĩa trên cho thấy, một hình thái khác của năng lực là khả

năng hoạt động của cá nhân được hình thành và biểu hiện trong thực tiễn. Năng lực
bao giờ cũng phải gắn với một lĩnh vực hoạt động cụ thể. Tính trội của năng lực ở
đây thường được thể hiện trong hoạt động nghề nghiệp của cá nhân mà chúng ta có
thể nhìn thấy, nghe thấy, cảm nhận được biểu hiện đang diễn ra của nó. Đó là phẩm
chất của cá nhân được thể hiện ra bên ngồi thơng qua hoạt động thực tiễn. Điểm
chung trong các khái niệm trên cho thấy năng lực là khả năng hoàn thành nhiệm vụ
đặt ra, gắn với một loại hoạt động cụ thể nào đó. Năng lực là một yếu tố của nhân
cách nên mang dấu ấn cá nhân, thể hiện tính chủ quan trong hành động và được hình
thành theo quy luật hình thành và phát triển nhân cách, trong đó giáo dục, hoạt động
và giao lưu có vai trị quyết định.
Mặt khác, về bản chất, năng lực được tạo nên bởi các thành tố: kiến thức, kỹ
năng, kỹ xảo, các yếu tố này không tồn tại riêng lẻ mà chúng hòa quyện, đan xen vào
nhau. Do vậy, năng lực ở mỗi con người có được nhờ vào sự bền bỉ, kiên trì học tập,
ơn luyện và tích lũy kinh nghiệm của bản thân trong hoạt động thực tiễn.
Năng lực của con người thường có 3 cấp độ:
Năng lực bình thường, là mức khởi đầu, có ở mỗi con người bình thường
khi sinh ra và được phát triển, hoàn thiện qua quá trình học tập, lao động, hoạt
động xã hội.
Tài năng, là mức độ cao của năng lực, thể hiện sự sáng tạo, nhạy bén trong suy
nghĩ, trong hành động của con người.
Thiên tài, là mức độ rất cao của năng lực ở con người, có tính độc đáo và nét
riêng biệt. Tài năng của con người mang tính bẩm sinh (hoặc do đột biến).
Năng lực có hai loại: Năng lực chung và năng lực chuyên biệt.
Năng lực chung là năng lực có ở mọi người bình thường. Bất kỳ một con
người lành mạnh nào đều có năng lực chung nhưng mức độ khác nhau. Năng lực
chung là cơ sở của bất kỳ năng lực chuyên biệt nào. Ai muốn giỏi về một nghề nào
thì trước hết phải có năng lực chung. Đó là một luận điểm quan trọng có tác dụng chỉ
12
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


đạo việc xây dựng chương trình và phương pháp giảng dạy ở nhà trường. Năng lực
chung càng phát triển sớm càng tốt. Phát triển năng lực chung là nhiệm vụ hết sức
quan trọng của giáo dục phổ thông.
Năng lực chuyên biệt là sự thể hiện độc đáo các phẩm chất riêng biệt, có
tính kỹ thuật chun mơn, nhằm đáp ứng yêu cầu của lĩnh vực hoạt động chuyên
biệt có kết quả cao. Trong đời sống xã hội có bao nhiêu nghề thì có bấy nhiêu
loại năng lực chun biệt. Ví dụ: Giáo viên phải có năng lực về sư phạm, người
cơng nhân phải có năng lực kỹ thuật, người lãnh đạo phải có năng lực tổ chức,
quản lý... Trong lĩnh vực kỹ thuật năng lực chuyên biệt còn được gọi là năng lực
chuyên môn kỹ thuật để phân biệt với năng lực chuyên môn của các nghề phi vật
chất như du lịch, văn hoá, nghệ thuật
Như vậy, các quan niệm trên đều thống nhất, năng lực là khả năng của con
người nhằm đáp ứng yêu cầu của hoạt động nhất định, bảo đảm cho hoạt động ấy đạt
hiệu quả cao.
1.2.2.2. Chuẩn
Theo từ điển bách khoa toàn thư thế giới Britania năm 2002 đã đưa ra định
nghĩa về chuẩn và một số phạm trù gần chuẩn như sau:
- Chuẩn (Standard) là cái được xác lập bởi quyền lực, tập quán hoặc sự thỏa
thuận để làm mẫu hoặc vật so sánh. Cái được đặt ra và được xác lập để làm luật lệ
(quy tắc) đo lường số lượng, trọng lượng, giá trị hoặc chất lượng.
- Theo Bách khoa toàn thư về giáo dục quốc tế: Chuẩn (Standard) là mức độ
ưu việt cần phải có để đạt được những mục đích đặc biệt; là cái đo xem điều gì phù
hợp; là trình độ thực hiện mong muốn trên thực tế hoặc mang tính xã hội.
Từ điển Tiếng Việt khẳng định: “Chuẩn là cái được chọn làm mốc để dọi vào,
để đối chiếu làm cho đúng; là cái được chọn làm mẫu để đo lường, đánh giá; là cái
được xem là đúng với quy định, với thói quen xã hội” [30, tr.120].
Như vậy có thể khẳng định: Chuẩn chính là yêu cầu, là tiêu chí có tính ngun

tắc, cơng khai và mang tính xã hội được đặt ra bởi quyền lực hành chính và cả chun
mơn để làm thước đo đánh giá trình độ đạt được về chất lượng, hoạt động công việc,
sản phẩm dịch vụ,… trong lĩnh vực nhất định theo mong muốn của chủ thể quản lý
nhằm đáp ứng nhu cầu của người sử dụng.
13
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


1.2.2.3. Chuẩn Hiệu trưởng
Chuẩn hiệu trưởng nói chung, chuẩn hiệu trưởng tiểu học nói riêng, là điều kiện,
yêu cầu hiệu trưởng phải đáp ứng theo sự phát triển mang tính khách quan, theo xu
hướng chung của thế giới và sự phát triển giáo dục của nước ta trong giai đoạn hiện
nay và những năm tiếp theo. Chuẩn hiệu trưởng là văn bản qui định hệ thống các yêu
cầu cơ bản đối với người hiệu trưởng tiểu học về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối
sống, năng lực chun mơn và nghiệp vụ trong thời kỳ đổi mới giáo dục đào tạo phục
vụ cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Chuẩn hiệu trưởng là quy định về những nội dung cơ bản, đặc trưng thuộc mỗi
lĩnh vực của chuẩn. Chuẩn hiệu trưởng tiểu học gồm 4 tiêu chuẩn với 18 tiêu chí. Mỗi
tiêu chí lại có các mức để đánh giá kết quả đạt được của giáo viên. Việc phân biệt các
mức độ cao thấp dựa vào số lượng và chất lượng các hoạt động giáo viên thực hiện.
Theo Điều 3 của Quy định về Chuẩn hiệu trưởng trường tiểu học ban hành
kèm theo Thông tư số 14/2011/TT-BGDĐT Ngày 08 tháng 4 năm 2011 của Bộ
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo: “Chuẩn hiệu trưởng là hệ thống các yêu cầu cơ bản
đối với hiệu trưởng về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp; năng lực chuyên
môn, nghiệp vụ sư phạm; năng lực lãnh đạo, quản lý nhà trường; năng lực tổ chức
phối hợp với gia đình học sinh và xã hội” [3].
1.2.3. Quản lý
Thuật ngữ “quản lý” (QL) (Tiếng Việt gốc Hán) bao gồm hai q trình tích

hợp vào nhau. Q trình “quản” gồm sự coi sóc, giữ gìn, duy trì ở trạng thái “ổn
định”. Quá trình “lý” bao gồm sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới, đưa hệ thống vào thế
“phát triển”.
Theo Đại Từ điển tiếng Việt: “Quản lý là tổ chức, điều khiển hoạt động của
một đơn vị, một tổ chức” [37, tr.1363]
QL là một công việc gắn liền với cuộc sống, với hoạt động của con người, vì
thế nó rất đa dạng và phức tạp. Nhận thức của con người về quản lý vì thế cũng rất
phong phú, các nhà nghiên cứu đã đưa ra nhiều định nghĩa khác nhau về khái niệm
quản lý.
14
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục