Tiểu luận tn cạnh tranh chiến lược mỹ trung ở khu vực châu á thái bình dương

Khoa: Chủ nghĩa xã hội khoa học
Lớp: Hoàn chỉnh chương trình Cao cấp lý luận
chính trị/Trường
Khóa: 11
Ngày nộp: 24/8/2022
Người chấm
(Ký ghi rõ họ tên)

Số phách

Số phách

Điểm
Bằng số

Bằng chữ

MỤC LỤC

TIỂU LUẬN TỐT NGHIỆP

Cạnh tranh chiến lược Mỹ -Trung
ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương
và tác động đến bảo vệ Tổ quốc Việt Nam
xã hội chủ nghĩa hiện nay

Họ và tên: NGUYỄN CAO CƯỜNG
Ngày sinh: 10/9/1982
Lớp: Hồn chỉnh chương trình Cao cấp lý luận chính
trị/ Trường QSQK7
Khóa: 11

Ngày nộp: 24/8/2022

TIỂU LUẬN TỐT NGHIỆP


MỞ ĐẦU..............................................................................................
Trang


1
I. QUAN HỆ MỸ - TRUNG QUỐC Ở CHÂU Á - THÁI
BÌNH DƯƠNG HIỆN NAY .............................................. 2
1. Những yếu tố tác động tới quan hệ Mỹ - Trung Quốc
...........

2

2. Quan hệ Mỹ - Trung Quốc ở châu Á - Thái Bình Dương
hiện nay ..........................................................................

5

3. Dự báo quan hệ Mỹ - Trung Quốc trong thời gian tới ......... 8
4. Một số nhận định đánh giá về quan hệ Mỹ - Trung Quốc ... 9
II. TÁC ĐỘNG ĐẾN BẢO VỆ TỔ QUỐC VIỆT NAM
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA HIỆN NAY

10

..................................

1. Nhận diện rõ hơn vị thế của Việt Nam................................. 10
2. Những tác động chủ yếu của quan hệ Mỹ - Trung Quốc
đến bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay ... 10
III. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUỐC
PHÒNG, AN NINH, BẢO VỆ VỮNG CHẮC TỔ
QUỐC VIỆT NAM XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

13

....................
1. Quan điểm chung.................................................................. 13
2. Một số giải pháp xử lý đúng đắn mối quan hệ của Việt
Nam với Mỹ và Trung Quốc ................................................ 16
KẾT LUẬN............................................................................................22
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................23


MỞ ĐẦU

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng nhận định “…Cạnh
tranh chiến lược giữa các nước lớn, xung đột cục bộ diễn ra dưới nhiều hình
thức phức tạp và quyết liệt hơn…Cục diện thế giới tiếp tục biến đổi theo xu
hướng đa cực, đa trung tâm; các nước lớn vẫn hợp tác, thỏa hiệp, nhưng đấu
tranh, kiềm chế lẫn nhau gay gắt hơn. Chủ nghĩa dân chủ cực đoan, chủ nghĩa
cường quyền nước lớn, chủ nghĩa thực dụng trong quan hệ quốc tế gia tăng.
Các nước đang phát triển, nhất là các nước nhỏ đứng trước nhiều khó khăn,
thách thức mới…”
Tuy nhiên, trong bối cảnh thế giới hiện nay, hịa bình, hợp tác và phát
triển là xu thế chủ đạo, nhưng xung đột vũ trang, chiến tranh cục bộ do những
mâu thuẫn dân tộc, tôn giáo, tranh chấp lãnh thổ, cạnh tranh địa chiến lược,

địa chính trị và các mối đe dọa an ninh phi truyền thống (khủng bố, tội phạm
mạng, thiên tai, thảm họa…) đang có chiều hướng gia tăng, đe dọa trực tiếp
đến an ninh, ổn định thế giới. Mỹ -Trung Quốc với tư cách là những cường
quốc cần phát huy vai trò trung tâm của mình, góp phần cùng cộng đồng quốc
tế xây dựng thế giới hịa bình, ổn định và phát triển thịnh vượng. Đặc biệt,
trong xu thế tồn cầu hóa này, mối quan hệ của các nước lớn thể hiện đậm
nét tính hai mặt: vừa hợp tác, thỏa hiệp, vừa đấu tranh kiềm chế lẫn nhau.
Khu vực châu Á- Thái Bình Dương, trong đó Đơng Nam Á có vị trí
chiến lược ngày càng quan trọng, là khu vực cạnh tranh gay gắt giữa các
cường quốc, tiềm ẩn nhiều nhân tố bất ổn; tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, chủ
quyền biển đảo ngày càng căng thẳng, phức tạp, quyết liệt hơn.
Việt Nam là một quốc gia có vị trí địa chính trị chiến lược trong khu
vực, có tầm quan trọng đặc biệt trong chính sách của từng nước, do vậy việc
nhận thức rõ bản chất và giải quyết hài hòa các mối quan hệ với các nước lớn
là cơ sở, điều kiện quan trọng để hoạch định đường lối đối ngoại, tăng cường
quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.


2

NỘI DUNG
I. CẠNH TRANH CHIẾN LƯỢC MỸ - TRUNG QUỐC Ở CHÂU Á THÁI BÌNH DƯƠNG HIỆN NAY

1. Những yếu tố tác động tới quan hệ Mỹ - Trung Quốc hiện nay
1.1. Chiến lược vươn ra thế giới của Mỹ, Trung Quốc
* Chiến lược của Mỹ
Mỹ có chiến lược tồn cầu kể từ thời “Chiến tranh lạnh” đến nay, theo
đó Mỹ giành và duy trì vai trị lãnh đạo thế giới và khơng để cho bất kỳ quốc
gia nào, nhóm các quốc gia hay liên minh các quốc gia thách thức vị thế bá
chủ thế giới của Mỹ. Năm 2011, chính quyền Tổng thống Barack Obama

cơng bố chiến lược Xoay trục (Tái Cân bằng) sang châu Á - Thái Bình Dương
với 06 trụ cột chính, gồm: (1) Củng cố quan hệ với các đồng minh truyền
thống (Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines, Thái Lan, Australia); (2) Tăng
cường quan hệ với các nước bạn bè, cường quốc đang lên (Ấn Độ, Singapore,
Indonesia,…); (3) Tích cực tham gia xây dựng cấu trúc khu vực, như: Hội
nghị Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình
Dương (APEC), Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), Sáng kiến Hạ lưu Sơng
Mê Kơng (LMI), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phịng ASEAN mở rộng
(ADMM+); (4). Tăng cường sự hiện diện quân sự, triển khai luân chuyển
quân tới khu vực (Singapore, Australia, Philippines,…), tiếp tục duy trì hiện
diện tại khu vực thơng qua các cuộc diễn tập quân sự song phương và đa
phương; (5) Thúc đẩy hợp tác kinh tế với khu vực, gồm: Đàm phán Hiệp định
đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP), ủng hộ APEC, Sáng kiến gắn
kết kinh tế mở rộng với ASEAN (E3); (6) Tiếp tục truyền bá, cổ súy giá trị
dân chủ, nhân quyền1.
* Chiến lược của Trung Quốc
Trung Quốc có đại chiến lược, hay là chiến lược tổng hợp phát triển
quốc gia, nhằm mục tiêu tương tự như chiến lược toàn cầu của Mỹ, thường
1

PGS, TS Nguyễn Thị Quế Viện Quan hệ quốc tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và ThS
Nguyễn Thị Thúy Viện Kinh tế và Chính trị thế giới, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam


được gọi là bá chủ thiên hạ, được mô tả bằng thuật ngữ “xây dựng thế giới hài
hịa”, theo đó đặt ra mục tiêu trở thành nền kinh tế số 1 thế giới và tồn cầu
hóa đồng Nhân dân tệ, tương tự như vai trị của đồng đơ la Mỹ trong thế kỷ
XX và đầu thế kỷ XXI.
Trung Quốc trong tương lai chắc chắn phải lấy châu Á - Thái Bình
Dương làm địa bàn trọng điểm cơ bản do Trung Quốc có vị trí địa lý đặc thù

nằm ở phía Đông đại lục Âu - Á và trung tâm châu Á - Thái Bình Dương.
Thực tế, châu Á - Thái Bình Dương đang trở thành trung tâm địa chính trị của
thế giới.
Sự điều chỉnh chiến lược của Trung Quốc tới khu vực châu Á - Thái
Bình Dương được thể hiện trong chiến lược “Vành đai, Con đường”. Mục
tiêu lớn của chiến lược là: (1) Mở rộng không gian chiến lược và tạo ra
“khu vực sân sau” của Trung Quốc để kiểm soát lục địa Á - Âu; (2) Tạo đối
trọng với chiến lược “tái cân bằng” của Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương; (3)
Chi phối khu vực Ấn Độ Dương và khu vực nối liền Thái Bình Dương với
Ấn Độ Dương; (4) Kiểm soát các đường vận tải biển liên quan và hệ thống
cảng biển khu vực, chi phối các nguồn cung cấp dầu khí, tạo lập căn cứ quân
sự tại những khu vực mà “Vành đai, Con đường” đi qua.
Trung Quốc xác định mục tiêu an ninh chiến lược tại khu vực châu Á Thái Bình Dương như sau: Thứ nhất, duy trì an ninh và phát triển của Trung
Quốc; Thứ hai, bảo vệ hịa bình và phồn vinh lâu dài tại khu vực; Thứ ba,
thúc đẩy xây dựng châu Á - Thái Bình Dương phát triển hài hòa. Trung Quốc
chủ trương năm quan điểm để xây dựng quan hệ đối tác an ninh kiểu mới, đó
là: (1) Quan điểm an ninh tổng hợp (đối tác toàn diện); (2) Quan điểm an ninh
chung (đối tác bình đẳng); (3) Quan điểm an ninh mở (nuôi dưỡng sự tin
tưởng lẫn nhau); (4) Quan điểm an ninh hợp tác (đối tác cùng có lợi); (5)
Quan điểm an ninh phát triển (hướng về phía trước). Sự lớn mạnh của Trung
Quốc sẽ nảy sinh những ảnh hưởng lớn đối với nội hàm và kết cấu của môi
trường an ninh châu Á. Bên cạnh đó, sự trỗi dậy của Trung Quốc cũng tạo
thành những


ảnh hưởng mang tính căn bản đối với lợi ích của Mỹ ở châu Á - Thái Bình
Dương. Trên thực tế, Trung Quốc đang tìm cách thay thế vị thế mang tính chủ
đạo của Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương cho tới tồn cầu2.
1.2. Trật tự thế giới đơn cực và trật tự thế giới đa cực
Từ đầu thế kỷ XX, Mỹ đã theo đuổi tham vọng vươn lên bá chủ toàn

cầu trong một trật tự thế giới đơn cực do Mỹ kiểm soát. Tuy nhiên, trật tự thế
giới đơn cực cũng chỉ là khoảnh khắc của lịch sử. Trong bài phát biểu tại Hội
nghị an ninh quốc tế Munich năm 2007, Tổng thống Nga V.Putin tuyên bố
không chấp nhận trật tự thế giới đơn cực và Nga chủ trương cùng với các
quốc gia khác xây dựng trật tự thế giới đa cực, trong đó tất cả các quốc gia dù
lớn hay nhỏ, dù mạnh hay yếu, dù giàu hay nghèo đều phải được tôn trọng
như nhau.
Trung Quốc cũng chủ trương không chấp nhận trật tự thế giới và xây
dựng trật tự thế giới đa cực. Như vậy, trong cuộc đấu tranh vì một trật tự thế
giới mới, Nga và Trung Quốc đứng trên cùng một chiến tuyến đối lập với Mỹ.
Tuy nhiên, khác với Nga, Trung Quốc theo đuổi tham vọng bá chủ thế giới,
thay thế vai trò của Mỹ.
1.3. Quy luật phát triển theo chu kỳ tất yếu của thế giới
Giai đoạn phát triển hiện nay của thế giới là giai đoạn cuối trong quy
luật phát triển theo chu kỳ lặp lại khoảng 100 năm của chủ nghĩa tư bản. Từ
đầu thế kỷ XXI sẽ là chu kỳ tư bản châu Á với sự nổi lên của Nhật Bản,
Trung Quốc, Ấn Độ và Nga. Do quy luật phát triển theo chu kỳ, sự sụp đổ vai
trò bá chủ thế giới của Mỹ là tất yếu. Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016
phản ánh bước ngoặt lịch sử trong sự phát triển của chủ nghĩa tư bản Mỹ, theo
đó tân Tổng thống Mỹ Donalp Trump từ bỏ mơ hình chủ nghĩa tư bản ngân
hàng - tài chính, chuyển sang mơ hình phát triển chủ nghĩa tư bản công
nghiệp trong điều kiện cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Trong bước
ngoặt lịch sử này, các nước lớn Mỹ, Trung và Nga sẽ phải điều chỉnh chiến
2

Phạm Thanh Bình và Vũ Thị Dung. Chiến lược của các nước lớn đối với khu vực châu Á - Thái Bình
Dương và vai trị, vị thế của Việt Nam. 2022. Tr16


lược phát triển cũng như trong quan hệ với nhau và với các nước trên thế giới.

Sự trỗi dậy và vươn lên mạnh mẽ của Trung Quốc cả về kinh tế, đối ngoại,
quốc phòng, an ninh và tầm ảnh hưởng tới cục diện thế giới đang trở thành
một đối trọng lớn, có nguy cơ làm lung lay vai trị bá chủ thế giới của Mỹ,
điều này đòi hỏi Mỹ phải điều chỉnh chiến lược nhất là đối với khu vực châu
Á - Thái Bình Dương.
2. Quan hệ Mỹ - Trung Quốc ở châu Á - Thái Bình Dương hiện nay
2.1. Trung Quốc chủ trương xây dựng quan hệ nước lớn kiểu mới
với Mỹ
Một là, các nước lớn là những chủ thể chủ yếu và quan trọng nhất trong
quan hệ quốc tế, ln đóng vai trị chi phối đáng kể đời sống chính trị, kinh tế
quốc tế, quyết định sự hình thành và phát triển của hệ thống chính trị thế giới.
Hai là, Trung Quốc chủ trương xây dựng và điều chỉnh quan hệ với các
nước lớn nhằm tạo ra một khuôn khổ quan hệ mới giữa các nước lớn theo
hướng có lợi cho Trung Quốc, thơng qua chính sách cân bằng quyền lực, từng
bước vươn lên thành một cực trong trật tự thế giới mới.
Ba là, Trung Quốc sẽ tích cực tham gia các cơ chế đa phương ở khu
vực và tồn cầu để giải quyết các cơng việc quốc tế. Do đó, Trung Quốc sẽ
ứng xử như một quốc gia “có trách nhiệm tồn cầu”, khơng thể né tránh nhiều
vấn đề quốc tế như họ đã từng làm trong thời kỳ “dấu mình chờ thời” trước
đây.
Bốn là, sau những năm cải cách, Trung Quốc đã đạt được những thành
tựu rất lớn như tốc độ tăng trưởng kinh tế liên tục đứng hàng đầu thế giới và
hiện nay xét theo GDP đã đứng vị trí số 2 thế giới sau Mỹ. Với đà tăng trưởng
đó, hiện nay thế và lực của Trung Quốc đã hoàn toàn khác trước và đây là thời
điểm Trung Quốc phát huy sức mạnh của mình. Do đó, Trung Quốc đang thay
đổi quan niệm về vị thế của họ ngày càng mang dáng dấp của một “siêu
cường thế giới”.
Năm là, cục diện thế giới sẽ có những chuyển biến lớn, trong đó Mỹ rất
cần hợp tác với các nước trong mặt trận chung để hóa giải các nguy cơ mang

tính tồn cầu. Đây là một tham số quan trọng giúp Trung Quốc hóa giải chính
sách khơng thân thiện của Mỹ vốn luôn coi Trung Quốc là “đối thủ chiến
lược” trong chiến lược tồn cầu của mình.
2.2. Thách thức và cạnh tranh trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc
Thách thức về kinh tế, mặc dù mối quan hệ kinh tế ngày càng sâu sắc
giữa Mỹ và Trung Quốc đặt ra giới hạn suy giảm quan hệ Mỹ - Trung trong
thời điểm có khủng hoảng nhưng vấn đề chủ yếu là cả Trung Quốc và Mỹ đều
chưa định ra được mục tiêu cụ thể trong việc thích nghi mối quan hệ giữa hai
bên với nhiệm vụ xây dựng một hệ thống kinh tế quốc tế mới, trong đó có tính
đến lợi ích và quan điểm của cả hai bên.
Chúng ta đã và đang chứng kiến cuộc chiến thương mại căng thẳng từ
đầu tháng 6/2018, Mỹ đã áp thuế 25% đối với khoảng 1.300 hàng hóa của
Trung Quốc. Ngược lại, Trung Quốc áp thuế lên tới 25% đối với 106 sản
phẩm của Mỹ xuất khẩu sang Trung Quốc. Tuy nhiên tháng 01/2020 chính
quyền ơng Donald Trump và Bắc Kinh đã có thỏa thuận đầu tiên sau một thời
gian dài căng thẳng khiến quan hệ thương mại có bước tiến triển, đến nay
dưới thời Tổng thống John Biden đã có những chính sách cải thiện đáng kể.
Về thách thức địa - chính trị, hiện nay đang hình thành trật tự thế giới
đa cực, trong đó Trung Quốc đóng vai trị đặc biệt. Nhìn từ phía Đơng và
Đơng Nam, về mặt địa chính trị Trung Quốc bị “bao vây” bởi một vành đai
các quốc gia có quan hệ gắn bó với Mỹ gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan,
Philippines, Malaisia, Indonesia và nhiều quốc đảo ở Thái Bình Dương. Phía
Tây, Trung Quốc giáp với Trung Á - nơi đang diễn ra sự cạnh tranh về địa
chính trị giữa Mỹ, Trung Quốc, Nga và Ấn Độ. Phía Nam Trung Quốc có đối
thủ truyền thống là Việt Nam. Trung Quốc cịn thách thức địa chính trị đối
với Mỹ ở Châu Phi, Trung Đông, Mỹ Latinh và Châu Âu.
Về thách thức quân sự, theo báo cáo hằng năm của Bộ Quốc phòng
Mỹ, Trung Quốc đang gia tăng vượt bậc ngân sách quân sự, ráo riết hiện
đại hoá quân đội theo hướng tiến ra biển xa và đại dương, cũng như tiến

vào vũ trụ và không gian mạng, làm thay đổi tương quan lực lượng ở Đông
Á và Châu Á - Thái Bình Dương.
Về thách thức chính trị, hiện tại Mỹ dựa vào những nhược điểm trong
hệ thống chính trị của Trung Quốc mà theo Mỹ là không dân chủ, chuyên
quyền độc đốn theo hệ thống chính trị độc đảng, vi phạm nhân quyền,
khoảng cách giữa người giàu và người nghèo quá lớn, việc chính phủ Trung
Quốc sử dụng các cơ chế phi kinh tế như chính trị, tư tưởng và quân sự trong
cuộc cạnh tranh với các nước khác. Bằng cách khai thác những nhược điểm
này, Mỹ muốn làm suy yếu vị thế của Trung Quốc như là một cường quốc
kinh tế và chính trị trên thế giới.
Cạnh tranh địa - chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc
Các hướng cạnh tranh địa chính trị Mỹ - Trung đang diễn ra ở Châu Á Thái Bình Dương, Trung Á, châu Âu, châu Phi và Trung Đông, Mỹ Latinh.
Trong cuộc cạnh tranh với Mỹ ở Châu Á - Thái Bình Dương, Biển Đơng có vị
trí cực kỳ quan trọng đối với Trung Quốc xét từ hai phương diện.
Thứ nhất, Biển Đông là nơi tiềm ẩn nguồn tài nguyên thiên nhiên
khổng lồ mà Trung Quốc rất cần cho việc phát triển thành cường quốc thế
giới;
Thứ hai, Biển Đông là lối ra thế giới cực kỳ quan trọng đối với Trung
Quốc (Trong Chiến lược vành đai - con đường), mà trong chiến lược này Biển
Đơng chính là con đường tơ lụa trên biển. Do đó, họ có tham vọng độc chiếm
Biển Đơng để phục vụ tham vọng nước lớn của họ. Gần đây nhất, Trung
Quốc quyết định thành lập 2 đơn vị hành chính cấp quận là Tây Sa và Nam Sa
trực thuộc thành phố Tam Sa, đặt tên các đảo ở 2 quần đảo Hoàng Sa và
Trường Sa của Việt Nam, xây dựng cơ sở hạ tầng ở các đảo đá ở Trường Sa
chuẩn bị cho chiến lược độc chiếm Biển Đông. Để phát triển và duy trì vị thế
siêu cường, đảm nhận vai trị lãnh đạo thế giới, Mỹ khơng thể khơng tăng
cường hiện diện tại khu vực này. Thách thức đặt ra khơng những với Việt
Nam mà các quốc gia có cùng lợi ích trên Biển Đơng ngày càng hiện hữu.

Chủ nghĩa nước lớn luôn đặt ra cho chúng ta những vấn đề địi hỏi phải có sự
chung tay của cộng đồng quốc tế bằng biện pháp thích hợp.
3. Dự báo quan hệ Mỹ - Trung Quốc trong thời gian tới
Bản chất mối quan hệ Mỹ - Trung và bối cảnh quốc tế phức tạp, báo
hiệu cục diện song phương trong những năm tới sẽ có nhiều trắc trở. Tình
hình chính trị trong mỗi nước vừa chịu ảnh hưởng từ bên ngoài, vừa là nhân
tố tác động lớn đến xu hướng quan hệ Mỹ - Trung. Chính sách quan hệ với
Trung Quốc của chính quyền Tổng thống Joe Biden hiện không nhận được sự
ủng hộ của dư luận Mỹ, nên cần thay đổi. Chỉ số tín nhiệm thấp (41%), cuộc
bầu cử giữa nhiệm kỳ được dự báo nhiều rủi ro buộc Tổng thống Biden phải
giữ lập trường cứng rắn. Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc sắp tới và chủ
nghĩa dân tộc, địi hỏi chính quyền Bắc Kinh phải tiếp tục hành động mạnh
mẽ, kiên quyết. Vì vậy, cả Mỹ và Trung Quốc khó đưa ra những giải pháp,
sáng kiến mới, tạo đột phá, giảm căng thẳng, tránh phản ứng từ bên trong.
Với bối cảnh đó, quan hệ Mỹ - Trung trong thời gian tới sẽ trong trạng
thái “bình thường mới”. Về tổng thể, căng thẳng vẫn là xu thế chủ đạo, có thể
leo thang, song vẫn duy trì tiếp xúc, đối thoại. Mâu thuẫn lợi ích, cạnh tranh
chiến lược sẽ gay gắt hơn, nhưng cố giữ trong tầm kiểm soát, tránh rủi ro, đột
biến bất lợi, rơi vào khủng hoảng, đối đầu quân sự trực diện. Trong đó, đối
đầu địa chính trị, an ninh vẫn là mặt trận chính; nhân quyền, vấn đề Đài Loan,
Tân Cương tiếp tục là điểm nóng; cạnh tranh, cọ xát ở Biển Đơng gia tăng…
Cuộc chiến công nghệ sẽ là một trọng điểm.
Mỹ tiếp tục nỗ lực cô lập Trung Quốc với môi trường cơng nghệ quốc
tế, duy trì lệnh hạn chế, xử lý các lỗ hổng pháp lý, ngăn các công ty tiếp cận
công nghệ quân sự quan trọng; đưa tổ chức, cá nhân liên quan vào “danh sách
đen”; phối hợp với đồng minh kiểm sốt xuất, nhập khẩu, đầu tư nước ngồi
vào Trung Quốc. Giải quyết vấn đề kinh tế, thương mại là ưu tiên của cả hai
bên. Căng thẳng trong lĩnh vực kinh tế, thương mại có thể tạm thời hạ nhiệt.

Mỹ và Trung Quốc sẽ cố tìm kiếm một vài nội dung có thể hợp tác về biến


đổi khí hậu, cung cấp vaccine, khắc phục hậu quả Covid-19. Nhưng mâu
thuẫn cơ bản, cốt lõi về kinh tế, thương mại vẫn còn nguyên và tác động lâu
dài.
Trong thời gian tới, khó có thể nói bên nào khó khăn, thuận lợi hơn khi
khoảng cách chênh lệch ngày càng thu hẹp và sẽ có đổi ngơi ở một số nội
dung, lĩnh vực. Tình thế đó khuyến khích xu thế cạnh tranh quyết liệt, tổng
thể. Một bên cố giữ và một bên quyết vượt lên bằng sự kết hợp các công cụ,
biện pháp, lĩnh vực. Trong lịch sử, sự thay đổi đế chế thường thông qua chiến
tranh. Trong bối cảnh mới, điều đó ít khả năng xảy ra, có thể thay bằng chiến
tranh lạnh. Sự thay đổi thường diễn ra chậm hơn, dài hơn. Quan hệ Mỹ Trung vẫn tiếp tục xu thế cạnh tranh quyết liệt, căng thẳng, phức tạp. Nhưng
cả hai sẽ phải cân bằng giữa gây sức ép, răn đe với duy trì kênh liên lạc, đối
thoại. Sẽ khó xảy ra đột biến giữa Mỹ và Trung Quốc, theo cả hai chiều, tốt
lên và xấu đi.
4. Một số nhận định, đánh giá quan hệ Mỹ - Trung Quốc
Tình hình an ninh chính trị thế giới, với diễn biến mau lẹ, khó dự đốn
hơn. Hai sự chuyển dịch lớn vẫn đang diễn ra mạnh, đó là chuyển dịch từ Tây
sang Đông và chuyển dịch hướng tới cục diện đa cực - lưỡng cực. Trục quan
hệ Mỹ - Trung tiếp tục chi phối đời sống chính trị quốc tế hiện nay.
Trong bối cảnh đó, các quốc gia tập trung vào nội trị, củng cố các địa
bàn sân nhà, củng cố phát triển kinh tế sau những thiệt hại do dịch bệnh
Covid-19 gây ra. Về đối ngoại, nhìn chung các quốc gia thực hiện hướng
chính sách cân bằng hơn, mang tính phịng bị nước đơi, tránh rơi vào thế bị
lơi kéo trong cạnh tranh quyền lực. Để ứng phó hiệu quả với tình hình diễn
biến nhanh và đầy bất ngờ như vậy, các quốc gia, dân tộc cần tập trung làm
tốt một số việc sau:
Một là, cần có tư duy đối ngoại linh hoạt và nhạy bén hơn, trong bối
cảnh các sự kiện thế giới sẽ diễn ra nhanh, bất ngờ, khó dự đốn. Cần xây

dựng các kịch bản rủi ro và có sự chuẩn bị khơng gian chính sách để tránh bị
động.


Hai là, chủ động và tích cực tham gia vào các tổ chức khu vực, toàn
cầu để tác động tới chính sách của các nước lớn và các cơ chế đa phương, qua
đó bảo đảm và phát huy lợi ích của mình trong thế cạnh tranh chiến lược.


Ba là, ưu tiên củng cố nội bộ, cho thấy vấn đề nội trị là một phần rất
quan trọng trong triển khai chính sách đối ngoại. Đặc biệt sự thống nhất, đồng
thuận nội bộ trong hoạch định chính sách đối ngoại là tối quan trọng.
II. TÁC ĐỘNG ĐẾN BẢO VỆ TỔ QUỐC VIỆT NAM XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA HIỆN NAY

1. Nhận diện rõ hơn vị thế của Việt Nam
Hiện nay, Việt Nam đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện
với Trung Quốc, quan hệ đối tác toàn diện với Mỹ. Để duy trì và khai thác
tốt những mối quan hệ này, Việt Nam cần xác định rõ vị thế của mình trong
quan hệ với từng nước, xuất phát từ lợi ích quốc gia cũng như triển vọng
phát triển của Mỹ và Trung Quốc. Trong đó phải ln xác định Việt Nam là
một chủ thể độc lập trong hệ thống quan hệ quốc tế trong một trật tự thế giới
mạng, đa đối tác.
Trong hệ thống quan hệ quốc tế đó, Mỹ, Trung Quốc đóng vai trị chi
phối, trước hết ở châu Á - Thái Bình Dương, song cịn có các trung tâm
quyền lực và ảnh hưởng ở những mức độ khác nhau như Nga, Ấn Độ, Nhật
bản, EU. Về dài hạn sau 2020, Việt Nam phải chuẩn bị ứng phó với kịch
bản Trung Quốc sẽ là bá chủ Đơng Á, thậm chí có kịch bản Mỹ và Trung
Quốc thỏa hiệp với nhau ở châu Á - Thái Bình Dương.
Giá trị chiến lược của Việt Nam không chỉ do yếu tố địa lý và điều kiện

tự nhiên mang lại, mà cịn có yếu tố đường lối chính trị. Khi Trung Quốc
muốn đẩy mạnh chiến lược hướng Nam hay khi Mỹ xoay trục, đều phải tính
đến yếu tố Việt Nam. Do đó, để phát huy giá trị chiến lược của vị thế địa lý,
Việt Nam cần nhanh nhạy phát hiện và tận dụng thời cơ; nâng tầm tư duy
chiến lược để gia tăng năng lực chủ động đưa ra các chính sách, chủ trương
đối ngoại lớn; nêu các sáng kiến ngoại giao lớn tầm khu vực châu Á.
2. Những tác động chủ yếu của quan hệ Mỹ - Trung Quốc đối với
sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay
Quan hệ Mỹ - Trung có tác động sâu sắc, toàn diện đến Việt Nam, nhất
là trên các lĩnh vực: kinh tế, chính trị và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, biển đảo.


Mục tiêu hàng đầu trong đối ngoại của Việt Nam là duy trì mơi trường khu
vực và quốc tế hịa bình, ổn định. Do đó, mỗi thăng trầm trong quan hệ Mỹ Trung đều có ảnh hưởng sâu sắc đến an ninh khu vực. Trong khi đó, cả Mỹ và
Trung Quốc đều có những trang lịch sử rất đặc biệt với Việt Nam, hiện nay
đều là những đối tác quan trọng hàng đầu của Việt Nam.
- Về kinh tế, nhiều chuyên gia quốc tế nhận định, quan hệ kinh tế Mỹ Trung có xu hướng căng thẳng hơn và cuộc chiến thương mại giữa hai quốc
gia có tiềm lực kinh tế đứng đầu thế giới có thể xảy ra với mức độ khó lường.
Nếu điều đó trở thành hiện thực thì sẽ tác động lớn đến kim ngạch xuất khẩu
hàng hóa của nước ta vào thị trường Mỹ, hiện chiếm hơn 20% tổng kim ngạch
xuất khẩu và tạo ra giá trị xuất siêu đủ bù đắp nhập siêu từ Trung Quốc. Thực
tế, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung sẽ tác động đến Việt Nam theo cả hai
chiều tích cực và tiêu cực. Vấn đề nằm ở chỗ, tùy thuộc vào mức độ của cuộc
chiến này, Việt Nam cần chủ động đưa ra các chính sách thích ứng phù hợp
để tận dụng lợi thế và tránh những tác động tiêu cực bảo đảm sự phát triển ổn
định của nền kinh tế.
- Về chính trị, quan hệ Mỹ - Trung vẫn trong khuôn khổ vừa hợp tác
vừa đấu tranh, nhưng mặt cạnh tranh, đối đầu đang gia tăng và khó dự báo.
Trong bối cảnh cuộc đối đầu địa chính trị ngày càng sâu sắc giữa Mỹ với
Trung Quốc hiện nay đang mang đến cho Việt Nam những rủi ro, mà nghiêm

trọng nhất là có thể kéo Việt Nam vào một cuộc chơi quyền lực mới, khó giữ
được thế cân bằng trong quan hệ nước lớn nếu khơng tìm được những đối
sách phù hợp. Việt Nam đang đứng trước “một bài toán nan giải”: duy trì mối
quan hệ tốt với Trung Quốc và thúc đẩy quan hệ vững chắc hơn với Mỹ. Là
một nước nhỏ và láng giềng của Trung Quốc, Việt Nam không muốn phải lựa
chọn giữa Mỹ và Trung Quốc mà muốn hợp tác với cả hai. Do vậy, nếu can
dự vào khu vực thì Việt Nam mong muốn cả Mỹ và Trung Quốc đều có thái
độ tích cực, rõ ràng, chủ động cũng như công khai, minh bạch để đừng đẩy
các nước trong khu vực vào thế phải lựa chọn bên này hay bên kia.
- Về bảo vệ chủ quyền biển, đảo, quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ tại


Biển Đơng có nhiều thay đổi liên quan trực tiếp đến vấn đề chủ quyền biển,
đảo của Việt Nam. Gần đây, Mỹ và đồng minh liên tục bác bỏ đòi hỏi chủ
quyền phi lý của Trung Quốc trên Biển Đông, đẩy mạnh hợp tác với các nước
trong khu vực, cũng như tăng cường sự hiện diện quân sự tại khu vực. Điều
này cho thấy, mặc dù Mỹ không phải là một bên trong tranh chấp, nhưng
tham vọng khó chấp nhận và sự gia tăng quyết liệt của Trung Quốc trên Biển
Đông tạo cớ cho Mỹ để can dự vào. Điều mà Mỹ muốn bảo đảm thông qua
tham gia vào cuộc tranh chấp khơng phải chỉ là hịa bình hay tự do hàng hải
trên Biển Đông, mà tranh chấp như một công cụ để kiềm chế sự trỗi dậy của
Trung Quốc ở khu vực và toàn cầu. Sự tham gia của Mỹ dù là gián tiếp cũng
có thể buộc Trung Quốc phải hành động thận trọng hơn và ít sẵn sàng sử dụng
vũ lực hơn. Tuy nhiên, điều này cũng làm gia tăng khả năng va chạm, tiềm ẩn
nguy cơ xung đột trên thực địa, tạo cớ cho Trung Quốc đẩy nhanh qn sự
hóa Biển Đơng, làm tình hình khu vực nóng lên, châm ngịi cho các hoạt động
chống phá Đảng, Nhà nước của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính
trị trong và ngồi nước. Mặt khác, toan tính chiến lược của Mỹ đối với Trung
Quốc cũng sẽ làm giảm áp lực trong vấn đề nhân quyền của Mỹ đối với Việt
Nam và tạo cơ hội thúc đẩy quan hệ song phương lên tầm cao mới.

* Việt Nam trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc:
Trong mối quan hệ này, Việt Nam cần thực hiện 3 mục tiêu:
(1) Không rơi vào thế “kẹt” chiến lược giữa hai cường quốc mà có thể
đưa đến tình huống phải lựa chọn một trong hai; bảo vệ độc lập của Việt
Nam;
(2) Không để lợi ích của Việt Nam bị “đánh đổi”; có nghĩa tránh khơng
để lợi ích của Việt Nam trở thành “hàng hóa” của Mỹ hoặc Trung Quốc;
(3) Phải tận dụng được lợi thế của cả Mỹ và cả Trung Quốc về hợp tác
vì phát triển và quan hệ với Mỹ để gia tăng giá trị chiến lược của Việt Nam.
Thực hiện được cả 3 mục tiêu, điều quan trọng cần xác định được lợi
ích cốt lõi của Trung Quốc và Mỹ trong quan hệ với Việt Nam, để không bị
lôi cuốn vào tập hợp lực lượng của mỗi bên, nhưng không rơi vào khả năng
đình trệ quan hệ với bất cứ bên nào. Điều kiện tiên quyết là Việt Nam kiên


định chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ và mềm dẻo trong giới hạn lợi ích
cho phép để duy trì mẫu số đồng lợi ích dù là nhỏ nhất.
Về chính trị, trong bối cảnh cuộc đối đầu địa chính trị ngày càng sâu
sắc giữa Mỹ với Trung Quốc hiện nay đang mang đến cho Việt Nam những
cơ hội nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro, mà nghiêm trọng nhất là có thể kéo Việt
Nam vào một cuộc chơi quyền lực mới, khó giữ được thế cân bằng trong quan
hệ nước lớn nếu khơng tìm được những đối sách phù hợp.
Về bảo vệ chủ quyền biển, đảo, trong thời gian gần đây quan hệ giữa
Trung Quốc và Mỹ tại Biển Đông có nhiều thay đổi liên quan trực tiếp đến
vấn đề chủ quyền biển, đảo của Việt Nam. Trước sự kiện tàu cá Việt Nam bị
tàu hải cảnh Trung Quốc tấn công, và sự kiện Trung Quốc thành lập 2 đơn vị
hành chính cấp Quận ở Trường Sa và Hồng Sa của Việt Nam, Bộ Quốc
phịng Mỹ đã có những tun bố bày tỏ quan ngại sâu sắc và phê phán hành
động của Trung Quốc. Tuy nhiên có thể thấy trong tun bố của Mỹ khơng có
từ ngữ nào cơng nhận chủ quyền biển đảo của Việt Nam trên 2 quần đảo

Hồng Sa và Trường Sa. Đặc biệt, có khả năng Mỹ trong bối cảnh phải giải
quyết khủng hoảng hạt nhân ở bán đảo Triều Tiên sẽ làm ngơ trước sự bành
chướng của Trung Quốc tại Biển Đông để đổi lấy sự hợp tác của Trung Quốc.
Nếu điều đó thực sự xảy ra thì sẽ ảnh hưởng rất tiêu cực tới chủ quyền biển
đảo của Việt Nam.
III. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUỐC PHÒNG, AN
NINH, BẢO VỆ VỮNG CHẮC TỔ QUỐC VIỆT NAM XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
TRONG BỐI CẢNH CẠNH TRANH CHIẾN LƯỢC MỸ - TRUNG QUỐC
HIỆN NAY

1. Quan điểm chung
Chính sách đối ngoại của Việt Nam là hịa bình, hịa hiếu, độc lập, tự
chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế, sẵn sàng đóng góp có trách
nhiệm và tích cực thúc đẩy hịa bình, an ninh, phát triển và tiến bộ trên thế
giới; Việt Nam là bạn và đối tác tin cậy của cộng đồng quốc tế. Đồng thời,
Việt Nam cũng khẳng định, bảo đảm lợi ích quốc gia - dân tộc phải là nguyên
tắc tối cao của mọi hoạt động đối ngoại. Nhân dân Việt Nam muốn làm người


bạn tốt với tất cả các nước trên thế giới, trong đó có Mỹ và Trung Quốc,
nhưng phải trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng
và cùng có lợi.
Chúng ta phải hết sức tỉnh táo, cảnh giác, tuyệt đối không thể theo nước
này để chống nước kia. Chẳng hạn trong vấn đề Biển Đơng, có thể nhận thấy
rằng, Mỹ và các nước phương Tây phản đối Trung Quốc tìm cách thâu tóm
biển Đơng vì việc đó chống lại các lợi ích kinh tế hiện tại của họ ở châu Á,
chẳng hạn như quyền tiếp cận một trong những tuyến vận tải hàng hóa quan
trọng trong khu vực, chứ hồn tồn khơng phải xuất phát từ thiện chí muốn
bảo vệ Việt Nam. Cần nhận thức đúng đắn về đường lối đối ngoại độc lập, tự
chủ, hịa bình, hợp tác và phát triển, dựa vào sức mình là chính và những đối

sách trên Biển Đơng: “Việt Nam chủ trương không tham gia liên minh quân
sự; không liên kết với nước này để chống nước kia; khơng cho nước ngồi đặt
căn cứ qn sự hoặc sử dụng lãnh thổ Việt Nam để chống lại nước khác;
không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế” của
chúng ta đã phát huy tác dụng, chứng minh tính đúng đắn của Đảng, Nhà
nước ta trong giải quyết các vấn đề quốc tế, các vấn đề phức tạp trên biển
Đơng thời gian qua.
Vì vậy, chúng ta phải kiên định, kiên trì thực thi các chiến lược, sách
lược ngoại giao đó theo phương châm “dĩ bất biến, ứng vạn biến”. Trong đó,
“dĩ bất biến” chính là độc lập, chủ quyền, thống nhất, tồn vẹn lãnh thổ của
Tổ quốc, là lợi ích quốc gia - dân tộc; cịn cái “vạn biến” chính là cách chúng
ta xử lý các mối quan hệ quốc tế, các vấn đề bất đồng, các tranh chấp không
chỉ là về chủ quyền biển, đảo mà tồn diện cả về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã
hội. Chúng ta đều dễ dàng nhận thấy rằng, ngày nay, khơng riêng gì Mỹ,
Trung Quốc hay các nước phương Tây khác, mà đối với mọi quốc gia đều đặt
lợi ích quốc gia - dân tộc mình lên trên hết, trước hết. Vì vậy, chúng ta phải
hết sức tỉnh táo, cảnh giác để không bị rơi vào tình thế “khi vui thì vỗ tay vào,
đến khi hoạn nạn thì nào thấy ai”.


Với Mỹ, xuất phát từ sự đối đầu về ý thức hệ, họ sẽ không bao giờ từ
bỏ âm mưu lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa, đưa Việt Nam đi theo con đường
tư bản chủ nghĩa. Đó là một sự thật khơng bao giờ thay đổi, có chăng là nó sẽ
được thực hiện với những thủ đoạn, chiêu bài khác nhau, lúc cương, lúc nhu
mà thơi. Vì vậy, lầm tưởng, sai lầm trong quan hệ với Mỹ sẽ dẫn đến hậu quả
tai hại, khó lường, khơng thể rút kinh nghiệm.
Cịn đối với Trung Quốc, thì đây là một quốc gia núi liền núi, sơng liền
sơng, đã từng có thời gian đô hộ chúng ta hàng ngàn năm. Thời nào cũng vậy,
chúng ta quan hệ, hợp tác nhưng không hề một phút lơi lỏng mất đề phịng,
khơng một chút mảy may mất cảnh giác. Vì vậy, con đường đúng đắn nhất

trong quan hệ với Trung Quốc là vừa hợp tác vừa đấu tranh, trên cơ sở
phương châm “4 tốt” (láng giềng tốt, bạn bè tốt, đồng chí tốt, đối tác tốt) và
“16 chữ” (láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới
tương lai), để không làm sụp đổ về đại cục quan hệ hai nước, đồng thời cũng
không để một tấc lãnh thổ của Tổ quốc rơi vào tay Trung Quốc.
Với đường lối đối ngoại đúng đắn, linh hoạt, sáng tạo, trong những năm
qua, chúng ta không những giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn
vẹn lãnh thổ của Tổ quốc mà còn xây dựng được các mối quan hệ rất tốt đẹp
về mọi mặt với cả Mỹ, Trung Quốc và các nước phương Tây. Vì vậy, kêu gọi
Việt Nam hãy chọn bên, hợp tác liên minh với Mỹ để chống Trung Quốc,
hoặc ngược lại đều là luận điệu hết sức nguy hiểm, nhằm mưu đồ xấu xa để
lơi kéo, kích động của các thế lực thù địch, phản động cần phải đấu tranh loại
bỏ. Hiện nay, duy trì chính sách “cân bằng động” trong quan hệ với các nước
lớn là một trong những vấn đề cần được Việt Nam chủ động, tích cực, linh
hoạt và xử lý kịp thời. Trung Quốc là nhân tố quan trọng và có thể gây trở
ngại, nhưng cũng tạo ra khơng ít chất xúc tác khiến Việt Nam cải thiện mối
quan hệ với Mỹ trong nhiều vấn đề quốc tế. Những hành động “khơng thiện
chí” của Trung Quốc đã buộc chúng ta phải gia tăng, củng cố sức mạnh tổng
thể và tranh thủ sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế, trong đó có tiếng nói của
Mỹ.


2. Một số giải pháp xử lý đúng đắc mối quan hệ của Việt Nam với
Mỹ và Trung Quốc
Thứ nhất, cần theo dõi sát diễn biến cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung
Quốc, tổ chức nghiên cứu ở các cấp độ để có được những đánh giá sát, đúng
bản chất của vấn đề cũng như những ảnh hưởng đối với thế giới, khu vực và
Việt Nam. Cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc dù gay gắt, đối đầu toàn
diện như hiện nay thì vẫn đang ở giai đoạn đầu, cịn nhiều biến động khó đốn
định, do vậy rất cần sự thận trọng trong lựa chọn những nội dung, hình thức,

mức độ hưởng ứng khi tham gia các đề xướng của Mỹ hay Trung Quốc. Mọi
sự lựa chọn tham gia đều phải trên cơ sở bảo đảm lợi ích của Việt Nam, với
tinh thần chủ động, không để bị động, bất ngờ.
Thứ hai, cần tiếp tục đẩy mạnh phát triển quan hệ đối tác chiến lược
toàn diện với Trung Quốc và đối tác toàn diện với Mỹ trên nhiều lĩnh vực, đặc
biệt là hợp tác về kinh tế cũng như quốc phòng, song cần xử lý khéo léo, giữ
thế cân bằng trong quan hệ với các nước lớn. Việc đẩy mạnh phát triển quan
hệ với mỗi nước cần đặt trong tổng thể Chiến lược đối ngoại Việt Nam từ nay
đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Cùng với việc chú trọng giữ vững,
tăng cường mối quan hệ hợp tác với Trung Quốc thì cần phải khai thác sự ủng
hộ và phát huy tối đa lợi thế trong quan hệ với Mỹ trong khuôn khổ của luật
pháp quốc tế.
Nhiều quan điểm cho rằng, nếu Việt Nam đẩy mạnh quan hệ với Mỹ sẽ
làm ảnh hưởng đến quan hệ với Trung Quốc. Cần thấy rằng, trong tổng thể
chính sách chiến lược, Trung Quốc không mong muốn Việt Nam phát triển tốt
quan hệ với Mỹ, khơng muốn vai trị của Mỹ tại khu vực được củng cố. Tuy
nhiên, khơng thể vì thế mà Việt Nam bỏ qua quan hệ với Mỹ trong bối cảnh
tồn cầu hóa hiện nay. Do đó, cần cơng khai các quan điểm và chủ trương xây
dựng quan hệ hợp tác với Mỹ trên cơ sở có cơ chế minh bạch, có biện pháp
xây dựng, trao đổi lịng tin một cách thẳng thắn; khơng nhằm mục đích kiềm
chế Trung Quốc, từ đó sẽ khiến Trung Quốc coi trọng và sẽ đưa quan hệ Việt
- Trung phát triển bình thường, ổn định.