Quy định pháp luật về thế chấp tài sản bên thứ ba để đảm bảo khoản vay tại nhtm
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (21.61 MB, 143 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH
VŨ THỊ NGỌC TÚ
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ THẾ CHẤP TÀI SẢN CỦA
BÊN THỨ BA ĐỂ ĐẢM BẢO KHOẢN VAY TẠI
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Ngành: Luật kinh tế
Mã ngành: 8 38 01 07
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH
VŨ THỊ NGỌC TÚ
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ THẾ CHẤP TÀI SẢN CỦA
BÊN THỨ BA ĐỂ ĐẢM BẢO KHOẢN VAY TẠI
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Ngành: Luật kinh tế
Mã ngành: 8 38 01 07
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS PHAN THỊ THÀNH DƯƠNG
Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2023
ii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi: Vũ Thị Ngọc Tú
Học viên Cao học Luật kinh tế Khóa 2 – Trường Đại học Ngân hàng
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các dữ liệu, số liệu và một
số kiến thức của tác giả trong luận văn được sử dụng trung thực, có đầy đủ nguồn dữ
liệu đáng tin của một cơng trình khoa học. Kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung
thực.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng 08 năm 2023
Tác giả
Vũ Thị Ngọc Tú
iii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành nội dung luận văn chuyên ngành Luật Kinh tế, tôi xin chân
thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của thầy cơ Khoa Luật Kinh tế, khoa Sau Đại học
Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh.
Đặc biệt, tơi xin chân thành cảm ơn TS Phan Thị Thành Dương đã trực tiếp
hướng dẫn tôi thực hiện luận văn với tinh thần trách nhiệm cao độ và sự giúp đỡ
nhiệt tình, tận tâm tận tụy. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn gia đình, bạn bè, đặc biệt
là tập thể Lớp CH2LKT (khóa 2021 – 2023) đã ủng hộ và giúp đỡ tôi trong quá trình
thực hiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn!
iv
TÓM TẮT
Tiêu đề: Quy định pháp luật về thế chấp tài sản bên thứ ba để đảm bảo khoản vay tại
NHTM
Tóm tắt: Trong các hoạt động NHTM thì nghiệp vụ tín dụng vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong
thu nhập. Chính vì vậy các Ngân hàng vẫn dành nhiều nguồn lực để khai thác, phát triển
hoạt động tín dụng. Một trong những vấn đề hay được đề cập song song với việc cấp tín
dụng của các Ngân hàng là biện pháp bảo đảm tiền vay. Biện pháp bảo đảm tiền vay cũng
là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động cho vay nói riêng, cấp tín
dụng nói chung. Trong đó việc Thế chấp tài sản để đảm bảo cho việc thực hiện nghĩa vụ trả
nợ của người khác vẫn đang bỏ ngỏ theo các quy định hiện hành. Vì vậy, dẫn đến việc hiểu
và áp dụng luật của các đối tượng có sự khác biệt, thậm chí có tình trạng HĐTC bị tun
vơ hiệu. Luận văn triển khai nghiên cứu các quy định pháp luật hiện hành về biện pháp bảo
đảm Thế chấp tài sản bên thứ ba để đảm bảo khoản vay tại NHTM, thực trạng thực thi quy
định; từ đó đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật, triển khai hiệu quả biện pháp
bảo đảm này. Luận văn trình bày và phân tích những quy định pháp luật về biện pháp bảo
đảm: chủ thể tham gia giao dịch; TSTC của bên thứ ba; hình thức, hiệu lực của GDBĐ; nội
dung HĐTC…Bên cạnh đó, bài viết cũng nêu các đặc điểm cơ bản của biện pháp bảo đảm
này, phân biệt với các biện pháp bảo đảm khác, cụ thể là bảo lãnh. Tiếp đó luận văn phân
tích những thực trạng, tình huống đã diễn ra thực tế để có thể kiến nghị các giải pháp hoàn
thiện pháp luật, giải pháp cho NHTM để kiểm sốt rủi ro.
Từ khóa: Thế chấp tài sản bên thứ ba, đảm bảo nghĩa vụ người khác, tài sản bên thứ ba
v
SUMMARY
Title: Legal regulations on mortgage of third-party properties to secure loans at commercial
banks
Abstract : In commercial banking activities, credit operations still hold for a large
proportion of income. Therefore, banks still spend a lot of resources to exploit and develop
credit operations. One of the issues often mentioned in parallel with the credit granting of
banks is the loan security measure. Loan security is also one of the factors affecting the
efficiency of lending activities in particular and credit granting in general. In which, the
mortgage of property to secure the performance of debt repayment obligations of others is
still open according to current regulations. Therefore, leading to the understanding and
application of the law of different subjects, even the mortgage contract is declared invalid.
The thesis conducts research on current legal provisions on third-party collateral to secure
loans at commercial banks, the actual situation of regulatory enforcement; then make
recommendations to improve the law and effectively implement this safeguard measure.
The thesis presents and analyzes the legal provisions on security measures: subjects
participating in transactions; Third-party collateral; form and effect of security transactions;
content of the mortgage contract... Besides, the article also states the basic characteristics
of this security measure, distinguishing it from other security measures, namely the
guarantee. Then, the thesis analyzes the actual situations and situations that have taken
place in order to be able to recommend solutions to improve the law, solutions for
commercial banks to control risks.
Keywords : Mortgage of third-party property, guarantee of other people's obligations,
property of third-party
vi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
STT
Ký hiệu
Từ viết tắt
1
BĐS
Bất động sản
2
BLDS
Bộ luật dân sự
3
BNTC
Bên nhận thế chấp
4
BTC
Bên thế chấp
5
GDBĐ
Giao dịch bảo đảm
6
HĐCV
Hợp đồng cho vay
7
HĐTC
Hợp đồng thế chấp
8
HGĐ
Hộ gia đình
9
HTTTL
Hình thành trong tương lai
10
NĐ
Nghị định
11
NHNN
Ngân hàng nhà nước
12
NHTM
Ngân hàng thương mại
13
HĐBĐ
Hợp đồng bảo đảm
14
QSDĐ
Quyền sử dụng đất
15
QSHNƠ
Quyền sở hữu nhà ở
16
TCTD
Tổ chức tín dụng
17
TSBĐ
Tài sản bảo đảm
18
TSGLVĐ
Tài sản gắn liền với đất
19
TSTC
Tài sản thế chấp
vii
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................................1
1.
Đặt vấn đề ...............................................................................................................1
2.1 Mục tiêu tổng quát.............................................................................................1
2.2 Mục tiêu cụ thể...................................................................................................2
3.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .........................................................................2
4.
Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................3
5.
Đóng góp của đề tài ................................................................................................4
6.
Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu ........................................................................5
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ THẾ CHẤP TÀI SẢN BÊN THỨ BA ĐỂ ĐẢM
BẢO KHOẢN VAY TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ..................................10
1.1 Khái quát về thế chấp tài sản bên thứ ba đảm bảo khoản vay tại các ngân
hàng thương mại......................................................................................................10
1.1.1 Khái niệm về thế chấp tài sản bên thứ ba đảm bảo khoản vay tại ngân
hàng thương mại ..................................................................................................10
1.1.2 Đặc điểm thế chấp tài sản của bên thứ ba để đảm bảo khoản vay tại
ngân hàng thương mại .........................................................................................13
1.1.3 Sự khác biệt giữa biện pháp thế chấp tài sản của bên thứ ba và bảo lãnh
...................................................................................................................16
1.1.4 Sự cần thiết điều chỉnh pháp luật về thế chấp tài sản bên thứ ba đảm
bảo khoản vay trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại ................26
1.2 Nội dung cơ bản của quy định pháp luật về thế chấp tài sản bên thứ ba để
đảm bảo khoản vay tại ngân hàng thương mại ....................................................28
1.2.1 Chủ thể tham gia giao dịch thế chấp tài sản của bên thứ ba..................28
viii
1.2.2 Tài sản thế chấp của bên thứ ba ..............................................................33
1.2.3 Nội dung của Hợp đồng thế chấp tài sản của bên thứ ba .......................34
1.2.4 Hình thức, hiệu lực của giao dịch bảo đảm thế chấp tài sản của bên thứ
ba
...................................................................................................................36
1.2.5 Xử lý tài sản thế chấp của bên thứ ba......................................................41
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .............................................................................................44
CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT THẾ CHẤP TÀI
SẢN BÊN THỨ BA ĐỂ ĐẢM BẢO KHOẢN VAY TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG
MẠI VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ..................................................................................45
2.1 Thực trạng áp dụng pháp luật thế chấp tài sản bên thứ ba để đảm bảo
khoản vay tại ngân hàng thương mại ....................................................................45
2.1.1 Xác định chủ thể tham gia giao dịch thế chấp tài sản bên thứ ba ............45
2.1.1.1 Chủ thể tham gia ký kết hợp đồng thế chấp tài sản bên thứ ba ................45
2.1.1.2 Xác định chủ thể tham gia giao kết hợp đồng thế chấp đối với tài sản bảo
đảm là quyền sử dụng đất của hộ gia đình............................................................47
2.1.1.3 Giao kết hợp đồng thế chấp thông qua ủy quyền ......................................51
2.1.2 Nhầm lẫn giữa 2 biện pháp bảo đảm: thế chấp tài sản bên thứ ba và bảo
lãnh .......................................................................................................................55
2.1.3 Vướng mắc khi đăng ký thế chấp quyền sử dụng đất của bên thứ ba ......59
2.1.4 Giao dịch bảo đảm vô hiệu do nghĩa vụ được bảo đảm chấm dứt trong
một khoảng thời gian ...........................................................................................61
2.1.5 Các rủi ro ảnh hưởng đến việc vận dụng pháp luật trong khi thực hiện
giao dịch bảo đảm bằng tài sản của bên thứ ba. .................................................64
ix
2.1.6 Vướng mắc khi bên thế chấp, bên vay là doanh nghiệp đang tiến hành
thủ tục phá sản .....................................................................................................68
2.2 Một số kiến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật về thế chấp tài sản bên
thứ ba và nâng cao hiệu quả hoạt động Ngân hàng thương mại ........................69
2.2.1 Kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về thế chấp tài sản bên thứ ba
trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại .........................................69
2.2.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng thương mại .............74
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .............................................................................................77
KẾT LUẬN ...................................................................................................................79
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ i
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Từ thực tiễn hoạt động tín dụng của các NHTM thì biện pháp bảo đảm thế chấp là
biện pháp bảo đảm được sử dụng phổ biến nhất. Thế chấp tài sản có đặc điểm cơ bản là
BTC không phải chuyển giao tài sản cho BNTC mà họ vẫn có thể sử dụng, khai thác TSBĐ
miễn không làm thay đổi, suy giảm giá trị tài sản. Xét về mặt chủ thể, thế chấp tài sản có
thể chia thành thế chấp tài sản của chính bên vay và thế chấp tài sản bên thứ ba.
Trong quan hệ bảo đảm mà một bên dùng tài sản của mình để đảm bảo việc thực
hiện nghĩa vụ của bên khác đang được sử dụng nhiều trên thực tế. Tuy nhiên, trên thực tế
vẫn còn nhiều chủ thể vẫn chưa thể xác định biện pháp bảo đảm được sử dụng. Việc nhầm
lẫn đơi khi từ Tịa án nhân dân các cấp, cơ quan thi hành án hay các cơ quan chức năng. Từ
đó, việc phân định chính xác phạm vi bảo đảm, quyền và nghĩa vụ các bên tham gia giao
dịch, thời điểm xử lý tài sản bảo đảm…cũng chưa chính xác. Bên cạnh đó, thực tiễn diễn
ra một số vấn đề xoay quanh biện pháp bảo đảm thế chấp tài sản của bên thứ ba như: xác
định số lượng thành viên hộ gia đình tham gia giao dịch thế chấp, giao dịch thế chấp có khả
năng vơ hiệu do có thời gian gián đoạn, bên thế chấp/bên có nghĩa vụ phá sản, mất khả
năng thanh toán sẽ ảnh hưởng đến việc xử lý TSBĐ như thế nào…Xuất phát từ những vấn
đề nêu trên, tác giả nhận thấy việc nghiên cứu các “Quy định pháp luật về Thế chấp tài sản
bên thứ ba để đảm bảo tiền vay tại các NHTM” là việc cần thiết và chọn nghiên cứu về đề
tài này.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1 Mục tiêu tổng quát
Mục tiêu tổng quát của đề tài là tập trung làm rõ những vấn đề lý luận về thế chấp
tài sản của bên thứ ba, phân tích thực trạng áp dụng pháp luật về bảo đảm tiền vay bằng thế
chấp tài sản của bên thứ ba tại các NHTM, chỉ ra những tồn tại, vướng mắc trong thực tiễn
áp dụng pháp luật, từ đó, đề xuất một số giải pháp phù hợp thực tiễn nhằm hoàn thiện pháp
2
luật, nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về bảo đảm tiền vay bằng tài sản thế chấp của
bên thứ ba tại các NHTM.
2.2 Mục tiêu cụ thể
-
Mô tả tổng quan về thế chấp tài sản bên thứ ba để đảm bảo khoản vay tại NHTM:
khái niệm, đặc điểm, chủ thể tham gia giao dịch, hiệu lực HĐTC tài sản của bên thứ
ba…
-
Nêu lên thực trạng pháp luật áp dụng biện pháp bảo đảm thế chấp tài sản bên thứ ba
để đảm bảo khoản vay tại các NHTM.
-
Đề xuất, kiến nghị các giải pháp để tháo gỡ vướng mắc trong q trình áp dụng,
hướng hồn thiện pháp luật về thế chấp tài sản bên thứ ba để đảm bảo việc áp dụng
các quy định của pháp luật thật sự hữu hiệu, bảo đảm quyền và lợi ích của các chủ
thể tham gia hoạt động tín dụng tại các NHTM.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu của đề tài
Các quy định pháp luật về bảo đảm tiền vay bằng tài sản thế chấp của bên thứ ba (chủ
thể tham gia; tài sảm thế chấp của bên thứ ba, hình thức và hiệu lực của GDBĐ thế chấp
tài sản bên thứ ba, nội dung HĐTC…) tại các văn bản pháp luật như: BLDS năm 1995,
BLDS năm 2005, BLDS năm 2015, Nghị định số 21/2021/NĐ-CP ngày 19 tháng 03 năm
2021 Quy định thi hành BLDS về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ, Luật đất đai năm 2013, Luật
các TCTD số 47/2010/QH12 ngày 16 tháng 06 năm 2010 sửa đổi năm 2017, Thông tư số
39/2016/TT-NHNN ngày 30 tháng 12 năm 2016 Quy định về hoạt động cho vay của TCTD,
chi nhánh Ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng…Bên cạnh đó luận văn phân tích một
số trường hợp xảy ra trong thực tế, kèm theo trích dẫn một số bản án để làm rõ hơn thực
trạng. Từ đó, tác giả đề nghị một số giải pháp hoàn thiện pháp luật và dành cho NHTM.
3.2 Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung: Đề tài nghiên cứu các Quy định pháp luật về thế chấp tài sản bên
thứ ba đảm bảo khoản vay tại NHTM. Trong quá trình nghiên cứu, luận văn chưa giải
quyết triệt để những vấn đề như: lý thuyết vật quyền và trái quyền. Bên cạnh đó, trong
3
q trình phân tích thực trạng có đề cập đến một số bản án để minh chứng cho những
lập luận của mình, tác giả khơng có điều kiện tiếp cận toàn bộ bản án nên chưa khái quát
hết thực trạng liên quan việc thực thi pháp luật trong quan hệ thế chấp tài sản một bên
để đảm bảo nghĩa vụ của người khác tại NHTM.
-
Phạm vi không gian: tại các NHTM
-
Phạm vi thời gian: từ năm 2005 – 2023
4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp luận, kết hợp phương pháp tư duy logic và duy vật biện chứng để
hệ thống hoá một số cơ sở lý luận về thế chấp tài sản bên thứ ba đảm bảo khoản vay tại
NHTM. Trong khoa học pháp lý, các quan hệ xã hội là đối tượng điều chỉnh của pháp
luật, chịu sự tác động của các điều kiện kinh tế, chính trị. Do đó, khi nghiên cứu đề tài
này, tác giả đã đặt vấn đề nghiên cứu trong một không gian chịu sự chi phối và tác động
của nhiều yếu tố, từ đó xem xét và đánh giá vấn đề một cách tổng qt và tồn diện.
- Phương pháp phân tích: phương pháp này được sử dụng xuyên suốt toàn đề tài,
áp dụng phương pháp này để giải thích những quy định của pháp luật đối với thế chấp
tài sản bên thứ ba, nhằm hiểu rõ mục đích, vai trị, ý nghĩa của các quy định pháp luật về
biện pháp bảo đảm này. Tiếp đó, tác giả tiếp tục phân tích, đánh giá thực tiễn áp dụng
pháp luật về biện pháp bảo đảm này, từ đó chỉ ra những điểm bất cập, hạn chế cần phải
tiếp tục sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện.
- Phương pháp tổng hợp: là phương pháp liên kết, sắp xếp thông tin đã thu thập và
đánh giá để tạo ra một hệ thống lý thuyết đầy đủ, sâu sắc về vấn đề nghiên cứu. Trên cơ
sở phân tích, đánh giá pháp luật, tác giả sẽ đưa ra những kết luận, nhận định cụ thể về
thế chấp tài sản bên thứ ba theo pháp luật hiện hành.
- Phương pháp so sánh, đối chiếu: được sử dụng trong quá trình nghiên cứu hệ
thống các quy định pháp luật về Biện pháp thế chấp bên thứ ba như: BLDS năm 1995,
BLDS năm 2005, BLDS năm 2015, Luật các TCTD số 47/2010/QH12 ngày 16 tháng
06 năm 2010 sửa đổi năm 2017, Nghị định số 21/2021/NĐ-CP ngày 19 tháng 03 năm
4
2021 ..., để tìm kiếm những điểm khác biệt, mâu thuẫn, chồng chéo từ đó tìm ra nguồn
gốc, cốt lõi vấn đề, kết luận và đưa ra các kiến nghị, đề xuất phù hợp. Phương pháp này,
giúp phát hiện những khuyết điểm của văn bản của pháp luật hay phát hiện những quy
định cần đổi mới để phù hợp với sự thay đổi của xã hội, giúp đề tài nghiên cứu có ý
nghĩa thực tiễn hơn. Bên cạnh đó, phương pháp so sánh, đối chiếu còn được luận văn
sử dụng trong việc phân tích hiệu lực HĐTC, hiệu lực đối kháng bên thứ ba của một số
nước trên thế giới và Việt Nam, từ đó thấy được những điểm tương đồng, khác biệt
trong các quy định của pháp luật một số nước trên thế giới với Việt Nam, cũng như
những điểm tiến bộ, điểm mới trong các quy định của pháp luật Việt Nam qua các thời
kỳ.
5. Đóng góp của đề tài
Đề tài là cơng trình khoa học nghiên cứu về quy định pháp luật về thế chấp tài
sản bên thứ ba để đảm bảo khoản vay tại NHTM ở Việt Nam, đề tài có những đóng góp
mới là:
- Về mặt lý luận, Luận văn đã hệ thống hóa:
+ Những lý luận về thế chấp tài sản bên thứ ba - một trong những biện pháp bảo
đảm tín dụng được sử dụng phổ biến tại các NHTM Việt Nam.
+ Những quy định pháp luật hiện hành về biện pháp thế chấp tài sản bên thứ ba:
chủ thể tham gia giao dịch, hiệu lực HĐTC tài sản bên thứ ba, nội dung chính HĐTC,
xử lý TSBĐ…
- Về mặt thực tiễn:
+ Nêu lên thực trạng áp dụng pháp luật cụ thể trong việc nhận thế chấp tại NHTM
và những vướng mắc thực tế và thường xuyên phát sinh từ việc áp dụng các quy định
của pháp luật đó.
+ Đề xuất một số kiến nghị, một số giải pháp nhằm hướng dẫn thực hiện các quy
định của pháp luật hiện hành có liên quan nhằm triển khai có hiệu quả, thống nhất quy
5
định pháp luật trên thực tế và nâng cao mức an toàn trong triển khai hoạt động thế chấp
tài sản của bên thứ ba tại các NHTM.
6. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu
Việc nghiên cứu pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về bảo đảm tiền vay
nói chung và bảo đảm tiền vay bằng tài sản thế chấp của bên thứ ba nói riêng đã được
đề cập trong nhiều cơng trình nghiên cứu như:
6.1 Luận án, luận văn
Cơng trình nghiên cứu về bảo đảm khoản vay bằng TSTC của bên thứ ba:
-Nguyễn Quang Hương Trà (2021), Thế chấp bất động sản theo quy định của pháp
luật Việt Nam hiện hành, Luận án Tiến sĩ luật học, trường Đại học Luật Hà Nội: Luận
án đã phân tích quan điểm khoa học về BĐS tồn tại ở thể thức quyền, yếu tố vật quyền
và trái quyền của biện pháp thế chấp BĐS, làm sáng tỏ phương diện lý luận trong khoa
học pháp lý về thế chấp BĐS. Bên cạnh đó, bài viết đã nhận diện được điểm tích cực,
hạn chế của pháp luật. Từ đó đưa ra các kiến nghị hoàn thiện pháp luật: phân biệt giữa
yếu tố vật quyền và trái quyền để điều chỉnh phù hợp. Trọng tâm và phạm vi của luận
án là nghiên cứu chung về thế chấp bất động sản nên đây là nguồn tài liệu tham khảo
cho tác giả trong phần tổng quan về thế chấp tài sản bên thứ ba để đảm bảo khoản vay
tại NHTM.
- Phạm Thị Vân Anh (2016), Bảo đảm nghĩa vụ trả nợ bằng thế chấp tài sản bên
thứ ba trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại ở Việt Nam, Luận văn thạc
sĩ Luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội. Phần 1 bài viết đã nêu các quy định về bảo đảm
nghĩa vụ trả nợ trong hoạt động cho vay của NHTM: khái niệm, đặc điểm nghĩa vụ trả
nợ, bản chất vai trò của thế chấp bằng tài sản bên thứ ba, phân biệt các biện pháp bảo
đảm: cầm cố so với thế chấp tài sản bên thứ ba, bảo lãnh và thế chấp tài sản bên thứ ba.
Phần tiếp theo, luận văn đề cập đến các quy định về giao dịch thế chấp bằng tài sản bên
thứ ba, hiệu lực của giao dịch thế chấp, HĐBĐ khoản vay bằng thế chấp của bên thứ ba.
6
Đề tài có viết về thực tiễn áp dụng pháp luật về thế chấp tài sản bên thứ ba trong quá
trình xử lý TSBĐ khoản vay và những bất cập tồn tại trong thực tiễn áp dụng pháp luật.
Tuy nhiên phần thực trạng mà luận văn đề cập khá chung chung, không cụ thể được
vướng mắc cụ thể đang gặp phải. Từ đó, phần nội dung tiếp theo là Đề xuất, kiến nghị
nâng cao hiệu quả pháp luật cũng khá trừu tượng.
- Lê Thị Thu Ánh (năm 2015), Thực tiễn áp dụng pháp luật về bảo đảm tiền vay
bằng tài sản thế chấp của bên thứ ba tại ngân hàng thương mại ở Việt Nam, Luận văn
thạc sĩ Luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội: Bài viết đã khái quát chung về bảo đảm tiền
vay bằng thế chấp của bên thứ ba, khái quát về pháp luật về bảo đảm tiền vay bằng tài
sản bên thứ ba tại NHTM. Tuy nhiên phần nêu thực trạng áp dụng pháp luật về thế chấp
tài sản bên thứ ba tại các NHTM cịn khá sơ sài, chủ yếu chỉ phân tích các nội dung luật
mà chưa chỉ ra được nhũng bất cập, vướng mắc khi áp dụng vào thực tiễn. Do đó nội
dung phần đề xuất kiến nghị để giải quyết các vướng mắc trong xảy ra trong thực tiễn
cũng chưa sâu sắc.
- Trần Văn Nhiên (năm 2015), Quy định của pháp luật về thế chấp quyền sử dụng
đất của bên thứ ba tại ngân hàng thương mại, Luận văn Thạc sĩ học, Đại học Luật TP
HCM: Bài viết đã làm rõ hơn các quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về thế
chấp QSDĐ của bên thứ ba tại NHTM, nêu lên được bất cập trong các quy định của
pháp luật và đề xuất những kiến nghị góp phần hồn thiện pháp luật về thế chấp QSDĐ
của bên thứ ba tại NHTM. Bên cạnh đó, đề tài cũng khuyến cáo một số vấn đề pháp lý
đối với NHTM và người sử dụng đất. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là tài sản sản thế
chấp là quyền sử dụng đất.
6.2 Sách và cơng trình nghiên cứu khoa học
- Sách Chín biện pháp bảo đảm nghĩa vụ hợp đồng của tác giả Luật sư Trương
Thanh Đức, nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản 2021, tái bản lần thứ ba:
Quyển sách cung cấp thông tin cơ bản về các biện pháp bảo đảm theo BLDS năm 2015,
7
Nghị định số 21/2021/NĐ-CP; phân tích, luận giải các biện pháp bảo đảm về quy định
pháp lý và khả năng áp dụng thực tiễn, gợi mở cách thức thực hiện cho các chủ thể.
- Sách Pháp luật về Giao dịch bảo đảm trong hoạt động cấp tín dụng ở Việt Nam
của tác giả Đoàn Đức Lương, Viên Thế Giang, Võ Thị Mỹ Hương, nhà xuất bản Chính
trị quốc gia xuất bản năm 2015: cơng trình nghiên cứu đã trình bày những vấn đề lí luận
cơ bản về giao dịch bảo đảm trong hoạt động cấp tín dụng; phân tích các qui định pháp
luật về giao dịch bảo đảm trong hoạt động cấp tín dụng, gồm: lựa chọn biện pháp bảo
đảm thực hiện nghĩa vụ, pháp luật về hợp đồng bảo đảm thực hiện nghĩa vụ, đăng kí
giao dịch bảo đảm, xử lí tài sản bảo đảm và giải quyết tranh chấp phát sinh từ giao dịch
bảo đảm.
- Bài viết Rủi ro pháp lý từ Hợp đồng thế chấp tài sản bên thứ ba, của hai tác giả
Nguyễn Phương Linh và Nguyễn Văn Phương đăng trên Tạp chí Ngân hàng, số 23,
tháng 12/2012: bài viết này được các tác giả nghiên cứu tại thời điểm có một số tịa án
tun vơ hiệu đối với HĐTC QSDĐ của bên thứ ba. Các tác giả đã đề cập đến một số
quy định của pháp luật liên quan đến thế chấp QSDĐ của bên thứ ba, đồng thời nêu lên
hậu quả của việc tòa án tun HĐTC vơ hiệu dưới nhiều góc độ kinh tế, xã hội, pháp
luật. Tuy nhiên, các bài viết này cũng chỉ dừng lại ở việc nêu lên thực trạng áp dụng
pháp luật là chủ yếu, chưa có các luận giải vấn đề mang tính chất lý luận và chưa đề cập
đến các khía cạnh pháp lý khác nhau so với thực tiễn áp dụng các quy định của pháp
luật liên quan đến vấn đề thế chấp QSDĐ của bên thứ ba.
- Bài viết Một số vấn đề pháp lý về hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất của bên
thứ ba của tác giả Đoàn Thái Sơn, đăng trên Tạp chí ngân hàng số 12/2012, bài viết chủ
yếu đưa ra một số vấn đề thực tiễn xảy ra đối với HĐTC QSDĐ của bên thứ ba. Bài viết
đề cập đến các nội dung dưới cái nhìn tổng thể, tuy nhiên khơng đi sâu phân tích thực
tế tại một NHTM cụ thể nào.
- Bài viết Bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự cho người khác trong Bộ luật dân sự
năm năm 2015 của tác giả Nguyễn Hồng Hải, đăng trên VIETNAM LAW & LEGAL
8
FORUM Vol. 23 – No 276 August 2017: Bài viết đã nêu khái niệm và sự cần thiết “bảo
đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự cho người khác. Qua đó, tác giả phân tích cơ sở pháp lý
của việc bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự bằng tài sản bên thứ ba thông qua các nguyên
tắc cơ bản của Luật dân sự (tự do, tự nguyện của các chủ thể; khơng thuộc các trường
hợp bị hạn chế vì lý do quốc phịng an ninh, khơng gây thiệt hại cho người khác…). Tác
giả cũng đề cập đến các thể thức có thể áp dụng: dùng tài sản bên thứ ba để bảo đảm
thực hiện nghĩa vụ của bên trả nợ và dùng tài sản để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ bảo
lãnh của mình. Bài viết đã khái quát những nội dung xoay quanh các hình thức đảm bảo
của nghĩa vụ dân sự của bên thứ ba, tuy nhiên bài viết chỉ dừng lại ở việc phân tích các
hình thức đảm bảo mà chưa đánh giá từng biện pháp có ưu nhược điểm gì, cũng như
chưa nêu thực trạng đang triển khai các thể thức này như thế nào.
- Bài viết Bảo đảm khoản vay bằng tài sản bên thứ ba: từ quy định pháp luật đến
thực tiễn áp dụng của Tiến sĩ Bùi Đức Giang, đăng trên báo Ngân hàng, Ngân hàng nhà
nước Việt Nam, số 7/2020, trang 13 – 15. Bài viết đã phân tích giá trị pháp lý của biện
pháp bảo đảm bằng tài sản bên thứ ba qua BLDS và sự thừa nhận biện pháp thế chấp
bằng BĐS của người thứ ba tại Thông tư số 07/2019/TT-BTP của Bộ Tư pháp ngày 25
tháng 11 năm 2019. Bên cạnh đó bài viết cũng đã nêu vấn đề: có hay khơng sự vi phạm
Luật Doanh nghiệp nếu sử dụng tài sản của doanh nghiệp để đảm bảo nghĩa vụ của đối
tượng khác. Cuối cùng, bài viết đã kết luận: hành lang pháp lý về bảo đảm bằng tài sản
bên thứ ba vẫn tiềm ẩn một số khoảng trống, hạn chế nhất định và vẫn tiềm ẩn rủi ro
pháp lý cả cho TCTD lẫn bên bảo đảm.
Những bài luận văn, luận án, nghiên cứu trên đã mang lại những kết quả đáng ghi
nhận từ lý thuyết đến thực tiễn. Nhìn chung các cơng trình trên có những đặc điểm như
sau:
Một là, mặt đạt được: về cơ bản, các công trình đã có những phân tích về lý luận
và pháp luật hiện hành về bất động sản, thế chấp bất động sản, tài sản thế chấp của bên
thứ ba, hiệu lực của hợp đồng thế chấp tài sản bên thứ ba... Đây là nguồn tài liệu tham
9
khảo cho tác giả trong quá trình triển khai chương 1: tổng quan về thế chấp tài sản của
bên thứ ba để đảm bảo khoản vay tại NHTM
Hai là, mặt hạn chế: những cơng trình nghiên cứu trên nghiên cứu dựa trên những
quy định cũ như BLDS năm 2005, Nghị định số 163/2006/NĐ-CP ngày 29 tháng 12
năm 2006 của Chính phủ về GDBĐ, Nghị định số 11/2012/NĐ-CP ngày 22 tháng 02
năm 2012 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định
số 163/2006/NĐ-CP ngày 29 tháng 12 năm 2006 của Chính phủ về GDBĐ. Do đó, tính
thực tiễn của đề tài khơng đảm bảo phù hợp diễn biến thực tế các tồn tại, vướng mắc
phần nào đã được giải quyết bởi các quy định mới.
Do đó, đề tài “Quy định pháp luật về thế chấp tài sản bên thứ ba để đảm bảo khoản
vay tại NHTM” sẽ kế thừa những lý luận của các nghiên cứu khoa học, luận văn trước
đó. Bên cạnh đó, tác giả cũng có dẫn chiếu so sánh một số quy định pháp luật tại các
quốc gia khác và Việt Nam để người đọc có thể cách nhìn khái qt hơn về biện pháp
thế chấp tài sản, tài sản bên thứ ba.
7 Kết cấu luận văn:
Nội dung luận văn được kết cấu bởi 02 chương sau đây:
Chương 1: Tổng quan về thế chấp tài sản bên thứ ba để đảm bảo khoản vay tại
ngân hàng thương mại
Chương 2: Thực tiễn áp dụng quy định pháp luật thế chấp tài sản bên thứ ba để
đảm bảo khoản vay tại ngân hàng thương mại và một số kiến nghị
10
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ THẾ CHẤP TÀI SẢN BÊN THỨ
BA ĐỂ ĐẢM BẢO KHOẢN VAY TẠI CÁC NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI
1.1 Khái quát về thế chấp tài sản bên thứ ba đảm bảo khoản vay tại các ngân
hàng thương mại
1.1.1 Khái niệm về thế chấp tài sản bên thứ ba đảm bảo khoản vay tại ngân hàng
thương mại
Theo quy định tại Điều 292 BLDS năm 2015 có 9 biện pháp bảo đảm thực hiện
nghĩa vụ dân sự bao gồm: cầm cố tài sản, thế chấp tài sản, đặt cọc, ký cược, ký quỹ, bảo
lưu quyền sở hữu, bảo lãnh, tín chấp, cầm giữ tài sản. Trong số đó, có 7 biện pháp được
gọi là GDBĐ, 2 biện pháp: bảo lưu quyền sở hữu và cầm giữ tài sản chỉ được gọi là biện
pháp bảo đảm. Ta có thể phân nhóm các biện pháp bảo đảm như sau:
Nếu xét tiêu chí luật định, có thể chia thành hai nhóm:
- Nhóm 1: là nhóm biện pháp bảo đảm xác lập theo quy định của luật: cầm giữ
tài sản.
- Nhóm 2: là nhóm biện pháp bảo đảm xác lập theo sự thoả thuận gồm 8 biện
pháp: cầm cố tài sản, thế chấp tài sản, đặt cọc, ký cược, ký quỹ, bảo lưu quyền sở hữu,
bảo lãnh, tín chấp.
Nếu xét về tiêu chí tính chất, có thể chia thành hai nhóm
- Nhóm 1: nhóm biện pháp bảo đảm bằng tài sản (mang tính đối vật): Cầm cố tài
sản, thế chấp tài sản, ký cược, ký quỹ, đặt cọc, cầm giữ tài sản, bảo lưu quyền sở hữu.
- Nhóm 2: nhóm biện pháp bảo đảm khơng bằng tài sản (mang tính đối nhân):
bảo lãnh, tín chấp1
1
Nguyễn Hồng Hải (2017), “Bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự cho người khác trong BLDS năm 2015”–
Vietnam Law & Legal Forum, Vol.23 – No 276 August 2017
