Kỹ thuật cắt tỉa hồng doc

Kỹ thuật cắt tỉa hồng
Mục đích khi cắt tỉa là tạo thành cây hoa có dáng tổng thể đẹp và nở
đầy hoa. Tỉa cây sẽ thúc đẩy vòng sinh trưởng tự nhiên nhanh hơn do những
cành nhánh già yếu được thay thế bằng cành non đầy sức sống, có khả năng
cho hoa đợt mới. Đối với cây leo, cắt tỉa và huấn luyện cho cây vào bộ dây
chằng sẽ kích thích ra hoa ở cành bên và hướng cành mới vào đúng nơi đã
định.
Cắt tỉa tạo ra sự lưu thông không khí tốt và khiến cây trồng tập trung
năng lượng và nuôi dưỡng những cây khỏe mạnh còn lại.
Dụng cụ cần thiết là chiếc kéo cắt cành chất lượng cao đi kèm với
đôi găng tay tốt. Cưa cắt cành sẽ rất hiệu quả để cắt những cành dày và
những gốc cây già.
Trước tiên cắt bỏ những cành chết, sâu bệnh hay bị hư hại, cắt đến
khi lộ ra phần lõi trắng khỏe cho dù điều đó dẫn đến phải cắt tận gốc. Sau đó
cắt tiếp những cành nhánh nhỏ, yếu, hoặc mọc ngang. Luôn luôn tạo một vết
cắt sạch ngay trên (khoảng 5mm) một chồi khỏe, cắt một góc xiên so với
hướng mọc cành để tránh đọng nước trên chồi. Ta thường cắt ngay trên chồi
hướng ngoại, nhưng đối với cây hồng mọc lan, có thể phải chọn chồi hướng
nội để sau đó nhánh mới sẽ đâm vào nơi còn trống trải.
Trong hầu hết các trường hợp. cắt tỉa được thực hiện khi cây đang
trong trạng thái miên trạng hoặc bán miên trạng, vào giữa thời kỳ rụng lá
mùa thu và nẩy chồi đầu xuân. Không được tỉa khi thời tiết lạnh, như thế
chồi dưới vết cắt có thể bị hư hại. Khi thời tiết trở nên ấm hơn, hoa hồng có
thể nở hoa lại nhanh chóng. Để tránh cho cây khỏi bị kiệt sức, nên cắt tỉa
vào tháng mát hơn, đưa cây vào trạng thái ngủ, giúp cây có thời gian nghỉ
ngơi nhân tạo. Gần như tất cả các cây mới trồng đều cần phải cắt tỉa đến độ
cao 8 – 15cm trên mặt đất để kích thích sự hình thành khung sườn cân đối
gồm những cành chắc khỏe, bộ rễ mạnh mẽ.
Cây leo nằm ngoài quy luật trên. Trong một hai năm đầu, điều chính
yếu là phải tập luyện cho cây gắn với giàn, chỉ tiến hành cắt tỉa đối với
những nhánh chết, bị hư hại, sâu bệnh hay quá nhỏ. Cây tiêu chuẩn cũng cần

có chế độ tỉa ít cho những cành gỗ khẳng khiu, sâu bệnh, bị thương tổn hoặc
chết và những cành mọc ngang có thể gây rối tán cây.
Sau đây là những chỉ dẩn cụ thể cho từng nhóm hồng.
- Cắt tỉa cây bụi
Một khi đã hình thành khung sườn cơ bản, những nhóm kiểu khác
nhau yêu cầu chế độ cắt tỉa khác nhau, phù hợp với tập tính và tuổi của cây.
Ở hầu hết các loại hồng hiện đại, hoa chỉ được hình thành trên những cành
mới ra trong năm. Nếu cắt tỉa quá nhiều, thường có được đợt hoa lớn hơn
nhưng ít hơn. Những thử nghiệm xén tỉa gần đây của Hội Hoa Kiểng Hoàng
Gia Anh cho rằng phương pháp mới mang lại kết quả tốt bằng, đôi lúc tốt
hơn phương pháp truỵền thống. Điều đó có thể hiểu là những cây tỉa thô (tỉa
không cần biết đến vị trí của mắt chồi) sẽ không gây hại gì đến sự phát triển
của cành non sau này. Và sự hiện hữu của một số cành khẳng khiu cũng có
thể đem lại hữu ích, vì những cành đó thường rụng xuống vào đầu xuân, do
vậy xác của chúng sẽ cung cấp thêm chất dinh dưỡng khiến cây sinh trưởng
nhanh hơn. Tuy nhiên vẫn chưa có kết luận chính xác.
- Hybrid Tea (cây bụi cho hoa lớn)
Cắt tỉa trong thời kỳ miên trạng. Trước tiên, loại bỏ những phần chết,
sâu bệnh, yếu ớt, bị thương tổn. Cắt bỏ những cành gỗ già cũ lưu lại từ lần
tỉa trước, không còn khả năng ra hoa. Tỉa thân cành còn lại để tạo ra bộ
khung cần bằng với phần trung tâm thoáng đãng giúp lưu thông không khí.
Khi trời nóng, cắt các cành chính còn 20 – 25cm trên mặt đất, các cành phụ
cắt ít hơn, còn lại khoảng 45 – 60cm. Để có được hoa lớn đẹp, cần giảm đi
số chồi của thân chính, chỉ giữ lại 2 – 3 chồi.
- Floribunda (cây bụi cho hoa chùm)
Cắt tỉa trong thời kỳ ngủ của cây. Loại bỏ cành cũ không cho hoa, cắt
cành chính đến độ cao 30 – 80cm trên mặt đất, giảm độ dài cành bên đi 1/3 –
2/3 (cắt ngay trên chồi khỏe mạnh). Dùng cùng phương pháp cho cây bụi
lùn.
- Tiểu hồng

Có thể xử lý theo một trong hai cách. Cách thứ nhất là cắt tỉa những
nhánh bị thương, sâu bệnh, chết, những nhỏ, quấn vào nhau, những cành dài
quá mức làm xấu đi cấu trúc cân đối của cây. Cách thứ hai, cắt bỏ tất cả, chỉ
giữ lại những cành mạnh nhất, sau đó tỉa bớt đi những cành này 1/3 chiều
dài.
- Cây tiêu chuẩn
Hầu hết cây tiêu chuẩn đều có tán ghép với các loại hồng cho hoa to
hay từ cây bụi ra hoa chùm. Vào đầu mùa xuân, toàn bộ nhánh tỉa đi 1/3
chiều dài để tạo được khung tán cân bằng. Nếu vẫn chưa cân xứng, thì cắt
hẳn những cành yếu để từ đó sẽ mọc ra hững cành nhánh mới mạnh hơn.
Giảm chiều dài cành chính xuống còn 20 – 25cm, và loại bỏ những cành
mang hoa cũ khi hoa đã tàn.
- Cây bụi, các loại hồng trồng vườn lâu năm
Các loại trên thường chỉ cho hoa ở những cành đã được 2 tuổi trở
lên, hơn nữa, chúng dễ dàng bị hỏng nếu bị cắt tỉa không đúng. Đa số có thể
cho hoa nhiều năm, khi chúng được dưỡng sức bằng cách cắt bỏ các cành
nhánh bị thương, chết, hoặc sâu bệnh. Một khi đã trưởng thành, chúng vẫn
cần được xén tỉa thường xuyên.
Tỉa nhẹ bụi hồng trưởng thành, ra hoa nhiều lần trong năm vào mùa
đông. Cắt những cành già nhất, chỉ chừa lại cỡ 1/5 – 1/4 chiều dài, để kích
thích sự tạo cành mới, sẽ cho hoa vào mùa hè sau. Đối với loại hồng chỉ cho
hoa một lần trong năm thì phải tỉa theo cùng cách thức trên ngay sau mùa
hoa, trừ khi muốn có quả. Rugosa, china, Hybrid cũng cần cắt tỉa tương tự
hàng năm.
- Gallica
Loại hồng bụi nhiều cành nhánh dày đặc này cũng cho hoa trên
những cành từ hai năm tuổi trở lên. Cây thường xuyên tạo ra nhiều cành nhỏ
làm rối khung cơ bản nên cần được bỏ bớt trong suốt thời kỳ ra hoa, và cũng
để cho không khí lưu thông được dễ dàng, đồng thời tránh lây lan nấm
khuẩn. Tỉa cây hàng năm sau khi ra hoa, giảm bớt số lượng các cành bên,

loại đi các cành mang bện, yếu, chết, cắt 1/3 chiều dài các cành quá dài so
với vòm khung. Khi cây lớn, cắt sát gốc các cành già cũ, tạo điều kiện hình
thành các cành mới thay thế. Gallica thường được dùng để làm hàng rào,
giậu nên phải được thường xuyên chính đáng, nhưng chú ý không nên cắt tỉa
quá nhiều cành bên – những cành mang hoa.
- Albas, provence, Damask và Moss
Những loại hồng này nở hoa trên những cành từ 2 tuổi trở lên, một
vài loài Damask có thể cho hoa trên cành mới ra năm đó vào cuối hạ hay
thu. Cắt tỉa sau khi ra hoa bằng cách cắt đi 1/4 - 1/3 chiều dài của cành
chính, 2/3 chiều dài cành bên. Cuối hè, giảm đi 1/3 chiều dài tất cả các cành
mềm yếu để tránh gió hại củ mùa đông. Cắt tỉa cây trưởng thành như đối với
Gallica.
- Boirbon và Hibrid Perpeual
Chúng thường cho hoa nhiều lần trong năm, do đó việc cắt tỉa chúng,
hay với tất cả các loài lai từ Rugosa, được tiến hành vào cuối đông hay đầu
xuân, với cách thức giống như đối với Hybrid Teas, nhưng nhẹ nhàng hơn.
- Các loại bình thường
Cành 2 năm tuổi trở lên mới ra hoa, hoa thường nở trên các cành bên
ngắn và dọc theo chiều dài của cành. Chúng cần chế độ cắt tỉa bình thường
để tạo dáng khung cơ bản, nhưng đối với việc tỉa cành nhánh sâu bệnh, bị
thương hoặc chết thì lại cần ít thường xuyên hơn các loại hồng khác. Nếu
chúng phân cành quá dày đặc, và cành mang hoa lại không cho hoa, đều cần
thiết là thực hiện chế độ xén tỉa tương tự như loại cây bụi ra hoa một lần
trong năm. Những bộ phận rất già có thể trẻ hóa bằng cách tỉa thay thế. Việc
này cũng cần có sự kiên nhẫn vì mặc dù những cành non chứa đựng nhiều
năng lượng hơn nhưng chỉ có thể ra hoa vào năm tuổi thứ hai. Nếu bụi cây
trở nên lòng thòng thì phải được tạo dáng lại, và giảm bớt chiều dài của các
cành quá dài sau khi ra hoa.
- Cây phủ đất
Có 2 nhóm chính của loại hồng phủ đất, Điều chủ yếu đó là những

cây mọc thấp, trải rộng, là bụi hồng hiện đại mọc dày đặc, cần sự tỉa làm
mới như các loài bụi. Còn một số loài bò trườn, dạng than-rễ như Grouse –
loài có tập tính thể hiện rõ tính chất của cha mẹ chúng có liên hoan đến cây
leo Rose wichuraiana, thì chỉ cần tỉa cho vài cành nhánh hạn chế để bảo toàn
việc phủ đất.
- Cây đóng chốt xuống đất
Kỹ thuật này được xử dụng rộng rãi bởi những nhà làm vườn thế kỷ
thứ 19, nhằm tạo ra cảnh nở đầy hoa trên toàn mặt cây, ngay cả khi cây ở
mặt đất hoặc bám trên khung gỗ, khung thép cao 45cm. Nó cũng có thể dùng
để tăng số lượng hoa cho bất kỳ loài hồng nào có nhánh dài linh động, đặc
biệt là cho Bourbon hay Hybrid Perpetual – Những loài có cành nhánh mềm
dẻo cho hoa ở ngọn. Đóng chốt cây kích thích ra hoa ở cành bên trên giàn
đứng hay trên cây leo, dây leo.
Vào cuối hạ hay đầu thu, nhẹ nhàng uốn cong thân cây rồi dùng đai
thép đóng chúng xuống mặt đất, hoặc buộc chúng vào khung dây trên giàn
đứng. Tỉa độ dài cành bên còn 10 – 15cm vào đầu xuân đối với cây cho hoa
nhiều lần trong năm, và sau khi ra hoa đối với cây chỉ ra hoa một lần trong
năm.
- Cây leo và dây leo
Sư khác biệt giữa dây leo và cây leo còn gây nhiều tranh cãi. Nguồn
gốc tạp nham của chúng làm khó khăn thêm cho việc phân biệt, do đó có
nhiều loài nằm trên ranh giới. Sự phân chia mang tính chủ quan, cây leo
được mô tả là loài có thân dài và cứng cáp hơn, ra hoa nhiều lần trong năm,
cho hoa lớn đơn lẻ hay từng chùm nhỏ. Do thân cứng hơn nên cây leo chỉ dễ
luyện để leo lên tường hoặc hàng rào chứ không thể uốn cong để leo được
lên cột trụ, vòm cung như dây leo, mặc dù chúng bắt đầu được huấn luyện
khi còn non và mềm mại hơn, thường chỉ có hoa một lần mỗi năm, là những
hoa nhỏ trong từng chùm lớn.
Đối với cây leo, không nên cắt tỉa trong 2 năm đầu của chúng ngoại
trừ những cành chết, bị thương, sâu bệnh. Cần huấn luyện ngay khi chúng

leo tới được bộ khung, buộc chặt thân vào dây chằng sẽ tạo hoa ở các cành
bên, cây ra hoa nhiều nhất khi leo dọc theo các thanh ngang nhưng nếu
không gian quá hẹp thì có thể cho leo theo đường chéo tuy nhiên sẽ có ít
hiệu quả hơn. Cây phát triển tốt trong nhiều năm, để có kết quả tốt hơn, cũng
nên bắt đầu cắt tỉa vào năm thứ 3 sau khi ra hoa, chỉ cắt những cành chính
khi chúng vươn quá xa giàn khung, cắt các cành bên đi 1/3 ngay trên chồi
hướng ngoại. Buộc các cành mới ra vào bộ khung, nếu thân chính đã quá già
cỗi, có thể cắt chúng còn lại 30cm để kích thích tạo thành thế hệ mới mạnh
khỏe hơn. Tưới nhiều nước vào mùa xuân tiếp theo.
Cũng như cây leo, dây leo ít cần tỉa xén, nhưng nếu kiểm soát không
chặt, cây sẽ mọc nhánh dày đặc lài không khí lưu thông kém và dễ lây lan
sâu bệnh. Khi đó, có thể làm theo 2 cách. Thứ nhất, buộc các nhánh mới vào
giàn. Thứ hai, nếu quá rối, thì cởi bỏ các nút buộc, đặt chúng xuống đất
trước khi tỉa, tỉa bớt các cành già cũ, cắt giảm cành bên còn 2 – 4 chồi khỏe,
sau đó đưa chúng trở lại giàn. Ngoài ra, chế độ tỉa giống như cây leo.

Bài : Peter Harkness, Linden Hawthorne