(Tiểu luận) tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong quá trình xâydựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở việtnam hiện nay

Trường Đại học Kinh tế quốc dân

BÀI TIỂU LUẬN
TRIẾT HỌC
Tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong quá trình xây
dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam hiện nay
Giảng viên: Nguyễn Văn Thuân

Họ và tên: Nguyễn Hoàng Nam
Mã học viên: CH320403
Lớp học phần: NLML2208

HÀ NỘI – 2023

1


MỤC LỤC
I. MỞ ĐẦU:................................................................................................................................ 3
1. Lý do lựa chọn đề tài:.................................................................................................. 3
2. Tầm quan trọng của đề tài:......................................................................................4
3. Phương pháp nghiên cứu:........................................................................................4
II.

NỘI DUNG:........................................................................................................................ 5

Chương 1: Lý luận chung về điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan.....5
1.1

Khái niệm khách quan và chủ quan:...................................................................5

1.2

Mối quan hệ biện chứng giữa khách quan và chủ quan:.............................7

Chương 2: CÁC ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ NHÂN TỐ CHỦ QUAN
TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN
NAY................................................................................................................................................. 9
2.1 Điều kiện khách quan:.................................................................................................. 9
2.2 Nhân tố chủ quan:........................................................................................................ 11
Chương 3: GIẢI PHÁP TẬN DỤNG ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ
NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT
TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY.................................................................................13
3.1 Tầm quan trọng trong vai trò lãnh đạo của Đảng trong phát triển kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa:....................................................................13
3.2 Nhà nước nâng tầm phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa mang lại tiềm năng và hiệu quả quản lý:........................................................13
3.3 Năng lực làm chủ của nhân dân trong quá trình phát triển nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa:...........................................................................14
III. KẾT LUẬN:.................................................................................................................. 15
TÀI LIỆU THAM KHẢO:...................................................................................................... 16

2


I.

MỞ ĐẦU:

1. Lý do lựa chọn đề tài:
Tập trung vào tính quan trọng và cấp thiết của đề tài về việc chuyển đổi từ một
nền kinh tế kế hoạch tập trung sang mơ hình thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa từ những năm 1986 là một sản phẩm của thời kỳ Đổi Mới mang lại sự
thay đổi và phát triển lớn đối với nền kinh tế của đất nước Việt Nam. Đề tài này
vẫn ln mang tính quan trọng trong lịch sử và ngày nay, vì chủ đề liên quan và
ảnh hưởng trực tiếp đến định hướng lâu dài và sự phát triển nền kinh tế định
hướng của quốc gia mà Việt Nam đã và đang hướng tới.
Trong bối cảnh thế giới đang chuyển đổi nhanh chóng, nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa đã trở thành một phần quan trọng của sự phát triển
kinh tế và xã hội tại Việt Nam. Do vậy, Việt Nam với sự thích nghi nhanh chóng
kết hợp giữa yếu tố thị trường và mục tiêu xã hội chủ nghĩa đã đặt ra vô vàn
thách thức và cơ hội mới. Việc tập trung nghiên cứu về sự ảnh hưởng và tác
động của 2 điều kiện trong quá trình này sẽ giúp hiểu rõ hơn về cách kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam cũng như có thể mang lại kiến
thức quý báu cho các quốc gia và nền kinh tế khác đang tham gia vào quá trình
chuyển đổi tương tự. Đề tài chú trọng đến việc nghiên cứu về sự phát triển và
vận hành cũng như là cách nó có thể ảnh hưởng đến tương lai nền kinh tế và xã
hội của đất nước Việt Nam cũng như cung cấp cơ hội để áp dụng triết học Marx
Lenin vào cơng cuộc phân tích vấn đề thực tế và phức tạp. Cho phép người đọc
nghiên cứu các khía cạnh triết học của chủ đề này, giúp phát triển kỹ năng phân
tích và suy luận.
Tóm lại, việc nghiên cứu về đề tài này khơng chỉ có ý nghĩa lịch sử và văn hóa
mà cịn cung cấp cái nhìn sâu sắc về mơ hình kinh tế đang thay đổi và ảnh
hưởng trực tiếp đời đời sống hàng ngày của người dân và việc áp dụng nền kinh
tế định hướng xã hội chủ nghĩa cũng đã chứng minh được quá trình phát triển
đất nước, nền kinh tế Việt Nam sau hơn 30 năm đang trên đà phát triển vượt bậc,
cơ cấu đang trải qua quá trình chuyển đổi hướng tới cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa, đẩy mạnh sự kết nối giữa sản xuất và thị trường, tận dụng ngày càng tốt

hơn tiềm năng của các thành phần kinh tế, hình thành dần các thể chế, và duy trì
sự ổn định trong kinh tế vĩ mô cơ bản; đồng thời, chất lượng cuộc sống về cả vật
chất và tinh thần của nhân dân đang được cải thiện.

3


2. Tầm quan trọng của đề tài:
Nhằm mục đích hiểu rõ về mơ hình thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, một
mơ hình mà Việt Nam đang theo đuổi, mang lại tri thức bao quát về cơ cấu và
nguyên tắc hoạt động của mơ hình này là quan trọng để đảm bảo phát triển kinh
tế và xã hội đúng hướng. Góp phần xác định thách thức và cơ hội, đề tài giúp
phân tích và xác định các thách thức và cơ hội mà Việt Nam đang đối mặt trong
quá trình xây dựng và phát triển mơ hình kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa. Điều này có thể giúp chính phủ và các bên liên quan đưa ra các chiến
lược và biện pháp hiệu quả để đối phó với những thách thức và tang cường khả
năng tận dụng cơ hội trong mọi giai đoạn phát triển.
Đem lại khả năng quyết định chính trị và chính sách trong việc tìm hiểu về tác
động của nhân tố khách quan và chủ quan trong quá trình phát triển kinh tế có
thể giúp định hình quyết định chính trị và chính sách phù hợp. Các quyết định
này có thể bao gồm việc xây dựng cơ cấu quản lý, đầu tư vào giáo dục và đào
tạo, và thiết lập môi trường kinh doanh thuận lợi.
Thúc đẩy sự học hỏi và cải tiến trong quá trình nghiên cứu về tác động của điều
kiện khách quan và nhân tố chủ quan có thể cung cấp cơ sở thông tin cho các
nghiên cứu và thảo luận tiếp theo. Sự học hỏi liên tục và việc cải tiến dựa trên
kinh nghiệm là quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững.
Góp phần vào sự phát triển toàn cầu khi Việt Nam là một phần của thành viên
của hội đồng quốc tế, việc xây dựng mô hình kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam có thể cung cấp kinh nghiệm cũng như học hỏi từ thị
trường quốc tế phát triển hơn và đặc biệt cũng đang theo đuổi mơ hình tương tự.

Do vậy, đề tài này không chỉ quan trọng cho Việt Nam mà cịn có tầm quan
trọng vĩ mơ đối với việc hiểu và thúc đẩy sự phát triển kinh tế và xã hội trong
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trên toàn thế giới.

3. Phương pháp nghiên cứu:
Triết học Marx - Lenin đã được ứng dụng trong phương pháp nghiên cứu của đề
tài này, bằng cách sử dụng các phương pháp phân tích và nghiên cứu để tiến sâu
vào việc khám phá cấu trúc giai cấp, vai trò của nhà nước và ảnh hưởng của tư
duy chính trị. Điều này thể hiện qua việc sử dụng các kỹ thuật như phân tích,
khảo sát và tổng hợp để làm rõ và cụ thể hóa các khía cạnh này.

4


II.

NỘI DUNG:

Chương 1: Lý luận chung về điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan
1.1 Khái niệm khách quan và chủ quan:
- Khái niệm khách quan liên quan đến những yếu tố và điều kiện tồn tại
riêng biệt với ý thức và nhận thức của con người. Có thể đề cập tới các
sự kiện, hiện tượng, dữ liệu thống kê, và điều kiện vật lý tồn tại bên
ngoài ý thức của mỗi người. Khái niệm khách quan chú trọng vào sự
khác biệt và tính đo đạc, có thể được đo lường, quan sát, và phân tích
bằng các phương pháp khoa học và quan sát khách quan. Do đó, khách
quan là thuật ngữ mô tả tất cả các yếu tố tồn tại độc lập với chủ thể,
nhưng có ảnh hưởng và tác động lên quá trình nhận thức của chủ thể.
Về yếu tố khách quan, có thể kể đến một số điểm sau:
- Phân định công việc trong xã hội là yếu tố cơ bản của hệ thống sản

xuất hàng hóa và vẫn đang tiếp tục phát triển mạnh mẽ ở Việt Nam
hiện nay. Sự phân bổ công việc đã phát triển theo cả chiều rộng và
chiều sâu. Cụ thể, ngành công nghiệp tại Việt Nam đang trải qua sự đa
dạng hóa, chun mơn hóa sâu hơn. Tác động của việc phân chia công
việc làm cho nền kinh tế đã có sự đột phá đáng kể. Điều này đã góp
phần chấm dứt tính tự cung tự cấp truyền thống của kinh tế tự nhiên và
đẩy mạnh sự phát triển của kinh tế hàng hóa. Nó là cơ sở và động lực
quan trọng cho việc nâng cao năng suất lao động xã hội, mang lại
nhiều sản phẩm dư thặng hơn để trao đổi và thương mại. Như vậy, việc
trao đổi và thương mại hàng hóa trên thị trường đang ngày càng phát
triển và mở rộng hơn.
- Sự tách biệt tương đối về mặt kinh tế: Điều này xuất phát từ sự tồn tại
của nhiều loại hình sở hữu khác nhau (sở hữu công đồng, sở hữu tập
thể, sở hữu tư nhân và sở hữu kết hợp). Do đó, có nhiều tổ chức kinh tế
độc lập với lợi ích riêng, dẫn đến việc quan hệ kinh tế giữa họ chỉ có
thể được thực hiện thơng qua trao đổi hàng hóa và sử dụng tiền tệ.
- Cả kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể, mặc dù đều tuân theo chế độ sở
hữu công về tài sản sản xuất, nhưng các tổ chức kinh tế vẫn có sự đặc
thù riêng, được ủy quyền quyền tự quản lý sản xuất và kinh doanh
5


cùng với lợi ích cá nhân. Ngồi ra, các tổ chức kinh tế cũng khác nhau
về khả năng kỹ thuật và công nghệ, cũng như khả năng quản lý, dẫn
đến sự biến đổi về chi phí sản xuất và hiệu quả. Điều này làm cho quan
hệ kinh tế giữa họ phải dựa trên việc giao dịch hàng hóa và sử dụng
tiền tệ.

- Sự phát triển của khoa học - công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin
và truyền thông, đã tạo ra những thay đổi lớn trong cách thức sản xuất,

kinh doanh, quản lý và tiêu dùng hàng hóa. Công nghệ thông tin và
truyền thông đã làm cho thị trường ngày càng mở rộng, liên kết, tồn
cầu hóa, tăng cường sự cạnh tranh và đổi mới.
- Chủ quan, ngược lại là khái niệm chủ quan liên quan đến cách mà con
người hiểu, đánh giá, và tạo ra ý nghĩa từ thông tin khách quan. Điều
này bao gồm suy nghĩ, cảm xúc, giá trị, quan điểm, và ý thức cá nhân
của mỗi người. Khái niệm chủ quan chú trọng vào sự cá nhân hóa và
đa dạng của trải nghiệm con người, không thể đo lường hoặc định
lượng một cách dễ dàng.
Về yếu tố chủ quan, có thể kể đến một số điểm sau:

- Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam được cho là nhân tố quyết
định thành công chủ yếu trong quá trình xây dựng và phát triển nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đảng đã có những
nhận thức sáng suốt và kịp thời về tính tất yếu khách quan của kinh tế
thị trường trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, và đã đưa ra
những chủ trương, chỉ đạo, giám sát việc thực hiện cơ chế thị trường
theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đảng đã khẳng định mục tiêu chung
của chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh”
- Sự quản lý của Nhà nước là yếu tố không thể thiếu trong việc phát
triển kinh tế thị trường. Nhà nước phải có vai trò điều tiết, điều chỉnh,
can thiệp vào hoạt động của thị trường bằng các biện pháp pháp lý,
chính sách, chiến lược, quy hoạch; bảo vệ lợi ích quốc gia và nhân
dân; duy trì sự ổn định vĩ mơ; xây dựng các thể chế kinh tế - xã hội;
6


Document continues below
Discover more

from:
Philosophy
of
marxism and…
LLNL 1105
Đại học Kinh tế…
7 documents

Go to course


Đề cương Triết học
Philosophy
100% (1)
of marxis…
khuyến khích sự phát triển của các thành phần kinh
tế; giải quyết các
26

vấn đề xã hội phát sinh từ kinh tế thị trường.
- Sự tích cực, chủ động, sáng tạo của nhân dân laoLLNL1107
động là yếuCNXH
tố chủ khoa
quan then chốt trong việc phát triển kinh tế thị trường.
Nhân
dân
lao
học 02 Chi tiết
động là chủ thể của sản xuất và tiêu dùng hàng
11 hóa; là người góp vốn,

Philosophy of
lao động và thu nhập.
None
marxism an…
1.2 Mối quan hệ biện chứng giữa khách quan và chủ quan:
Trong thực tế mỗi chủ thể luôn tồn tại sự thống nhất cho
nênMicrosoft
biện chứng Word
New
giữa 2 điều kiện là không thể tách rời trong mọi hoạt động của mỗi chủ thể.
Document
Vì vậy mối quan hệ biện chứng giữa khách quan và
6 chủ quan được thể hiện
như sau:
Philosophy of
None
marxism an…
- Chủ quan được định hình và quyết định theo cơ sở, tiền đề của nhân tố
khách quan. Chủ quan được hình thành và xác định dựa trên cơ sở và
tiền đề của nhân tố khách quan. Quy luật khách Triết
quan tồn
tại buổi
riêng biệt
học
2
mà không dựa vào ý thức của chủ thể. Vì vậy, việc một chủ thể nào đó
Philosophy
of
muốn áp đặt ý thức cá nhân lên các khía cạnh khách
quan là khơng

thể.
None
2
marxism
an…
Cho nên, mọi hành động và hành vi của mỗi cá nhân đều bắt nguồn và
phát triển dựa trên các yếu tố về hiện thực tồn tại tự nhiên và xã hội
một cách ngẫu nhiên và sẵn có. Chính thơng qua việc trải nghiệm và
tiếp xúc với các khía cạnh của thực tại, qua quá Btaplontriet
trình tư duy, suy -nghĩ,
trạng thái tinh thần, ý chí và hành vi ứng xử được hình thành.
9

khvhvvm

- Trong quá trình tiếp xúc và nhận thức về các khía
cạnh của thực
Philosophy
of tại,
None
con người có khả năng ảnh hưởng và tự điều chỉnh
chúng.an…
Tuy nhiên,
marxism
điều này đòi hỏi một số điều kiện cụ thể như mơi trường, thời gian,
trình độ kiến thức, năng lực, và tâm thế. Môi trường và điều kiện sống
của con người được tạo ra bởi các yếu tố về hiệnGiáo
thực tồn
tại. triết
Tuy học

trình
nhiên, từ việc nhận thức về các quy luật của hiện thực tồn tại, con
Philosophy
người phát triển kỹ năng và thói quen để phản ứng
thích hợp of
với hồnNone
155
marxism
an…
cảnh và quy luật này, để đáp ứng nhu cầu và mong
muốn cá
nhân. Hơn
nữa, qua các trải nghiệm và q trình tự hồn thiện, con người có khả
năng tự quyết định và tạo dựng cuộc sống của mình.

7


- Tuy nhiên, luôn cần ưu tiên chủ thể trong mọi hoạt động, vì chủ thể là
nguồn gốc cho sự phát triển của các yếu tố khác như tri thức, cảm xúc,
ý chí và mong muốn của chủ thể. Những điều kiện khách quan, trong
khi đó, sẽ ảnh hưởng gián tiếp đến hoàn cảnh và hành vi của con
người. Đồng thời, con người cũng sẽ tự nhận thức được sự biến đổi và
thay đổi của các quy luật khách quan. Vì vậy, khách quan đóng góp
vào nội dung và tạo ra sự đa dạng và sự biến đổi trong khía cạnh chủ
quan.
- Bởi hai điều kiện này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nên mọi hoạt
động của chủ thể đều phải dựa trên cả quy luật của khách quan và chủ
quan. Trong trường hợp hướng dẫn hoạt động chưa rõ ràng và điều
kiện chưa đủ hoàn thiện, cùng với điều kiện khách quan khơng cho

phép, thì q trình giải quyết các nhiệm vụ đã đề ra mà chủ thể không
tuân theo quy luật sẽ dẫn đến sai lầm và thất bại.
- Hơn nữa, chủ quan không bị động, chờ đợi vào các yếu tố mà bản thân
đóng vai trò mang giá trị to lớn trong việc biến đổi và cải tạo khách
quan. Thông quan hoạt động thực tiễn để xử lý mối quan hệ giữa con
người với thế giới khách quan. Con người là thực thể luôn vận động
mang tính thích nghi cao do vậy đóng vai trị lớn trong việc cải tạo và
đóng góp cho xã hội và là nhân tố chính quyết định đời sống của chính
bản thân mình. Thơng quan thực tiễn con người sẽ nhận thức được
khách quan và từ đó sẽ thích nghi để đề ra những biện pháp, đường lối
trong việc tác động đến môi trường khách quan. Một mặt sau khi đã
hiểu hơn về bản chất và nguồn gốc của mọi yếu tố khách quan, mặt
khác làm cho khách quan bộc lộ ra quy luật vận hành để con người có
thể thích nghi và nhận thức.
- Chủ quan khơng chỉ thể hiện ở việc biến đổi các tiềm năng khách quan
hiện có thành hiện thực, mà cịn đưa các 'tiềm năng có thể' thành 'hiện
thực'. Trong thực tế, việc biến đổi các 'tiềm năng có thể' này phụ thuộc
vào vai trị của yếu tố chủ quan. Có thể nói rằng quá trình biến đổi các
điều kiện khách quan thành hiện thực phụ thuộc vào phẩm chất và khả
năng của yếu tố chủ quan. Vì có mối quan hệ chặt chẽ như đã đề cập,
khách quan có thể phát triển theo nhiều tiềm năng khác nhau, trong khi
chủ quan có thể lựa chọn các điều kiện phù hợp để thúc đẩy sự phát
triển.
8


- Chủ quan cũng thể hiện sự tích cực, năng động và sáng tạo. Vì vậy,
trong quá trình hoạt động, yếu tố chủ quan khơng nên bị bó buộc hoặc
phụ thuộc vào sự biến đổi của các yếu tố khách quan mà thay vào đó
nên tự quyết định và tham gia tích cực. Con người có khả năng tác

động và điều chỉnh cách các yếu tố khách quan ảnh hưởng để phù hợp
với hoạt động của họ, điều này phải dựa trên yêu cầu của thực tế.

- Nhìn chung, khách quan và chủ quan là hai yếu tố luôn hiện diện trong
mỗi chủ thể và chúng tạo thành một mối quan hệ chặt chẽ, tương tác
và ảnh hưởng lẫn nhau. Để phát triển một cách toàn diện, con người
cần nhận thức về các khía cạnh của thực tại và dựa trên chúng để đưa
ra các quyết định phù hợp. Đồng thời, họ cũng cần sử dụng ý chí và
năng lực của mình để tác động và biến đổi các khía cạnh của thực tại
theo hướng có lợi cho mục tiêu cá nhân.
Chương 2: CÁC ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ NHÂN TỐ CHỦ QUAN
TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1 Điều kiện khách quan:
- Vể bản chất nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một
mơ hình kinh tế mà nó kết hợp giữa yếu tố thị trường, giúp doanh
nghiệp và cá nhân tham gia vào hoạt động kinh doanh dưới sự điều tiết
của chính phủ để đảm bảo mục tiêu xã hội chủ nghĩa như công bằng xã
hội, sự phát triển bền vững và bảo vệ môi trường.
- Đầu tiên, do tác động của các điều kiện khách quan và các quy luật của
chúng trong giai đoạn chuyển đổi xã hội, việc phát triển một nền kinh
tế có hướng xã hội chủ nghĩa là cần thiết và phù hợp với thời kỳ đó.
Đây khơng chỉ là việc áp đặt một mơ hình kinh tế thị trường tư bản chủ
nghĩa, mà cịn là sự lựa chọn có sự phát triển và tăng trưởng phù hợp
với bối cảnh cách mạng của đất nước tại thời điểm đó. Nhà nước và
Đảng của chúng tôi đã xác định rằng việc phát triển nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một bước cần thiết cho quá
trình chuyển đổi xã hội chủ nghĩa tại nước ta. Các điều kiện kinh tế và
xã hội khách quan đã định hình và hình thành nền kinh tế thị trường.
9

Trong giai đoạn chuyển đổi xã hội chủ nghĩa, các điều kiện và sự tồn
tại của nền kinh tế hàng hóa, như phân cơng lao động xã hội, đã phát
triển cả về quy mô và sâu rộng tại Việt Nam. Mối liên hệ giữa hàng
hóa và tiền tệ đã đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự
phát triển của q trình sản xuất và lưu thơng trong nền kinh tế.

- Kinh tế hàng hóa ln sở hữu khách quan vật chất là hàng hóa và tiền
tệ. Trong quá khứ, cơ chế kế hoạch hóa tập trung mang tính bao cấp đã
kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất khiến kinh tế rơi vào
đình trệ

- Đường lối mới cho nền kinh tế Việt Nam kể từ năm 1986 với sự vận
hành và quản thúc của nhà nước đã giúp nền kinh tế nước ta từng bước
thoát khỏi khủng hoảng và khiến tăng trưởng kinh tế ổn định. Những
thành tựu đạt được đã cho thấy sự phát triển ngành nghề, tạo thêm việc
làm cho người lao động, thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, năng
suất lao động gia tang, đời sống vật chất của người dân được nâng cao,
khai thác tiềm năng hội nhập kinh tế quốc tế,…

- Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghỉa ở Việt Nam
là bước đi quan trọng để đưa nền kinh tế đi lên, đưa đất nước thốt
nghèo nàn và lạc hậu đó thực sự vẫn đã và đang là một nhiệm vụ kinh
tế cấp bách của nước ta từ giai đoạn đó đến nay.

- Mục tiêu phát triển của đất nước phù hợp với sự phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Việc phát triển kinh tế thị trường
ở nước ta không đồng nghĩa với việc theo chủ nghĩa tư bản và xa rời
mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Bởi kinh tế hàng hóa đã từng xuất hiện

rất sớm từ trước khi có sự hiện diện của chủ nghĩa tư bản. Do đó, nền
kinh tế thị trường và chủ nghĩa tư bản là hai thực thể, hai động lực
kinh tế tồn tại khác nhau hoàn toàn.

- Nhận xét đến 2 mặt tích cực và tiêu cực của nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa. Về mặt tích cực: Việt Nam chủ động trong
10


việc hội nhập với kinh tế thế giới, phát triển về lực lượng sản xuất và
lao động, hoàn thiện quan hệ sản xuất với xã hội chủ nghĩa,…
Về mặt tiêu cực những mặt trái của kinh tế thị trường như hàng giả,
hàng lậu, trốn thuế, lạm phát, thất nghiệp, phân hóa giàu nghèo,… Về
lẽ tự nhiên thì nền kinh tế thị trường luôn chịu sự ảnh hưởng của các
quy luật trong thị trường như cung – cầu, giá cả,… khiến mất đi sự ổn
định trong phát triển kinh tế - xã hội và nền kinh tế. Cơ chế kinh tế thị
trường ảnh hưởng đến văn hóa con người, giá trị đạo đức, hình thành
nên tệ nạn xã hội,… nên đường hướng xã hội chủ nghĩa là rất quan
trọng trong yếu tố cân bằng giữa kinh tế thị trường và chủ nghĩa xã
hội. Để khắc phục những tác động tiêu cực của kinh tế thị trường như
phân bố giàu nghèo, sự xuống cấp của môi trường sống, sùng bái đồng
tiền quá mức cần phải có sự can thiệp của Nhà nước một cách phù hợp
và khoa học. Vì vậy, phát triển kinh tế thị trường là bước đi đúng, cách
làm và thực hiện đúng của quy luật khách quan, là phương tiện cần
thiết để thực hiện mục tiêu của chủ nghĩa xã hội một cách hiệu quả.
- Kinh tế thị trường ra đời và tồn tại không trừu tượng và chung chung
mà ra đời, tồn tại bất cứ ở đâu cũng theo quy luật của nó vì vậy nó phải
gắn với điều điện phát triển của mỗi hình thái kinh tế - xã hội. Với một
số nước như Mỹ sở hữu nền kinh tế tiêu dung và kinh tế thị trường xã
hội Cộng hòa liên bang Đức với kinh tế thị trường có hướng dẫn của

Nhật Bản,… Cịn đối với Việt Nam, trên thực tế thì chưa có nền kinh
tế thị trường xã hội chủ nghĩa, tuy nhiên Việt Nam vẫn đang thực hiện
song song lên chủ nghĩa xã hội thì lựa chọn này của nhà nước với mơ
hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là hoàn toàn phù
hợp với đặc điểm và định hướng phát triển của Việt Nam.
- Để phù hợp với quy luật khách quan và tương thích với xu hướng thời
đại, việc xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam là một quyết định hồn tồn thích hợp. Đây
là một tầm nhìn chiến lược, một bước tiến hoàn toàn phù hợp với bản
sắc quốc gia và xu hướng phát triển của các quốc gia đang hướng đến
xã hội chủ nghĩa.

11


2.2 Nhân tố chủ quan:
- Vai trò của Đảng Cộng Sản và Nhà nước xã hội chủ nghĩa và sự tương
hỗ của nhân dân là nhân tố quan trọng trong việc quyết định xây dựng
thành công nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đảng
và Nhà nước đã có vai trị lãnh đạo, tổ chức và quản lý quá trình thực
hiện quá trình. Nhân dân chủ động thực hiện đường lối, chủ trương của
Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Khi Đảng và nhân dân
đồng nhất sẽ tạo ra sức mạnh của sự đoàn kết và thống nhất, vừa là cơ
sở để tôn trọng những yếu tố khách quan vừa khắc phục được những
mặt trái của kinh tế thị trường.
- Hiện nay, công cuộc đổi mới và xây dựng phát triển vẫn đang gặp phải
nhiều diễn biến phức tạp, nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay
ngồi những mặt tích cực vẫn cịn rất nhiều khó khăn, thách thức. Cho
nên, việc sở hữu quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của
lực lượng sản xuất, sự quản lý của Nhà nước, pháp luật,… là cấp thiết.

Xây dựng khuôn khổ pháp luật để tạo môi trường thuận lợi thúc đẩy
kinh tế, chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, khuyến khích phát triển
những lĩnh vực mới, mơ hình kinh doanh mới phù hợp với sự phát
triển và định hướng của đất nước.
- Những quy định chưa hợp lí gây ra cản trở phát triển kinh tế cần được
Nhà nước tập trung sửa đổi. Đẩy mạnh cải cách về thủ tục hành chính,
tăng cường kỉ luật, đề cao trách nhiệm cá nhân và nâng cao trách
nhiệm giữa các cấp, ngành. Vì vậy, trong quá trình xây dựng và phát
triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì vai trò của
nhân tố chủ quan là rất quan trọng, quyết định sự phát triển và duy trì
định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam. Cần duy trì và phát huy
những mặt tích cực, khắc phục và cải thiện những hạn chế, rủi ro của
điều kiện khách quan tác động. Chủ động phát hiện kịp thời những
điều bất cập và có biện pháp xử lý để duy trì và giữ vững nền kinh tế
định hướng xã hội chủ nghĩa. Do đó, sự kết hợp giữa điều kiện khách
quan và nhân tố chủ quan là cần thiết trong quá trình xây dựng và phát
triển, hai yếu tố này ln có sự tác động qua lại với nhau về quan hệ
biện chứng, trong đó điều kiện khách quan đóng vai trị quyết định và
khơng thể thiếu cịn nhân tố chủ quan có vai trò quan trọng và là điều
kiện để xây dựng nền kinh tế thị trường. Do đó, trong q trình xây
12


dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta cần
phát huy vai trò sáng tạo, tính năng động, tích cực của nhân tố chủ
quan để vận dụng hiệu quả quy luật khách quan phù hợp với thực tiễn.

Chương 3: GIẢI PHÁP TẬN DỤNG ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ NHÂN
TỐ CHỦ QUAN TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN NỀN
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT

NAM HIỆN NAY
3.1 Tầm quan trọng trong vai trò lãnh đạo của Đảng trong phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa:
- Đề cao vai trò lãnh đạo của Đảng trong việc vận hành nền kinh tế
khơng những đảm bảo tính chính trị, tính định hướng để thúc đẩy nền
kinh tế phát triển mà còn hạn chế những điểm tiêu cực trong điều kiện
phát triển kinh tế thị trường và không gây cản trở cho sự vận hành của
nền kinh tế nói chung. Với vai trị là nhân tố chủ quan, Đảng và Nhà
nước luôn lắng nghe, đổi mới, chỉnh sửa, đặc biệt chú trọng đến
phương thức lãnh đạo. Đưa ra chiến lược, đường lối đúng đắn để tạo
điều kiện cho nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát
triển. Chủ trương đưa ra luôn gắn liền với nhân dân, ưu tiên quyền làm
chủ trên tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội, luôn chăm lo, bồi dưỡng,
giáo dục và rèn luyện đội ngũ cán bộ đảng viên về phẩm chất và trí tuệ
để có đủ khả năng lãnh đạo và điều phối đảm bảo tôn chỉ: “Đảng lãnh
đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”.
- Do đó, tư duy lý luận của Đảng đã thể hiện việc phát triển nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phù hợp với quy luật khách
quan về phát triển kinh tế, thích hợp với điều kiện, tiềm năng và khả
năng phát triển của đất nước Việt Nam.
3.2 Nhà nước nâng tầm phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa mang lại tiềm năng và hiệu quả quản lý:
- Sự quản lý của Nhà nước và sự lãnh đạo của Đảng là cần thiết để nền
kinh thế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát huy tối đa tiềm
năng. Thể hiện ở việc định hướng, xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh
tế, tạo dựng mơi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch và lành
13


mạnh, sử dụng hiệu quả chính sách và nguồn lực của Nhà nước để

định hướng và điều tiết nền kinh tế thị trường, luôn đặt yếu tố môi
trường lên ưu tiên, xã hội công bằng trong từng giai đoạn.
- Thông qua các hệ thống pháp luật, chiến lược, chính sách, kế hoạch và
cơ chế và đặc biệt tôn trọng các nguyên tắc của nền kinh tế thị trường
nhằm giải phóng tối đa tiềm lực sản xuất của Việt Nam nhằm phát huy
những điểm tích cực của nền kinh tế thị trường hạn chế những điểm
tiêu cực và mặt trái trong quá trình duy trì và phát triển nền kinh tế thị
trường ở nước ta hiện nay thì Nhà nước ln đặt lợi ích của nhân dân
làm sự ưu tiên, tồn thể người dân là trên hết.
- Liên tục đổi mới các công cụ quản lý mang tầm vĩ mô sao cho phù hợp
với nền kinh tế thị trường và mở cửa hội nhập. Xây dựng và hoàn thiện
hệ thống pháp luật, chính sách đảm bảo tính đồng nhất và ln phù
hợp với sự phát triển kinh tế. Tuy vẫn luôn cố gắng cải thiện và thích
nghi nhưng q trình cải cách hành chính hiện vẫn cịn chưa phát huy
tối đa khả năng, chất lượng đội ngũ các cán bộ, đảng viên vẫn cịn hạn
chế, tình trạng tham nhũng vẫn cịn diễn biến phức tạp và tinh vi mặc
những cơ chế xử phạt khiến Nhà nước Việt Nam chưa thực sự trở
thành nhà nước pháp quyền thích ứng với nền kinh tế thị trường. Vì
vậy, cần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước. Để làm
được điều này thì chất lượng đội ngũ cán bộ, cơng nhân viên chức nhà
nước cần được nâng cao về trình độ, kĩ năng và có lập trường chính trị
tư tưởng vững chắc, sở hữu tinh thần trách nhiệm cao trong cơng việc,
có đạo đức, lối sống lành mạnh, giản dị và đồng nhất. Liên tục đấu
tranh chống tệ nạn tham nhũng, quan liêu, lạm dụng quyền lực trong
bộ máy nhà nước để gây ảnh hưởng xấu và thiệt hại cho người dân và
các hoạt động kinh tế.
3.3 Năng lực làm chủ của nhân dân trong quá trình phát triển nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa:
- Nền kinh tế thị trường tạo điều kiện cho mỗi người dân vừa làm chủ,
vừa là đối tượng được phục vụ mà nền kinh tế hướng đến. Sự phát huy

và duy trì vai trò làm chủ của mọi người là yếu tố quan trọng để đảm
bảo thành cơng của q trình phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa và sự đổi mới của đất nước. Mục tiêu của việc
xây dựng một cuộc sống ấm no và hạnh phúc cho mọi người cũng là
nhiệm vụ mà mọi người tự đề ra và đóng góp vào, do đó, phải tận dụng
14


vai trò và khả năng của mọi người. Ý kiến của mọi người ln được
lắng nghe và mọi người chính là người đảm nhiệm vai trị trong việc
giám sát cơng việc của Đảng và Nhà nước để đảm bảo chính sách kinh
tế và xã hội phát triển nhanh chóng và bền vững.
- Tuy nhiên để nâng cao tiềm năng của nhân dân thì trình độ dân trí cũng
phải được quan tâm và ưu tiên hàng đầu. Bởi lẽ, khi người dân có trình
độ, năng lực thì họ sẽ có nhiều đóng góp cho sự phát triển của nền
kinh tế hơn. Việc đổi mới căn bản, tồn diện hóa nền giáo dục theo
hướng phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học, học luôn
đi đôi với hành, lý thuyết gắn với thực tiễn. Phương pháp giáo dục
luôn phải được đổi mới nhằm đáp ứng sự đòi hỏi cấp thiết của việc
phát triển nền kinh tế thị trường, yếu tố nâng cao chất lượng và giáo
dục – đào tạo luôn được xem là khâu then chốt và là yếu tố quyết định.

III. KẾT LUẬN:
Trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, điều kiện khách quan và nhân tố
chủ quan đóng vai trị quan trọng và khơng thể thiếu. Điều kiện khách
quan bao gồm các yếu tố như thế giới kinh tế toàn cầu, nguồn tài
nguyên tự nhiên, hạ tầng cơ sở, và chính trị pháp luật. Những yếu tố
này ảnh hưởng đến khả năng phát triển kinh tế và xã hội của Việt Nam.
Nhân tố chủ quan, bao gồm chính trị, chính sách kinh tế, doanh nhân,

giáo dục, và nhà lãnh đạo chính trị, đóng vai trị quyết định trong việc
xây dựng và thực hiện chính sách kinh tế, tạo ra sản phẩm, dịch vụ và
việc làm. Tư duy, ý thức, và quyết định của con người có tác động lớn
đến hướng phát triển của quốc gia.Mối quan hệ giữa điều kiện khách
quan và nhân tố chủ quan là phức tạp và tương tác liên tục. Điều này
cho thấy rằng sự phát triển của nền kinh tế thị trường ở Việt Nam
khơng thể được giải thích hồn tồn bằng cách cơ đọng vào một yếu tố
duy nhất mà cần xem xét cả hai khía cạnh này.
Trong triết học, mối quan hệ giữa khách quan và chủ quan là vô cùng
quan trọng. Khách quan là thực tế tồn tại độc lập với ý thức, trong khi
chủ quan là những ý thức, tư duy, và cảm xúc của con người. Mối quan
hệ này tạo ra kiến thức và hiện thực của con người qua quá trình tương
15


tác, biện chứng. Cuối cùng, để đảm bảo sự phát triển bền vững của nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, cần phải
hiểu và tận dụng tốt mối quan hệ giữa điều kiện khách quan và nhân tố
chủ quan. Điều này đòi hỏi sự cân nhắc và sáng tạo trong việc kết hợp
các yếu tố này để đạt được mục tiêu phát triển xã hội và kinh tế của đất
nước.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong quá trình
xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
ở Việt Nam hiện nay
(dangbokhoininhbinh.vn)
2. Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
(tuyengiao.vn)
3. Giáo trình triết học (Dùng cho học viên Cao học và Nghiên cứu sinh

không chuyên ngành Triết học)

16


17