Bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề trong giáo dục phát triển bền vững thông qua dạy học trải nghiệm theo mô hình stse chuyên đề “vật lí với giáo dục về bảo vệ môi trường

BỘGIÁODỤCVÀĐÀOTẠO
TRƯỜNGĐẠIHỌCSƯ PHẠMHÀNỘI

NGUYỄNDIỆULINH

BỒIDƯỠNGNĂNGLỰCGIẢIQUYẾTVẤNĐỀTRONG
GIÁODỤCPHÁTTRIỂNBỀNVỮNGTHƠNGQUADẠYHỌC TRẢI
NGHIỆM THEO MƠ HÌNH STSE CHUN ĐỀ
“VẬTLÍVỚIGIÁODỤCVỀBẢO VỆMƠITRƯỜNG”

LUẬNÁNTIẾNSĨKHOAHỌCGIÁODỤC

HÀNỘI-2023


NGUYỄNDIỆULINH

BỒIDƯỠNGNĂNGLỰCGIẢIQUYẾTVẤNĐỀTRONG
GIÁODỤCPHÁTTRIỂNBỀNVỮNGTHƠNGQUADẠYHỌC
TRẢI NGHIỆM THEO MƠ HÌNH STSE CHUN ĐỀ “VẬT
LÍ VỚI GIÁO DỤC VỀ BẢO VỆ MƠI TRƯỜNG”
Chunngành:LíluậnvàphươngphápdạyhọcBộmơnVậtlí Mã số:
9.14.01.11

LUẬNÁNTIẾNSĨKHOAHỌCGIÁODỤC

NGƯỜIHƯỚNGDẪNKHOAHỌC:

1. GS.TS.ĐỗHươngTrà
2. TS. TưởngDuyHải

HÀNỘI-2023


LỜICAMĐOAN

Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học do chính tơi nghiên cứu và biên
soạn. Các nguồn tài liệu tham khảo được trích dẫn đúng quy định. Dữ liệu đã thu thập, xử lí
và phân tích ở trong luận án hoàn toàn trung thực, khách quan và chưa từng được tác giả
nào cơng bố trước đó.
HàNội,tháng

năm2023

Tácgiả

NguyễnDiệuLinh


LỜICẢMƠN

Với lòng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn GS.TS. Đỗ Hương Trà, TS.
Tưởng Duy Hải đã định hướng, đồng hành, động viên và cho em những ý kiến q báu
trong q trình nghiên cứu và hồn thiện luận án.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn đến các cơ giáo, thầy giáo bộ mơn Lí luận và phương
pháp dạy học Vật lí, khoa Vật lí, trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã tạo môi trường thuận
lợi để em học tập và cho em ý kiến nhận xét, góp ý bổ ích trong q trình nghiên cứu.
Emxingửilờicảmơn đến BanGiámhiệuTrườngĐại học Sư phạm Hà Nội, Ban lãnh đạo
Khoa Vật lí, phịng Sau Đại học đã theo sát tiến độ và hướng dẫn em thực hiện các bước cho
kịp tiến độ.
Trân trọng cảm ơn lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Dương, UBND Thành phố

Hải Dương, Ban Giám hiệu trường THPT Hồng Quang đã tạo điều kiện thuận lợi để tơi có
cơ hội nghiên cứu và tập trung thời gian hoàn thành luận án.
Xin cảm ơn các cô giáo, thầy giáo trường THPT Hồng Quang, trường THPT Cẩm
Giàng II và các em HS đã hỗ trợ tôi rất nhiệt tình trong quá trình thực nghiệm sư phạm, thu
thập thông tin, dữ liệu phục vụ nghiên cứu.
Trân quý tình cảm mà bạn bè, gia đình và những người thân, các anh chị em nghiên
cứu sinh đã dành cho tơi trong suốt q trình nghiên cứu.
Trântrọng!
Tácgiảluậnán

NguyễnDiệuLinh


MỤCLỤC
Trang

MỞĐẦU..................................................................Error!Bookmarknotdefined.
1. Lídolựachọnđềtài....................................................................................................1
2. Mụctiêunghiêncứu..................................................................................................3
3. Đốitượngvàphạmvinghiêncứu.................................................................................4
4. Giảthuyếtkhoahọc...................................................................................................4
5. Nhiệmvụnghiêncứu.................................................................................................4
6. Phươngphápnghiêncứu............................................................................................5
7. Đónggópmớicủaluậnán...........................................................................................6
8. Cấutrúcluậnán........................................................................................................6
CHƯƠNG1:T Ổ N G QUANCÁCVẤNĐỀNGHIÊNCỨU........................................7
1.1. Cácnghiêncứuvềgiáodụcpháttriểnbềnvững............................................................7
1.1.1. Mộtsốkháiniệm............................................................................................7
1.1.2. Nănglựcchủchốttronggiáodụcpháttriểnbềnvững..........................................12
1.2. Cácnghiêncứuvềbồidưỡngnănglựctronggiáodụcpháttriểnbềnvững.........................14

1.2.1.Kháiniệmnănglựcgiảiquyếtvấnđềtronggiáodụcpháttriểnbềnvững....................14
1.2.2.Cấutrúccủanănglựcgiảiquyếtvấnđềtronggiáodụcpháttriểnbềnvững.................17
1.2.3.Bồidưỡngnănglựcgiảiquyếtvấnđềtronggiáodụcpháttriểnbềnvững...................19
1.3. CácnghiêncứuvềdạyhọctrảinghiệmđápứngmụctiêuPTBV...................................20
1.3.1. Kháiniệmdạyhọctrảinghiệm.......................................................................20
1.3.2. QuytrìnhdạyhọctrảinghiệmđápứngmụctiêuPTBV.......................................22
1.4. CácnghiêncứuvềdạyhọctheomơhìnhSTSE..........................................................26
CHƯƠNG 2:CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ BỒI DƯỠNG
NĂNGLỰCG I Ả I Q U Y Ế T V Ấ N Đ Ề T R O N G G I Á O D Ụ C P H Á T T R I Ể N B Ề
N VỮNG THÔNG QUA DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM THEO MƠ HÌNH STSE......................31
2.1. Nănglựcgiảiquyếtvấnđềtronggiáodụcpháttriểnbềnvững.......................................31
2.1.1. Kháiniệm...................................................................................................31
2.1.2. Nguyênt ắ c v à q u y t r ì n h đ ề x u ấ t c ấ u t r ú c n ă n g l ự c g i ả i q u y ế t v ấ n đ ề t
ronggiáodụcpháttriểnbềnvững...............................................................................33


MỤCLỤC
2.1.3. Xâydựngcấutrúcnănglực giảiquyết vấnđềtronggiáodụcpháttriển
bềnvững............................................................................................................... 38
2.2. Cácn g u y ê n t ắ c v à b i ệ n p h á p b ồ i d ư ỡ n g n ă n g l ự c g i ả i q u y ế t v ấ n đ
ề trong giáo dục phát triển bền vững...........................................................................45
2.3.DạyhọctrảinghiệmtheomơhìnhSTSEtronggiáodụcpháttriểnbềnvững.......................46
2.3.1. KháiniệmdạyhọctrảinghiệmtheomơhìnhSTSE.............................................46
2.3.2. Vait r ò c ủ a d ạ y h ọ c t r ả i n g h i ệ m t h e o m ơ h ì n h S T S E v ớ i g i á o d ụ c
p h á t triểnbềnvững..........................................................................................48
2.3.3.QuytrìnhxâydựngchủđềđểtổchứcdạyhọctrảinghiệmtheomơhìnhSTSEnhằmbồidư
ỡngnănglựcgiảiquyếtvấnđềtronggiáodụcpháttriểnbềnvững.........................................50
2.3.4. TiếntrìnhtổchứcdạyhọctrảinghiệmtheomơhìnhSTSE...................................52
2.3.5.DạyhọctrảinghiệmtheomơhìnhSTSEvớicơhộibồidưỡngnănglựcgiảiquyếtvấnđ
ềtronggiáodụcpháttriểnbềnvững.............................................................................59

2.4. Cơsởthựctiễn.....................................................................................................61
2.4.1. Mụcđíchđiềutra..........................................................................................61
2.4.2. Đốitượngđiềutra.........................................................................................61
2.4.3. Thờigianđiềutra..........................................................................................61
2.4.4. Phươngphápđiềutra.....................................................................................61
KẾTLUẬNCHƯƠNG2............................................................................................75
CHƯƠNG3 :4 T H I Ế T K Ế T I Ế N T R Ì N H D Ạ Y H Ọ C T R Ả I NGHIỆM
THEOMƠHÌNHSTSECHUNĐỀ“VậtlívớiGDBVMT”........................................76
3.1. Chunđ ề “ V ậ t l í v ớ i G D B V M T ” t r o n g c h ư ơ n g t r ì n h V ậ t l í phổ
thơng2018................................................................................................................76
3.1.1. Vịtrí,vaitrịcủachunđềtrongchươngtrìnhphổthơng2018............................76
3.1.2.Cấutrúcnộidungkiếnthứcchunđề“VậtlívớiGDBVMT”.................................76
3.2. Xâyd ự n g c á c c h ủ đ ề d ạ y h ọ c t r ả i n g h i ệ m c h u y ê n đ ề “ V ậ t l í v
ớ i G D B V M T ” theomơhìnhSTSEnhằmbồidưỡngnănglựcgiảiquy
ếtvấn
đềtronggiáodụcpháttriểnbềnvững..............................................................................78
3.2.1. Ýtưởngtổchứcdạyhọcchunđề“VậtlívớiGDBVMT”..................................78
3.2.2. ThiếtkếcácchủđềdạyhọctrảinghiệmtheomơhìnhSTSE.................................78


MỤCLỤC
3.3. Tiếntrìnhdạyhọctrảinghiệm theomơhìnhSTSEchủđề“Điệntrong
cuộcsống”................................................................................................................82
3.3.1. Mụct i ê u b ồ i d ư ỡ n g n ă n g l ự c g i ả i q u y ế t v ấ n đ ề t r o n g g i á o d ụ c p h
á t triểnbềnvững....................................................................................................82
3.3.2. Tiếntrìnhdạyhọc.........................................................................................85
3.3.3. ĐánhgiánănglựcGQVĐtrongGDPTBVchủđề“Điệntrongcuộcsống”...............93
3.4. Thiếtk ế t i ế n t r ì n h d ạ y h ọ c t r ả i n g h i ệ m t h e o m ơ h ì n h S T S E c h ủ đ ề
“Nănglượngtáitạo”....................................................................................................97
3.4.1. Mụct i ê u b ồ i d ư ỡ n g n ă n g l ự c g i ả i q u y ế t v ấ n đ ề t r o n g g i á o d ụ c p h

á t triểnbềnvững....................................................................................................97
3.4.2. Tiếnt r ì n h d ạ y h ọ c t r ả i n g h i ệ m t h e o m ơ h ì n h S T S E c h ủ đ ề “ N ă n g
lượngtáitạo”.........................................................................................................99
3.4.3. ĐánhgiánănglựcGQVĐtrongGDPTBVchủđề“Nănglượngtáitạo”...............106
3.5. Thiết kế tiến trình dạy học trải nghiệm theo mơ hình STSE chủ
đề“Sực ầ n thiếtphảibảovệmơitrường”.................................................................109
KẾTLUẬNCHƯƠNG3..........................................................................................109
CHƯƠNG4.THỰCNGHIỆMSƯPHẠM.................................................................111
4.1. Mụcđíchthựcnghiệmsưphạm............................................................................111
4.2. Nhiệmvụthựcnghiệmsựphạm...........................................................................111
4.3. Đốitượngvàthờigianthựcnghiệm......................................................................111
4.4. Kếhoạchvàphươngphápthựcnghiệm.................................................................112
4.5. Thựcnghiệmsưphạmvịng1..............................................................................113
4.5.1. KếhoạchTNSPvịng1..................................................................................113
4.5.2. PhântíchbiểuhiệnhànhvicủanănglựcGQVĐtrongGDPTBV...........................113
4.5.3. Phươngánđiềuchỉnhsauthựcnghiệmsưphạmvịng1..........................................114
4.6. Thựcnghiệmsưphạmvịng2..............................................................................115
4.6.1. Phântíchđịnhtính.......................................................................................115
4.6.2. Phântíchđịnhlượng...................................................................................134
KẾTLUẬNCHƯƠNG4..........................................................................................145
KẾTLUẬNCHUNGVÀKHUYẾNNGHỊ................................................................147
NHỮNGCƠNGTRÌNHLIÊNQUANĐẾNLUẬNÁNĐÃĐƯỢCCƠNGBỐ.............150


MỤCLỤC
TÀILIỆUTHAMKHẢO.........................................................................................151
PHỤLỤC.............................................................................................................1.PL


DANHMỤCCÁCCHỮVIẾTTẮT

Chữviếttắt

Chữviếtđầyđủ

BVMT
DH
DHTN

Bảovệmôitrường
Dạyhọc
Dạyhọctrảinghiệm

ĐG
GD
GV
GDBVMT
GDMT
GDPT
GDPTBV
GQVĐ
HĐTN
HS
LA
MT
NC
NL
NLGQVĐ
NLTT
OECD

Đánhgiá
Giáodục
Giáoviên
Giáo dụcvềbảo vệmôitrường
Giáodụcmôitrường
Giáodụcphổthông
Giáodụcphát triểnbềnvững
Giảiquyếtvấnđề
Hoạtđộngtrảinghiệm
Họcsinh
Luậnán
Môitrường
Nghiêncứu
Nănglực
Nănglựcgiảiquyết vấnđề
Nănglựcthànhtố
TổchứcHợp tácvàphát triển kinhtế
OrganizationforEconomicCooperationandDevelopment
Phươngphápdạyhọc
Pháttriểnbềnvững
Phươngtiệndạyhọc
Sáchgiáokhoa
Khoahọc-Công nghệ-Xãhội -Môitrường
Science-Technology-Society-Environment
Trunghọcphổthông

PPDH
PTBV
PTDH
SGK

STSE
THPT
TNSP
UNESCO
VĐ
VL

Thựcnghiệm sưphạm
TổchứcGiáo dục, KhoahọcvàVăn hốliên hiệpquốc
UnitedNationsEducationalScientificandCulturalOrganization
Vấnđề
Vậtlí


DANHMỤCCÁCBẢNG
Trang

Bảng1.1.

Nănglựcchủchốttronggiáodụcpháttriểnbềnvững...................................13

Bảng1.2.

Phânbiệtdạyhọctrảinghiệmvàgiáodụctrảinghiệm..................................22

Bảng2.1.

Mộtsốkháiniệmvềnănglực...................................................................31

Bảng 2.2.

Kết quả kiểm tra độ tin cậycủa thang đo năng lực GQVĐ
trongGDPTBV...................................................................................41

Bảng2.3.

CấutrúccủanănglựcGQVĐtrongGDPTBV...........................................42

Bảng2.4.

MốiquanhệgiữacácthànhtốS,T,S,E......................................................47

Bảng 2.5.
...........................................................................................................
Hoạtđ ộ n g c ủ a H S v à G V t r o n g t i ế n t r ì n h d ạ y h ọ c t r ả i n g h i ệ m
theo STSE...........................................................................................57
Bảng 2.6.
...........................................................................................................
Kếtq u ả k h ả o s á t v ề G D P T B V , v ề b ồ i d ư ỡ n g n ă n g l ự c G Q V Đ
trong GDPTBV...................................................................................62
Bảng 2.7.

Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tổ chức dạy học trải nghiệm
bồid ư ỡ n g nănglựcGQVĐtrongGDPTBV..................................64

Bảng2.8.

BảngthốngkêthơngtinphỏngvấnGV.....................................................66

Bảng2.9.

KếtquảkhảosátHSvềsựquantâm,hứngthúkhihọctậpcácvấn
đềcủaPTBV........................................................................................71

Bảng3.1.

Nộidungvàucầucầnđạtchunđề“VậtlívớiGDBVMT”......................77

Bảng 3.2.

Mục tiêu bồi dưỡng năng lực GQVĐ trong GDPTBV của chủ
đề“Điệntrongcuộcsống”......................................................................83

Bảng3.3.

Thangđánhgiánănglựcchủđề“Điệntrongcuộcsống”..............................94

Bảng 3.4.
...........................................................................................................
Bảngk i ể m đ á n h g i á n ă n g l ự c G Q V Đ t r o n g G D P T B V c h ủ đ ề “
Điện trong cuộc sống”.........................................................................97
Bảng 3.5.

Mục tiêu bồi dưỡng năng lực GQVĐ trong GDPTBV của chủ
đề“Nănglượngtáitạo”..........................................................................97

Bảng3.6.
Bảng3.7.

hangđánhgiánănglựcchủđề“Nănglượngtáitạo”...................................106

.........................................................................................................
BảngkiểmđánhgiánănglựcGQVĐtrongGDPTBVchủđề“Nănglượngtáitạo
”.......................................................................................................109
Bảng4.1.

ThờigianTNSPcácchủđề...................................................................112


Bảng4.2.

Kếtquảnănglực GQVĐtrong GDPTBVcủa HSnhóm3trong
chủđề“Điệntrongcuộcsống”..............................................................126

Bảng4.3.

KếtquảnănglựcGQVĐ trongGDPTBVcủaHSnhóm3trong
chủđề“Nănglượngtáitạo”...................................................................132

Bảng4.4.

Kếtquảnănglực GQVĐtrong GDPTBVcủa HSnhóm3trong
chủđề“Sựcầnthiếtphảibảovệmơitrường”............................................133

Bảng4.5.

Lượng hóa các mức độ đạt được của từng hành vi của NL
GQVĐtrongGDPTBV......................................................................135

Bảng 4.6.
.........................................................................................................
Điểmt r u n g b ì n h c h ấ t l ư ợ n g h à n h v i c ủ a t ừ n g n ă n g l ự c t h à n h
t ố trongcácchủđề...............................................................................135
Bảng4.7.

DanhsáchHSnghiêncứutrườnghợp.....................................................140

Bảng4.8.

Kếtquảnănglực GQVĐtrong GDPTBVcủa HSnhóm3trong
chủđề“Sựcầnthiếtphảibảovệmơitrường”............................................140

Bảng4.9.

Kếtquảnănglực GQVĐtrong GDPTBVcủa HSnhóm3trong
chủđề“Điệntrongcuộcsống”..............................................................140

Bảng4.10.
Bảng4.11.

KếtquảnănglựcGQVĐtrongGDPTBV của HSnhóm3trong
chủđề“Nănglượngtáitạo”...................................................................141
Điểmchấtlượnghành vicủa8HSnhóm3trongtừngchủđề.......................142


DANHMỤCCÁCHÌNH
Trang

Hình1.1.

MơhìnhPTBVcủaUNESCO,2005..........................................................8

Hình1.2.

MơhìnhhọctậptrảinghiệmcủaKurtLewin..............................................23

Hình1.3.

ChutrìnhhọctậptrảinghiệmcủaDavidKolb.............................................23

Hình1.4.

MơhìnhgiáodụcSTS.............................................................................26

Hình1.5.

MơhìnhgiáodụcSTSE..........................................................................27

Hình2.1.

CácyếutốchínhcủamụctiêubồidưỡngnănglựcGQVĐtrongGDPTBV.............33

Hình2.2.

SơđồcấutrúcnănglựcGQVĐtheoqtrìnhgiảiquyếtvấnđề......................34

Hình2.3.

QuytrìnhxâydựngkhungnănglựcGQVĐtrongGDPTBV.......................36

Hình2.4.

QuytrìnhxâydựngcấutrúcnănglựcGQVĐtrongGDPTBV......................37

Hình2.5.

KhungcấutrúcnănglựcgiảiquyếtvấnđềtronggiáodụcPTBV....................40

Hình 2.6.

Mối quan hệ của các lĩnh vực chính để lồng ghép giáo dục PTBVtrong
mơ hình STSE.....................................................................................49

Hình2.7.

Quytrìnhxâydựngchủđềđểtổchứcdạyhọctrảinghiệmtheo
mơhìnhSTSEnhằmbồidưỡngnănglựcGQVĐtrongGDPTBV.................51

Hình2.8.

MơhìnhSTSEtheoKemmis&McTaggart..............................................53

Hình2.9.

TiếntrìnhdạyhọctrảinghiệmtheomơhìnhSTSE......................................54

Hình2.10.

TiếntrìnhdạyhọctrảinghiệmtheomơhìnhSTSEtrongGDPTBV..................55

Hình2.11.

Cơh ộ i b ồ i d ư ỡ n g n ă n g l ự c G Q V Đ t r o n g t i ế n t r ì n h t ổ c h ứ c dạy
họctrảinghiệmtheomơhìnhSTSE..........................................................60

Hình2.12.

KhảosátGVvềsựcầnthiếtdạyhọccácnộidungGDPTBV.........................63

Hình2.13.

TỉlệGVtổchứcdạyhọcnộidungGDPTBV.............................................63

Hình2.14.

KhảosátGVvềtháiđộcủaHSkhihọccácnộidungPTBV...........................63

Hình2.16.

KhảosátGVsựphùhợpdạyhọctrảinghiệmtheoSTSE..............................64

Hình2.15.

KhảosátGVvềsựcầnthiếtbồidưỡngnănglựcGQVĐtrongGDPTBV.............64

Hình2.17.

Tỉlệmứcđộảnhhưởngcủacácyếutốđếnviệctổchứcdạyhọc
trảinghiệmbồidưỡngNLGQVĐtrongGDPTBV.....................................65

Hình2.18.

TỉlệGVtổchứccácnộidungdạyhọcđápứngmụctiêuPTBV......................68

Hình2.19.

KhảosátGVvềsựphùhợptổchứcDHTN.................................................69


Hình 2.20.
...........................................................................................................
Tỉl ệ G V đ ã t ổ c h ứ c d ạ y h ọ c t r ả i n g h i ệ m đ á p ứ n g m ụ c t i ê u GD
PTBV.................................................................................................69
Hình2.21.

TỉlệGVtổchứcDHTNtheomơhìnhSTSE...............................................69

Hình2.22.

TỉlệGVđãtừngđặtmụctiêubồidưỡngnănglựcGQVĐ.............................70

Hình 2.23.
...........................................................................................................
Tỉl ệ G V đ ã t ổ c h ứ c h o ạ t đ ộ n g b ồ i d ư ỡ n g v à đ á n h g i á n ă n g l ự c
GQVĐtrongGDPTBV........................................................................70
Hình2.24.

KếtquảđiềutraHSvềsựcầnthiếtđưavấnđềthựctiễnvàobàihọc....................72

Hình2.25.

Kết quả điềutra HSvềvaitrị củaviệc đưacác nộidung thựctiễn
vàobàihọc...........................................................................................73

Hình 2.26.
...........................................................................................................
Kếtq u ả đ i ề u t r a H S v ề v i ệ c đ ư a c á c n ộ i d u n g t h ự c t i ễ n v à o g i a i đ
oạncủaqtrìnhdạyhọc.........................................................................73
Hình3.1.

Cácnộidungkiếnthứctrongchunđề“VậtlívớiGDBVMT”...................77

Hình3.2.

Cácchủđềdạyhọctrongtrongchunđề“VậtlívớiGDBVMT”................78

Hình3.3.

Cácchủđềdạyhọctrongchunđề“VậtlívớiGDBVMT”............................79

Hình3.4.

Cácchủđềdạyhọctrongchunđề“VậtlívớiGDBVMT”..........................81

Hình3.5.

Giaiđoạnlựachọnchủđể“Điệntrongcuộcsống”.......................................82

Hình4.1.

PhươngphápphântíchdữliệuTNSP.....................................................112

Hình4.2.

Kếhoạchthựcnghiệmsưphạmvịng1....................................................113

Hình4.3.

Hìnhảnh HS10KTHPTCẩmGiàng2thảoluận,thửnghiệm,báo
cáosảnphẩm......................................................................................114

Hình 4.4.
.........................................................................................................
HSl ớ p 1 0 t r ư ờ n g T H P T H ồ n g Q u a n g p h ỏ n g v ấ n n h â n v i ê n đ i ệ
n máyvàngườithântronggiađình.........................................................116
Hình4.5.

NộidungphỏngvấndoHSnhóm3thiếtkế...............................................116

Hình4.6.

Kếtquảthảoluậnphiếuhọctậpsố1.........................................................117

Hình4.7.

HSđưaracáchlựachọnthiếtbịtiếtkiệmnănglượngnhờnhãndán.................118

Hình4.8.

Nhóm4giảiquyếtbàitốnvềđiệnnăngtiêuthụcủađiềuhồ.......................118


Hình 4.9.

Bài tốn về chi phí tiết kiệm được khisử dụng máy điều hồ có
số“sao”khácnhau...............................................................................119

Hình4.10.

Cơngnghệtiếtkiệmđiệnnăngởđiềuhồ.................................................119

Hình4.11.

Mộtsốsơđồthiếtkếcủacácnhóm..........................................................121


Hình4.12.

SơđồthiếtkếđènxinhanlấyđiệnnăngtừĐi-na-moxeđạp.........................122

Hình4.13.

Cácnhómthảoluậnthựchiệnkếhoạch...................................................122

Hình4.14.

Cácnhómbáocáosảnphẩm..................................................................123

Hình4.15.

MộtsốhìnhảnhHStranhbiện................................................................124

Hình4.16.

MộtsốhìnhảnhsảnphẩmvàHSthamgiathựcnghiệm..............................124

Hình4.17.

Mộts ố p o s t e r t u y ê n t r u y ề n h à n h đ ộ n g t i ế t k i ệ m đ i ệ n n ă n g của
cácnhóm...........................................................................................125

Hình4.18.

Nộidungthiếtkếphỏngvấncủanhóm7..................................................127

Hình 4.19.

HS lớp 10 trường THPT Hồng Quang phỏng vấngia đình sử
dụngđiệnmặttrời................................................................................127

Hình4.20.

Phântíchtácđộngcủamộtsốnănglượngtáitạo........................................128

Hình4.21.

Sơđồtưduycủamộtsốnhóm................................................................128

Hình4.22.

Mộtsốsơđồthiếtkếcủacácnhóm..........................................................130

Hình4.23.

Cácnhómchếtạosảnphẩm...................................................................130

Hình4.24.

Cácnhómbáocáosảnphẩm..................................................................131

Hình4.25.

HStranhbiệnvấnđềPTBVtiếptụcgiảiquyết..........................................131

Hình4.26.

Hìnhảnhcácthùngthugompincũ...........................................................133

Hình4.27.

Hìnhảnhbáocáothuyếttrìnhcủamộtsốnhóm..........................................134

Hình 4.28.
.........................................................................................................
Biểuđ ồ đ i ể m t r u n g b ì n h n ă n g l ự c t h à n h t ố G Q V Đ t
r o n g G D P T B V c ủ a H S q u a b a c h ủ đ ề ..........................137
Hình4.29.

Điểmtrungbìnhchấtlượnghànhvicủanănglựcthànhtố1qua

bachủđề............................................................................................137

Hình4.30.

Điểmtrungbìnhchấtlượnghànhvicủanănglựcthànhtố2qua
bachủđề............................................................................................138

Hình4.31.

Điểmtrungbìnhchấtlượnghànhvicủanănglựcthànhtố3qua
bachủđề............................................................................................138

Hình4.32.

Điểmtrungbìnhchấtlượnghànhvicủanănglựcthànhtố4qua
bachủđề............................................................................................139

Hình4.33.

Biểuđồchấtlượnghànhvicủa3họcsinhHS2,HS5vàHS8........................143

Hình4.34.

Biểuđồchấtlượnghànhvicủa3họcsinhHS1,HS3vàHS7........................144

Hình4.35.

Biểuđồchấtlượnghànhvicủa2họcsinhHS4vàHS6................................144

1
MỞĐẦU

1. Lídolựachọnđềtài
Cơng nghệ 4.0, cơng nghệ AI hiện nay … đang và sẽ có những tác động tích
cựcđếncuộcsốngnhưngkèmtheođólàcáctháchthứctồncầumànhânloạiphảiđối
mặtnhươnhiễmmơitrường,khủnghoảngnănglượng,biếnđổikhíhậu,...Qtrình
đổimới,pháttriểnvàhộinhậpcủađấtnước,khơngnhữngcầnđạtđượccácmụctiêu phát triểnkinh tế - xã
hội mà còn phải quan tâm đến bảo vệ môi trường, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững.
Định hướng phát triển của đất nước trong giai đoạn 2021-2030 đã được nêu rõ trong
văn kiện Đại hội Đại biểu tồn quốc lần thứ XIII. Đó là “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy,
xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế, phát triển bền vững kinh tế, chính trị, văn hố, xã
hội và mơi trường, … khơi dậy mọi tiềm năng và nguồn lực, tạo động lực mới cho sự phát
triển

nhanh

và

bền

vững

đất

nước”

[30].

“GDĐT

là

chìakhốđểthayđổixãhộihướngtớisựpháttriểnbềnvững”[81]. Trongkếhoạch hành động Quốc
gia vì sự PTBV do Thủ tướng Chính phủ ban hành cũng đã xác định rõ mục tiêu PTBV đến
năm 2030 của Việt Nam là “đảm bảo nền giáo dục có chất lượng, cơng bằng, toàn diện và
thúc đẩy các cơ hội học tập suốt đời cho tất cả mọi người” [26].
Nghị quyết số 29-NQ/TW xác định: “Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát
triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện vàb ồ i d ư ỡ n g
năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh” [18]. “Đổi mới
căn bản toàn diện giáo dục” trước hết xuất phát từ đổi mới cho con
người và vì con người. Mục tiêu mới của Chương trình GDPT 2018
mở đường cho cơng cuộc đổi mới tồn diện về nội dung, phương
pháp GD nhằm giúp HS thay đổi nhận thức và hành vi; hướng đến
các hành động tích cực trong việc thực hiện các mục tiêuPTBV,
phát huy tối đa năng lực, phẩm chất của người học. Khi đó, mỗi
H S v ớ i t ư c á c h làmộtcơngdâncótráchnhiệmvớixãhộisẽsử dụngcóhiệuquảcácqtrình
nhận thức, hành động và thái độ, động cơ, xúc cảm để giải quyết những vấn
đềt r o n g thựctiễn.Đểđạt đượcmụctiêu đó,ngườihọccần mộtnềngiáodụcpháttriển


và khác biệt hơn, trong đó tập trung vào sáng tạo và đổi mới. Khơng cịn q cần thiết phải
học thuộc lịng và ghi nhớ thơng tin theo một thứ tự chính xác khi có nhiều cơng cụ hỗ trợ
điều này nhanh chóng. Hệ thống GD nên tập trung vào việcb ồ i d ư ỡ n g n h i ề u k ĩ
năng thực tế hơn cho những người lao động tương lai. Điềuquan
trọng trong dạy học là đem đến cho người học những môi trường
t h ú c đ ẩ y s ự s á n g t ạ o , cho họcơhội khámphá và tìmtịitheo tốcđộcủa riêng mình.Học
tậptrải nghiệmchophépngườihọcthamgiavàocáclĩnhvựcuthíchvàgiảiquyếtcácvấn đề như họ sẽ
phải

đối mặt trong

các

tình huống

thực

tiễn.

Đây

cũng

là

một

nét

mới

trongchươngtrìnhGDPT2018,ởđónhấnmạnhvaitrịhọcquatrảinghiệmcủaHS.
Theonghĩađơngiảnnhất,họcquatrảinghiệmcónghĩalàhọcthơngqualàm. Ởđó, người học
suy ngẫm(phản ảnh) từ nhữngvấn đề được trải nghiệmở thực tiễn để phát triển các kĩ năng,
thái độ hoặc cách nghĩ mới. Vì thế, ba khía cạnh của mục tiêuhọc tập lànhận thức, cảm xúc
xã hội và hành vi của người học đượcđề cập đến trongmốiquanhệ đến cáclĩnh vựctrong cuộc
sốngnhưmơitrường,kinhtế,xãhội. Đó cũng chính là các vấn đề của PTBV gắn liền với thực
tiễn cuộc sống nhằm giúp người học có nhiều cơ hội để tham gia vào các quá trình tự học tập
trong qua trình trảinghiệmcáchoạtđộngthựctiễncủabảnthân. Đặcbiệt,trongthế kỉXXI,khimà

khoa học và công nghệ tiến bộvượtbậc, tri thức khoa học đã manglạilợi ích tolớn cho nhân
loại, nhưng nó cũng dẫn đến những tác động tiêu cực đối với xã hội vàm ô i t r ư ờ n g .
Nhiều quốc gia chuẩn bị cho công dân của họ bằng cách đưa kiến
thức khoa học, cơng nghệ vào chương trình giảng dạy ở nhà
trường, giúp mọi ngườithích nghi với thế giới tương lai (OECD,
2016a) và giải quyết các vấn đề về mơi trường, xã hội [69]. Đây
cũng chính là mơ hình dạy học mà nhiều nghiên cứu quan tâm, mơ
hình

dạy

học

STSE

(Science,

Technology,

Society,

and

Environment).
Trênthếgiới,nhiều

nhànghiêncứuđã

khẳng

định

vaitrịquan

trọng

củadạy

họctrảinghiệmvàsựcầnthiếtcủagiáodụcPTBV.HansDieleman&DonHuisingh (2006) cho rằng
dạy

học

trải

nghiệm

chính

là

phương

pháp

hiệu

quả

nhằm

giáo

dục

PTBVchoHStrongbốicảnhthựctế[55]hayMarkStewart(2010)nhấnmạnhHSở mọi ngành phải
được

học

về

PTBV

và

hành

động

trong

thực

tiễn

ngay

mơnhọc[67].Ởnướcta,xácđịnh tầmquantrọngcủaGDPTBV,BộGDĐTđãxây

khi

học

các


dựngkếhoạchthựchiệnmụctiêupháttriểnbềnvữngtronglĩnhvựcgiáodụcvàđào tạo đến năm 2025 và
định hướng đến năm 2030 trên cơ sở những định hướng của Tuyên bố Bonn được thông qua tại
Hội

nghị

Thế

giới

về

GDPTBV

do

UNESCO

tổ

chứct ạ i Bonn(Đức,31/3-

2/4/2009)vàđịnhhướngchiếnlượcpháttriểnbềnvữngở Việt Nam (Chương trình Nghị sự 21 của

Việt

Nam).

Trong

đó,

một

trong

các

mục

tiêuđượcnhấnmạnhlà“chuyểnnhậnthứcvềpháttriểnbềnvữngthànhnhữnghành động thiết thực
thơng

qua

việc

kết

hợp

các

khái

niệm

và

nội

dung

của

Chương

trình

nghịsự21vàođịnhhướngchiếnlược,chínhsáchvàchươngtrìnhgiáodụcmộtcách hiệu quả và chất
lượng”. Những định hướng chung về phương pháp giáo dục mơn Vật lí đã được xác đinh rõ trong
Chương trình GDPT năm 2018. Đó là: “Giáo dục tích hợp bảo vệ mơitrường, sửdụng năng
lượngtiếtkiệm

vàhiệu

quả,phịng

chống

biếnđổikhíhậu,đápứngucầupháttriểnbềnvữngcủaxã
GDBVMT”

đề

hội”

thiêntai,thíchứngvới

[6].

Chun

đề“Vậtlí

cậpđếnmộttrongcác

với

vấnđềthờisự

củathựctiễn.ĐóchínhlàsựPTBVcủatừngquốcgia,trongđócóViệtNamđangbị ảnh hưởng nghiêm
trọng.

Một

trong

những

lí

do

cơ

bản

là

sự

tàn

phá

mơi

trường

do

conngườigâynên.CácnhiệmvụtrongchunđềgiúpHScónhậnthứcđúngđắnvà
hànhđộngphùhợpđểbảovệmơitrườngđápứngmụctiêuPTBV[7].Vớinhữngnội dung mang tính thực
tiễn

như

vấn

đề

về

BVMT,

năng

lượng

tái

tạo,

…,

nếu

GV

tổ

chứcDHTNmộtcáchhợplí,HScóthểnhậnthứcvànângcathứctráchnhiệmđể
tạoranhữnghànhđộngcóhiệuquảchocộngđồngthìhọcóthểsẽđưacáckiếnthức về khoa học, cơng
nghệ để giải quyết vấn đề về môi trường, xã hội trong thực tiễn, ứng xử với thiên nhiên phù hợp
vớiu cầu PTBVcủa xã hội.
Chínhvìnhữnglídotrên,chúngtơilựachọnđềtàinghiêncứu:Bồidưỡngnănglựcgiảiq
uyếtvấnđềtrongGDPTBVthơngquaDHTNtheomơhìnhSTSEchun

đề

“Vật

lí

với

GDBVMT”.
2. Mụctiêunghiêncứu
Xác định cấu trúc của NL GQVĐ trong GDPTBV, xác định cơ sở lí luận và
thựctiễnvềtổchứcdạyhọctrảinghiệmtheomơhìnhSTSE;từđóđềxuấttiếntrình dạy học chun đề
“Vật lí với GDBVMT”, vật lí 10 nhằm bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề trong GDPTBV
của HS.


3. Đốitượngvàphạmvinghiêncứu
3.1. Đốitượngnghiêncứu
- HoạtđộngcủaGVvàHStrongdạyhọctrảinghiệmtheo mơhìnhSTSE
chun đề “Vật lí với GDBVMT”;
- NănglựcGQVĐtrongGDPTBVcủahọcsinh.
3.2. Phạmvinghiêncứu
- Nộidungkiếnthứccủachunđề“VậtlívớiGDBVMT”;
- Khơnggiangiớihạn:ĐốitượngHSlớp10thuộcđịabàntỉnhHảiDương.
4. Giảthuyếtkhoahọc
Nếudựa trên mục tiêu củaGDPTBV, dựa trêncấu trúc của NL GQVĐvà cơ sở lí luận
của dạy học trải nghiệm, dạy học theo mơ hình STSE cùng với việc phân tíchnội dung kiến
thức cần học chuyên đề “Vậtlívới GDBVMT” thìcó thể đề xuất được quy trình tổ chức dạy
học trải nghiệm theo mơ hình STSE chun đề “Vật lí với GDBVMT” nhằm bồi dưỡng NL
GQVĐ trong GDPTBV.
5. Nhiệmvụnghiêncứu
- NghiêncứumụctiêucủaGDPTBV;
- NghiêncứucơsởlíluậncủaDHTN,dạyhọctheomơhìnhSTSE;
- NghiêncứuvàđềxuấtcấutrúccủanănglựcGQVĐtrongGDPTBV;trongđó
làmrõcácbiểuhiệnhànhvivàtiêuchíchấtlượngcủahànhvi;

- Phântíchnộidungkiếnthứccầnhọcchunđề“VậtlívớiGDBVMT”;
- Điều tra thực tiễn về dạy học trải nghiệm, về dạy học chuyên đề “Vật
lívớiGDBVMT”;
- Thiết kế tiến trình DHTN theo mơ hình STSE chun đề “Vật lí với
GDBVMT”vàxâydựngcơngcụđánhgiánănglựcGQVĐtrong

GDPTBVkhidạy

học

chun đề này;
- Thực nghiệm sư phạm theo tiến trình dạy học đã soạn thảo để đánh giá tính
khả thi và hiệu quả của nó đối với việc bồi dưỡng năng lực GQVĐ trong GDPTBV
của người học.