Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường trong các trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập trên địa bàn thành phố Hải Phòng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
----------

TRỊNH NGỌC TỒN

QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG
TRONG CÁC TRƯỜNG MẦM NON CĨ TỔ CHỨC GIÁO
DỤC HỊA NHẬP
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2023


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
----------

TRỊNH NGỌC TỒN

QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HĨA NHÀ TRƯỜNG
TRONG CÁC TRƯỜNG MẦM NON CĨ TỔ CHỨC GIÁO
DỤC HỊA NHẬP
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 9.14.01.14

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:

1. GS.TS Nguyễn Thị Hoàng Yến
2. TS. Trương Thị Thúy Hằng

HÀ NỘI - 2023


i

LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu riêng của tôi.
Các kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực, chưa từng được
công bố trong bất kỳ cơng trình nào của các tác giả khác.

Tác giả

Trịnh Ngọc Toàn


ii

LỜI CẢM ƠN

Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành đến toàn thể giảng viên, cán bộ, viên
chức Học viện Quản lý giáo dục đã nhiệt tình giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi
để tơi hồn thành tốt nhiệm vụ nghiên cứu sinh.
Tơi chân thành kính trọng và cảm ơn sâu sắc đến GS.TS. Nguyễn Thị

Hoàng Yến và TS. Trương Thị Thúy Hằng là những người hướng dẫn khoa học
đã tận tình giúp đỡ tơi trong suốt q trình thực hiện luận án.
Tơi xin gửi lời cảm ơn tới tất cả bạn bè, đồng nghiệp và gia đình, những
người đã ln động viên khích lệ tơi hồn thành luận án này.

Tác giả

Trịnh Ngọc Toàn


iii

DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

CBQL
GDHN

Cán bộ quản lý
Giáo dục hòa nhập

GDMN

Giáo dục mầm non

GV

Giáo viên

NV

Nhân viên

MN

Mầm non

QL
QLNT

Quản lý
Quản lý nhà trường

QLGD

Quản lý Giáo dục

VH

Văn hóa

VHNT

Văn hóa nhà trường

VHTC

Văn hóa tổ chức


iv

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN............................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN.................................................................................................................ii
DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT...................................................................iii
MỤC LỤC......................................................................................................................iv
DANH MỤC BẢNG......................................................................................................ix
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ....................................................................................xi
MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ
TRƯỜNG Ở TRƯỜNG MẦM NON CÓ TỔ CHỨC GIÁO DỤC HÒA NHẬP........12
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.................................................................................12
1.1.1. Nghiên cứu về xây dựng văn hóa nhà trường trong cơ sở giáo dục............................12
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý xây dựng văn hóa nhà trường trong cơ sở giáo dục................16
1.1.3. Khái qt về các cơng trình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra để tiếp tục nghiên cứu
.......................................................................................................................................19
1.2. Khái niệm công cụ của đề tài..................................................................................19
1.2.1. Quản lý..................................................................................................................19
1.2.2. Giáo dục hịa nhập trong trường mầm non...............................................................20
1.2.3. Văn hóa nhà trường, Xây dựng văn hóa nhà trường.................................................21
1.2.4. Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường.....................................................................23
1.3. Văn hóa nhà trường trong trường mầm non tư thục có tổ chức giáo dục hòa nhập
.......................................................................................................................................24
1.3.1. Đặc điểm của trường mầm non tư thục có tổ chức giáo dục hịa nhập.......................24
1.3.2. Đặc điểm văn hóa nhà trường trong trường mầm non tư thục có tổ chức giáo dục hịa
nhập................................................................................................................................26
1.3.3. Vai trị của văn hóa nhà trường của trường mầm non tư thục có tổ chức giáo dục hịa
nhập................................................................................................................................28
1.4. Vận dụng bộ cơng cụ OCAI và bộ công cụ nhận diện thương hiệu nhà trường
trong các trường mầm non có tổ chức giáo dục hịa nhập trong xây dựng văn hóa nhà

trường............................................................................................................................32
1.4.1. Cơ sở khoa học về vận dụng bộ công cụ OCAI và bộ cơng cụ nhận diện thương hiệu
nhà trường mầm non có tổ chức giáo dục hịa nhập...........................................................32
1.4.2. Hồn thiện nội dung và cách thức vận dụng bộ công cụ đánh giá văn hóa tổ chức
OCAI và bộ cơng cụ nhận diện thương hiệu trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập
.......................................................................................................................................37


v
1.5. Xây dựng văn hóa nhà trường trong các trường mầm non có tổ chức giáo dục hịa
nhập...............................................................................................................................43
1.5.1. Thực hiện mục tiêu xây dựng văn hóa nhà trường của trường mầm non có tổ chức giáo
dục hịa nhập...................................................................................................................43
1.5.2. Xây dựng triết lý hoạt động trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập..............46
1.5.3. Xây dựng hệ thống cấu trúc hữu hình trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập46
1.5.4. Tạo dựng những quan niệm chung của trường mầm non có tổ chức giáo dục hịa nhập
.......................................................................................................................................47
1.5.5. Xây dựng bộ phận quản lý văn hóa nhà trường và đội ngũ tiên phong thực hiện xây
dựng văn hóa nhà trường trong các trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập............48
1.6. Nội dung quản lý xây dựng văn hóa nhà trường trong các trường mầm non có tổ
chức giáo dục hòa nhập.................................................................................................50
1.6.1. Quản lý thực hiện mục tiêu xây dựng văn hóa nhà trường trong các trường mầm non
có tổ chức giáo dục hịa nhập...........................................................................................50
1.6.2. Tổ chức xây dựng triết lý hoạt động của trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập
.......................................................................................................................................52
1.6.3. Chỉ đạo xây dựng hệ thống cấu trúc hữu hình trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa
nhập................................................................................................................................55
1.6.4. Chỉ đạo các hoạt động tạo dựng những quan niệm chung trong trường mầm non có tổ
chức giáo dục hịa nhập....................................................................................................58
1.6.5. Đánh giá hoạt động xây dựng văn hóa nhà trường trong các trường mầm non có tổ

chức giáo dục hịa nhập....................................................................................................60
1.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý xây dựng văn hóa nhà trường trong các trường
mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập........................................................................62
1.7.1. Năng lực và phẩm chất đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên........................62
1.7.2. Điều kiện cơ sở vật chất..........................................................................................63
1.7.3. Đặc thù hoạt động giáo dục mầm non hịa nhập.......................................................63
1.7.4. Q trình xã hội hóa giáo dục..................................................................................64
1.7.5. Q trình tích lũy kinh nghiệm của Ban lãnh đạo nhà trường....................................65
Kết luận Chương 1........................................................................................................66
Chương 2. THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
TRONG CÁC TRƯỜNG MẦM NON CĨ TỔ CHỨC GIÁO DỤC HỊA NHẬP
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG............................................................67
2.1. Giới thiệu khái quát về điều kiện kinh tế - văn hóa - xã hội, hoạt động giáo dục
mầm non và giáo dục hòa nhập ở các trường mầm non của thành phố Hải Phòng......67
2.1.1. Điều kiện kinh tế - văn hóa - xã hội.........................................................................67


vi
2.1.2. Hoạt động giáo dục mầm non.................................................................................67
2.1.3. Hoạt động giáo dục hòa nhập ở các trường mầm non...............................................68
2.2. Giới thiệu tổ chức khảo sát......................................................................................71
2.2.1. Mục đích khảo sát..................................................................................................71
2.2.2. Nội dung khảo sát...................................................................................................71
2.2.3. Đối tượng và địa bàn khảo sát.................................................................................72
2.2.4. Phương pháp tổ chức khảo sát.................................................................................73
2.3. Thực trạng xây dựng văn hóa nhà trường trong các trường mầm non có tổ chức
giáo dục hòa nhập trên địa bàn thành phố Hải Phòng..................................................74
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và cha mẹ trẻ về văn
hóa nhà trường................................................................................................................74
2.3.2. Thực trạng về xây dựng triết lý hoạt động của các trường mầm non có tổ chức giáo dục

hòa nhập.........................................................................................................................78
2.3.3. Thực trạng về việc thực hiện các tiêu chí chung của cấu trúc hữu hình các trường mầm
non có tổ chức giáo dục hịa nhập.....................................................................................80
2.3.4. Thực trạng về việc thực hiện các tiêu chí về cơ sở vật chất trường mầm non có tổ chức
giáo dục hịa nhập............................................................................................................82
2.3.5. Thực trạng về thực hiện văn hóa nhà trường trong trường mầm non có tổ chức giáo
dục hịa nhập...................................................................................................................89
2.3.6. Thực trạng nhận diện mơ hình văn hóa nhà trường của các trường mầm non có tổ chức
giáo dục hịa nhập............................................................................................................99
2.4. Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường trong các trường mầm non có tổ
chức giáo dục hịa nhập trên địa bàn thành phố Hải Phòng.......................................103
2.4.1. Thực trạng về quản lý thực hiện mục tiêu xây dựng văn hóa nhà trường trong các
trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập...............................................................104
2.4.2. Tổ chức xây dựng triết lý hoạt động của trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa
nhập..............................................................................................................................105
2.4.3. Chỉ đạo xây dựng hệ thống cấu trúc hữu hình trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa
nhập..............................................................................................................................106
2.4.4. Chỉ đạo các hoạt động tạo dựng những quan niệm chung trong trường mầm non có tổ
chức giáo dục hịa nhập..................................................................................................107
2.4.5. Đánh giá hoạt động xây dựng văn hóa nhà trường trong các trường mầm non có tổ
chức giáo dục hòa nhập..................................................................................................109
2.5. Thực trạng sự ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý xây dựng văn hóa nhà trường
trong các trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập...........................................111


vii
2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường trong các
trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập trên địa bàn thành phố Hải Phòng...113
2.6.1. Điểm mạnh..........................................................................................................113
2.6.2. Điểm hạn chế.......................................................................................................116

2.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế...........................................................................117
Kết luận chương 2.......................................................................................................118
Chương 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG
TRONG CÁC TRƯỜNG MẦM NON CĨ TỔ CHỨC GIÁO DỤC HỊA NHẬP
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG..........................................................120
3.1. Các nguyên tắc xây dựng giải pháp......................................................................120
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ.........................................................................120
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển.......................................................120
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp........................................................................120
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống........................................................................120
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn........................................................................121
3.2. Các giải pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà trường trong các trường mầm non có
tổ chức giáo dục hòa nhập trên địa bàn thành phố Hải Phòng...................................121
3.2.1. Tổ chức xây dựng triết lý hoạt động của trường mầm non có tổ chức giáo dục hịa nhập
gắn với văn hóa cộng đồng địa phương...........................................................................121
3.2.2. Chỉ đạo xây dựng quy trình vận dụng Bộ cơng cụ đánh giá văn hóa tổ chức OCAI và
Bộ công cụ nhận diện thương hiệu trường mầm non có tổ chức giáo dục hịa nhập trong quản
lý văn hóa nhà trường mầm non.....................................................................................127
3.2.3. Tổ chức các hoạt động bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý về xây dựng văn hóa nhà
trường dựa vào năng lực................................................................................................131
3.2.4. Tổ chức phát triển nội dung giáo dục trường mầm non dựa trên xây dựng những câu
chuyện chia sẻ giá trị cốt lõi nhà trường cho trẻ...............................................................137
3.2.5. Tổ chức đổi mới đánh giá các hoạt động xây dựng văn hóa nhà trường mầm non có tổ
chức giáo dục hịa nhập gắn với phản hồi cải tiến............................................................142


viii
3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp.............................................................................144
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết, tính khả thi của các giải pháp..................................147
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm.........................................................................................147

3.4.2. Nội dung và phương pháp khảo nghiệm................................................................147
3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm........................................................................................147
3.4.4. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất.......147
3.5. Thử nghiệm giải pháp...........................................................................................150
3.5.1. Mục đích thử nghiệm............................................................................................150
3.5.2. Đối tượng thử nghiệm..........................................................................................150
3.5.3. Thời gian, địa điểm thử nghiệm.............................................................................150
3.5.4. Nội dung thử nghiệm............................................................................................150
3.5.5. Kết quả thử nghiệm..............................................................................................151
Kết luận Chương 3......................................................................................................160
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ..............................................................................161
1. Kết luận...................................................................................................................161
2. Khuyến nghị............................................................................................................162
TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................................165
CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CƠNG BỐ CĨ LIÊN QUAN
LUẬN ÁN....................................................................................................................172
PHỤ LỤC


ix

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1.

Mơ tả đặc trưng kiểu văn hóa tổ chức của Kim Mameron&
Robert Quinn.....................................................................................41

Bảng 1.2.

Bộ công cụ đánh giá văn hóa tổ chức OCAI hồn thiện......................45

Bảng 2.1.

Nhận thức về mức độ cần thiết của việc xây dựng VHNT trong
các trường mầm non có tổ chức giáo dục hịa nhập............................91

Bảng 2.2.

Nhận thức về vai trò của VHNT trong các trường mầm non có tổ
chức giáo dục hịa nhập......................................................................92

Bảng 2.3.

Thực trạng xây dựng triết lý hoạt động của các trường mầm non
có tổ chức giáo dục hịa nhập..............................................................95

Bảng 2.4.

Đánh giá thực hiện các tiêu chí chung của cấu trúc hữu hình của
các trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập............................96

Bảng 2.5.

Thực trạng về việc thực hiện các tiêu chí về cơ sở vật chất trường
mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập..............................................99

Bảng 2.6.

Thực trạng về việc thực hiện văn hóa nhà trường của cán bộ
quản lý trong các trường mầm non có tổ chức giáo dục hịa nhập

.........................................................................................................107

Bảng 2.7.

Thực trạng về việc thực hiện văn hóa nhà trường của giáo viên,
nhân viên trong các trường mầm non có tổ chức giáo dục hịa
nhập.................................................................................................111

Bảng 2.8.

Thực trạng thực hiện văn hóa nhà trường của cha mẹ trẻ trong
các trường mầm non có tổ chức giáo dục hịa nhập..........................114

Bảng 2.9.

Thực trạng về việc thực hiện văn hóa nhà trường của trẻ trong
các trường mầm non có tổ chức giáo dục hịa nhập..........................116

Bảng 2.10.

Mơ hình văn hóa nhà trường của các trường mầm non có tổ chức
giáo dục hịa nhập.............................................................................118

Bảng 2.11.

Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu xây dựng văn hóa nhà
trường trong các trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập
.........................................................................................................122

x
Bảng 2.12.

Thực trạng tổ chức xây dựng triết lý hoạt động trong các trường
mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập............................................124

Bảng 2.13.

Thực trạng chỉ đạo xây dựng hệ thống cấu trúc hữu hình trong
các trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập..........................125

Bảng 2.14.

Thực trạng chỉ đạo các hoạt động tạo dựng những quan niệm
chung trong các trường mầm non có tổ chức giáo dục hịa nhập
.........................................................................................................127

Bảng 2.15.

Thực trạng đánh giá hoạt động xây dựng văn hóa nhà trường
trong các trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập.................129

Bảng 2.16.

Thực trạng sự ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý xây dựng
văn hóa nhà trường trong các trường mầm non có tổ chức giáo
dục hịa nhập....................................................................................132

Bảng 3.1.

Đánh giá tính cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất.........................176

Bảng 3.2.

Đánh giá tính khả thi của giải pháp đã đề xuất.................................177

Bảng 3.3.

Kết quả khảo sát trình độ ban đầu về nhận thức và hành vi
VHNT của CBQL trước thử nghiệm................................................182

Bảng 3.4.

Kết quả đánh giá về nhận thức và hành vi VHNT của CBQL sau
thử nghiệm.......................................................................................185


xi

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 1.1.

Mơ hình văn hóa tổ chức của Kim Mameron& Robert Quinn...........41

Sơ đồ 1.2.

Hệ thống đánh giá văn hóa nhà trường trong các trường mầm
non có tổ chức giáo dục mầm non hịa nhập bằng bộ công cụ
nhận diện thương hiệu và bộ công cụ đánh giá văn hóa tổ chức
OCAI.................................................................................................43

Biểu đồ 2.1. So sánh mức độ nhận thức của CBQL, GV, NV và cha mẹ trẻ về
VHNT................................................................................................90
Biểu đồ 2.2. So sánh mức độ thực hiện VHNT của đội ngũ CBQL, GV, NV,
cha mẹ trẻ và trẻ của các trường mầm non có tổ chức giáo dục
hòa nhập...........................................................................................119
Biểu đồ 2.3. So sánh mức độ thực hiện triết lý hoạt động và mức độ thực hiện
các tiêu chí hệ thống cấu trúc hữu hình của các trường mầm non
có tổ chức giáo dục hịa nhập............................................................120
Biểu đồ 2.4. So sánh kiểu VHNT hiện tại và kiểu VHNT mong muốn của các
trường mầm non có tổ chức giáo dục hòa nhập................................121


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm, chăm lo đến sự nghiệp giáo dục - đào tạo;
xác định giáo dục giữ vai trò chủ đạo trong việc phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội. Vai
trò của giáo dục được thể hiện trước hết với thế hệ trẻ, trong đó, trẻ em ở bậc học
GDMN cần phải được quan tâm đặc biệt. Bởi lẽ, GDMN là bậc học đầu tiên trong hệ
thống giáo dục quốc dân, là tiền đề quan trọng, làm nền tảng cho các bậc học sau này.
Trên thế giới, các cơng trình nghiên cứu về giáo dục mầm non đều cho rằng: sự phát
triển trong những năm đầu đời có ảnh hưởng rất lớn đến tương lai của cả cuộc đời con
người, đặc biệt là giai đoạn từ 0 - 6 tuổi. Đây là giai đoạn vàng để con người phát triển
và hoàn thiện, mọi tác động giáo dục trong giai đoạn này góp phần quan trọng trong
việc hình nên nhân cách sau này của đứa trẻ.
Trong số trẻ em học tập tại các trường MN, hiện nay, số trẻ khuyết tật đến
trường ngày càng gia tăng. Theo báo cáo khảo sát tổng cục dân số - kế hoạch hóa gia
đình năm 2018 cho thấy, tỷ lệ trẻ khuyết tật ở tuổi MN ở nước ta là 2,74%. Như vậy,

ước tính cả nước hiện có khoảng 141.745 trẻ khuyết tật độ tuổi MN; và ở Hải Phịng có
khoảng 3.199 trẻ khuyết tật ở độ tuổi MN. [14] Đây là nhóm trẻ chịu nhiều thiệt thịi,
địi hỏi phải được giáo dục bằng phương thức phù hợp, tinh tế. Trong đó, GDHN là
một phương thức giáo dục mang lại hiệu quả cao cho trẻ khuyết tật nói chung và đặc
biệt đối với trẻ khuyết tật ở lứa tuổi mẩm non.
Giáo dục hòa nhập là một xu thế tất yếu chung của xã hội hiện nay. Trên thế
giới, GDHN đã đưa vào thành chính sách với tất cả trẻ em, đến nay đã có 158 quốc gia
thơng qua Cơng ước Liên hiệp quốc về Quyền của người khuyết tật, trong đó điều 24
cam kết thực hiện hệ thống GDHN cho tất cả mọi người. Ở Việt Nam, Nhà nước ta
cũng đã khẳng định “GDHN là phương thức giáo dục chủ yếu đối với người khuyết
tật”. [41] Năm 2005, Bộ GD&ĐT đã cam kết với định hướng về GDHN trên cả nước.
Lý luận và thực tiễn cũng đã chứng minh, GDHN không những mang lại lợi ích
cho trẻ khuyết tật mà cịn cho cả trẻ bình thường.


2

Tuy nhiên đến nay, việc thực hiện GDHN nói chung cũng như GDHN trong
các trường MN ở nước ta còn nhiều hạn chế, trong đó, những rào cản xã hội trong thực
hiện GDHN là một thách thức không nhỏ như: điều kiện mơi trường sống chưa phù
hợp, tính thực thi pháp luật chưa cao và đặc biệt là vẫn còn đó thái độ kỳ thị của xã
hội.Vì vậy, làm thế nào để xóa bỏ được những rào cản GDHN trong các trường MN có
tổ chức GDHN nhằm nâng cao chất lượng GDHN là một vấn đề thách thức lớn đối với
các nhà QLGD.
Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về
đổi mới căn bản, tồn diện giáo dục và đào tạo: “Đổi mới chương trình nhằm phát
triển năng lực và phẩm chất người học, hài hịa đức, trí, thể, mỹ; dạy người, dạy chữ
và dạy nghề. Đổi mới nội dung giáo dục theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết thực, phù
hợp với lứa tuổi, trình độ và ngành nghề; tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực
tiễn. Chú trọng giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống, tri thức pháp luật và ý thức

công dân. Tập trung vào những giá trị cơ bản của văn hóa, truyền thống và đạo lý dân
tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại, giá trị cốt lõi và nhân văn của chủ nghĩa Mác- Lênin
và tư tưởng Hồ Chí Minh…”. Đồng thời các định hướng xây dựng văn hóa nhà trường
đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã xác định: Văn hóa
nhà trường là một mơi trường quan trọng để rèn luyện nhân cách và giáo dục thế hệ trẻ
thành những con người phát triển tồn diện đức - trí - thể - mỹ, ngành Giáo dục đã tập
trung chỉ đạo quyết liệt nhiều giải pháp nhằm đẩy mạnh việc giáo dục đạo đức, lối
sống, thẩm mỹ, ứng xử văn hóa và kỹ năng sống cho học sinh. Văn hóa nhà trường là
bao gồm các thành tố, các hoạt động của trường học, cùng các yếu tố liên quan nhưng
cốt lõi là hệ thống các chuẩn và hệ các giá trị, trong đó bao gồm quy tắc ứng xử trong
hoạt động dạy, học và các quan hệ ứng xử khác, khi những điều đó đạt tới chuẩn mực
và các giá trị được xác định thì lúc đó đạt tới giá trị của văn hóa.
Nghị quyết số 29-NQ/TW của Trung ương về đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo, Nghị quyết 33/NQ-TW của Trung ương về Xây dựng và phát triển văn
hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, Quyết định số
1299/QĐ-TTg của Chính Phủ phê duyệt Đề án “Xây dựng văn hóa ứng xử trong


3

trường học giai đoạn 2018-2025” Thủ tướng Chính phủ, ngày 03/10/2018 với mục tiêu
“Tăng cường xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học nhằm xây dựng văn hóa
trường học lành mạnh, thân thiện; tạo chuyển biến căn bản về ứng xử văn hóa của cán
bộ quản lý, nhà giáo, nhân viên, học sinh, sinh viên để phát triển năng lực, hồn thiện
nhân cách, lối sống văn hóa; nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo; góp phần xây dựng
con người Việt Nam: yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng
tạo”. [8]
Năm 2019, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức đánh giá sơ kết 05 năm thực
hiện Nghị quyết số 102/NQ-CP của Chính phủ ban hành Chương trình hành động thực
hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW trong đó đã phân tích đánh giá cụ thể những kết quả đạt

được, những tồn tại hạn chế đồng thời cũng chỉ ra những nhiệm vụ tiếp tục triển khai
trong giai đoạn tiếp theo. Xác định môi trường văn hóa có vai trị quan trọng trong việc
hình thành và giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống của thế hệ trẻ trong giai đoạn hiện
nay, do đó cần tập trung nghiên cứu những luận cứ khoa học và nhận diện nội dung cơ
bản, cùng các mơ hình, giải pháp về xây dựng mơi trường văn hóa đáp ứng yêu cầu
phát triển bền vững đất nước. Mục tiêu hướng đến là xây dựng trường học thực sự là
“môi trường và điều kiện để phát triển về nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo,
thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật; đề
cao tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc, lương tâm, trách nhiệm của mỗi người với bản
thân mình, với gia đình, cộng đồng, xã hội và đất nước
Xây dựng mơ hình VHNT tích cực là giải pháp hữu hiệu cho các trường MN có
tổ chức GDHN hoàn thành tốt nhiệm vụ GDHN. VHNT giúp nhà trường trở thành
một biểu tượng văn hóa đặc trưng mang phong cách riêng, tạo ra môi trường GDHN
thân thiện, đầy tính nhân văn. Mơi trường giáo dục mà ở đó, cả trẻ khuyết tật và trẻ
bình thường đều được bình đẳng phát huy hết năng lực trí tuệ cá nhân, các em có cơ
hội để thể hiện lịng nhân ái, được thực hành những kỹ năng sống cần thiết để thích
nghi với cuộc sống thực tiễn phong phú, đa dạng. Vì vậy, VHNT đã xóa bỏ đi những
rào cản hịa nhập trong nhà trường, nâng cao chất lượng GDHN. Với tư cách vừa là
mục tiêu vừa là một công cụ QL, VHNT tác động đến tồn bộ q trình QL nhà


4

trường. Văn hoá nhà trường được coi như một phương thức giáo dục tích cực, tạo ra
một mơi trường QL ổn định, giúp cho nhà trường thích nghi với mơi trường bên ngoài
để phát triển bền vững; đồng thời, tạo ra sự hồ hợp mơi trường bên trong, hướng tới
mục tiêu giáo dục tồn diện.
Để xây dựng VHNT thành cơng, các trường MN có tổ chức GDHN cần quan
tâm đến cơng tác QL xây dựng VHNT của trường mình. Bởi mục tiêu cuối cùng của
QL xây dựng VHNT trong các trường MN có tổ chức GDHN là nhằm hướng tới việc

xây dựng VHNT cho nhà trường đó một cách hiệu quả thông qua sự tác động của nhà
QL. Tuy nhiên, việc nghiên cứu về QL xây dựng VHNT trong các trường MN có tổ
chức GDHN hiện nay ở nước ta cũng như tại Hải Phịng cịn ít được chú ý; hoặc do
nhận thức vấn đề còn hạn chế nên dẫn đến việc xây dựng VHNT đa số cịn nặng về
hình thức, không mang lại hiệu quả cao cho sự phát triển nhà trường cũng như nâng
cao chất lượng GDHN.
Xuất phát từ những lý do trên, đề tài “Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường
trong các trường mầm non có tổ chức GDHN trên địa bàn thành phố Hải Phòng” được
lựa chọn để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý xây dựng VHNT của trường mầm
non có tổ chức giáo dục hịa nhập và thực trạng quản lý xây dựng VHNT của các
trường MN tư thục có tổ chức giáo dục hịa nhập trên địa bàn thành phố Hải Phòng,
luận án đề xuất các giải pháp quản lý nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
của các trường mầm non trong bối cảnh đổi mới hiện nay.


5

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động xây dựng VHNT trong trường MN có tổ chức GDHN.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý xây dựng VHNT trong các trường MN có tổ chức GDHN trên địa bàn
thành phố Hải Phòng.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý xây dựng VHNT trong trường MN có tổ chức
GDHN;
4.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng về quản lý xây dựng VHNT trong các trường MN
có tổ chức GDHN trên địa bàn thành phố Hải Phòng;

4.3. Đề xuất các giải pháp quản lý xây dựng VHNT trong các trường MN có tổ chức
GDHN trên địa bàn thành phố Hải Phòng; Tổ chức khảo nghiệm tính cấp thiết và tính
khả thi của các giải pháp đã đề xuất trong luận án;
4.4. Thử nghiệm Giải pháp 3: Tổ chức các hoạt động bồi dưỡng đội ngũ cán bộ
quản lý về xây dựng văn hóa nhà trường dựa vào năng lực
5. Giả thuyết khoa học
Trong quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non nói chung và nhà trường
MN có tổ chức giáo dục hịa nhập nói riêng một cách hiệu quả cần xác định được vai
trị chủ trì- phối hợp của các bên tham gia trong quá trình thực hiện các nội dung quản
lý như: quản lý thực hiện mục tiêu xây dựng VHNT trong các trường MN có tổ chức
GDHN, quản lý xây dựng triết lý hoạt động của các trường MN có tổ chức GDHN,
quản lý xây dựng hệ thống cấu trúc hữu hình trường MN có tổ chức GDHN, quản lý
các hoạt động tạo dựng những quan niệm chung trong trường MN có tổ chức GDHN,
quản lý đánh giá hoạt động xây dựng VHNT trong các trường MN có tổ chức GDHN,
….dựa trên các quy trình xây dựng VHNT. Nếu đề xuất và thực hiện được các giải
pháp đổi mới quản lý xây dựng văn hóa nhà trường trong các trường MN có tổ chức
GDHN trên địa bàn thành phố Hải Phịng mang tính cấp thiết và khả thi đáp ứng được
các u cầu: 1) Có nội dung, quy trình và các tiêu chí đánh giá VHNT rõ ràng; 2) Đảm


6

bảo ngun tắc và quy trình vận dụng Bộ cơng cụ đánh giá VHTC OCAI gắn với Bộ
công cụ nhận diệu thương hiệu trường MN có tổ chức GDHN trong việc cải tiến vận
dụng nhằm đánh giá kiểu văn hóa trong tổ chức, làm rõ tính đối tượng trong quản lý
xây dựng văn hóa nhà trường chính là các thành tố hữu hình của VHNT. Sự tiếp cận
hai bộ cơng cụ để xác định được các thành tố cấu trúc của VHNT và tác động động
đến từng thành tố của VHNT này nhằm tạo ra những thay đổi về VHNT của trường
MN có tổ chức GDHN; 3) Đội ngũ CBQL và GV có năng lực quản lý và xây dựng
VHNT trường mầm non đáp ứng được yêu cầu của trường MN có tổ chức GDHN thì

sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý xây dựng VHNT trong các trường MN có tổ chức
GDHN hiện nay.
6. Câu hỏi nghiên cứu
6.1. Cần xây dựng cơ sở lý luận về quản lý xây dựng VHNT trong các trường MN tư
thục có tổ chức GDHN dựa trên các nguyên tắc, quy trình xây dựng VHNT MN và các
tiêu chí của Bộ cơng cụ đánh giá VHTC OCAI và Bộ nhận diện thương hiệu trường
MN có tổ chức GDHN như thế nào?
6.2. Thực trạng QL xây dựng VHNT trong các trường MN tư thục có tổ chức GDHN
trên địa bàn thành phố Hải Phòng đang có những điểm mạnh, điểm hạn chế như thế
nào?
6.3. Cần có các giải pháp như thế nào để quản lý xây dựng VHNT trong các trường
MN tư thục có tổ chức GDHN trên địa bàn thành phố Hải Phòng nhằm khắc phục
những điểm yếu trong xây dựng VHNT đáp ứng bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay?
7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Về nội dung nghiên cứu:
Nghiên cứu công tác QL hoạt động xây dựng VHNT của hiệu trưởng các trường
MN tư thục có tổ chức GDHN trên địa bàn thành phố Hải Phòng.
Về địa bàn khảo sát
Các nghiên cứu được thực hiện tại thành phố Hải Phòng:
- 15 trường MN tư thục có tổ chức GDHN ở thành phố Hải Phòng
Về đối tượng khảo sát:


7

- Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên mơn các trường MN tư thục
có tổ chức GDHN;
- Giáo viên, NV các trường MN tư thục có tổ chức GDHN;
- Cha mẹ trẻ các trường MN tư thục có tổ chức GDHN;
8. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu

8.1. Cách tiếp cận
Luận án sử dụng các cách tiếp cận chủ đạo sau:
-

Tiếp cận lý thuyết tham dự

Luận án tiếp cận theo lý thuyết tham dự thể hiện vai trị chủ trì- phối hợp của của
các bên liên quan như: Nhà đầu tư, Nhà trường, Cha mẹ trẻ và cộng đồng xã hội,…
trong quản lý xây dựng VHNT trường MN có tổ chức GDHN theo các quy trình khoa
học dựa trên các tiêu chí của của Bộ cơng cụ đánh giá VHTC OCAI và Bộ nhận diện
thương hiệu trường MN có tổ chức GDHN.
- Tiếp cận mục tiêu:
Luận án sử dụng phương pháp tiếp cận mục tiêu chung của QL là nhằm xây
dựng, duy trì và phát triển đối tượng được QL là hoạt động xây dựng VHNT trong các
trường MN có tổ chức GDHN, góp phần nâng cao chất lượng GDHN.
Với mục tiêu QL này, chủ thể QL phải quan tâm tới các yếu tố có thể tác động
tới hoạt động xây dựng VHNT trong các trường MN có tổ chức GDHN để triển khai
các hoạt động nhằm đảm bảo những yếu tố này trong quá trình QL hoạt động xây dựng
VHNT. Những yếu tố này rất đa dạng, từ năng lực, phẩm chất của đội ngũ CBQL, GV,
NV; đặc thù hoạt động GDMN hòa nhập; các điều kiện cơ sở vật chất cho đến các quá
trình xã hội hóa và tích lũy kinh nghiệm của nhà trường.
Trên cơ sở phân tích thực trạng thực hiện nội dung QL, chủ thể QL chủ động
tạo ra sự tác động có định hướng, có kế hoạch, tạo sự thay đổi của đối tượng QL phù
hợp với mục tiêu QL đề ra. Sự tác động này của chủ thể QL bao gồm các biện pháp
QL xây dựng VHNT trong các trường MN có tổ chức GDHN.
- Tiếp cận cấu trúc đối tượng dựa theo các tiêu chí của Bộ cơng cụ đánh giá
VHTC OCAI và Bộ nhận diện thương hiệu trường MN có tổ chức GDHN.