Đào tạo nhân lực Phục hồi chức năng

ĐÀO TẠO NHÂN LỰC
PHỤC HỒI CHỨC NĂNG
DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG
Trưng ban
TS. Nguyn Th Xuyên Th trưng B Y t
Phó trưng ban
PGS.TS Trn Trng Hi V trưng V hp tác Quc t, B Y t
TS. Trn Qúy Tưng Phó cc trưng Cc Qun lý khám cha bnh, B Y t
Các y viên
PGS.TS. Cao Minh Châu Ch nhim B môn PHCN Trưng Đi hc Y Hà Ni
TS. Trn Văn Chương Giám đc Trung tâm PHCN, Bnh vin Bch Mai
TS. Phm Th Nhuyên Ch nhim B môn PHCN Trưng Đi hc k thut Y t Hi Dương
BSCK. II Phm Quc Khánh Trưng khoa Vt lý tr liu - PHCN, Bnh vin Trung ương Hu
ThS. Nguyn Th Thanh Bình Trưng khoa Vt lý tr liu - PHCN, Bnh vin C Đà Nng
PGS.TS Vũ Th Bích Hnh Phó ch nhim B môn PHCN Trưng Đi hc Y Hà Ni
TS. Trn Th Thu Hà Phó trưng khoa Vt lý tr liu - PHCN Bnh vin Nhi Trung ương
TS. Nguyn Th Minh Thu Phó ch nhim B môn PHCN Trưng Đi hc Y t công cng
ThS. Nguyn Quc Thi Hiu trưng Trưng Trung hc Y t tnh Bn Tre
ThS. Phm Dũng Điu phi viên chương trình U ban Y t Hà Lan - Vit Nam
ThS. Trn Ngc Ngh Chuyên viên Cc Qun lý khám, cha bnh - B Y t
Vi s tham gia ca chuyên gia quc t v phc hi chc năng da vào cng đng
TS. Maya Thomas Chuyên gia tư vn v PHCNDVCĐ
ThS. Anneke Maarse C vn chương trình U ban Y t Hà Lan - Vit Nam
BAN BIÊN SON B TÀI LIU PHC HI CHC NĂNG DA VÀO CNG ĐNG
(Theo quyết định số 1149/QĐ – BYT ngày 01 tháng 4 năm 2008)
H à N ộ i , 2 0 0 8
ĐÀO TẠO NHÂN LỰC PHỤC HỒI CHỨC NĂNG
DỰA VÀO CỘNG ĐỒNG
CÁC T VIT TT
CTV cng tác viên
NKT Ngưi khuyt tt

PHCN Phc hi chc năng
PHCNDVCĐ Phc hi chc năng
THV Tp hun viên
TKT Tr khuyt tt

MC LC
LI GII THIU 6
CHƯƠNG I: TĂNG CƯNG NĂNG LC CHO CÁN B PHC HI CHC NĂNG DA VÀO CNG ĐNG 9
1. Đi tưng cn đưc tp hun ti các tuyn 9
2. Phân tích nhim v ca các đi tưng hc viên 10
3. Tp hun viên ti các tuyn 12
4. Nhim v ca tp hun viên: 13
5. K năng cơ bn ca mt tp hun viên PHCN 14
6. Nhng ni dung tp hun viên cn đưc đào to 35
CHƯƠNG II: PHƯƠNG PHÁP VÀ T CHC TP HUN PHCNDVCĐ 36
1. Lý thuyt cơ bn v hình thc tp hun ly hc viên làm trung tâm 36
2. Các hình thc và phương pháp đào to 44
3. T chc tp hun 63
4. K hoch bài ging chi tit 70
5. Đánh giá tp hun 72
CHƯƠNG III: HƯNG DN TP HUN CÁC CP 79
1. Tp hun cho gia đình NKT 79
2. Tp hun cho Cng tác viên PHCNDVCĐ 82
3. Tp hun cho Cán b PHCNDVCĐ (tuyn xã, huyn) 84
4. Tp hun cho cán b qun lý/thư ký chương trình cp Tnh và cp Huyn 86
5. Tp hun cho nhng ngưi lp chính sách 87
PH LC 90
Ph lc 1: B câu hi kim tra kin thc ca gia đình NKT, CTV,
cán b PHCN tuyn cơ s và cán b qun lý chương trình 90
Ph lc 2: Mu k hoch bài ging 105

LI GII THIU
Phc hi chc năng da vào cng đng đã đưc trin khai  Vit Nam t năm
1987. B Y t đã rt quan tâm ch đo và hưng dn thc hin công tác phc hi
chc năng dPhc hi chc năng da vào cng đng (PHCNDVCĐ) đã đưc trin
khai  Vit Nam t năm 1987. B Y t đã rt quan tâm ch đo và hưng dn thc
hin công tác PHCNDVCĐ  các đa phương. Đưc s phi hp ca B Lao đng,
Thương binh & Xã hi, B Giáo dc & Đào to và các B, Ngành liên quan khác,
cũng như s ch đo, đu tư ca chính quyn các cp, s giúp đ có hiu ca các
t chc quc t, công tác PHCNDVCĐ  nưc ta trong thi gian qua đã giành
đưc mt s kt qu bưc đu rt đáng khích l. Nhiu cp lãnh đo B, Ngành,
đa phương đã thy rõ tm quan trng ca PHCNDVCĐ đi vi vic tr giúp ngưi
khuyt tt nhm gim t l tàn tt, giúp h tái hòa nhp cng đng, nâng cao
cht lưng cuc sng. V t chc, đn nay đã hình thành mng lưi các bnh vin
Điu dưng – PHCN, các trung tâm PHCN, các khoa Vt lý tr liu – PHCN vi nhiu
thày thuc đưc đào to chuyên khoa sâu v PHCN, tham gia trin khai thc hin
k thut PHCN  các đa phương.
Nhm đy mnh chương trình PHCNDVCĐ  Vit Nam, yêu cu v tài liu hưng
dn PHCNDVCĐ đ s dng trong toàn quc là rt cp thit và hu ích. Vi s giúp
đ k thut ca chuyên gia ca T chc Y t th gii (WHO), s tài tr, chia s kinh
nghim có hiu qu ca y ban Y t Hà Lan – Vit Nam (MCNV), t năm 2006, B Y
t đã bt đu tin hành t chc biên son b tài liu đ s dng thng nht trong
chương trình PHCNDVCĐ trên toàn quc. Sau nhiu ln Hi tho, xin ý kin đóng
góp ca các chuyên gia Y hc trong nưc và nưc ngoài, đn nay, B tài liu v
PHCNDVCĐ đã hoàn thành và đã đưc B Y t phê duyt. B tài liu này bao gm:
n Tài liu “Hưng dn qun lý và thc hin PHCNDVCĐ” dành cho cán b qun
lý và lp k hoch hot đng PHCNVCĐ.
n Tài liu “Đào to nhân lc PHCNDVCĐ” dành cho các tp hun viên v
PHCNDVCĐ.
n Tài liu “Hưng dn cán b PHCN cng đng và Cng tác viên v PHCNDVCĐ”.
n Tài liu “Hưng dn ngưi khuyt tt và gia đình v PHCNDVCĐ”.

n 20 cun tài liu hưng dn thc hành v PHCN theo các dng tt thưng gp.
Ni dung ca b tài liu đưc xây dng da trên nhng tài liu sn có v phc
hi chc năng và PHNCDVCĐ ca WHO và đưc điu chnh cho phù hp vi thc
t ti Vit Nam.
6 Đào tạo nhân lực Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng
Đào tạo nhân lực phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng 7
Trong chương trình Phc hi chc năng da vào cng đng, vn đ đào to, nâng
cao năng lc cho cán b chuyên môn k thut và qun lý cũng như cho bn thân
NKT và gia đình h có ý nghĩa rt quan trng. Vic đào to đưc thc hin liên tc 
các cp và cho mi đi tưng ca chương trình. Đ có th t chc và thc hin các
khoá tp hun có cht lưng, các tp hun viên cn nm đưc nhng vn đ sau:
n Thông tin v đưc đi tưng hc viên: h là ai? v trí, chc năng, nhim v
ca h trong mng lưi PHCNDVCĐ là gì? h cn nhng kin thc, thông
tin gì trong các khoá tp hun? v.v.
n Kin thc cơ bn v quy trình ging dy phương pháp ging dy, nhng
ni dung thích hp cho các đi tưng hc viên khác nhau v.v.v theo s
thng nht trong quá trình đào to t trung ương ti đa phương.
Nhm đáp ng nhng nhu cu trên cho các tp hun viên, cun “Đào to nhân
lc PHCNDVCĐ” này đưc biên son bao gm nhng hưng dn chi tit và c th
theo tng ch đ giúp cho tp hun viên PHCNDVCĐ các cp trong vic chun b
ni dung, t chc và tin hành mt khoá tp hun ti đa phương.
Cun sách gm 3 phn:
Phần 1. Tăng cưng năng lc cho cán b PHCNDVCĐ cung cp cho ngưi đc
thông tin v các đi tưng hc viên, vai trò và nhim v ca h trong chương
trình. Bên cnh đó, ngưi đc cũng có th tham kho mt s thông tin liên quan
đn k năng ging dy và t chc lp hc, khoá hc.
Phần 2. Hưng dn đào to các cp. Trong phn này, nhóm tác gi tóm tt li
nhng vn đ chính liên quan đn tp hun các đi tưng khác nhau ca chương
trình PHCNDVCĐ. Mt s câu hi trc nghim s dng đánh giá trong quá trình
đào to v PHCNDVCĐ cũng đưc cung cp cho bn đc tham kho.

Phần 3. T chc khoá hc và các bui hc. Các ging viên có th tham kho ni
dung ca phn 3 v các cách thc đ t chc các bài ging mt cách hiu qu,
cách phân b thi gian, ni dung và chn hình thc ging dy cho các đi tưng
khác nhau.
Tài liu hưng dn này đã đưc son tho công phu ca mt nhóm các tác gi
là chuyên gia PHCN và PHCNDVCĐ ca B Y t, các bnh vin trc thuc trung
ương, các trưng Đi hc Y và Y t công cng, trong đó Ban biên son đã phân
công PGS.TS. Cao Minh Châu và PGS.TS. Vũ Th Bích Hnh chu trách nhim chính
xây dng bn d tho ban đu cun tài liu.
8 Đào tạo nhân lực Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng
Trong quá trình son tho b tài liu, Cc qun lý khám cha bnh đã nhn đưc
s h tr v k thut và tài chính ca U ban Y t Hà Lan Vit Nam (MCNV), trong
khuôn kh chương trình hp tác vi B Y t v tăng cưng năng lc PHCNDVCĐ
giai đon 2004-2007. Mt ln na, chúng tôi trân trng cm ơn s giúp đ quý
báu này ca MCNV. Ban biên son trân trng cm ơn nhng góp ý rt giá tr ca
các chuyên gia PHCN trong nưc và các chuyên gia nưc ngoài v ni dung, hình
thc cun tài liu.
Trong ln đu tiên xut bn, mc dù nhóm biên son đã ht sc c gng nhưng
chc chn vn còn nhiu thiu sót. Mong bn đc gi nhng nhn xét, phn hi
cho chúng tôi v b tài liu này, đ ln tái bn sau, tài liu đưc hoàn chnh hơn.
Mi thông tin xin gi v: Cc Qun lý khám cha bnh, B Y t, 138A Ging Võ,
Ba Đình, Hà Ni.
Trân trng cm ơn.
TM. BAN BIÊN SON
TRƯNG BAN
TS. Nguyễn Thị Xuyên
Thứ trưởng Bộ Y tế
Đào tạo nhân lực phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng 9
1. Đối tượng cần Được tập huấn tại các tuyến
Ngun nhân lc ca chương trình phân b đu  các tuyn. Các đi tưng

tham gia  mi tuyn li có vai trò và nhim v khác nhau. Tuyn Trung
ương, tuyn Tnh và mt s cán b cp Huyn có vai trò qun lý là chính,
trong khi các nhân lc còn li có vai trò thc hin chuyên môn và k thut là
ch yu. Do vy, THV khi thit k chương trình tp hun cho mt nhóm đi
tưng nht đnh nht thit phi quan tâm đn nhim v, vai trò, các hot
đng c th ca h. T đó xây dng mc tiêu và chn ni dung ca khóa
tp hun sao cho phù hp.
Nhng đi tưng cn đưc tp hun ti các tuyn bao gm:
n Ngưi khuyt tt và gia đình: ngưi ln và tr em khuyt tt đu có th tham
gia các hot đng PHCN. Gia đình ca NKT bao gm: cha m, anh ch em,
ông bà hoc chú bác h hàng ca ngưi khuyt tt. Mt s tr khuyt
tt không có cha m hoc ngưi rut tht nhưng có ngưi nuôi dưng, h
cũng đưc coi là ngưi thân ca tr.
n Cng tác viên PHCNDVCĐ: Đó là nhân viên y t thôn, bn. Ngoài ra, cng tác
viên (CTV) có th là cán b Hi Ph n, Hi Cu Chin binh hay đoàn viên
Đoàn Thanh niên, hi viên Hi Nông dân…hoc chính bn thân NKT và gia
đình NKT. H là nhng ngưi tình nguyn, có thi gian và nhit tình tham
gia h tr tr em và ngưi ln khuyt tt.
n Cán b PHCNDVCĐ: Cán b PHCN là nhân viên ca Trm Y t Xã, là bác sĩ
hoc k thut viên PHCN ca Bnh viên Tnh, Huyn. Nhng cán b y t này
đã đưc tp hun cơ bn và nâng cao v PHCN da vào cng đng; h có
kh năng tư vn cho NKT và gia đình h v k thut PHCN… Ngoài ra, cán
b PHCN còn h tr chuyên môn cho CTV như: cùng vi CTV khám và lp
k hoch PHCN cho TKT và NKT; tho lun và giúp CTV và NKT/ gia đình h
vưt qua nhng tr ngi nu có.
– Tp hun viên: THV ca chương trình PHCNDVCĐ là nhng cán b qun
chương i:
tĂng cưỜng nĂng LỰc chO cán BỘ phỤc
hỒi chỨc nĂng DỰA VÀO cỘng ĐỒng
10 Đào tạo nhân lực Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng

lý hoc k thut PHCN ca các tuyn. H là nhng ngưi có kin thc v
qun lý chương trình hoc chuyên môn PHCN, đng thi có k năng v
giao tip, ging dy. Các THV này, đ có th tp hun cho ngưi khác,
h cũng cn đưc tham d các khóa hc cn thit v phương pháp
ging dy và các ni dung ca chương trình PHCNDVCĐ.  mi tuyn
ca chương trình có nhng nhóm THV tương ng.  tuyn trung ương,
có nhóm THV quc gia gm nhng chuyên gia v PHCN và PHCNDVCĐ
ca B Y t, khoa PHCN các bnh vin ln, mi vùng kinh t xã hi cũng
có mt cán b PHCNDVCĐ ct cán cp Tnh tham gia vào nhóm này. Ti
tuyn Tnh, THV có th là thư ký chương trình, cán b qun lý chương
trình làm vic ti S Y t hoc cán b PHCN làm vic ti khoa PHCN Bnh
vin Tnh hoc bnh vin điu dưng và PHCN. Ti tuyn Huyn, THV có
th là cán b làm công tác qun lý chương trình ti Phòng Y t hoc k
thut viên, Y sĩ, Bác sĩ làm PHCN ti Bnh vin Huyn.
n Thư ký hoc nhng ngưi qun lý chương trình: đây là thư ký chương trình
cp xã, Huyn hoc Tnh.
n Đi din các Ban, Ngành liên quan gm giáo viên các trưng mu giáo,
mm non xã, phòng giáo dc Huyn, hoc S giáo dc và các ban ngành
khác  đa phương…
Thm chí ngay c các tp hun viên cũng cn đưc tăng cưng năng lc
tp hun, bi ch có vy h mi có th đ kh năng và t tin đ giúp các
đi tưng khác phát trin năng lc ca mình thông qua các khóa tp
hun c th.
2. phÂn tÍch nhiỆM VỤ cỦA các Đối tượng hỌc ViÊn
Trưc khi xây dng mc tiêu và chương trình đào to cho hc viên, THV cn
suy nghĩ và tìm hiu xem hc viên là ai? Nhim v và công vic c th ca
h trong chương trình là gì? Nơi công tác ca h, cách thc, thi gian h tin
hành PHCNDVCĐ. H s s dng nhng thông tin mà khóa tp hun cung
cp vào nhng công vic và hoàn cnh nào? Sau khi cân nhc nhng thông
tin y, THV hãy chn la nhng mc tiêu quan trng nht cho khóa hc.

Dưi đây là mt s thông tin liên quan đn các đi tưng hc viên theo
tng tuyn và phân cp chc trách, nhim v c th trong chương trình
PHCNDVCĐ.
Đào tạo nhân lực phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng 11
Tuyn Đi tưng tham gia Trách nhim/nhim v
Trung ương Nhóm THV chính, Chuyên gia PHCN,
Lãnh đo
Xây dng chính sách, vit sách v, tài
liu tp hun, thc hin các k thut
PHCN ti các Vin, Bnh vin, đào to
cán b và nghiên cu khoa hc.
Tnh Ban Điu hành, Cán b qun lý
PHCNDVCĐ, thư ký chương trình, THV
và các chuyên gia
Xây dng chính sách, huy đng ngun
lc, tin hành can thip PHCN ti các
trung tâm.
Điu phi và qun lý chung, giám sát
và đánh giá, h tr PHCN ti nhà; chn
đoán, lưng giá và đào to.
Huyn Ban Điu hành, cán b qun lý
PHCNDVCĐ, thư ký chương trình. THV
PHCN và chuyên gia PHCN
Điu phi và qun lý, giám sát và đánh
giá hot đng, h tr PHCN ti nhà;
chn đoán, lưng giá khuyt tt và
đào to; huy đng ngun lc ti đa
phương.
Xã Ban Điu hành, cán b PHCNDVCĐ Qun lý, điu phi và h tr hot
đng ca cng tác viên; báo cáo đnh

kỳ; huy đng và phân b ngun lc;
trin khai PHCN ti nhà; h tr thành
lp t chc Ngưi khuyt tt.
Thôn, Xóm, Bn Cng tác viên PHCNDVCĐ - Phát hin sm NKT/ TKT; chuyn
lên tuyn trên và theo dõi; thu
thp s liu và báo cáo
- Vn đng nâng cao nhn thc;
khuyn khích tư vn cho NKT/ gia
đình hc và cng đng; to mi
liên h vi các ban ngành khác.
Ngưi khuyt tt/ gia đình h Tin hành PHCN ti nhà; thay đi môi
trưng, kin trúc ti nhà cho phù hp;
liên kt vi nhau thành nhóm, hi;
tham gia chương trình vi tư cách là
cng tác viên.
Đi tưng hc viên và nhim v ca h là nhng cơ s chính đ THV cân
nhc trong khi xây dng chương trình tp hun ca mình.
12 Đào tạo nhân lực Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng
3. tập huấn ViÊn tại các tuyến
THV trong chương trình PHCNDVCĐ là cán b PHCN các cp đã đưc đào to
nâng cao v chuyên môn và k năng ging dy. THV thưng là chuyên gia
PHCN tuyn trên ging dy li cho cp thp hơn. Ví d: THV ca Huyn tp
hun cho cp xã. Tuy nhiên có mt s cán b PHCN đưc hc tp nâng cao v
chuyên môn  tuyn trên hoc  Vin, Bnh viên tuyn trên s tr thành THV
đào to cho cán b cùng tuyn.
Thành phần tập huấn viên gồm:
3.1 Tập huấn viên cho tuyến xã:
– Cán b PHCN xã: là cán b chuyên trách PHCN ca xã hoc trm trưng
trm y t xã đưc tp hun v chuyên môn và ging dy. H s dy cho
các cán b PHCN tuyn xã, các cng tác viên PHCN, NKT và gia đình ca

NKT, cha m TKT, các hi viên hi NKT.
– THV ca Huyn: Cán b chuyên trách PHCN ca Trung tâm y t Huyn,
Bác sĩ PHCN và KTV PHCN ca Bnh vin Huyn.
– THV ca Tnh: Cán b Nghip v ph trách PHCN ca S Y t Tnh, Bác
sĩ PHCN và KTV PHCN ca Khoa PHCN Bnh vin Tnh hoc bnh vin
điu dưng PHCN, THV PHCN Quc gia ca Tnh.
3.2. Tập huấn viên cho tuyến Huyện:
– THV ca Huyn: Cán b chuyên trách PHCN ca Trung tâm y t/
phòng Y t Huyn, Bác sĩ PHCN và KTV PHCN ca Bnh vin
Huyn.
– THV ca Tnh: Cán b Nghip v ph trách PHCN ca S Y t Tnh, Bác sĩ
PHCN và KTV PHCN ca Khoa PHCN Bnh vin Tnh.
– THV Quc gia: Bác sĩ PHCN ca Vin, Bnh vin Trung ương và ca
Khoa PHCN Bnh vin Tnh đưc đào to theo chun Quc gia v
PHCNDVCĐ.
– Các chuyên gia: Chuyên gia v Vt lý tr liu, Dng c PHCN hoc Ngôn
ng tr liu, Hot đng tr liu, Tâm lý, công tác xã hi, Giáo dc… Có
th là các thy thuc PHCN ca tuyn trên.
3.3. Tập huấn viên cho tuyến Tỉnh:
– THV ca Tnh đưc tp hun chuyên sâu: Bác sĩ PHCN hoc KTV PHCN
ca Khoa PHCN Bnh vin Tnh đưc c đi hc chuyên sâu hơn v
PHCN ti Vin Bnh vin tuyn Trung ương theo các khóa ngn hn
hoc dài hn.
– Các chuyên gia: Chuyên gia v Vt lý tr liu, Dng c PHCN hoc Ngôn
ng tr liu, Hot đng tr liu, Tâm lý, công tác xã hi, Giáo dc… hoc
Đào tạo nhân lực phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng 13
các nhân viên PHCN tuyn Trung ương đã đưc đào to v PHCN da
vào cng đng.
– THV là chuyên gia quc t: Là chuyên gia quc t thuc các lĩnh vc
PHCN như: PHCN da vào cng đng, Vt lý tr liu, hot đng tr liu,

Giáo dc hoà nhp, Tâm lý, Công tác xã hi, Ngôn ng tr liu, Dng
c PHCN, Phu thut chnh hình…
3. 4. Tập huấn viên cho tuyến Trung ương:
– THV đưc tp hun chuyên sâu: Bác sĩ PHCN hoc KTV PHCN ca
Khoa PHCN Bnh vin, Vin Trung ương đưc đào to chuyên sâu
v PHCN.
– Các chuyên gia: Chuyên gia v Vt lý tr liu, Dng c PHCN hoc Ngôn
ng tr liu, Hot đng tr liu, Tâm lý, công tác xã hi, Giáo dc…
hoc các thy thuc PHCN ca các Vin, Bnh vin Trung ương đưc
đào to v PHCN da vào cng đng.
4. nhiỆM VỤ cỦA tập huấn ViÊn:
Tp hun viên có 4 nhim v ch yu:
4.1. Xác định nội dung tập huấn
– Kho sát nhu cu tp hun
– Xây dng mc tiêu
– La chn ni dung
4.2 Giúp học viên học tập
– Giúp hc viên hc tp ch đng và thích thú
– Cung cp tài liu và vt liu hc tp
– Tư vn cho hc viên v phương pháp, k hoch hc tp
– Thu thp thông tin phn hi
– Giúp hc viên t đánh giá
4.3. Đánh giá kết quả học tập của học viên
– Thu thp thông tin phn hi t phía hc viên đ điu chnh mc tiêu,
ni dung và phương pháp
– Đánh giá năng lc và s chuyên cn ca hc viên
4.4. Giúp học viên phát triển toàn diện
– Giúp hc viên hc toàn din: kin thc, k năng, thái đ
– Giúp hc viên tr thành ngưi mu mc
14 Đào tạo nhân lực Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng

5. KỸ nĂng cơ BẢn cỦA MỘt tập huấn ViÊn phcn
Đ có th thc hin tt vai trò và nhim v trong truyn ti thông tin, kin
thc và k năng ti ngưi hc, THV cn luôn trau di và rèn luyn các t
cht sau:
5.1. Kỹ Năng Lắng Nghe
Có th nói rng tp hun bt đu t lng nghe. Có nghĩa là ai đó không có
kh năng nghe thì không bao gi có th tp hun cho ngưi khác đưc.
Lng nghe tt không đn mt cách t nhiên và d dàng.
Khi nói v k năng quan sát, ta bit rng ngưi ta có th ‘nhìn’ mà không
‘thy’. Tương t như vy, ngưi ta có th ‘nghe’ nhưng không lng nghe, do
vy s không ‘nghe thy’. Tp hun viên cn hc cách lng nghe hay còn gi
là nghe ch đng. Lng nghe không th thc hin cùng lúc vi nhng hot
đng khác, có nghĩa là ngưi lng nghe phi dng nhng suy nghĩ khác và
li l ca mình trong khi nghe. Khi lng nghe tt, tp hun viên s hiu rõ
và chính xác nhng din bin trong lp đ có th đáp ng kp thi và phù
hp vi lp.
Lắng nghe gì trong lớp tập huấn?
Trong mt khoá tp hun, tp hun viên không ch nghe các câu, t đ
hiu nghĩa, nm đưc thông tin. Tp hun viên cn nghe đưc cm xúc, và
đng cơ, mong mun ca hc viên đ có th đáp ng mt cách tt nht
nhu cu ca h. Như vy mt tp hun viên lng nghe tt s nghe toàn b
con ngưi hc viên ch không phi ch lng nghe li nói ca h. Có th chia
lng nghe thành ba mc đ như sau:
n Lng nghe thông tin, ý kin
Đây là mc đ lng nghe thông thưng nht mà tt c mi ngưi đu thc
hin. Lng nghe thông tin/ ý kin là khi chúng ta nghe nhng li (câu t)
ngưi khác nói đ ly thông tin và bit đưc ý kin ca ngưi nói.
Tuy vy, không phi lúc nào chúng ta cũng có th lng nghe tt  mc
đ này. Thông thưng khi nghe ngưi khác nói, chúng ta không ch tp
trung vào nhng gì h nói mà não ca chúng ta đã có th bt đu phân

tích nhng điu nghe đưc bng ngôn ng suy nghĩ ca chính mình. Có
nhng lúc ngưi nói chưa kt thúc, chúng ta đã vi vàng suy đoán hoc
nghĩ nhng điu mình mun nói đ đáp li. Trong nhng trưng hp như
vy, thông tin tip nhn có th không đy đ và có th dn đn quyt đnh
không phù hp.
Đào tạo nhân lực phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng 15
n Lng nghe cm xúc, tình cm
Đây là mc đ lng nghe sâu hơn vào đi sng ni tâm ca ngưi nói. Tình
cm ca ngưi nói có th là tc gin, bi ri, căng thng, ngưng ngùng, chán
nn, vui v, t hào, cm phc, bt mãn, Đ lng nghe đưc tình cm ca
ngưi nói, chúng ta thưng lng nghe âm lưng và cưng đ ging nói, biu
hin nét mt, điu b, , s im lng hơn là lng nghe t ng đưc nói ra. Vì vy,
vic quan sát rt cn đ giúp chúng ta "nghe" tình cm ca ngưi nói.
Cm xúc đôi khi có nhiu ý nghĩa hơn nhng gì đưc nói ra. Ví d, mt
ngưi nông dân nói vi bn rng vic trng th nghim ging lúa ti xã
đưc s ng h nhit tình ca UBND, nhưng li t v bi ri và tránh nhìn
thng vào bn; trong trưng hp này có th bn nên kim tra li thông tin
ngưi đó đã nói.
n Lng nghe đng cơ
Lng nghe đng cơ ca ngưi nói là mc đ khó nht ca ngh thut lng
nghe. Nhiu khi chính ngưi nói cũng chưa nhn thc rõ ràng v đng cơ
ca mình. Lng nghe tt s giúp tp hun viên khám phá ra lý do khin mt
ngưi nói nhng điu đó, làm nhng vic đó. Đng cơ ca ngưi nói là ý
thc tim n sau nhng li nói và hành vi ca h. Đó thưng là nhng điu
chưa đưc nói ra và có th không bao gi đưc thng thn nói ra.
Những việc nên làm và không nên làm khi lắng nghe
Nên:
n Gi yên lng: Bn không th nghe tt nu bn nói chuyn trong khi đang
nghe ngưi khác nói. Hãy chăm chú lng nghe đ nghe thu đưc ý kin,
tình cm, đng có ca ngưi nói.

n Th hin rng bn mun nghe: Ngưi nói s cm thy đưc khích l nu bn
thc s lng nghe nhng gì h đang nói. Bn hãy th hin vi ngưi nói là
bn đang chăm chú lng nghe bng các c ch: gt đu, mm cưi, giao tip
bng mt, nét mt ci m, tươi tn; bng nhng câu nói mang tính khích l:
"th à", "thích nh", "hay tht"
n Tránh s phân tán: Tp hun viên cn tuyt đi không gõ bàn, bm bút bi,
nhìn sang ch khác, thu dn giy t, lau bàn khi lng nghe. Nhng c ch đó
s cho ngưi nói thy rng bn không thc s lng nghe.
n Th hin s đng cm và tôn trng: Bn hãy c đt mình vào đa v/ hoàn cnh
ca ngưi nói và nhìn s vic theo cách nhìn ca ngưi nói. Hãy đ cho ngưi
nói bit rng bn luôn tôn trng nhng gì h đang nói.
n Kiên nhn: Khi ngưi nói đang lúng túng hoc khó din đt ý ca mình, tp
hun viên có th nêu ra mt s câu hi nhm làm rõ hoc giúp ngưi nói
16 Đào tạo nhân lực Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng
tp trung vào nhng điu h đang nói, tránh nói chen vào hoc t ra khó
chu vi ngưi nói.
n Gi bình tĩnh: Nu vì lý do nào đó mà bn cm thy mt tp trung hoc ni
gin thì hãy dành thi gian đ bình tĩnh li trưc khi tip tc lng nghe. Mt
ngưi nghe đang gin d hoc mt tp trung thì khó có th lng nghe và
hiu mt cách thu đáo.
n Đt câu hi: Tp hun viên nên s dng nhng câu hi m khi cn. Nhng câu
hi tt, đúng lúc có th giúp ngưi nói khám phá nhng ý mi, nhìn vn đ
mt cách toàn din. Đt câu hi là cách tt nht đ khuyn khích ngưi nói
phát trin kh năng t gii quyt vn đ ca chính h.
n Đ nhng khong lng: Khi cm thy cn thit, tp hun viên có th to ra
ít phút im lng. Điu đó có th to cho ngưi nói cm thy d dàng nói ra
nhng suy nghĩ, tình cm và đng cơ thc s ca mình. Khong lng này
ngm cho ngưi nói bit mình vn đang lng nghe, ch đi h nói tip.
Không nên
n Lơ đãng vi ngưi nói, coi thưng câu chuyn ca h

n Ct ngang li ngưi nói hoc gic ngưi nói kt thúc nhanh câu chuyn
n Luôn lic nhìn đng h
n Đưa ra li khuyên khi ngưi nói không yêu cu
n Đưa ra nhn xét, cãi li, tranh lun vi ngưi nói trưc khi nghe ht
câu chuyn
n Quy kt, áp đt nhng ý kin ca cá nhân mình vào nhng gì
nghe đưc.
n Nói chen vào khi ngưi nói đang tìm cách din đt
n Nghe đi khái, b qua các chi tit c th, ch nh các ý chính
Những việc nên làm để giúp người khác nghe tốt
n Nói đúng lúc, to s chú ý ca ngưi nghe khi nói
n Nói ngn gn, dùng t ng d hiu, phù hp vi đa phương
n Giao lưu bng mt, biu l tình cm khi nói
n Đt câu hi đ thu hút s chú ý
n Kt hp vi nhng phương tin sn có đ th hin ni dung cn nói
n Chn nhng ni dung ngưi nghe thc s quan tâm
n Không nói quá nhiu ni dung mt lúc
n To mt bu không khí thoi mái, d chu, ci m, môi trưng hc tp
thoi mái
n Kim tra li nhng điu ngưi nghe đã nghe đưc đ điu chnh
(nu cn)
Đào tạo nhân lực phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng 17
5.2. Kỹ Năng Quan Sát
Khi tp hun, tp hun viên cn quan sát đ bit ngưi hc phn ng th
nào vi khoá hc và mi quan h gia h th nào. Da vào nhng thông
tin này, tp hun viên có th quyt đnh khi nào cn phi thay đi, can
thip điu gì trong lp hc đ hc viên hc tt nht. Nhng can thip có
th v ni dung, phương pháp, tc đ tin hành tp hun hoc v nhng
tin trình h tr vic hc như: xây dng tinh thn đoàn kt trong nhóm, xây
dng tính t tin, to không khí yên tâm, thoi mái cho hc viên.

Quan sát gì trong lớp tập huấn?
Mức độ hứng thú của mỗi học viên và cả lớp với mỗi bài học và cả khoá học.
Khi ngưi hc hng thú cao, h thưng có các biu hin sau:
– Ngi nhô v phía trưc, mt nhìn chăm chú, gt gù
– Thưng xuyên phát biu ý kin
– Đng dy rt nhanh đ tìm nhóm sau khi đưc giao bài tp
– Tho lun nhóm sôi ni
– Làm tt c các bài tp
– Đi hc đúng gi, đy đ
– Hi li tp hun viên khi cn thit
Khi ngưi hc kém hng thú, h thưng có các biu hin:
– Ngi da lưng vào gh, mt nhìn lơ đãng
– Ngi "nhp nha nhp nhm"
– Ngi vn lưng, thay đi tư th ngi liên tc
– Ngi ng ht lưng ra phía sau gh, lic nhìn đng h
– Ngi cúi lưng, nhìn vào v ca mình, trong khi ngưi khác đang nói
– Đi hc mun, v sm
– Không làm bài tp hoc làm chiu l
– Ng gt
– Nói chuyn riêng
Khả năng nhận thức, mức độ hiểu bài của mỗi học viên và cả lớp
Khi hc viên có nhn thc tt, hiu bài sâu sc thì thưng có các biu hin:
– Các ý kin phát biu xây dng bài rt hiu qu, đưa ra bài hc rõ ràng
– Áp dng tt vào các bài tp, tình hung c th
– Nét mt rng r, tươi tn
18 Đào tạo nhân lực Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng
Khi hc viên không hiu bài, h thưng có các biu hin sau:
– Ngi im khi đưc giao bài tp
– Loay hoay trên gh rt lâu mà không bt đu làm bài tp
– Quay sang ngưi bên cnh đ nhìn bài ngưi đó thay vì t mình làm

bài tp
– Các ý kin phát biu không trng tâm vào bài, kém hiu qu
Mức độ tham gia của mỗi học viên vào các hoạt động học tập và các hoạt
động khác trong lớp.
Biu hin ca mc đ tham gia cao:
– Thưng xuyên nêu ý kin
– Đưa câu hi cho tp hun viên hoc nhóm
– Gi vai trò tích cc trong các hot đng ca nhóm
Biu hin ca mc đ tham gia thp:
– Im lng kéo dài
– Luôn đng ý làm theo ý kin ngưi khác k c khi không hoàn toàn
hp lý
– Thích làm vic mt mình, không thích ngi cùng nhng ngưi khác
Mối quan hệ tình cảm, tinh thần hỗ trợ và hợp tác giữa các học viên trong lớp.
Khi mi quan h này tt, có th thy các biu hin sau:
– Hc viên thưng nói chuyn, trao đi vi nhau trong các gi ngh
– Hc viên giúp nhau hoàn thành mt bài tp hoc nhim v
– Hc viên gii thích cho nhau nhng ni dung chưa rõ
Mối quan hệ, sự tin tưởng của học viên với tập huấn viên
Mi quan h này th hin qua các du hiu sau:
– Mc đ sn sàng tr li câu hi tp hun viên đưa ra trên lp
– Mc đ sn sàng thc hin nhim v đưc giao
– Mnh dn đưa ra các câu hi có liên quan đn bài hc
Cá tính ca mi hc viên: hc viên thuc nhóm nào trong s dưi đây
– Thích đưc công nhn/ khen
– Thích th hin mình trưc đám đông
– Rt rè, e ngi trưc đám đông
– Thích làm ch huy
– Thích quan sát ngưi khác trưc khi t mình làm
– v.v

Đào tạo nhân lực phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng 19
Môi trưng vt cht ca lp hc:
– Không gian
– Ánh sáng
– Nhit đ
– Ting n
– Cách kê bàn gh
– v.v
Tp hun viên cn có nhng đáp ng kp thi khi quan sát thy nhng biu
hin không có li cho vic hc tp như: hng thú hc thp; hc viên tham
gia không đu, chưa tham gia ht kh năng; mi quan h gia các hc viên
không phát trin tt lên; không hp tác; lp hc quá nóng hay quá lnh;
hc viên ít t tin; hc viên chưa hiu rõ bài tp vv.
Những việc nên làm và không nên làm khi quan sát
Nên:
n Chú ý các biu hin/hành vi ca mi ngưi trong lp tp hun
n Phân loi các biu hin/hành vi ca hc viên đ hiu đúng ý nghĩa tng
hành vi ca hc viên
n Phân tích nhanh ý nghĩa, nguyên nhân ca tng hành vi
n Chn cách ng x và thi đim can thip phù hp
Không nên:
n Vi vàng din gii nhng gì va nhìn thy
n Áp đt nhng suy din ca mình
n Can thip khi chưa đ thông tin, chưa rõ nguyên nhân ca hành vi/
hin tưng
Xử lý tình huống quan sát được trong tập huấn
Khi quan sát thy nhng biu hin không mong mun trong lp hc, tp
hun viên có th s dng nhiu cách khác nhau đ điu chnh. Điu quan
trng là cn kt hp k năng quan sát vi nhng k năng khác như lng nghe
và đt câu hi đ có th suy đoán nguyên nhân mt cách chính xác nht có

th, t đó đưa ra bin pháp can thip phù hp vi mi trưng hp.
Các biện pháp can thiệp thường được sử dụng:
n Điu chnh tc đ (nói, làm) nhanh hơn hay chm li phù hp vi tc đ
chung ca hc viên; thêm, bt thi gian làm bài tp ca hc viên; thêm,
bt khi lưng công vic, bài tp cho hc viên.
20 Đào tạo nhân lực Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng
n
Điu chnh ni dung: xác đnh nhanh điu hc viên mun hc và điu
chnh chương trình tp hun theo đó; có th là ch chuyn nhanh sang
phn tip theo ca bài hc, khoá hc; có th thêm hoc bt ni dung so
vi d đnh ban đu; hoc có th chuyn trng tâm ca mt bài hc
n Điu chnh phương pháp tp hun đ ai cũng có cơ hi tham gia; đ phù
hp vi cách hc, kh năng nhn thc ca nhóm hc viên; đ phát huy
th mnh ca nhóm hc viên; đ to ra nhng phát trin mi trong hc
viên; đ khuy đng không khí lp hc, hay đ thay đi hng thú ca hc
viên
n Làm rõ bài tp, tr li băn khoăn: đ ngh hc viên nêu nhng băn khoăn/
câu hi ca mình và giúp h hiu rõ hơn, ht băn khoăn; tp hun viên
nhc li bài tp hoc khuyn khích hc viên v nhóm và đn tn nơi gii
thích thêm v bài tp.
n Ci thin các mi quan h: thc hin hot đng xây dng nhóm (cho nhau
nhng phn hi tích cc, thương lưng v nhng vic mun bn mình
làm thêm/ bt/ gi nguyên, tng nhng món quà tinh thn/ biu tưng;
khen công khai nhng hành vi xây dng nhóm, t chc các hot đng
cho nhóm).
n Tăng tính t tin: to cơ hi đ hc viên chưa t tin đưc phát biu trưc
lp; khen nhng thành công ban đu ca h; giao nhim v (làm nhóm
trưng) cho h; t rõ hng thú ca mình vi nhng vic ngưi chưa t tin
đang c gng thc hin.
n Giúp gii to nhng c ch khác: đôi khi hc viên b c ch do ý kin ca

tp hun viên hay ca hc viên khác, hoc do môi trưng hc tp. Tp
hun viên cn có nhng bin pháp phù hp như: tha nhn, th thách, an
i, đ ngh hc viên kiên nhn thêm, xoa du, đưa ra gii pháp đ gii to
c ch.
5.3. Kỹ năng đặt câu hỏi
Trong mt bài tp hun s dng phương pháp có s tham gia, có đn 80%
thông tin tp hun viên đưa ra là  dng câu hi. Mc đ tham gia ca hc
viên, cũng như hiu qu hc tp thông qua s tham gia đó ph thuc rt
nhiu vào kh năng chn/thit k câu hi ca tp hun viên.
Nhng câu hi tt không ch giúp hc viên phân tích vn đ trong phm vi
các bài tp đưa ra trong lp hc mà còn giúp h hình dung vn đ mt cách
c th trong thc t công vic và cuc sng. Như vy tp hun viên bit hi
s giúp hc viên nhìn nhn vn đ sâu hơn, toàn din hơn và ch đng hơn
vì tp hun viên ‘hi’ mà không đưa sn ra câu tr li.
n
Đào tạo nhân lực phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng 21
Ngay c khi dùng phương pháp thuyt trình, tp hun viên vn cn ‘hi’ đ
hc viên có th đóng góp vào kin thc trong phn thuyt trình, và quan
trng hơn là đ h phân tích nhng kin thc mà tp hun viên đưa ra
trong thuyt trình đ tìm tòi kh năng ng dng nhng kin thc đó vào
thc t. Nu không bit hi, tp hun viên s ‘nói’ nhiu, và d có nguy cơ
làm hc viên tip thu th đng, và ‘bun ng’.
Mục đích đặt câu hỏi trong tập huấn
Trong một lớp tập huấn, câu hỏi được sử dụng để:
n Hưng dn hc viên phân tích mt vn đ.
n Giúp/gi m đ hc viên nhìn thy thêm các hưng phân tích mt vn đ.
n Hưng dn hc viên rút ra bài hc.
n H tr hc viên liên h gia bài hc và thc tin.
n Thách thc các quan đim, kin thc hin ti.
n Khuyn khích các hc viên tìm hiu mt ni dung.

n Mi các hc viên chia s kinh nghim ca h.
n Giúp các hc viên xem li, ôn li bài hc.
n Tìm hiu, đánh giá xem các hc viên hiu như th nào v bài hc.
n Thu hút s chú ý ca hc viên.
n To s vn đng, năng đng suy nghĩ ca hc viên.
Câu hỏi mở và câu hỏi đóng:
M: Các câu hi m thưng đòi hi tính kích thích, th thách và
thưng đưc bt đu bng các t hi như : “Cái gì? Ti sao? Khi nào?
Như th nào? đâu? Do đâu?  mc nào?
Ví d: Bn s s dng phương pháp này như th nào trong công vic
ca bn?
Anh d đnh s làm gì đ trin khai chương trình phc hi chc năng
da vào cng đng ti đa phương mình?
Đóng: Câu hi đóng: Các câu hi đóng thưng gii hn – ch yêu
cu tr li “có” hoc “không” hoc tr li rt ngn.
Ví d: Chúng ta có nên đưa tr khuyt tt vào hc chung vi tr bình
thưng không?
So vi câu hi m, các câu hi đóng cho câu tr li nhanh nhưng không
cung cp nhiu thông tin như câu hi m. Câu hi đóng đưc s dng khi
ngưi tr li cn đưa ra quyt đnh ca mình. Câu hi m đưc s dng khi
cn trao đi thông tin gia nhng ngưi tr li.
n
22 Đào tạo nhân lực Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng
Trong tp hun, câu hi m đưc và nên đưc dùng nhiu hơn câu hi
đóng vì điu quan trng trong tp hun là mi ngưi đưc nêu ý kin ca
mình, và đưc nghe ý kin ca ngưi khác, t đó kin thc cho c nhóm
đưc làm giàu thêm.
Trong mt s trưng hp, câu hi đóng giúp đưa ra ý kin đánh giá bng
cm nhn, sau đó câu hi m giúp gii thích ý kin đánh giá bng lý l. Bn
s thy ‘thích’ mt vt gì đó, hay ai đó, hoc mt cách làm nào đó trưc khi

hiu ti sao mình thích, đó là vì ‘cm xúc’ thưng đi trưc ‘suy nghĩ logic’.
Trong trưng hp này, câu hi đóng s khám phá ‘cm xúc’ ca bn trưc và
câu hi m tip sau s giúp gii thích bng lý l nhng cm nhn ca bn.
Bn có thích phương pháp này không? Ti sao thích/ không thích?
Bn có mun tham gia chương trình phc hi chc năng da vào cng đng
không? Ti sao?
Tp hun viên nên tránh s dng câu hi dn dt. Mt câu hi dn dt là
mt câu hi đã ‘cho’ sn câu tr li theo ý mun ca ngưi hi.
Ví d: Các bn có thy rng hc viên ca lp hc đã tr nên gn gũi nhau hơn
sau hot đng va ri?

Nhận biết câu hỏi tốt
Câu hỏi tốt là câu hỏi ngắn gọn, rõ ý hỏi, giúp học viên định hướng suy nghĩ và
suy nghĩ hiệu quả.
– Câu hi tt là câu có mc đích hi rõ ràng hay ý hi rõ ràng. Khi đt câu
hi, bn cn phi bit rõ là mình mun ngưi đưc hi nghĩ v điu
gì hoc bn đang tìm kim nhng thông tin gì. Khi mc đích hi rõ
ràng thì mi chn đưc t hi đúng. ý hi s không rõ ràng nu câu
hi ‘m’ quá, chung chung quá. Ví d: Do này tình hình anh th nào?
Các anh ch nghĩ th nào v bài hc ngày hôm nay? Nhng câu hi trên
cn nêu rõ hơn ‘tình hình’ gì ví d: sc kho hay kinh t; hay ‘điu gì’
v bài hc, ví d: ni dung hay phương pháp. ý hi s không rõ ràng nu
bn dùng t hi không phù hp.
Ví d: Cng đng có suy nghĩ th nào v vn đ ngưi khuyt tt? Câu
tr li có th rt chung chung là suy nghĩ chưa tt hoc có th c
th hơn như không quan tâm ti nhu cu và quyn ca ngưi ca
khuyt tt
Đào tạo nhân lực phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng 23
– Câu hi tt là câu hi ngn gn. Tránh nhng câu hi dài vi quá nhiu
gii thích như: Khi xây dng chương trình ca mt khóa hc có rt nhiu

yu t cn phi cân nhc. Cn phi xác đnh nhu cu và mc đích tp
hun. Cn phi la chn mt đa đim t chc lp hc thích hp. Cn
phi thit k nhng bài hc cho tng cá nhân. Và còn có rt nhiu yu t
khác như đánh giá khóa hc mà tôi thm chí chưa nhc đn. Theo kinh
nghim ca các bn, khía cnh khó khăn nht trong vic lp k hoch
cho mt chương trình tp hun là gì?
L ra bn ch cn hi: Việc gì là khó nhất trong quá trình lập kế hoạch một khoá
tập huấn?
– Câu hi tt ch có mt ý hi. Tránh đưa ra nhiu ý hi cùng mt lúc
khin hc viên không bit bt đu tr li t đâu. Ví d: Gia đình
ngưi khuyt tt đóng vai trò gì trong các chương trình phc hi
chc năng, h cn bit nhng ni dung gì mi có th ch đng
tham gia vào chương trình này?
– Câu hi tt dùng t ng phù hp vi vn t và trình đ, kinh nghim
ca ngưi nghe.
– Câu hi tt phù hp vi ch đ đang đưc đ cp. Nu bài hc ca
bn đang tho lun v các dch v xã hi đi vi ngưi khuyt tt mà
bn li hi “Bn nghĩ gì v các văn bn pháp lut liên quan đn ngưi
khuyt tt ?”, bn s khin bài hc chuyn sang mt ch đ khác.
Các cấp độ câu hỏi trong tập huấn
1. Câu hỏi nhớ lại
Ví d: Cháu Nam bt đu đn trưng t năm nào?
Các bác đang làm gì đ h tr ngưi khuyt tt ti cng đng?
Câu hi dng này giúp ngưi đưc hi miêu t tình tit, li nói, hành
đng, din bin ca các s vt, hin tưng đã hoc đang xy ra.
2. Câu hỏi phân tích, đánh giá
Ví d: Theo các anh/ch, yu t nào dn đn thành công ca chương
trình phc hi chc năng da vào cng đng?
Th nào là mt môi trưng thân thin đi vi ngưi khuyt tt?
So vi giáo dc chuyên bit, giáo dc hòa nhp có nhng ưu đim gì?

Các bác hài lòng vi nhng công vic gì mà mình đ h tr phc hi chc
năng cho ngưi khuyt tt?
24 Đào tạo nhân lực Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng
Vì sao các bác li có suy nghĩ như vy?
Câu hi dng này giúp ngưi đưc hi so sánh; gii thích; t chc
thông tin, sp xp các bưc trong mt tin trình; phân tích tìm ra
đim tt và chưa tt, hp lý và chưa hp lý; đánh giá s vt, hin
tưng; đưa ra quyt đnh, quan đim ca mình v mt vn đ.
3. Câu hỏi ứng dụng
Ví d: Nu sp ti chúng tôi thc hin chương trình phc hi chc năng
da vào cng đng, anh/ch s khuyên chúng tôi điu gì?
Anh/ch có th áp dng k năng giao tip vào nhng trưng hp nào
trong công vic tư vn ca anh ch?
Đ b trí thun tin cho vic sinh hot ca cháu Nam, anh ch d đnh
s thay đi gì trong ngôi nhà ca mình?
Nhm h tr tt hơn na chương trình phc hi chc năng da vào
cng đng các bác cn làm thêm nhng hot đng nào?
Ba cp đ câu hi th hin yêu cu mc đ tư duy khác nhau c phía ngưi
hi và ngưi tr li. Câu hi nhc li là d hi và d tr li nht; câu hi ng
dng là khó tìm câu hi và cũng khó tr li nht.
Trong tp hun, ta cn c ba cp câu hi trong mi bài hc. Đ phù hp vi
tâm lý và tin trình tư duy ca hc viên, tp hun viên thưng hi các câu
hi nhc li trưc, sau đn câu hi phân tích đánh giá, và cui cùng là các
câu hi ng dng. Toàn b các câu hi s dng trong mt bài hc  c ba
cp đ đưc gi là h thng câu hi. Khi thit k mt bài hc, vic thit k
h thng câu hi là phn rt quan trng và thú v vi tp hun viên. Đây
cũng là phn th thách nht vì tp hun viên va phi đm bo tính h
thng trong các câu hi đưa ra, mi câu hi phi đm bo các tiêu chun
ca mt câu hi tt, và mt điu không th quên là: câu hi m mi làm
giàu thêm kin thc cho c nhóm.

Những việc nên làm để việc hỏi có kết quả tốt
Chuẩn bị câu hỏi:
n S dng ngôn ng đơn gin
n Vit toàn b câu hi ra giy
n T hi mình trưc đ sa câu hi (nu cn)
Sắp xếp trình tự câu hỏi
Nên bt đu bng các câu hi đóng hoc c th, d tr li. Sau đó mi tip
Đào tạo nhân lực phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng 25
tc bng các câu hi m, câu hi rng hơn. Đ phù hp vi tâm lý và tin
trình tư duy ca hc viên, tp hun viên thưng hi các câu hi nhc li
trưc, tip đn là câu hi phân tích, x lý, cui cùng là câu hi áp dng.
Xử lý các câu trả lời
Sau khi tp hun viên đt câu hi, điu quan trng nht cn làm là lng
nghe câu tr li ca hc viên và có hành vi đáp tr phù hp:
n Tr li đúng: Khen ngi, tha nhn ngưi tr li đã đúng
n Tr li đúng mt phn: Đu tiên khng đnh phn tr li đúng, ri đ ngh
nhng ngưi khác b sung/ ci tin/ hoàn thin nhng phn chưa đúng
n Tr li sai: Đu tiên ghi nhn s đóng góp ca ngưi đó, sau đó đ ngh
nhng ngưi khác tr li. Nu cn làm rõ thêm, thông báo vi hc viên bn
s quay tr li vi câu tr li đó sau. Cn chú ý "Sa câu tr li ch không
phi sa ngưi tr li, tránh không phê bình ngưi tr li"
n Không tr li: Trưc ht bn cn gi bình tĩnh, không làm căng thng. Sau
đó có th có nhng cách:
– Hi mt ngưi khác - đt li câu hi dưi dng khác hoc bng nhng
t ng khác.
– Dùng phương tin h tr tp hun đ làm rõ câu hi ri hi li
– Làm rõ li khái nim đó hoc yêu cu mi ngưi tìm kim câu tr li
trong các tài liu tham kho.
5.4. Kỹ năng Giao nhiệm vụ
Giao nhim v là mt k năng tp hun đưc s dng rt nhiu trong tt c

các bài hc s dng các phương pháp tp hun tích cc vi s tham gia ca
hc viên. Giao nhim v tt s giúp tp hun viên thc hin tt tin trình
công vic; tit kim thi gian và đánh giá mc đ hoàn thành nhim v ca
tng cá nhân/tng nhóm mt cách có căn c. Đi vi hc viên, khi nhn
đưc li giao nhim v tt, h xác đnh rõ nhng vic cn làm, yêu cu ca
công vic và d dàng hơn khi thc hin nhim v đưc giao và cũng tit
kim đưc thi gian thc hin công vic ca h.
Cấu trúc lời giao nhiệm vụ
Mt li giao nhim v tt cn làm rõ nhng ý sau:

Mục tiêu của công việc
Hc viên cn bit ti sao h phi thc hin nhim v, h s có li gì khi thc
hin tt nhim v đó. Li gii thích rt cn thit nhưng phi ht sc ngn
gn. Tt nht li gii thích ch nên là mt câu.