NĂNG LỰC CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG PHỔ THÔNG VÀ VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG HỌC TRƯỚC YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY

NĂNG LỰC CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG PHỔ THÔNG VÀ VẤN ĐỀ
PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG
HỌC TRƯỚC YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY
Tg. Đậu Thị Hồng Thắm
Tổ bộ môn: Khoa học quản lý
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hiệu trưởng trường học là người đứng đầu một nhà trường, có vị trí, vai trò đặc
biệt quan trọng trong quá trình xây dựng và phát triển trường học, vì vậy năng lực của
hiệu trưởng trường học luôn là vấn đề được quan tâm khi muốn nâng cao chất lượng
giáo dục. Đặc biệt, trước yêu cầu đổi mới giáo dục như hiện nay thì vấn đề về năng lực
của hiệu trưởng và việc xây dựng, phát triển chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng trở
thành một vấn đề quan trọng và cấp thiết. Trong khuôn khổ bài viết này tác giả làm rõ
một số năng lực cần có của người hiệu trưởng trong bối cảnh mới và đề xuất hướng
phát triển chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và
toàn diện giáo dục hiện nay.
2. NỘI DUNG
2.1 Năng lực của hiệu trưởng trường học trong bối cảnh mới.
Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về năng lực, nhưng theo cách hiểu thông
thường thì năng lực là sự kết hợp của tư duy, kỹ năng và thái độ có sẵn hoặc ở dạng
tiềm năng có thể học hỏi của một cá nhân hoặc tổ chức để thực hiện thành công nhiệm
vụ (DeSeCo, 2002). Mức độ và chất lượng hoàn thành công việc sẽ phản ánh mức độ
năng lực của người đó.
Năng lực là khả năng vận dụng kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng, thái độ và sự
đam mê để hành động một cách phù hợp và có hiệu quả trong các tình huống đa dạng
của cuộc sống. (Québec-Ministere de I’ Education, 2004)
Theo các chuyên gia tâm lý học thì năng lực là sự tổng hợp những phẩm chất tâm
sinh lý và trình độ chuyên môn tạo cho con người khả năng hoàn thành một loại hoạt
động nào đó với chất lượng cao.
Như vậy, năng lực được coi là sự kết hợp của các khả năng, phẩm chất, thái độ của
một cá nhân hay tổ chức để thực hiện nhiệm vụ có hiệu quả. Năng lực không có sẵn
mà được hình thành và phát triển qua quá trình học tập và lao động không biết mệt

mỏi của mỗi cá nhân.
Năng lực của hiệu trưởng trường học chính là sự kết hợp của các khả năng, phẩm
chất, thái độ của người hiệu trưởng để thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ được giao.
1


Ở nước ta, các năng lực hiệu trưởng đã được quy định qua chuẩn hiệu trưởng
trường trung học và chuẩn hiệu trưởng trường tiểu học do Bộ GD&ĐT lần lượt ban
hành năm 2009 và 2011. Theo đó, các năng lực chính mà hiệu trưởng trường phổ
thông phải có như sau:
1. “Năng lực xây dựng tầm nhìn, phân tích và dự báo, thực hiện quy hoạch và kế

hoạch phát triển hiệu trưởng;
2. Năng lực chuyên môn nghiệp vụ, tự học và sáng tạo;
3. Năng lực giao tiếp, ứng xử, nêu gương về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề

nghiệp, tác phong, lối sống;
4. Năng lực quản lý toàn diện mọi hoạt động của nhà trường, từ tổ chức bộ máy,
phát triển đội ngũ, hoạt động dạy – học và giáo dục, tài chính, tài sản đến quản
lý hành chính, hệ thống thông tin, kiểm tra, đánh giá, thi đua, khen thưởng;
5. Năng lực tổ chức, phối hợp với gia đình học sinh, cộng đồng và xã hội”.[3]
Hệ thống năng lực được nói đến ở trên khá đầy đủ, phù hợp với các đề xuất và
quy định chung về năng lực hiện nay trên thế giới. Tuy nhiên, những phát biểu này vẫn
còn chung chung chưa làm rõ những điểm nhấn cụ thể.
Trong bối cảnh, những vấn đề mang tính thời đại của thế giới và Việt Nam có ảnh
hưởng sâu sắc tới giáo dục như hiện nay, đòi hỏi giáo dục phải đổi mới nhằm đáp ứng
yêu cầu phát triển đất nước. Và thực tế, công cuộc đổi mới giáo dục đang diễn ra một
cách mạnh mẽ từ quan niệm về chất lượng giáo dục, về nhân cách người học, về khả
năng đáp ứng thị trường lao động của người học đến cách thức tổ chức quá trình giáo
dục và hệ thống giáo dục. Những đổi mới này đặt ra những yêu cầu cụ thể đối với

năng lực hiệu trưởng nhà trường. Ví dụ:
- Vị trí và vai trò của người thầy và trò có sự thay đổi. Thay vì người thầy chỉ
truyền đạt kiến thức chuyển sang là người hướng dẫn, trọng tài, người tổ chức các hoạt
động học tập, giáo dục, thu hút người học tham gia tích cực vào quá trình học tập.
Người học không còn thụ động tiếp thu kiến thức mà phải tích cực, chủ động tìm kiếm
tri thức dưới sự hướng dẫn của thầy nhằm trau dồi tri thức, hình thành năng lực tư duy,
hành động…Việc dạy học chuyển từ tập trung truyền thụ sang phát triển toàn diện
năng lực, phẩm chất người học. Điều này đòi hỏi người hiệu trưởng nhà trường phải có
năng lực của một nhà giáo “thời đại”, đáp ứng chuẩn nghề nghiệp giáo viên và tiêu
chuẩn chức danh nghề nghiệp tương ứng với vị trí của họ. Hơn nữa, hiệu trưởng là
người quản lý trường học nên phải có năng lực quản lý, phát triển đội ngũ giáo viên
theo chuẩn nghề nghiệp và chuẩn chức danh nghề nghiệp, có khả năng chỉ đạo chuyên
môn đúng quy định và phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục cấp học.
- Nhà trường chuyển sang thời kỳ mở cửa, đối thoại với xã hội, gắn liền với thị
trường lao động đòi hỏi người hiệu trưởng phải có năng lực hoạt động xã hội, năng lực
quan hệ công chúng, thực hiện tốt công tác xã hội hóa giáo dục.
2


- Hoạt động hợp tác quốc tế nhằm thu hút đầu tư, viện trợ vào giáo dục cũng như
hợp tác trao đổi kinh nghiệm phát triển giáo dục với các nước được đẩy mạnh, đòi hỏi
hiệu trưởng nhà trường phải có năng lực đối ngoại, năng lực ngoại ngữ…
- Trong bối cảnh nhà trường ngày càng được trao quyền tự chủ nhiều hơn đặt ra
yêu cầu người hiệu trưởng phải có năng lực quản trị nhà trường, có khả năng tạo ra
nhiều nguồn thu cho nhà trường cũng như thu hút và phát triển tốt đội ngũ nhân sự.
- Xã hội và thị trường lao động đang và sẽ đặt ra những yêu cầu cao hơn đối với
chất lượng giáo dục nói chung và đội ngũ lao động nói riêng. Vì vậy, người hiệu
trưởng phải có khả năng dự báo giáo dục, phải năng động, nhạy bén trong quá trình tổ
chức, điều hành hoạt động của nhà trường, đảm bảo chất lượng giáo dục nhà trường
luôn đáp ứng yêu cầu của xã hội.

- Trong thời đại mà khoa học và công nghệ phát triển vượt bậc như hiện nay, giáo
dục có những bước tiến đáng kể nhờ ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ nên hiệu
trưởng nhà trường không thể thành công nếu thiếu năng lực quản lý và ứng dụng công
nghệ trong quản lý nhà trường.
2.2 Định hướng phát triển chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng trường học trước
yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
2.2.1 Về phát triển chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng
- Xuất phát từ đặc điểm của đối tượng bồi dưỡng để xây dựng chương trình bồi
dưỡng hiệu trưởng: Những cán bộ quản lý giáo dục được bồi dưỡng để đảm nhận vị trí
hiệu trưởng trong tương lai, hay những người đang làm hiệu trưởng được bồi dưỡng để
nâng cao năng lực…
- Căn cứ vào hệ thống năng lực cần có của người hiệu trưởng trong bối cảnh mới
cũng như chuẩn hiệu trưởng để xây dựng chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng đảm bảo
chương trình gắn liền với yêu cầu đổi mới giáo dục và có hiệu quả.
- Phát triển chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng theo hướng cập nhật các vấn đề
mới về quản trị trường học, tham khảo các chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng tiên
tiến trên thế giới. Chương trình cần hướng đến bồi dưỡng tất cả các năng lực cần có
cho người hiệu trưởng, tuy nhiên cần chú trọng đến những năng lực mang tính thời đại
như: năng lực ngoại ngữ, năng lực tin học, năng lực triển khai chương trình sách giáo
khoa mới…
- Chương trình bồi dưỡng phải đảm bảo cung cấp kiến thức, phẩm chất, kỹ năng và
cơ hội trải nghiệm thực tiễn cho người học. Chương trình bồi dưỡng cần chú trọng
hình thành năng lực thực hiện cho người học gắn liền với chuẩn nghề nghiệp và chức

3


danh của họ. Tức là chương trình bồi dưỡng cần giúp người học có khả năng vận dụng
tri thức giải quyết những tình huống trong thực tế một cách hiệu quả.
2.2.3 Về tổ chức bồi dưỡng hiệu trưởng trường học

- Để nâng cao chất lượng công tác cũng như tạo cơ hội cho đội ngũ cán bộ quản lý
giáo dục được tham gia các lớp bồi dưỡng hiệu trưởng thì các lớp này nên được mở
với hai hình thức song song là các lớp tập trung và các lớp online (người học mua thẻ
học và chủ động học theo kế hoạch riêng).
- Hoạt động đánh giá việc hoàn thành khóa bồi dưỡng hiệu trưởng của người học
không nên chỉ dùng những bài viết luận đơn thuần mà có thể đánh giá thông qua kết
quả thực hiện các dự án thực tế tại cơ sở giáo dục của họ.
- Lớp bồi dưỡng nên được mở theo cùng một đối tượng và chỉ nên có từ 30- 40 học
viên nhằm tạo điều kiện cho các giảng viên có thể sử dụng các phương pháp dạy học
tích cực, phương pháp huấn luyện… Mặt khác, với quy mô lớp 30 – 40 học viên sẽ
giúp người học có cơ hội trao đổi, chia sẻ và học hỏi ở nhau nhiều hơn.
Để thực hiện được những định hướng trong công tác phát triển chương trình và tổ
chức bồi dưỡng hiệu trưởng nhà trường nói trên, tác giả bài viết xin đề xuất một số
biện pháp cụ thể như sau:
- Ban chuyên gia xây dựng chương trình vừa nghiên cứu chính sách của nhà nước,
chuẩn hiệu trưởng vừa chủ động lấy ý kiến đội ngũ hiệu trưởng (khách hàng) về nhu
cầu, nguyện vọng cụ thể của họ khi tham gia bồi dưỡng năng lực…Đây sẽ là những
căn cứ quan trọng đảm bảo tính cập nhật, khoa học và đáp ứng kỳ vọng của người học
cho chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng.
- Xây dựng trang Web, fanpage vừa có chức năng giới thiệu chương trình, khóa học
vừa có các diễn đàn trao đổi thông tin, chia sẻ và góp ý về chương trình bồi dưỡng
hiệu trưởng cũng như cách tổ chức các lớp học, khóa học…
- Các khoa chuyên môn sẽ là đơn vị đầu mối lựa chọn và cử đội ngũ giảng viên có
đủ năng lực giảng dạy các lớp bồi dưỡng hiệu trưởng trường học và chịu trách nhiệm
về chất lượng giảng dạy của đội ngũ này.
- Chú trọng công tác bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ giảng viên giảng
dạy các lớp bồi dưỡng hiệu trưởng đồng thời thực hiện công tác đánh giá giảng viên từ
người học… tạo đà cho việc nâng cao chất lượng bồi dưỡng đội ngũ hiệu trưởng và thể
hiện sự tôn trọng người học (khách hàng).
- Sau khi hoàn thiện chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng, cần đầu tư xây dựng các

lớp học bồi dưỡng online song song với hình thức dạy học truyền thống đã tồn tại từ
lâu.
4


3. KẾT LUẬN
Hiệu trưởng nhà trường là người có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo
mọi điều kiện để việc dạy và học trong nhà trường diễn ra hiệu quả. Hiệu trưởng là
người góp phần quyết định rất lớn trong việc nâng cao chất lượng giáo dục của nhà
trường nói riêng và của ngành giáo dục nói chung. Vì vậy việc xác định đúng những
năng lực cần có của người hiệu trưởng nhà trường trong bối cảnh mới sẽ là cơ sở để
xây dựng và phát triển chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng một cách khoa học và hiệu
quả. Đây cũng chính là tiền đề quan trọng để ngành giáo dục nước nhà xây dựng và
phát triển được một đội ngũ hiệu trưởng có năng lực phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo
dục hiện nay.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Thu Hà (2014), giảng dạy theo năng lực và đánh giá theo năng lực trong
giáo dục: Một số vấn đề lý luận cơ bản, Tạp chí khoa học ĐHQGHN: Nghiên cứu giáo
dục, tập 30 số 02.
2. Nguyễn Thị Tuyết Hạnh (2016), Phát triển hiệu trưởng trường phổ thông: Kinh
nghiệm của một số nước và vận dụng ở Việt Nam, Kỷ yếu hội thảo quốc tế năm 2016,
Học viện quản lý giáo dục
3. Phạm Đỗ Nhật Tiến (2015), Hiệu trưởng và vai trò lãnh đạo nhà trường sau 2015,
Kỷ yếu hội nghị Khoa học công nghệ thường niên 2015, Học viện quản lý giáo dục.

5